GOSPODARKA DEFINICJE DEFINICJE PRODUKCJA FINALNA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO, DOCHÓD NARODOWY, PRODUKT SPOŁECZNY

Transkrypt

1 rolnictwo wydobywczy przetwórczy budownictwo usługi. 1-5 Przepływy międzygałęzio we produkcja finalna produkcja globalna GOSPODARKA Dział PRODUKT KRAJOWY BRUTTO, DOCHÓD NARODOWY, PRODUKT SPOŁECZNY rolnictwo wydobywczy przetwórczy budownictwo usługi Nakłady Wartość dodana Produkcja globalna TABLICA PRZEPŁYWÓW MIĘDZYGAŁĘZIOWYCH LEONTIEWA DEFINICJE Xi produkcja globalna xi produkcja finalna prod. globalna przepływy międzygałęziowe prod. finalna Xi n xi X1 = x11 + x12 + x x1n + x1 X2 = x21 + x22 + x x2n + x2 Xn = xn1 + xn2 + xn3 + + xnn + xn n X i xij xi (i = 1, 2, 3,, n) postać ogólna dla każdej gałęzi j 1 xij jaka część produktu gałęzi i-tej jest przekazywana do gałęzi j-tej Produkcja globalna - wartość całej produkcji wytworzonej w danej gospodarce na ogół w ciągu roku. Zużycie pośrednie (wartość przeniesiona, przepływ międzygałęziowy) wartość nabytych przez przedsiębiorstwa od kontrahentów materiałów, surowców i półproduktów, które w kolejnych procesach produkcji stanowią nakład (materiałowy). DEFINICJE PRODUKCJA FINALNA Wartość dodana suma nowopowstałych wartości w procesie produkcji Wartość dodana brutto wartość dodana powiększona o wartość amortyzacji (zużycia środków trwałych). Produkcja finalna wartość produktów, które są technicznie ukończone i nie podlegają dalszej obróbce technicznej (wszystkie dobra konsumpcyjne). Produkcja finalna = Produkcja globalna zużycie pośrednie 1

2 DLA CAŁEJ GOSPODARKI: WARTOŚĆ DODANA = PRODUKCJA FINALNA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO PKB = wartość produkcji finalnej wytworzonej w danym roku z czynników produkcji na terenie danego kraju bez względu na to, kto jest właścicielem zasobów (suma wydatków poniesionych na zakup produktów finalnych) obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statystycznie i przechodzącą przez rynek (pominięte zostają np. produkty i usługi wykonane we własnym zakresie i na własne potrzeby w gospodarstwie domowym, jak również efekty działalności gospodarczej tzw. szarej strefy) PKB w cenach bieżących PRODUKT NARODOWY BRUTTO PNB = dochód narodowy brutto PNB = miara dochodów otrzymanych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tyt. własności zasobów za granicą. 1) PKB = PNB dochody netto = 0 2) PKB > PNB dochody netto <0 3) PKB < PNB dochody netto >0 Według metodologii GUS: PKB to wartość dodana + VAT dotacje do produktów Polski PKB a PNB DOCHÓD NARODOWY NETTO produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce, ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie. Źródło: GUS 2

3 SPOSOBY LICZENIA PKB WARTOŚĆ DOBRA FINALNEGO (chleb) PKB to suma wartości dodanej. Wartość dodana Koszty rzeczowe (mąka) W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej. Koszty rzeczowe są wynikiem zużywania dóbr pośrednich kolejnych rzędów. Gdy schodzimy w głąb, w końcu okazuje się, że wytworzenie dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie powoduje powstania kosztów rzeczowych. Wartość dodana Koszty rzeczowe (zboże) Koszty rzeczowe = 0 Wartość dodana SPOSOBY LICZENIA PKB WARTOŚĆ DOBRA FINALNEGO (chleb) PKB to suma wynagrodzeń czynników produkcji. W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie dochodów właścicieli czynników produkcji. Gdy schodzimy w głąb procesów produkcji dóbr, których wartość wlicza się do PKB, w końcu okazuje się, że wytworzenie dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie powoduje powstania kosztów rzeczowych. Płaca Płaca Koszty rzeczowe (mąka) Koszty rzeczowe (zboże) Koszty rzeczowe = 0 Płaca Zysk Zysk Zysk SPOSOBY LICZENIA PKB SPOSOBY LICZENIA PKB suma wydatków na dobra finalne (PKB = wartość wytworzonych dóbr finalnych). W celu obliczenia w ten sposób PKB, należy dodać do siebie: wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję (C), wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I), wydatki państwa na zakup dóbr i usług (G), wydatki netto zagranicy (X M). PKB = Y = C + I + G + X M Nie sprzedana część produkcji tworzy przyrost zapasów (Z). Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych inwestycji lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (Z) w równaniu PKB, które przyjęłoby wówczas następującą postać: PKB = Y = C + I + DZ + G + X M wartość dóbr finalnych = suma wartości dodanej = suma dochodów właścicieli czynników produkcji = PKB 3

4 TWORZENIE I PODZIAŁ PKB PKB PKN DN CW -Tb -Tp -Am Nz IN WESTYCJE Bt PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃ STWO ODL DDL Tb GOSPODARSTWA DOMOWE PNB Am = PNN - produkt narodowy netto Amortyzacja - zużycia środków trwałych PNN - Tp = DNCW Tp = podatki pośrednie (VAT i akcyza) DNCW = dochód narodowy w cenach czynników wytwórczych WYDATKI RZĄDOWE OSZCZĘDNOSCI LUDNOSCI KONSUMPCJA DNCW = suma z dochodów właścicieli zasobów w kraju z tyt. usług świadczonych przez te zasoby DNCW = Wp + R + Z + Dw Wp = wynagrodzenie z pracy R = renty dzierżawne i czynsze Z = zyski z kapitału Dw = dochód z samozatrudnienia DNCW = Wp + R + Z + Dw = PNN - Tp DNCW - Nz - Tbc + Bt = ODL ODL = osobiste dochody ludności Nz = nierozdzielone zyski przedsiębiorstw Tbc = podatki dochodowe płacone przez korporacje Bt = transfery budżetowe (bezpośrednie) ODL Tb = DDL DDL = dochody dyspozycyjne ludności Tb = podatek od osób fiz. DDL = K + Ol K = konsumpcja bieżąca Ol = oszczędności ludności K+G+I=PKB 4

5 RODZAJ E PKB PKB potencjalny PKB wytworzony przy wykorzystaniu wszystkich zasobów PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza tj. w cenach rynkowych PKB realny oblicza się według realnej wartości pieniądza, a więc uwzględniając inflację. Mierzy się go w cenach stałych z roku bazowego Przeliczenie polega na podzieleniu PKB nominalnego przez indeks cen (deflator). W zestawieniach statystycznych PKB realny najczęściej przedstawiany jest w cenach stałych z wybranego roku bazowego. WADY PKB nieuwzględnianie produkcji nierejestrowanej w gospodarce (tzw. "szarej strefy" oraz produkcji gospodarstw domowych na własne potrzeby - np. praca gospodyń domowych), nierejestrowanie tzw. efektów zewnętrznych produkcji (np. skutki zanieczyszczenia środowiska), nieujmowanie wartości czasu wolnego, nieujmowanie skutków różnic cen w poszczególnych krajach (problem dotyczy szczególnie porównań międzynarodowych), nieuwzględnianie zróżnicowania dochodów w społeczeństwie (możliwe duże dysproporcje w podziale dochodu narodowego), nieuwzględnianie liczebności społeczeństwa (czynnik ten może być uwzględniony poprzez zastosowanie wskaźnika "PKB per capita", czyli wielkości PKB przypadającej na jedną osobę). PKB per capita w EU PKB według Parytet Siły Nabywczej (PSN) Country Luxembourg , , ,68 Qatar 59989, , ,45 Norway 78182, , ,94 Switzerland 63535, , ,97 United Arab Emirates 55081, , ,44 Australia 44999, , ,18 Denmark 56051, , ,98 Sweden 43403, , ,06 Canada 39682, , ,96 Netherlands 48188, , ,57 Źródło: GUS United States 45934, , ,81 Austria 45685, , ,26 Finland 44555, , ,11 Ireland 49863, , ,85 MIERNIK DOBROBYTU EKONOMICZNEGO (MED) Etap I: Podział PNB na : wydatki konsumpcyjne, wydatki inwestycyjne, wydatki instrumentalne Etap II: (+) Korzyści z majątku, czasu wolnego, dodatnich efektów zewnętrznych (-) Nieuniknione straty, wydatki instrumentalne = PNN+(czas wolny + produkcja nie rejestrowana + infrastruktura publiczna + prywatne dobra trwałego użytku) - (zanieczyszczenie środowiska + obrona narodowa + dojazdy do pracy) MIERNIK KRAJOWEGO DOBROBYTU NETTO (NNW) Produkt Narodowy Brutto (+) konsumpcja rządowa, (+) konsumpcja prywatna sensu stricte (+) usługi kapitału dóbr konsumpcyjnych (+) wartość czasu wolnego (+) efekty działalności w gospodarstwach domowych (-) nakłady na ochronę środowiska (-) Straty z tytułu zanieczyszczenia środowiska (-) straty z tytułu urbanizacji 5

6 MIERNIK EKONOMICZNYCH ASPEKTÓW DOBROBYTU EAW Indywidualna konsumpcja (+) wartość budynków publicznych (+) Wartość konsumpcyjnych dóbr trwałego użytku (+) wartość pracy w gospodarstwie domowym (+) wartość czasu wolnego (+) wydatki na służbę zdrowia (+) wydatki edukacyjne (-) wydatki ochronne (-) koszty zanieczyszczenia środowiska (-) ubytek zasobów naturalnych HUMAN DEVELOPMENT INDEX HDI - stworzony w 1990 r. przez ONZ Obejmuje: liczbę dorosłej ludności umiejącej czytać i pisać liczbę lat nauki średnią długość życia poziom dochodów HUMAN DEVELOPMENT INDEX opiera się na skali 0-1. państwa bardzo wysoko rozwinięte - pierwsze 42, państwa wysoko rozwinięte - miejsca 43-85, państwa średnio rozwinięte - miejsca , państwa słabo rozwinięte - miejsca INNE MIERNIKI Poziom życia - stan zaspokojenia potrzeb materialnych (zaspokajanych przy użyciu dóbr) Jakość życia to różnica między poziomem aspiracji a postrzeganą rzeczywistością Niedawno opublikowany został ranking "zadowolenia z życia", w którym zwyciężyli Kostarykańczycy WSKAŹNIK JAKOŚCI ŻYCIA Sytuacja materialna - PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu parytetu siły nabywczej. Zdrowie - oczekiwana długość życia Stabilność polityczna i bezpieczeństwo - ocena stabilności politycznej i bezpieczeństwa. Życie rodzinne - wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców), Życie wspólnotowe - zmienna ta otrzymuje wartość 1, jeśli kraj ma wysoki wskaźnik uczęszczania do kościoła albo członkostwa w związkach zawodowych; w przeciwnym razie zero. Klimat i geografia - szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między klimatami gorącym i zimnym. Bezpieczeństwo zatrudnienia - stopa bezrobocia, w procentach. Wolność polityczna - przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności). Równość płci 6