PKB. jako miernik dobrobytu

Transkrypt

1 PKB jako miernik dobrobytu

2

3

4

5 Czynniki określające poziom i wzrost produkcji ogółem w gospodarce w krótkim i w długim okresie Cykliczność rozwoju gospodarki Zatrudnienie i bezrobocie Ogólny poziom cen i tendencje inflacyjne Powiązania gospodarki z zagranicą, bilans handlowy i płatniczy kraju, kursy walutowe Rola Państwa w gospodarce. Polityka monetarna i fiskalna

6 Produkt krajowy brutto (PKB, ang. GDP gross domestic product jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Produkt narodowy brutto (PNB) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto równy jest PKB skorygowanemu dochody netto z własności i pracy za granicą.

7 PKB mln zł Dochód netto z zagranicy mln zł DNB mln zł

8 DNB DKB DNB - DKB Japonia _ Chiny _ Niemcy 3 484, Francja 2 754, _ W. Brytania Brazylia _ Indie Rosja , USA Strefa euro

9 Dobra pośrednie - dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesach produkcji. Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne) w Polsce PRODUKCJA GLOBALNA mln zł ZUŻYCIE POŚREDNIE mln zł Źródło: Mały rocznik statystyczny Zużycie pośrednie obejmuje: wartość zużytych materiałów (łącznie z paliwami) netto, surowców, energii, gazów technicznych, usług obcych, usług pośrednictwa finansowego mierzonych pośrednio (FISIM) oraz koszty podróży służbowych i inne koszty (reklamy, wynajmu itp.).

10 PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez przedsiębiorstwa PKB jest sumą wydatków na dobra finalne PKB jest sumą dochodów czynników wytwórczych

11 Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr na danym etapie procesu produkcji. Stadium produkcji Wartość produktu Wartość przeniesiona Wartość dodana Zbieranie jagód Sklep z jagodami Produkcja konfitur Suma

12 Gospodarka zamknięta PKB = C + I + G C - prywatne wydatki konsumpcyjne I prywatne wydatki inwestycyjne G wydatki rządowe Gospodarka otwarta PKB = C + I + G + Ex netto Ex netto = Export - import

13

14 2000 Produkt krajowy brutto (ceny bieżące) Wartość dodana brutto ogółem (ceny bieżące) Popyt krajowy (ceny bieżące) Spożycie ogółem (ceny bieżące) Akumulacja (ceny bieżące) Eksport towarów i usług (ceny bieżące) Import towarów i usług (ceny bieżące) * * * * * * * Eksport netto * oznacza, że dane zostały zmienione w stosunku do już opublikowanych. Źródło: GUS, Roczne mierniki gospodarcze,

15 Amortyzacja to proces zmniejszania się wartości dóbr kapitałowych wskutek zużycia fizycznego i moralnego. Inwestycje zakupy nowych dóbr kapitałowych. Amortyzacja sprawia, że część inwestycji nie powiększa istniejących zasobów dóbr kapitałowych, lecz służy ich odtworzeniu. Inwestycje netto = inwestycje brutto inwestycje odtworzeniowe. Inwestycje odtworzeniowe - zastąpienie zużytego majątku nowym. Amortyzacja jest narzędziem tworzenia funduszy pieniężnych, przeznaczonych na finansowanie inwestycji odtworzeniowych (odtworzenie zużytych trwałych środków produkcji).

16

17 Produkt krajowy netto to produkt krajowy brutto pomniejszony o amortyzację. PKB K

18 Dochód netto z zagranicy. Ex Podatki pośrednie Amortyzacja G P K B I C PNB Podatki bezpośrednie Dochód narodowy Płatności Transferowe DD

19 Nominalny PKB obliczany jest w cenach bieżących, czyli mierzy wartość produkcji wytworzonej w cenach obowiązujących w czasie, kiedy ta produkcja jest tworzona. Realny PKB obliczany jest w cenach stałych, czyli w cenach z roku przyjętego za bazowy. Deflator wskaźnik zmian cen wszystkich dóbr wchodzących w skład PKB Deflator PKB : D= PKB nominalny PKB realny

20 Rok Nominalny w mln zł (ceny bieżące) Deflator Realny W mln zł (ceny z 2000 r.) , , PKB realny = PKB nominalny Deflator

21 = = = = PKB 183,9 141,0 121,3 101,8 PKB 184,7 141,8 121,3 101,7 per capita Źródło: Mały rocznik statystyczny Polski 2010, Warszawa 2010, s. 471

22 PKB per capita (ang. GDP per capita) to jeden z najczęściej stosowanych na świecie mierników zamożności kraju. Jest to wynik podzielenia produktu krajowego brutto danego państwa przez liczbę jego mieszkańców. Różnice PKB pomiędzy krajami wynikają nie tylko z różnic w wielkości produkcji towarów i usług, ale również z różnic w poziomie cen. Aby osiągnąć rzeczywiste porównanie wielkości, należy zatem stosować czynniki konwersji (deflatory przestrzenne), które odzwierciedlą różnice w poziomie cen pomiędzy krajami. Parytet siły nabywczej (PSN)służy przeliczaniu walut w taki sposób, aby ustalić ich rzeczywistą siłę nabywczą. Kursy wg PSN są równocześnie deflatorami cenowymi i konwerterami walut; usuwają różnice w poziomach cen między krajami w procesie konwersji.

23 Ludność PKB mld$ PKB per capita PKB mld $ PKB per capita wg PSN w $ wg PSN Luksemburg Norwegia USA Polska Rosja Chiny Pakistan Kraje biedne nie są tak biedne, jakby to wynikało z porównań międzynarodowych opartych na oficjalnych kursach walut, ponieważ w krajach tych jest zazwyczaj niższy poziom cen.

24

25 In 2009 the GDP per capita in Norway was 78 per cent above the average of the 27 EU countries. Only Luxembourg is above Norway. Switzerland, Ireland and the Netherlands also top the list with GDP per capita of 44, 31 and 30 per cent above the average respectively. Albania, Bosnia-Herzegovina, Macedonia and Serbia had GDP per capita levels around 60 to 70 per cent below the average. Slovenia and the Czech Republic continue to be exceptions for Central European countries, with GDP levels closer to the EU 27 average, even above west European countries Malta and Portugal.

26 Bank Światowy podzielił gospodarki, ze względu na wysokość PNB per capita (atlas method), na cztery podstawowe grupy: kraje o wysokim dochodzie, gdzie w 2009 roku produkt narodowy netto liczony na głowę mieszkańca wyniósł co najmniej dolarów amerykańskich (USD); kraje o średnio-wysokim dochodzie (PNB per capita w przedziale USD); kraje o średnio-niskim dochodzie (PNB per capita w przedziale USD); kraje o niskim dochodzie (PNB per capita niższe o 995 USD).

27 PNB per capita w Polsce w roku 2009 wyniósł USD, zatem polska gospodarka znajduje się w gronie państw o wysokim dochodzie.

28

29 PKB nie uwzględnia pracy w ramach gospodarki naturalnej, produkcji szarej strefy, wartości czasu wolnego, negatywnych efektów zewnętrznych, zróżnicowania dochodów, zróżnicowania poziomów cen w różnych krajach. W PKB zawarte są Antydobra, skutki baniek spekulacyjnych, praca związana z neutralizacją niszczenia środowiska naturalnego.

30 Według GUS w 2003 roku w szarej strefie wypracowano 15,8% PKB, w 2004 r. 14,5%, w 2005 r. i 2006 r. 15,9% i w 2007 r. 14,7%. Według innych źródeł w 2003 roku szara strefa stanowiła aż 26,1% PKB, w 2004 r. 26,0%, w 2005 r. 27,3% i w 2006 r. 26,7%. Dla porównania w 2006 roku w Czechach wielkość szarej strefy szacowano na 18,3% PKB, na Ukrainie 55,1% PKB, w USA czy Szwajcarii wartość ta wynosi ok. 8%.

31 HDI Ekonomiczne Długość życia warunki życia Indeks oczekiwanej długości życia Wiedza Umiejętność pisania czytania i współczynniki skolaryzacji Indeks edukacji Indeks PKB per capita

32 liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkańców w wieku 25 lat i starszych, oraz oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia,

33 Według wskaźnika HDI Polska należy do grupy 42 krajów bardzo rozwiniętych.

34

35

36 s/pol.html

37 Inne mierniki dobrobytu Indeks trwałego dobrobytu ekonomicznego ISEW (Index of Sustainable Economic Welfare) Indeks rzeczywistego postępu GPI (Genuine Progress Indicator) HPI (Un)Happy Planet Index Znaczenie ochrony środowiska naturalnego Idea zmniejszenia nierówności dochodowych

38 Indeks trwałego dobrobytu ekonomicznego ISEW (Index of Sustainable Economic Welfare) + Prywatne wydatki konsumpcyjne skorygowane indeksem koncentracji dochodów + Publiczne wydatki na zdrowie i edukację + Konsumpcja i wartość usług w gospodarstwach domowych - Koszty eksploatacji środowiska naturalnego - Koszty reklamy - Koszty związane z przestępczością i rozpadem rodziny ISEW i PKB w Niemczech

39 GPI i PKB w USA w latach

40

41 HPI Jeszcze dalej od tradycyjnych miar dobrobytu odeszli autorzy skonstruowanego w 2006 r. indeksu (nie)szczęśliwej planety HPI ((Un)Happy Planet Index). Konstrukcja tego indeksu w przeciwieństwie do tradycyjnych miar nie uwzględnia ani poziomu produkcji, ani konsumpcji, lecz opiera się na ocenie zadowolenia z życia, przeciętnej długości życia i wskaźniku konsekwencji ekologicznych ludzkiej działalności produkcyjnej. O ile różnice między PKB a ISEW wynikają głównie z tego, że ISEW uwzględnia nierówności dochodowe, to szokujący ranking oparty na indeksie HPI jest przede wszystkim wynikiem uwzględnienia ekologicznych konsekwencji rosnącej konsumpcji.

42 HPI: kryteria oceny Subiektywne zadowolenie z życia Przeciętne długość życia Zużywanie środowiska naturalnego EF

43 Ecological Footprint EF Zużywanie środowiska naturalnego Ziemi autorzy indeksu HPI wyrażają w formie wskaźnika ekologicznych konsekwencji EF (Ecological Footprint), zbudowanego w oparciu o założenia dotyczące zdolności przyrody do odtwarzania jej zasobów. EF to ilość hektarów powierzchni Ziemi o przeciętnej wydajności niezbędna do utrzymania przez dłuższy czas obecnego poziomu konsumpcji. Indeks ten podawany jest w ujęciu globalnym i per capita. W 2001 r. globalny wskaźnik EF wynosił 13,5 mld gha, czyli 2,2 gha per capita [Living Planet Report 2004, s. 10]. Oznacza to, że odtworzenie zasobów naturalnych zużytych przez człowieka na Ziemi wymaga 13,5 mld ha, a przeciętnie na jednego mieszkańca Ziemi 2,2 hektara powierzchni o przeciętnej wydajności. Natomiast rzeczywistą biologiczną produkcyjność naszej planety oceniono na 11,3 mld ha, czyli 1,8 gha na mieszkańca ziemi. Oznacza to, że eksploatacja zasobów naszej planety przewyższyła w 2001r. o 23% jej potencjalne możliwości. Innymi słowy, potrzeba roku i dwu miesięcy, aby odtworzyć zasoby zużyte przez człowieka w ciągu roku.

44 HPI ranking g/

45