Agata Kozłowska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa na podstawie przedsiębiorstwa z branży produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych Słowa kluczowe: zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, ryzyko płynności Streszczenie: Celem raportu jest przedstawienie strategii zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie z branży produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych. Na podstawie danych ze sprawozdań finansowych oraz wybranych wskaźników sektorowych zostaną przedstawione rozwiązania związane z zarządzaniem ryzykiem mające na celu zwiększenie przyrostu wartości przedsiębiorstwa.
Informacje o spółce Spółka jest liderem wśród krajowych dostawców rozwiązań w zakresie przemysłowej aparatury kontrolnopomiarowej. Produkuje szeroką gamę wysokiej jakości urządzeń do pomiaru ciśnienia oraz temperatury wykorzystywanych w wielu gałęziach przemysłu. Dodatkowo firma świadczy usługi doradcze związane z aplikacjami produkowanej aparatury, serwis gwarancyjny oraz pogwarancyjny. Opis teoretyczny metody Istnieje wiele rodzajów ryzyka finansowego, jednak możemy wyróżnić: ryzyko rynkowe związane z niebezpieczeństwem niekorzystnej zmiany cen, ryzyko kredytowe spowodowane niedotrzymaniem zobowiązań przez partnera handlowego, ryzyko płynności związane z niemożnością zamknięcia pozycji, kiedy rynek nie może zaabsorbować, przynajmniej nie bez niekorzystnego wpływu na poziom cen, każdej liczby określonych aktywów, jakie firma zamierza kupić lub sprzedać, ryzyko operacyjne wynikające z błędów w funkcjonowaniu systemów w przedsiębiorstwie, w tym błędów popełnionych przez ludzi, ryzyko prawne spowodowane zmianami regulacji prawnych istniejących w gospodarce. Przedsiębiorstwo może podjąć jeden z dwóch rodzajów strategii zarządzania ryzykiem: strategia aktywna opiera się na oddziaływaniu na przyczyny występowania ryzyka; w tego typu strategii firma będzie na przykład unikać zaangażowania w bardzo ryzykowne inwestycje lub się ubezpieczy, czyli przeniesie ryzyko na inny podmiot, strategia pasywna skupia się na oddziaływaniu na skutki ryzyka; w tym wypadku firma będzie się zabezpieczać przed negatywnymi skutkami zrealizowania się czarnego scenariusza, na przykład poprzez gromadzenie funduszy na pokrycie strat niepewnej inwestycji. 1 1 B. Majewski, A. Tomaszewski, ABC przedsiębiorczości, WSiP, Warszawa 2009, s. 185.
Ryzyko płynności Wiąże się z trudnością likwidacji inwestycji. Przez płynność należy rozumieć czas niezbędny do zamiany posiadanych aktywów (na przykład papierów wartościowych) na gotówkę. Im czas ten jest dłuższy, tym ryzyko płynności jest większe. W celu określenia i śledzenia ryzyka bieżącej płynności firma powinna wykorzystać wskaźniki płynności. Najczęściej stosuje się w tym celu wskaźnik bieżącej płynności i wskaźnik szybki płynności 2 W trakcie analizy badanego przedsiębiorstwa obliczono oba te wskaźniki, wykorzystując poniższe wzory: 1. wskaźnik bieżącej płynności = aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe 3 2. wskaźnik szybki płynności = (aktywa obrotowe zapasy krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe) / zobowiązania krótkoterminowe8 4 Wskaźnik bieżącej płynności daje ogólny pogląd na płynność finansową przedsiębiorstwa. Ukazuje on czy przedsiębiorstwo jest w stanie spłacić całość zobowiązań krótkoterminowych przez upłynnienie wszystkich posiadanych składników aktywów obrotowych. Wzrost wartości tego wskaźnika będzie wskazywał na poprawę zdolności przedsiębiorstwa do regulowania bieżących zobowiązań. Z kolei spadek jego wartości będzie sygnalizował pogorszenie tej zdolności. Optymalne wartości tego wskaźnika zawierają się w przedziale 1,5-2,0. Jeśli wskaźnik bieżącej płynności jest wyższy to występuje zjawisko nadpłynności. Przedsiębiorstwo wykazuje wtedy zbyt duże zaangażowanie kapitałów własnych i zobowiązań długoterminowych w finansowanie działalności bieżącej. Oznacza to jednocześnie zbyt niski udział zobowiązań krótkoterminowych w finansowaniu tej działalności, co wskazuje na niedostatecznie efektywne wykorzystanie tego źródła finansowania. Wskaźnik szybkiej płynności ukazuje czy przedsiębiorstwo jest w stanie pokryć całość zobowiązań krótkoterminowych łatwo upłynnianymi aktywami obrotowymi. Wskaźnik powinien przyjmować wartości powyżej jedności. Zbyt niskie jego wartości oznaczają zbyt duże zamrożenie środków przedsiębiorstwa w zapasach i sygnalizują trudności z wywiązywaniem się z krótkoterminowych zobowiązań. 5 Wyniki przedstawiono w tabeli: Tabela 1 Zestawienie wartości wskaźników płynności dla badanej firmy i branży w latach 2010-2012 Badana firma Średnio dla branży 2012 2011 2010 2011 2010 wskaźnik bieżącej płynności 8,76 10,63 18,12 3,07 2,56 wskaźnik szybkiej płynności 5,61 7,57 12,26 1,94 1,69 2 A. Damodaran, Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka, HELION, Gliwice 2007, s. 186. 3 http://finansopedia.forsal.pl/wiki/wskaźnik_bieżącej_płynności (26.03.2013) 4 http://finansopedia.forsal.pl/wiki/wskaźnik_szybki_płynności (26.03.2013) 5 E. Nowak Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s 204-206
Wskaźnik bieżącej płynności w prezentowanym przedsiębiorstwie kształtuje się bardzo wysoko. Przy takim poziomie płynności możemy przypuszczać, że przedsiębiorstwo wykazuje zbyt duże zaangażowanie kapitałów własnych i zobowiązań długo terminowych w finansowanie bieżącej działalności. Może również sygnalizować nie efektywne wykorzystanie wolnych zasobów majątkowych. Przedsiębiorstwo powinno pomniejszyć majątek obrotowy np. pomniejszając zapasy (nie magazynować) i upłynniać zamrożone środki pieniężne. Z roku na rok pomniejsza się wysokość wskaźnika bieżącej płynności co korzystnie wpływa na wartość przedsiębiorstwa. Wskaźnik szybkiej płynności przyjmuje wysokie wartości, co oznacza że przedsiębiorstwo nie ma problemów z pokryciem całości zobowiązań krótkoterminowych płynnymi aktywami obrotowymi. W porównaniu do wartości średnich dla danej branży jest dość wysoki, jednak z roku na rok przedsiębiorstwo pomniejsza jego wartość, dążąc do wymaganego poziomu. Analizując ryzyko płynności należy jeszcze wziąć pod uwagę wskaźniki rotacji, które mierzą wydajność kapitału pracującego. Połączenie wskaźnika rotacji należności, zapasów i zobowiązań z tytułu dostaw i usług pozwala oszacować, przez ile dni w cyklu operacyjnym przedsiębiorstwo musi finansować swój kapitał pracujący dodatkowymi środkami. Im dłuższy jest wymagany okres finansowania, tym większe ryzyko utraty płynności. 6 Bezpośrednio związany z cyklem operacyjnym jest cykl konwersji gotówki, który informuje ile czasu upływa od chwili gdy przedsiębiorstwo zapłaci za zakupione materiały do produkcji, do momentu gdy po ich przetworzeniu otrzyma za nie określoną sumę pieniędzy. W tabeli przedstawiono wyniki obliczeń poszczególnych wskaźników. W obliczeniach wykorzystano następujące wzory: 1. wskaźnik rotacji należności = przychody ze sprzedaży / należności 7 2. okres spływu należności = należności / dziennej sprzedaży 8 3. wskaźnik rotacji zapasów = przychody ze sprzedaży / zapasy 9 4. okres utrzymywania zapasów = zapasy / dziennej sprzedaży 10 5. wskaźnik rotacji zobowiązań = przychody ze sprzedaży / zobowiązania 11 6. okres odroczenia spłaty zobowiązań wobec dostawców = zobowiązania wobec dostawców / dziennej sprzedaży 7. Cykl konwersji środków pieniężnych = okres spływu należności + okres utrzymywania zapasów - okres odroczenia spłaty zobowiązań wobec dostawców 12 6 A. Damodaran, Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka, HELION, Gliwice 2007, s. 187-188. 7 E. Nowak Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s 219 8 G.Michalski, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych, ODDK, Gdańsk 2008, s 20 9 E. Nowak Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s 219 10 G.Michalski, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych, ODDK, Gdańsk 2008, s.20 11 E. Nowak Analiza sprawozdań finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s 223 12 G.Michalski, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych, ODDK, Gdańsk 2008, s 22
Tabela 2 Zestawienie wartości wskaźników rotacji dla badanej firmy i branży w latach 2011-2012 Rok Wskaźnik rotacji należności okres spływu należności Wskaźnik rotacji zapasów Okres utrzymania zapasów Wskaźnik rotacji zobowiązań Okres odroczenia spłaty zobowiązań Cykl konwersji środków pieniężnych Badana firma 2012 3,73 96,44 2,71 132,60 11,59 31,05 197,99 2011 3,43 105,03 2,71 101,96 23,58 15,27 191,71 Średnio dla branży 2011 60,74 53,08 41,95 41,94 Wartość cyklu konwersji gotówki jest dość wysoki w porównaniu do średnich wartości z danej branży. Oznacza to, że pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące nie wracają szybko przez co nie mogą być ponownie wykorzystywane. Ważną rolę w badanym przedsiębiorstwie odgrywa proces produkcyjny, który ze względu na wysoką jakość produktu finalnego, będzie zawsze wyższy od innych porównywalnych przedsiębiorstw z danej branży. Z analizy wynika, iż badane przedsiębiorstwo w nie zbyt dobrze zarządza ryzykiem płynności. Dotychczasowa metoda zarządzania tego rodzaju ryzykiem wydaje się więc złą polityką dla firmy w obszarach związanych z płynnością z jednoczesnym monitorowaniem odpowiednich wskaźników finansowych. Przedsiębiorstwo może wybrać zarówno zaprezentowane wskaźniki, jak i poszerzyć je o inne rodzaje wskaźników płynności finansowej. Wykorzystując zbyt wiele wskaźników możemy dokonać niewłaściwej oceny przedsiębiorstwa. Jednak zbyt ubogi pomiar płynności może doprowadzić do nierzeczywistej oceny zdolności przedsiębiorstw do terminowego regulowania zobowiązań 13. Podsumowanie Przedsiębiorstwo podczas swojej działalności ciągle musi podejmować ryzyko. Jednym z rodzajów jest ryzyko utraty płynności. W wyżej zaprezentowanej pracy wskaźniki finansowe pozwalają na ocenę badanego przedsiębiorstwa. Wartości wskaźników nie są zadowalające, jednak sądzić możemy, iż przedsiębiorstwo dąży do ich polepszenia. W przyszłości sugeruje się stała kontrolę wskaźników płynności, dzięki czemu łatwiej będzie przedsiębiorstwu podejmować decyzje w zakresie ryzyka utraty płynności. 13 Z. Gołaś, A. Witczyk, Pojęcie i metody oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa, Journal of Agribusiness and Rural Development 1(15) 2010, s. 88.
Bibliografia 1. Damodaran A., Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka, HELION, Gliwice 2007 2. Gołaś Z., Witczyk A., Pojęcie i metody oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa, Journal of Agribusiness and Rural Development 1(15) 2010 3. Jajuga K., Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 4. Majewski B., Tomaszewski A., ABC przedsiębiorczości, WSiP, Warszawa 2009 5. Rybicki P., Sprawozdanie finansowe. Co mówi o firmie?, Poltext, Warszawa 2009 6. Wróblewski R., Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, 2011, nr 90 7. Zestawienie średnich wartości podstawowych wskaźników finansowych dla poszczególnych sektorów (branż), rok 2009 i 2010, http://rachunkowosc.com.pl/c/artykuly,wskazniki_sektorowe 8. http://finansopedia.forsal.pl/wiki/wskaźnik_rotacji_należności (26.03.2013) 9. http://finansopedia.forsal.pl/wiki/wskaźnik_rotacji_zapasów (26.03.2013) 10. http://finansopedia.forsal.pl/wiki/wskaźnik_bieżącej_płynności (26.03.2013) 11. http://finansopedia.forsal.pl/wiki/wskaźnik_szybki_płynności (26.03.2013) 12. Michalski, Grzegorz Marek, Paradoks Cyklu Operacyjnego (February 23, 2013). Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2223245 13. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 14. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 15. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 16. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 17. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 18. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 19. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 20. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Framework. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 21. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 22. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 23. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 24. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 25. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. 26. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 27. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 28. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec.
29. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 30. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 31. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 32. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 33. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 34. Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. 35. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. 36. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306 37. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 38. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 39. Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 40. MPB - Dane dla lat 2009-2010, http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare.92633