pobrano z www.sqlmedia.pl Centralna Komisja Egzaminacyjna EGZAMIN MATURALNY 2013 CHEMIA POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi Warszawa 2013
2 pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 1. (0-1) Obszar standardów 1. 2. Opis wymaga Znajomo i rozumienie poj zwi zanych z budow atomu i uk adem okresowym pierwiastków; okre lenie zwi zku mi dzy budow atomu, konfiguracj elektronow a po o eniem pierwiastka w uk adzie okresowym; ustalenie liczby elektronów walencyjnych (I.1.a.1,4,6) Zdanie Atom bromu ma 7 elektronów walencyjnych, które w stanie podstawowym znajduj si w czwartej pow oce. Najwy szy stopie utlenienia, jaki przyjmuje brom w zwi zkach chemicznych, wynosi VII. 3. Brom jest niemetalem aktywniejszym od chloru. F 1 p. poprawna ocena prawdziwo ci trzech zda P/F P P Zadanie 2. (0-1) Znajomo i rozumienie poj zwi zanych z budow atomu i uk adem okresowym pierwiastków (I.1.a.1) izotopu I Liczba masowa izotopu II 40 44 1 p. poprawne wpisanie liczb masowych obu izotopów Zadanie 3. (0-1) Znajomo i rozumienie poj zwi zanych z naturalnymi przemianami promieniotwórczymi (I.1.a.7) 45 20 45 Ca Sc + 21 0 e ( ) 1 1 p. poprawne uzupe nienie schematu przemiany podanie symbolu pierwiastka b d cego produktem przemiany i jego liczby atomowej oraz liczby masowej izotopu
pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 4. (0-2) Przyk ady poprawnego rozwi zania: 1 M 2 239 g mol PbO Wykonanie oblicze stechiometrycznych na podstawie równania reakcji (II.5.b.3) 3 239 g PbO 2 2 6,02 10 23 cz steczek H 2 O 119,5 g PbO 2 x x = 6,02 10 23 cz steczek H 2 O 1 M PbO 2 239 g mol 119,5 g n = 0,5 mola 1 239 g mol PbO 2 1 mol PbO 2 2 6,02 10 23 cz steczek H 2 O 0,5 mola PbO 2 x x = 6,02 10 23 cz steczek H 2 O 1 M PbO 2 239 g mol 239 g 2 mole cz steczek H 2 O 119,5 g x moli x = 1 mol cz steczek H 2 O 1 mol 6,02 10 23 cz steczek H 2 O 2 p. zastosowanie poprawnej metody obliczenia wynikaj cej ze stechiometrii procesu, poprawne wykonanie oblicze oraz podanie wyniku Uwaga: Nale y zwróci uwag na zale no warto ci wyniku ko cowego od ewentualnych wcze niejszych zaokr gle. Nale y uzna za poprawne wszystkie wyniki, które s konsekwencj przyj tych przez zdaj cego poprawnych zaokr gle. 1 p. zastosowanie poprawnej metody obliczenia i: pope nienie bdów rachunkowych prowadz cych do bdnego wyniku liczbowego bd w zaokr gleniu wyniku 0 p. zastosowanie bdnej metody obliczenia lub brak rozwi zania Zadanie 5. (0-1) Selekcja i analiza informacji podanych w formie tekstu o tematyce chemicznej (II.3) C. 1 p. poprawny wybór wzorów gazów palnych
4 pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 6. (0-2) a) CO 2, O 2 b) CO 2 Opisanie typowych w a ciwo ci substancji chemicznych (I.2.a.1, I.2.b.1) 2 p. poprawny wybór i napisanie wzorów gazów w czci a) i b) 1 p. poprawny wybór i napisanie wzorów gazów tylko w czci a) albo b) Zadanie 7. (0-1) Tworzenie informacji Wyja nienie przebiegu zjawisk spotykanych w yciu codziennym, pos uguj c si wiedz chemiczn (III.1.2) Wzór: CO 2 Przyk ady poprawnego uzasadnienia: Poniewa tlenek w gla(iv) reaguje z tlenkiem wapnia. CaO + CO 2 CaCO 3 1 p. poprawny wybór i napisanie wzoru odpowiedniego tlenku oraz poprawne uzasadnienie Zadanie 8. (0-2) Zapisanie równa reakcji chemicznych na podstawie s ownego opisu przemiany (I.3.a.4) a) CaO + H 2 O Ca(OH) 2 b) Ca(OH) 2 + CO 2 CaCO 3 + H 2 O 2 p. poprawne napisanie dwóch równa reakcji 1 p. poprawne napisanie tylko jednego równania reakcji 0 p. bdny zapis równa reakcji (bdne wzory reagentów, bdne wspó czynniki stechiometryczne, niew a ciwa forma zapisu) lub brak odpowiedzi Zadanie 9. (0-1) Zastosowanie poj cia egzotermiczny do opisu efektów energetycznych przemian (I.3.c) Reakcja otrzymywania wapna gaszonego jest przemian egzotermiczn, co oznacza, e podczas tej przemiany energia w postaci ciep a jest ( poch aniana / wydzielana ). 1 p. poprawne uzupe nienie zdania
pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 10. (0-3) a) (0-2) Tworzenie informacji Zaprojektowanie do wiadczenia pozwalaj cego na otrzymanie tlenku; zaprojektowanie do wiadczenia pozwalaj cego na identyfikacj w glowodorów (III.2.4,7) 5 HCl (aq) I Na 2 CO 3 (aq) CaC 2 (s) H 2 O II 2 p. poprawny wybór dwóch substancji i uzupe nienie schematu do wiadczenia w probówce I i II 1 p. poprawny wybór jednej substancji i uzupe nienie schematu do wiadczenia w odpowiedniej probówce 0 p. bdny wybór dwóch substancji lub brak odpowiedzi b) (0-1) Zapisanie równania reakcji chemicznej na podstawie s ownego i graficznego opisu przemiany (I.3.a.4) CaC 2 + 2H 2 O Ca(OH) 2 + CH CH CaC 2 + 2H 2 O Ca(OH) 2 + C 2 H 2 1 p. poprawne napisanie równania reakcji 0 p. bdny zapis równania reakcji (bdne wzory reagentów, bdne wspó czynniki stechiometryczne, niew a ciwa forma zapisu) lub brak odpowiedzi Zadanie 11. (0-1) Zapisanie obserwacji wynikaj cych z prezentowanych do wiadcze (II.4.b.2) Znajomo i rozumienie poj cia odczyn roztworu (I.1.g.2) Barwa wska nika: malinowa lub ró owa Odczyn powsta ego roztworu: zasadowy 1 p. poprawne podanie barwy wska nika i okre lenie odczynu roztworu
6 pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 12. (0-1) CH CH + 2Br 2 CHBr 2 CHBr 2 Zapisanie równania reakcji chemicznej na podstawie s ownego opisu przemiany (I.3.a.4) 1 p. poprawne napisanie równania reakcji 0 p. bdny zapis równania reakcji (bdne wzory reagentów, bdne wspó czynniki stechiometryczne) lub brak odpowiedzi Zadanie 13. (0-2) Wykonanie oblicze z zastosowaniem poj cia mola i obj to ci molowej gazów (II.5.a.2) Przyk ady poprawnego rozwi zania: 65 g 22,4 dm 3 x 0,690 dm 3 x = 2 g 10 g 100% 2 g y y = 20% 65 g 22,4 dm 3 x 0,690 dm 3 2 g x = 2 g %Zn = 100% 20% 10 g 2 p. zastosowanie poprawnej metody obliczenia, poprawne wykonanie oblicze oraz podanie wyniku z w a ciw dok adno ci i w procentach Uwaga: Nale y zwróci uwag na zale no warto ci wyniku ko cowego od ewentualnych wcze niejszych zaokr gle. Nale y uzna za poprawne wszystkie wyniki, które s konsekwencj przyj tych przez zdaj cego poprawnych zaokr gle. 1 p. zastosowanie poprawnej metody i: pope nienie bdów rachunkowych prowadz cych do bdnego wyniku liczbowego podanie wyniku z niew a ciw dok adno ci bd w zaokr gleniu wyniku niepodanie wyniku w procentach 0 p. zastosowanie bdnej metody obliczenia lub brak rozwi zania Zadanie 14. (0-2) Selekcja i analiza informacji podanych w formie tabel i tekstu o tematyce chemicznej (II.3) 1. Po dodaniu 90 gramów glukozy do 100 gramów wody o temperaturze 18 o C i ogrzaniu ca o ci do temperatury 25 o C otrzymano roztwór ( nasycony / nienasycony ). 2. Stenie procentowe (w procentach masowych) nasyconego wodnego roztworu glukozy jest równe 47,6% w temperaturze oko o ( 20 o C / 40 o C / 60 o C ).
pobrano z www.sqlmedia.pl 2 p. poprawne uzupe nienie dwóch zda 1 p. poprawne uzupe nienie jednego zdania 0 p. bdne uzupe nienia obu zda lub brak odpowiedzi Zadanie 15. (0-3) 7 Zastosowanie prawa zachowania masy, prawa zachowania adunku oraz zasady bilansu elektronowego do uzgadniania równa reakcji zapisanych cz steczkowo; okre lenie stopni utlenienia; znajomo zasad bilansu elektronowego (I.3.a.1, I.1.h.1,2,3,4) a) (0-1) P + HNO 3 (stony) ogrzewanie H 3 PO 4 + NO 2 + H 2 O lub 0 V V IV 0 +5 +5 +4 P + HNO 3 (stony) ogrzewanie H 3 PO 4 + NO 2 + H 2 O 1 p. poprawne uzupe nienie schematu b) (0-1) + 1(e ) (x 5) P + HNO 3 (stony) ogrzewanie H3PO4 NO2 + H 2 O 5(e ) 1 p. poprawne uzupe nienie schematu c) (0-1) (1)P + 5HNO 3 (stony) (1)H 3 PO 4 + 5NO 2 + (1)H 2 O ogrzewanie 1 p. poprawny dobór wspó czynników stechiometrycznych w schemacie reakcji 0 p. bdne wspó czynniki stechiometryczne lub brak odpowiedzi
8 pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 16. (0-1) 1. Uzupe nienie brakuj cych danych na podstawie informacji podanych w formie schematu procesu chemicznego (II.2) Zdanie W opisanej przemianie fosfor jest reduktorem, a kwas azotowy(v) utleniaczem. 2. W opisanej przemianie stopie utlenienia fosforu obni a si. F 3. W opisanej przemianie fosfor ulega procesowi utleniania, oddaj c elektrony. 1 p. poprawna ocena prawdziwo ci trzech zda P/F P P Zadanie 17. (0-1) Zapisanie obserwacji wynikaj cych z prezentowanych do wiadcze (II.4.b.2) Probówka I: ó ta Probówka II: czerwona 1 p. poprawne okre lenie barwy papierka wska nikowego w ka dej probówce Zadanie 18. (0-4) a) (0-2) Wykorzystanie danych zawartych w tablicach rozpuszczalno ci do projektowania reakcji str ceniowych (II.1.b.3) Etap I usuni cie jonów Pb 2+ Etap II usuni cie jonów Al 3+ KI Na 2 CrO 4 Badana próbka roztworu Próbka roztworu po usuni ciu jonów Pb 2+ 2 p. poprawny wybór dwóch odczynników i w a ciwe uzupe nienie schematów obu etapów do wiadczenia 1 p. poprawny wybór jednego odczynnika i uzupe nienie odpowiedniego schematu 0 p. bdny wybór dwóch odczynników lub brak odpowiedzi
pobrano z www.sqlmedia.pl b) (0-2) Etap I: Pb 2+ + 2I PbI 2 Etap II: 2Al 3+ + 3CrO 2 4 Al 2 (CrO 4 ) 3 Zapisanie równania reakcji chemicznej na podstawie s ownego i graficznego opisu przemiany (I.3.a.4) 9 2 p. poprawne napisanie we w a ciwej formie dwóch równa reakcji 1 p. poprawne napisanie we w a ciwej formie jednego równania reakcji 0 p. bdny zapis równa reakcji (bdne wzory reagentów, bdne wspó czynniki stechiometryczne, bdna forma zapisu) lub brak odpowiedzi Zadanie 19. (0-1) Selekcja i analiza informacji podanych w formie tekstu o tematyce chemicznej (II.3) 2,2-dimetylopropan 1 p. poprawny wybór i napisanie nazwy zwi zku Zadanie 20. (0-1) Selekcja i analiza informacji podanych w formie tekstu o tematyce chemicznej (II.3) B. 1 p. poprawny wybór zako czenia zdania Zadanie 21. (0-1) Pos ugiwanie si poprawn nomenklatur w glowodorów nienasyconych (I.1.i.1) 3,3-dimetylobut-1-yn lub 3,3-dimetylobut-1-in 1 p. poprawne podanie nazwy zwi zku Zadanie 22. (0-2) Uzupe nienie brakuj cych danych na podstawie informacji podanych w formie tekstu o tematyce chemicznej (II.2)
10 pobrano z www.sqlmedia.pl 1. Homologami s zwi zki oznaczone numerami III i V. 2. Izomerami s zwi zki oznaczone numerami II i VI. 3. Butan powstaje w wyniku reakcji uwodornienia zwi zku oznaczonego numerem III. 4. Utlenianie butan-2-olu prowadzi do otrzymania zwi zku oznaczonego numerem VI. 5. Powstanie ceglastej substancji sta ej mo na zaobserwowa po ogrzaniu mieszaniny wodorotlenku miedzi(ii) ze zwi zkiem oznaczonym numerem II. 2 p. poprawne uzupe nienie pi ciu zda Uwaga: Kolejno podania numerów wzorów w zdaniu 1. i 2. nie ma wp ywu na ocen. 1 p. poprawne uzupe nienie czterech lub trzech zda 0 p. poprawne uzupe nienie mniej ni trzech zda lub brak odpowiedzi Zadanie 23. (0-1) Znajomo i rozumienie poj: homolog i szereg homologiczny (I.1.i.3) Zwi zek A nale y do szeregu homologicznego alkinów. Zwi zek B nale y do szeregu homologicznego alkanów. 1 p. poprawne napisanie nazw dwóch szeregów homologicznych Uwaga: Odpowied zwi zek A nale y do w glowodorów nienasyconych, a zwi zek B do w glowodorów nasyconych nale y uzna za bdn. Zadanie 24. (0-2) Zapisanie równania reakcji chemicznej na podstawie podanego ci gu przemian (I.3.a.5) Równanie reakcji oznaczonej na schemacie numerem 3: (alkohol, T) CH 3 CH 2 Cl + KOH CH 2 =CH 2 + KCl + H 2 O Równanie reakcji oznaczonej na schemacie numerem 4: (p, nch 2 =CH 2 T, kat.) ( CH 2 CH 2 ) n lub (p, nch 2 =CH 2 T, kat.) ( CH 2 ) 2n 2 p. poprawne napisanie dwóch równa reakcji 1 p. poprawne napisanie jednego równania reakcji 0 p. bdny zapis równa reakcji (bdne wzory reagentów, bdna forma zapisu wzorów, bdne wspó czynniki stechiometryczne) lub brak odpowiedzi
pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 25. (0-1) Selekcja i analiza informacji podanych w formie tekstu o tematyce chemicznej (II.3) Polietylen jest ( reaktywnym / niereaktywnym ) zwi zkiem organicznym u ywanym do produkcji artyku ów codziennego u ytku. Jest tworzywem ( palnym / niepalnym ), które charakteryzuje si podatno ci na barwienie i formowanie. 11 1 p. poprawne uzupe nienie dwóch zda Zadanie 26. (0-2) Tworzenie informacji Zaprojektowanie do wiadczenia pozwalaj cego na identyfikacj (odró nienie) ró nych pochodnych w glowodorów (III.2.8) a) (0-1) Schemat do wiadczenia: etanol etano-1,2-diol Odczynnik: wie o wytr cony wodorotlenek miedzi(ii) lub Cu(OH) 2 I II 1 p. poprawny wybór odczynnika i uzupe nienie schematu 0 p. bdny wybór odczynnika lub brak odpowiedzi b) (0-1) Przyk ady poprawnej odpowiedzi: Probówka I: Nie obserwuje si zmian. W probówce pozostaje niebieski osad. Probówka II: Zanik galaretowatego osadu i powstanie roztworu o barwie szafirowej. Powstanie szafirowego roztworu. 1 p. poprawne opisanie obserwacji w obu probówkach przy poprawnym wyborze odczynnika w czci a) zadania 0 p. bdny wybór odczynnika lub brak odpowiedzi w czci a) zadania bdny opis zmian brak odpowiedzi
12 pobrano z www.sqlmedia.pl Zadanie 27. (0-1) Uzupe nienie brakuj cych danych na podstawie informacji podanych w formie schematu procesu chemicznego (II.2) Przemiana opisana schematem jest reakcj spalania ( ca kowitego / nieca kowitego ). Zwi zek X ma wzór sumaryczny ( C 3 H 8 / C 3 H 6 / C 3 H 6 O 2 / C 3 H 6 O ). 1 p. poprawne uzupe nienie obu zda Zadanie 28. (0-3) Tworzenie informacji Zaklasyfikowanie substancji na podstawie opisu w a ciwo ci fizykochemicznych (III.3.1) Wzór kwasu C 17 H 35 COOH C 15 H 31 COOH C 17 H 33 COOH Charakter kwasu (nasycony, nienasycony) nasycony nasycony nienasycony Temperatura topnienia, o C 70 63 16 Stan skupienia w temperaturze 25 o C sta y sta y ciek y 3 p. poprawne uzupe nienie trzech kolumn tabeli 2 p. poprawne uzupe nienie dwóch kolumn tabeli 1 p. poprawne uzupe nienie jednej kolumny tabeli 0 p. bdne uzupe nienia lub brak odpowiedzi Zadanie 29. (0-2) a) (0-1) Uzupe nienie brakuj cych danych na podstawie informacji podanych w formie tekstu o tematyce chemicznej (II.2) cztery 1 p. poprawne ustalenie liczby atomów w gla w cz steczce b) (0-1) Zapisanie równania reakcji chemicznej na podstawie s ownego opisu przemiany (I.3.a.4)
pobrano z www.sqlmedia.pl 2 4 CH 3 COOH + CH 3 CH 2 OH H SO lub H CH 3 COOCH 2 CH 3 + H 2 O + 1 p. poprawne napisanie równania reakcji i zaznaczenie warunków prowadzenia procesu 0 p. bdny zapis równania reakcji (bdne wzory reagentów, bdna forma zapisu wzorów, bdne wspó czynniki stechiometryczne, niezaznaczenie warunków reakcji) lub brak odpowiedzi 13 Zadanie 30. (0-1) Tworzenie informacji Zaklasyfikowanie substancji na podstawie opisu reakcji chemicznych lub w a ciwo ci fizykochemicznych (III.3.1) 1. 2. 3. Zdanie Zwi zek X to substancja organiczna, która powstaje w wyniku reakcji nitrowania benzenu. Zwi zek organiczny otrzymany w wyniku redukcji zwi zku X to amina aromatyczna o wzorze sumarycznym C 6 H 7 N. Zwi zek organiczny otrzymany w wyniku redukcji zwi zku X nie reaguje z kwasem solnym, co potwierdza jego kwasowy charakter. P/F P P F 1 p. poprawna ocena prawdziwo ci trzech zda Zadanie 31. (0-2) Tworzenie informacji Zaprojektowanie do wiadcze prowadz cych do otrzymania roztworu o okre lonym steniu molowym (III.2.2) 1. W celu przygotowania 0,5 dm 3 wodnego roztworu glukozy o steniu 0,25 mol dm 3 nale y odwa y 22,5 g glukozy. 2. Odwa on próbk glukozy nale y przenie do kolby miarowej o pojemno ci 500 cm 3 i doda niewielk ilo wody w celu rozpuszczenia substancji. Nast pnie zawarto naczynia nale y dope ni wod do kreski znajduj cej si na szyjce kolby miarowej. 2 p. poprawne uzupe nienie dwóch akapitów 1 p. poprawne uzupe nienie jednego akapitu 0 p. bdne uzupe nienia w obu akapitach lub brak odpowiedzi
14 pobrano z www.sqlmedia.pl Ogólne zasady oceniania Zdaj cy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwi zania, precyzyjnie odpowiadaj ce poleceniom zawartym w zadaniach. Rozwi zania zada, uwzgl dniaj ce inny tok rozumowania ni podany w kryteriach, oceniane s zgodnie z zasadami punktacji. Gdy do jednego polecenia zdaj cy podaje kilka odpowiedzi (z których jedna jest prawid owa, inne nieprawid owe), to nie otrzymuje punktów za adn z nich. Je eli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdaj cy powinien napisa równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat. Dobór wspó czynników w równaniach reakcji chemicznych mo e ró ni si od przedstawionego w modelu (np. mog by zwielokrotnione), ale bilans musi by prawid owy. Niew a ciwy dobór lub brak wspó czynników powoduje utrat 1 punktu za zapis tego równania. W rozwi zaniach zada rachunkowych oceniane s : metoda, wykonanie oblicze i podanie wyniku z jednostk. Bdny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym wyniku liczbowym powoduje utrat 1 punktu. W obliczeniach wymagane jest poprawne zaokr glanie wyników liczbowych. Za poprawne obliczenia b d ce konsekwencj zastosowania niepoprawnej metody zdaj cy nie otrzymuje punktów. Za poprawne spostrze enia i wnioski b d ce konsekwencj niew a ciwie zaprojektowanego do wiadczenia zdaj cy nie otrzymuje punktów. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów pó strukturalnych (grupowych) nie odejmuje si punktów. Zapis, w równaniach reakcji nie jest wymagany. Nale y uzna jako oznaczenie podwy szonej temperatury. W równaniach reakcji, w których ustala si stan równowagi, brak nie powoduje utraty punktów. Je li reakcja jest nieodwracalna, zapis w równaniu reakcji powoduje utrat punktów. Elementy odpowiedzi umieszczone w nawiasach nie s wymagane.