6 LAT PPP W POLSCE Raport Fundacji Centrum PPP Irena Herbst Tomasz Jagusztyn Krynicki Elżbieta Nowosiadły Michał Kalicki Bartosz Mysiorski metodologiczne opracowanie zbieranych danych Tomasz Jagusztyn-Krynicki na podstawie danych zebranych przez Elżbieta Nowosiadły Michał Kalicki www.centrum-ppp.pl
SPIS TREŚCI: 1. SŁOWO WSTĘPNE... 3 2. SŁOWNICZEK... 6 3. NOTA METODOLOGICZNA... 8 4. 6 LAT PPP W POLSCE PREZENTACJA I OMÓWIENIE DANYCH LICZBOWYCH...12 4.1 AKTYWNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ POLSKIEGO RYNKU PPP W LATACH 2009-2014... 12 4.2 OGŁOSZENIA POLSKIEGO RYNKU PPP 2009-2014... 14 4.3 UMOWY PPP 2009-2014... 17 O FUNDACJI... 22 2 S t r o n a
1. SŁOWO WSTĘPNE Terminem partnerstwa publiczno prywatnego określa się projekty inwestycyjno - eksploatacyjne realizowane w oparciu o umowę długoterminową, wspólnie przez władze publiczne i podmioty sektora prywatnego (podmioty rynkowe), w celu stworzenia niezbędnej infrastruktury rzeczowej, finansowej i organizacyjnej, umożliwiającej świadczenie usług publicznych. Partnerstwo publiczno-prywatne jest nową formą realizacji usług publicznych, wykreowaną właśnie po to, by rozwiązać narastające problemy zarządzania demokratycznymi krajami gospodarki rynkowej. Jego stosowanie w Europie świadome i podlegające specjalnej regulacji prawnej 1 liczy sobie niespełna 20 lat. Polska, mimo względnie uporządkowanych od 2005 roku i przyjaznych regulacji prawnych (2009 r.) 2, znajduje się nadal na bardzo początkowym etapie realizowania przedsięwzięć w formule PPP. Nowe rozwiązania prawne spowodowały, że lata 2009-2014 można już uznać za początek przełomu w zakresie stosowania tej nowej formuły prowadzenia projektów inwestycyjnych. Pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy o PPP z 2005 r. nie powstał żaden projekt. Idea partnerstwa publiczno prywatnego sprowadza się do konstatacji w sferze usług publicznych prywatyzować można działalność gospodarczą związaną z ich świadczeniem, ale odpowiedzialność za poziom dostępności do tych usług, zgodny z przepisami prawa, pozostawać może nadal domeną władzy publicznej. Jest to, zatem pozytywna odpowiedź na pytanie, co robić: w przypadku braku środków na świadczenie usług publicznych na poziomie oczekiwanym przez społeczeństwo, sektor publiczny dąży do zmniejszenia kosztów funkcjonowania przy braku przyzwolenia społecznego na prywatyzację zadań publicznych, prywatyzacja ta jest nie możliwa (brak racjonalności ekonomicznej, sektor prywatny nie jest nią zainteresowany). PPP nie jest prywatyzacją, ale ją zastępuje. Jest alternatywą dla tradycyjnego sposobu realizacji usług publicznych polegającego na zlecaniu (zamówienia publiczne) poszczególnych faz realizacji przedsięwzięć ze sfery usług publicznych (projektowanie, budowa, zarządzanie, eksploatacja) odrębnym podmiotom i płacenie im za każdy etap zrealizowanej umowy - zlecenia. Fundacja Centrum PPP od 2009 roku prowadzi stały monitoring projektów PPP. Prowadzone są bieżące analizy ogłoszeń o wyborze partnera prywatnego, rozstrzygnięcia procedur przetargowych i efekty w postaci zawartych umów i ich realizacji. Wprawdzie z roku na rok zwiększa się liczba decyzji o realizacji projektów PPP, ale nadal jesteśmy na początku drogi. Dane dotyczące działania rynku PPP mierzone liczbą ogłoszeń o poszukiwaniu partnera 1 Korzystanie z prywatnego kapitału w procesach świadczenia szeroko pojętych usług publicznych jest trwale osadzone w historii świata począwszy od czasów starożytnych(woda, kanalizacja, wojska) poprzez czasy nowożytne( jw. oraz transport np. kanał Sueski, komunikacja koleje, tramwaje, poczta) przed i po rewolucji przemysłowej. Miało ono jednak charakter incydentalny a sfera współpracy publiczno prywatnej nie podlegała specjalnym regulacjom prawno instytucjonalnym. 2 W lutym 2009 w życie weszły ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100 ze zm.) oraz ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 19, poz. 101 ze zm.) 3 S t r o n a
prywatnego oraz liczbą umów nie pozwalają na optymistyczną konstatację o istotnym wzroście popularności i skuteczności stosowania PPP; świadczą raczej o sukcesywnej kontynuacji powolnego trendu wzrostu wykorzystywania tej formuły oraz umiejętności w tym przedmiocie; wszczęte postępowania o wyborze partnera prywatnego w ciągu 6 lat tylko w ok. 26% zakończyły się sukcesem. Niska skuteczność wszczętych postępowań jest wypadkową braku wiedzy o PPP, braku umiejętności i standardów przygotowywania takich projektów, skłonności do minimalizowania kosztów ich przygotowywania i związanej z tym rezygnacji do przeprowadzania analiz przedrealizacyjnych i korzystania z fachowego doradztwa. Nadal to przede wszystkim nieufność, a nie poszukiwanie rzeczywistego partnerstwa decydują o przebiegu i treści uzgodnień negocjacyjnych; znakomita większość przygotowywanych i realizowanych przedsięwzięć PPP to projekty JST i jednostek im podległych. W Polsce mamy diametralnie odmienną od światowej strukturę sektorową. Najczęściej realizowane na świecie projekty to projekty edukacyjne, transportowe, szpitalnictwo. W Polsce to sport i rekreacja oraz parkingi. Od 2013 można zaobserwować zmiany w zakresie struktury sektorowej projektów PPP (poza przedsięwzięciami sportowo-rekreacyjnymi oraz parkingowymi, JST planowały relatywnie dużo przedsięwzięć inwestycyjnych w formule PPP w energetyce, sektorze wodno-kanalizacyjnym oraz transportowym); podstawowym motywem decyzji o PPP jest pozyskanie kapitału i to bez konieczności powiększania długu publicznego (odpowiedni podział ryzyk to umożliwia). W konsekwencji mamy do czynienia z niskim udziałem projektów charakteryzujących się płatnością za dostępność oraz przewagą umów koncesyjnych; głównymi czynnikami, które mogą doprowadzić do zwiększenia stosowania formuły PPP, są zmiany prawno-instytucjonalne, w tym opracowanie wzorców i standardów postępowania; niezwykle ważnym i pozytywnym zjawiskiem wydaje się być przyjazny stosunek NIK do kwestii rozwoju PPP. Świadczą o tym Raport z kontroli rynku PPP przeprowadzonej w 2012 r., wystąpienia pokontrolne oraz aktywna promocja przez NIK samej formuły PPP. Mimo opartych o wyniki badań analitycznych, szeroko nagłaśnianych postulatów ekspertów, nie zwiększyła się także aktywność rządu w zakresie promocji tej formy realizacji usług publicznych, nie opracowano pożądanych, z punktu widzenia interesu społecznego procedur i wzorców postępowania w zakresie przygotowania i realizacji projektów PPP, nie uruchomiono instytucji zmniejszających właściwy dla PPP poziom ryzyk. Głównymi czynnikami, które mogą doprowadzić do zwiększenia stosowania formuły PPP są zmiany prawno-instytucjonalne. Były one przedmiotem wielu konferencji poświęconych upowszechnianiu tej formy realizacji usług publicznych. Spotkania te doprowadziły do opracowania praktycznych rekomendacji działań instytucji publicznych. Przykładowo, konkluzje sformułowane na forum Europejskiego Kongresu Finansowego w Gdańsku stały się jedną z przesłanek opracowania rządowego programu Inwestycje Polskie (ograniczenie ryzyka partnera prywatnego). Rekomendacje kolejnych raportów o PPP zostały wykorzystane przez Ministerstwo Gospodarki do uruchomienia procedury postulowanych zmian ustawy o PPP; konkluzje sformułowane na seminarium zorganizowanym przez minister Irenę Wóycicką w Kancelarii Prezydenta utorowały drogę do 4 S t r o n a
decyzji nowelizacji w zakresie adekwatnego do specyfiki PPP zaliczania płatności podmiotu publicznego do wydatków bieżących lub majątkowych. Nowelizacja uwarunkowań funkcjonowania PPP może stać się impulsem dla rozwoju PPP w Polsce. Niestety proces jej przygotowania nadal (od blisko roku) znajduje się na etapie przygotowań.. 5 S t r o n a
2. SŁOWNICZEK Centrum/Centrum PPP Fundacja Centrum Partnerstwa Publiczno-Prywatnego Faza analiz faza, w której podmiot publiczny lub wybrany przez niego doradca, wykonuje analizy projektu przed podjęciem decyzji o wyborze formuły realizacji przedsięwzięcia i przygotowaniem procedury przetargowej. Faza procedury przetargowej faza po ogłoszeniu przedsięwzięcia w BZP/TED. Faza realizacji faza następująca po zamknięciu finansowym i polegająca na realizacji inwestycji lub świadczeniu usług publicznych zgodnie z zawartą umową. Ogłoszenia ogółem (wszystkie) wszystkie ogłoszenia opublikowane w BZP/TED. Liczba ogłoszonych projektów liczba ogłoszeń dotyczących projektów PPP/koncesji, bez względu na liczbę powtórzeń.. Podpisane umowy (zamknięcie komercyjne) umowy podpisane pomiędzy partnerem publicznym a prywatnym, w wyniku przeprowadzenia postępowania PPP/koncesyjnego. Pomysły sygnalizowane przez podmioty publiczne zamierzone realizacje przedsięwzięć inwestycyjnych lub usług w formule PPP/koncesji Przedsięwzięcia anulowane przedsięwzięcia, z których partner publiczny ogłosił postępowanie na wybór partnera prywatnego/koncesjonariusza i następnie unieważnił postępowanie lub rozwiązał podpisaną umowę Umowy zrealizowane umowy, których okres obowiązywania się zakończył Ustawa o autostradach płatnych oraz krajowym funduszu drogowym - Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. 2012 r. poz. 931 z pózn. zmianami) Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie - Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003 nr 96 poz. 873 z póz. zmianami) Ustawa o gospodarce komunalnej Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. 1997 nr 9 poz. 43) Ustawa o gospodarce nieruchomościami - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 1997 nr 115 poz. 741 z pózn., tekst jednolity - Dz. U. z dnia 23 kwietnia 2014 poz.518) Ustawa o koncesji z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. 2009 nr 19 poz. 101) Ustawa PPP Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. 2009 nr 19 poz. 100) 6 S t r o n a
Ustawa Prawo Zamówień Publicznych (PZP) ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. 2004 nr 19 poz. 177 z pózn. zmianami) UZP Urząd Zamówień Publicznych Zamknięcie finansowe uzyskanie finansowania przez partnera prywatnego na finansowanie inwestycji PPP/koncesji Wskaźnik aktywności liczony liczbą ogłoszeń w poszczególnych województwach do liczby ogłoszeń ogółem w całym kraju 7 S t r o n a
3. NOTA METODOLOGICZNA Centrum PPP prowadzi monitoring polskiego rynku PPP. Wszystkie przedstawione dane w tabelach, wykresach i mapach zostały przygotowane na podstawie informacji zawartych w opracowanej przez Fundację bazie projektów PPP (www.bazappp.pl). Projekty PPP Monitoringiem Centrum PPP objęte są projekty realizowane w Polsce w oparciu o następujące regulacje prawne: Ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym z dnia 19 grudnia 2008 roku (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100 z pózn. zm.) o Wybór partnera w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655, z pózn. zm.) o Wybór partnera w oparciu o przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 101 z pózn. zm.) Ustawę o koncesji na roboty budowlane lub usługi z dnia 9 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 101 z pózn. zm.) Ustawa o autostradach płatnych oraz krajowym funduszu drogowym - Ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. 2012 r. poz. 931 z pózn. zmianami) W związku z faktem, iż przedsięwzięcia realizowane w oparciu o inne podstawy prawne niż ustawa o PPP i ustawa o koncesji nie są zwykle klasyfikowane przez samych interesariuszy, jako partnerstwo publicznoprywatne, nie są one ujmowane w statystykach PPP prowadzonych przez Centrum. Projekty PPP a ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym W oparciu o ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym realizowane są projekty, gdzie wybór partnera prywatnego odbywa się: w trybie ustawy PZP, w trybie koncesji na usługi (w ogłoszeniu o koncesji, koncesjodawca odwołuje się do ustawy PPP), w trybie koncesji na roboty budowlane (w ogłoszeniu o koncesji, koncesjodawca odwołuje się do ustawy PPP). Do działań mających charakter PPP jednak nierealizowanych formalnie i bezpośrednio w oparciu o ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym zaliczyć można tak zwane czyste koncesje : Koncesje na roboty budowlane (w ogłoszeniu o koncesji, koncesjodawca nie odwołuje się do ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym) Koncesje na usługi (w ogłoszeniu o koncesji koncesjo dawca, nie odwołuje się do ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym) 8 S t r o n a
Dane zbierane przez Centrum PPP W Centrum na bieżąco zbierane i analizowane są dane o: sygnalizowanych publicznie pomysłach na przedsięwzięcia w formule PPP, ogłoszeniach PPP, umowach podpisywanych na realizację projektów w formule PPP, umowach, które uzyskały zamknięcie finansowe. Raporty PPP W raportach rocznych Fundacja Centrum PPP poddawała analizie dane o ogłoszeniach oraz zawartych umowach w poszczególnych latach. Niniejsze opracowanie zawiera podsumowanie danych zebranych w ciągu 6 lat funkcjonowania PPP w Polsce. Ogłoszenia Ogłoszenia przekazywane do Biuletynu Zamówień Publicznych oraz Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej na podstawie ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi/ustawy i o partnerstwie publiczno-prywatnym. Poprzez umowy rozumiemy: Umowy zawarte pomiędzy podmiotami publicznymi I prywatnymi w oparciu o ustawę partnerstwie publiczno-prywatnym, w tym umowy przewidujące zawiązanie spółki celowej w oparciu o art. 14 ustawy o PPP Umowy zawarte w oparciu o ustawę o koncesji. Umowy zawarte na podstawie ustawy o autostradach płatnych oraz krajowym funduszu drogowym 9 S t r o n a
Wykres 1 - Struktura Bazy PPP na 31.03.2015 77 58 222 unieważniono nieaktualne pomysł realizacja procedura przetargowa Analizy (8) 151 159 umowy zrealizowane (8) Poszukiwanie doradcy (4) zamknięcie komercyjne (3) źródło: bazappp.pl Wszystkie dostępne informacje na temat zamierzeń podmiotów publicznych co do przedsięwzięć inwestycyjnych, w których poważnie bierze się pod uwagę formułę PPP, są również gromadzone w bazie i systematycznie monitorowane. Poniżej przedstawiono wykres ilustrujący strukturę pomysłów według sektorów. Wykres pokazuje pomysły, które nie zostały dotąd formalnie zgłoszone do dalszych procedur. Wykres 2 - Struktura pomysłów (dotąd niezrealizowanych) według sektorów, anonsowanych do końca 2014 roku 30 27 21 11 11 11 10 8 7 5 5 3 2 źródło: bazappp.pl 10 S t r o n a
Opracowanie raportu 6 lat PPP w Polsce wymagało przeprowadzenia dodatkowych prac badawczoanalitycznych. Ustalając stan projektów PPP na koniec 2014 roku, Centrum PPP zweryfikowało bezpośrednio u partnerów publicznych, aktualny stan zaawansowania realizacji każdego projektu. Obserwowany jest na bieżąco przebieg postępowań prowadzonych w celu wyłonienia partnera prywatnego (wiele z nich trwa kilkanaście miesięcy, a czasem nawet kilka lat). Informacje o poszczególnych projektach uzyskano na podstawie Biuletynów Informacji Publicznej, kontaktów telefonicznych, e-mailowych i bezpośrednich z osobami zajmującymi się danym tematem. W przypadkach, gdy występowały trudności z uzyskaniem informacji, Fundacja składała wniosek na podstawie Ustawy o dostępie do informacji publicznej. Szczegółową analizą objęte zostały sygnalizowane wcześniej pomysły projektów PPP. Wiele z nich straciło aktualność w związku ze zmianą władz samorządowych. Niektóre pomysły są, lub będą realizowane bez wykorzystania formuły PPP, np. z funduszy własnych lub dotacji unijnych. W bazie pokazane są pomysły aktualne. 11 S t r o n a
4. 6 LAT PPP W POLSCE PREZENTACJA I OMÓWIENIE DANYCH LICZBOWYCH 4.1 AKTYWNOŚĆ I SKUTECZNOŚĆ POLSKIEGO RYNKU PPP W LATACH 2009-2014 Podczas 6 lat obowiązywania ustawy PPP w Polsce opublikowano ogółem 341 ogłoszeń. Przełożyły się one na 90 podpisanych umów. Wskaźnik skuteczności dla Polskiego rynku PPP pozostaje więc niski tylko nieco więcej niż co czwarte ogłoszenie w Polsce skończyło się podpisaniem umowy. Należy zauważyć, iż są regiony Polski, w których wskaźnik skuteczności jest znacząco wyższy. W jednostkach publicznych z województw: pomorskiego (48%), śląskiego (45%) i wielkopolskiego (43%) ogłoszenie postępowania na wybór partnera prywatnego relatywnie częściej niż w innych częściach Polski, kończy się podpisaniem 26% odsetek ogłoszeń, które zakończyły się podpisaniem umowy w latach 2009-2014 umowy na realizację przedsięwzięcia PPP. Z kolei w województwach łódzkim i podlaskim nie zawarto żadnej umowy PPP. Wykres 3 - Liczba ogłoszeń ogłoszonych projektów oraz liczba podpisanych umów w latach 2009-2014 oraz całkowita liczba ogłoszonych projektów i podpisanych umów. 60 50 40 30 20 10 34 2 53 16 38 13 57 56 18 23 48 18 286 90 liczba ogłoszonych projektów umowy podpisane 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 źródło: bazappp.pl 12 S t r o n a
Inaczej przedstawia się natomiast wskaźnik aktywności jednostek z różnych regionów Polski w ogłaszaniu postępowań PPP. Najwięcej ogłoszeń zostało opublikowanych w województwach Małopolskim (58) i Mazowieckim (47). Mapa 1 - Liczba ogłoszeń w latach 2009 2014 w podziale na województwa Mapa 2 Skuteczność przekładalności ogłoszeń na umowy w poszczególnych województwach źródło: bazappp.pl Zespół Centrum PPP przeanalizował wszystkie ogłoszenia z lat 2009-2014, w celu stwierdzenia czy przełożyły się one na podpisane umowy. Rezultaty tej analizy widoczne są na poniższym wykresie. Odsetek anulowanych ogłoszeń jak widać systematycznie spada. Należy mieć nadzieję, że większość ogłoszeń z lat 2013-2014, które pozostają w kategorii w toku przełoży się na podpisane umowy. Analiza wskaźnika aktywności i skuteczności wskazuje, iż jednostki ogłaszające postępowania w zakresie PPP powoli uczą się uwarunkowań, jakie rządzą tego typu projektami (prawne, ekonomiczno-finansowe, techniczne, kulturowe). Wskaźnik skuteczności podniósł się z 26% w 2010 roku do 34% w 2014 roku. Aby mówić o tym, iż Polski rynek jest skuteczny w zakresie postępowań na wybór partnera prywatnego, w perspektywie do 2020 roku, wskaźnik skuteczności powinien się podnieść do co najmniej 50%. Jest to cel realny, jednak wymaga dużej pracy ze strony administracji centralnej (w szczególności MG, MIR) na poziomie lokalnym (szkolenia, warsztaty, doradztwo). 13 S t r o n a
4.2 OGŁOSZENIA POLSKIEGO RYNKU PPP 2009-2014 Wykres 4 - Ogłoszenia w toku, anulowane oraz zakończone podpisaniem umowy na 31.12.2014 95% 74% 70% 67% 51% 49% Podpisane 26% 30% 26% 33% 34% 16% 17% Anulowane W toku 5% 0% 0% 0% 7% 2009 2010 2011 2012 2013 2014 źródło: bazappp.pl Spośród 341 wszystkich analizowanych w niniejszym raporcie ogłoszeń 182 (53%) zostało ogłoszonych w formie koncesji, a 159 (47%) w formule Partnerstwa Publiczno-Prywatnego. W pierwszym latach obowiązywania nowych regulacji prawnych o PPP i koncesji, podmioty publiczne zdecydowanie częściej wybierały bezpieczniejszą formułę koncesyjną. Podział na przedsięwzięcia ogłaszane w formule PPP i Koncesji przedstawia wykres poniżej. 14 S t r o n a
Wykres 5 - Forma realizacji przedsięwzięcia podawana w ogłoszeniach z lat 2009-2014 100 90 80 70 60 22 50 34 40 39 29 30 25 20 33 48 36 10 23 19 24 9 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 źródło: bazappp.pl Koncesja PPP Wykres 6 - Podział procentowy form realizacji wykorzystywanej w ogłoszeniach z lat 2009-2014 Koncesja 53% Projekty PPP 47% źródło: bazappp.pl Od ostatnich 3 lat zbierane są dane o strukturze ogłoszeń według rodzaju jednostki ogłaszającej. Największa liczba ogłoszeń została opublikowana w latach 2012-2014 przez gminy (94) oraz miasta na prawach powiatów (40). Całkowita liczba gmin oscyluje wokół 2500, miast na prawach powiatu jest 66, województw natomiast 16. Dlatego rozkład podmiotów zamieszczających ogłoszenia o zamiarze zawarcia umowy PPP, po raz kolejny potwierdza wyniki, jakie zostały uzyskane w badaniach realizowanych w 2012 roku dla PARP 3. Z powyższego rozkładu można wywnioskować, iż gotowość do realizacji projektów w ramach formuły PPP jest najwyższa w miastach na prawach powiatu oraz w Urzędach Marszałkowskich. To bowiem 3 Patrz: Herbst I. Jadah-Sepioło A. Marczewska E. Jagusztyn-Krynicki T., Analiza potencjału podmiotów publicznych i przedsiębiorstw do realizacji projektów partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce, PARP, 2012 15 S t r o n a
miasta na prawach powiatu, mają największe potrzeby inwestycyjne oraz najbardziej rozbudowane zespoły ds. inwestycyjnych oraz stosunkowo najniższe przychody w stosunku do obligatoryjnych wydatków.. Wykres 7 - Struktura podmiotów ogłaszających postępowania w latach 2012-2014 2012 2013 2014 40 27 27 18 11 11 9 14 6 2 3 4 1 5 1 0 1 5 gminy miasta na prawach powitu oraz powiaty jednostka podległa JST urzędy marszałkowskie administracja centralna inne źródło: bazappp.pl W latach 2009-2014r. relatywnie najwięcej (25%) ogłoszeń było planowanych do realizacji w sektorze sport i rekreacja. Dominacja przedsięwzięć tego sektora, wśród wszystkich realizowanych w formule PPP, jest cechą charakterystyczną dla przedsięwzięć PPP/koncesji od 2009 roku. Widać jednak wyraźnie, że odsetek takich ogłoszeń w ogóle planowanych przedsięwzięć zaczyna maleć. W 2014 roku po raz pierwszy sektor sport i rekreacja nie był największym liczonym w liczbie ogłoszeń dla polskiego rynku PPP. Wyraźny wzrost odsetka realizowanych przedsięwzięć zanotował od 2012 roku sektor energetyczny 13% wszystkich ogłaszanych (17%, 17%, i 28% - odpowiednio w trzech ostatnich latach). W latach 2009-2011 udział ogłoszeń w sektorze energetycznym wynosił od 0% do 6%. Od 2012r. liczba ogłoszeń z sektora energetycznego wzrosła ponad trzykrotnie w stosunku do liczby takich ogłoszeń w latach poprzednich. W 2014 roku sektor energetyczny stał się największym sektorem polskiego rynku PPP. Wzrost sektora energetycznego związany jest z przedsięwzięciami w zakresie efektywności energetycznej, które w sektorze publicznym można realizować w atrakcyjnej formule PPP/ESCO. 16 S t r o n a
Tabela 1 - Ogłoszenia w latach 2009 2014 struktura według sektorów Ogłoszenia PPP oraz koncesje / sektory 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2009-2014 Sport i rekreacja 36% 35% 23% 20% 20% 21% 25% Energetyka 2% 6% 0% 17% 17% 28% 13% Inne 0% 11% 11% 9% 14% 2% 9% Parkingi 12% 13% 9% 9% 6% 6% 9% Kultura i Edukacja 7% 2% 11% 14% 7% 6% 8% Ochrona zdrowia 14% 8% 5% 4% 6% 6% 7% Gospodarka wod-kan 10% 3% 7% 6% 10% 4% 6% Teleinformatyka 14% 0% 0% 6% 3% 9% 5% Obiekty komunalne 5% 5% 11% 4% 3% 6% 5% Transport 0% 10% 7% 3% 9% 6% 4% Gospodarka odpadami 0% 3% 14% 3% 1% 6% 4% Rewitalizacja 0% 3% 2% 6% 4% 2% 3% źródło: bazappp.pl 4.3 UMOWY PPP 2009-2014 W okresie 2009-2014 zawarto 90 umów partnerstwa publiczno-prywatnego. Ich liczba co roku oscyluje w granicach 13-23 umów, poza pierwszym rokiem obowiązywania ustawy PPP i ustawy koncesyjnej. Tabela 2 - Podpisane umowy według lat i podmiotów zamawiających Podpisane umowy Podmioty 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ŁĄCZNIE zamawiające gmina 1 5 6 9 8 11 40 miasto na prawach powiatu oraz 0 3 4 5 4 6 22 powiaty jednostka podległa JST 1 8 1 3 5 1 19 urzędy marszałkowskie 0-0 - 3 0 3 administracja centralna 0 0 1 1 0 0 2 szkolnictwo wyższe 0 0 1-1 - 2 inne - - - - 2-2 ŁĄCZNIE 2 16 13 18 23 18 90 źródło: bazappp.pl 17 S t r o n a
Analiza rozkładu podpisanych umów według rodzaju podmiotów, jakie je zawierały wskazuje, iż podobnie jak w przypadku aktywności na rynku PPP (mierzonej liczbą ogłoszeń) skuteczność przedsięwzięć PPP (mierzona liczbą podpisanych umów) jest najwyższa w gminach oraz miastach na prawach powiatów. 4 Rozkład podpisanych umów według rodzaju jednostki, jaka je zawarła przedstawia poniższa tabela. Największą ich część stanowią gminy 44%. Około dwukrotnie mniej umów podpisały miasta na prawach powiatu oraz powiaty 24%, oraz jednostki podległe JST -21%. Urzędy marszałkowskie, administracja centralna, szkolnictwo wyższe oraz inne stanowią jedynie 10% podmiotów publicznych, które zawarły umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym. Wykres 8- Średnia wartość umów PPP w latach 2009 2014 w podziale na sektory, w nawiasach podano liczbę umów zawartych w poszczególnych sektorach. 229 mln PLN 143 mln PLN źródło: bazappp.pl Średnia wartość wszystkich 90 podpisanych umów PPP wynosi ok. 30 mln. PLN, Najwyższa średnia wartość podpisanych umów występuje w sektorze gospodarki odpadami - 229 764 722 PLN, więc jest prawie 8 krotnie wyższa od średniej dla wszystkich projektów. 4 Dla celów statystycznych w jednej kategorii występują miasta na prawach powiatów i powiaty, jednak zdecydowana większość umów dotyczy w nich miast na prawach powiatów. 18 S t r o n a
Wysoka średnia wartość sektora Gospodarki Odpadami jest skutkiem zawarcia umowy na System Gospodarki Odpadami dla Miasta Poznania Kontrakt 1 o wartości 758 mln PLN. Projekt powyższy jest zdecydowanie największym wartościowo przedsięwzięciem w historii polskiego rynku PPP. W związku z powyższym projekt ten wymaga bardziej dokładnego omówienia. Projekt jest realizowany przez Miasto Poznań przy współpracy z firmą SITA Zielona Energia Sp. z o.o. umowa o PPP została zawarta 08.04.2013 na okres 29 lat. Udział partnera prywatnego wynosi 52,36% wartości inwestycji, wkład z budżetu państwa 1,19%, z Unii Europejskiej uzyskano dofinansowanie w kwocie 330 mln PLN. Przewidywany termin oddania ITPOK do użytku to 8 listopada 2016 r. W ramach realizacji umowy przewiduje się: zaprojektowanie, wybudowanie, finansowanie oraz zarządzanie i utrzymanie kompletnej Instalacji Termicznego Przekształcania Frakcji Resztkowej Zmieszanych Odpadów Komunalnych w Poznaniu (ITPOK teren Miasta Poznań) o nominalnej wydajności przetwarzania odpadów komunalnych do 240 000 Mg na rok. zaprojektowanie, wybudowanie, finansowanie oraz zarządzanie i utrzymanie instalacji do demontażu odpadów wielkogabarytowych o nominalnej wydajności przetwarzania odpadów do 10 000 Mg na rok (IDOW Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Suchym Lesie). Projekt powyższy jest przykładem dla innych jednostek samorządowych, które chcą inwestować w gospodarkę odpadami. Równocześnie jest pierwszym tak dużym przedsięwzięciem hybrydowym, tj. takim, w którym połączono finansowanie ze środków UE ze środkami PPP. Sektor ICT również ma wysoką średnią wartość podpisanych umów wynosi ona 143 830 090 PLN. W tym sektorze największymi wartościowo umowami są dwie podpisane na: Internet dla Mazowsza realizowany przez Agencja Rozwoju Mazowsza S.A. wraz z partnerem prywatnym konsorcjum prowadzonym przez KT Corporation, wartość projektu wynosi 475 mln PLN. Umowa została zawarta 4 października 2013 roku na 9 lat. Sieć szerokopasmowa Polski wschodniej województwo Warmińsko-mazurskie - Podmiot publiczny - Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego wybrał na partnera prywatnego Otwarte Regionalne Sieci Szerokopasmowe Sp. z o.o., wartość inwestycji wynosi 415 mln PLN. Umowę podpisano 5 kwietnia 2013 roku na 9 lat. 19 S t r o n a
Tabela 3 - Podpisane umowy w poszczególnych województwach Podpisane umowy Województwo 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ŁĄCZNIE Mazowieckie - 1 2 4 7 1 15 Śląskie 1 3 2 3 2 4 15 Wielkopolskie 1 6 - - 3 2 12 Dolnośląskie - 1-4 2 3 10 Pomorskie - 2 3 1 3 1 10 Małopolskie - - 3 2 2 1 8 Warmińsko-mazurskie - 1-1 2 1 5 Kujawsko-pomorskie - - - 1 1 1 3 Opolskie - 1 2 - - - 3 Lubuskie - - 1 1 - - 2 Świętokrzyskie - 1 - - - 1 2 Podkarpackie - - - 1 1-2 Zachodniopomorskie - - - - - 2 2 Lubelskie - - - - - 1 1 Łódzkie - - - - - - 0 Podlaskie - - - - - - 0 ŁĄCZNIE 2 16 13 18 23 18 90 Źródło: bazappp.pl 20 S t r o n a
SPIS TABEL WYKRESÓW I MAP Wykres 1 - Struktura Bazy PPP na 31.03.2015... 10 Wykres 2 - Struktura pomysłów (dotąd niezrealizowanych) według sektorów, anonsowanych do końca 2014 roku... 10 Wykres 3 - Liczba ogłoszeń ogłoszonych projektów oraz liczba podpisanych umów w latach 2009-2014 oraz całkowita liczba ogłoszonych projektów i podpisanych umów... 12 Wykres 4 - Ogłoszenia w toku, anulowane oraz zakończone podpisaniem umowy na 31.12.2014... 14 Wykres 5 - Forma realizacji przedsięwzięcia podawana w ogłoszeniach z lat 2009-2014... 15 Wykres 6 - Podział procentowy form realizacji wykorzystywanej w ogłoszeniach z lat 2009-2014... 15 Wykres 7 - Struktura podmiotów ogłaszających postępowania w latach 2012-2014... 16 Wykres 8- Średnia wartość umów PPP w latach 2009 2014 w podziale na sektory, w nawiasach podano liczbę umów zawartych w poszczególnych sektorach.... 18 Tabela 1 - Ogłoszenia w latach 2009 2014 struktura według sektorów... 17 Tabela 2 - Podpisane umowy według lat i podmiotów zamawiających... 17 Tabela 3 - Podpisane umowy w poszczególnych województwach... 20 Mapa 1 - Liczba ogłoszeń w latach 2009 2014 w podziale na województwa... 13 Mapa 2 Skuteczność przekładalności ogłoszeń na umowy w poszczególnych województwach... 13 21 S t r o n a
O FUNDACJI Centrum Partnerstwa Publiczno-Prywatnego jest niezależną instytucją obywatelską utworzoną przez prywatne i publiczne podmioty: banki, kancelarie prawne, firmy doradcze, przedsiębiorstwa, regionalne agencje rozwoju, fundacje, związki, izby i stowarzyszenia gospodarcze. Celem Centrum PPP jest przełamanie marazmu, jaki panuje w Polsce w zakresie inwestycji publiczno-prywatnych m.in. poprzez popularyzacje wiedzy o metodach stosowania PPP, tworzenie warunków skracających czas przygotowywania projektów a wiec i obniżanie kosztów ich przygotowania, opracowywanie standardów umów i procedur, promocje idei i konkretnej wiedzy na ten temat, zbieranie i upowszechnianie doświadczeń z tych krajów, gdzie PPP rozwija się bez przeszkód. Wykorzystanie kapitału i umiejętności podmiotów prywatnych do realizacji projektów, które służą zaspokajaniu potrzeb publicznych jest jedną z najbardziej obiecujących metod znaczącego przyspieszenia realizacji infrastruktury potrzebnej do świadczenia usług publicznych. Pozwala, bowiem władzy samorządowej inwestować nawet wtedy, gdy władze publiczne nie dysponują w danym momencie środkami finansowymi, jednocześnie efektywniej zarządzać takimi projektami. 22 S t r o n a