1/6 Przedmiot zamówienia: III i IV Ranking Gmin Województwa Lubuskiego są realizowane na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze. Wykonawcą jest Stowarzyszenie Dialog- Współpraca-Rozwój, organizacja pożytku publicznego. Przedmiotem zamówienia jest Przeprowadzenie diagnozy stanu gospodarki w województwie lubuskim, a w ramach tego zamówienia - zadanie Przeprowadzenie konkursu pt. III i IV Ranking Gmin Województwa Lubuskiego, za lata: 2009 i 2010. Proponowana metodologia zgodnie z wymaganiami zamówienia wykorzysta ankietę badawczą, która uwzględniać będzie następujące dane źródłowe wymagane przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze: 1.2.1 kapitał ludzki; 1.2.2 wielkość zwrotów podatku PIT i CIT uzyskanych przez gminę w 2009 i 2010 r.; 1.2.3 opłaty lokalne na tle innych podobnych jednostek; 1.2.4 współpraca z biznesem oraz zachęty dla biznesu i inwestorów; 1.2.4.A. ocena specjalnych stref gospodarczych: wielkość i jakość; 1.2.4.B. ilość nowopowstałych firm w gminie w 2009 i 2010 r. (na podstawie nr Regon); 1.2.5 ilość inwestycji z udziałem BIZ (bezpośrednich inwestycji zagranicznych); 1.2.6 wysokość deficytu budżetowego gminy; 1.2.7 wysokość budżetu gminy przeznaczona na inwestycje z zakresu ochrony środowiska; 1.2.8 pozyskane środki unijne w ujęciu ogólnym i w przeliczeniu na 1 mieszkańca gminy; 1.2.9 zadłużenie gminy; 1.2.10 inwestycje ze środków własnych gminy; 1.2.11 wydatki gminy na edukację; 1.2.12 wydatki gminy na promocję; 1.2.13 świadczenia socjalne w gminie; 1.2.14 PKB per capita w gminie; 1.2.15 stopa bezrobocia; 1.2.16 migracje w gminie. Dane te uzupełniono z inicjatywy wykonawcy o kolejne dane niezbędne do obliczenia wskaźników rankingowych: 1.2.17. dochody do budżetu gminy; 1.2.18. liczba ludności; 1.2.19. wydatki na NGO; Wskaźniki powyższe zostały wprowadzone do III i IV RGWL na wniosek samorządowców. Zgodnie z przedmiotem zamówienia wszystkie informacje i działania dotyczące obu rankingów mają charakter jawny i ogólnodostępny: Wszystkie informacje o w/w działaniach zamieszczone zostaną na stronie internetowej konkursu oraz podane mediom. Zaproponowana poniżej metodologia nie ma charakteru ostatecznego, zgodnie z przedmiotem zamówienia: W ramach powyższego zadania przewiduje się opracowanie metodologii konkursu wraz z Regulaminem Uczestnictwa w Konkursie (RUK). Opracowane dokumenty wysłane zostaną do wszystkich gmin województwa lubuskiego z prośbą o uwagi i uzupełnienia. Każda gmina może zgłosić do zaproponowanej metodologii własne uwagi i wnioski. Metodologia zostanie skonsultowana z praktykami i niezależnymi ekspertami. Proponowana metodologia już uwzględnia liczne uwagi zgłoszone po zakończeniu I i II Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego. Cele III i IV RGWL: Ranking powinien wprowadzić do publicznej debaty zasadę oceny samorządów przy pomocy wskaźników liczbowych. Ranking powinien stać się ważnym narzędziem przy planowaniu przestrzennym regionu i przy zarządzaniu strategicznym gminą, powiatem i województwem. Ranking powinien być jedną z wielu metod wspierających racjonalne zarządzanie województwem i podejmowanie planistycznych decyzji w oparciu o obiektywne dane. Ranking poprzez zebranie i upublicznienie danych statystycznych ma na celu zdiagnozowanie problemów, z jakimi borykają się na co dzień lubuskie władze samorządowe. Ranking poprzez zastosowanie obiektywnych wskaźników powinien stać się elementem racjonalizującym debatę publiczną oraz instrumentem budowy społeczeństwa obywatelskiego. Ranking powinien stać się punktem wyjścia do pogłębionych badań naukowych i analiz. Ranking powinien popularyzować osiągnięcia lubuskich samorządów. Ranking powinien zwrócić uwagę na istnienie obszarów zagrożonych wykluczeniem cywilizacyjnym. Założenia metodologiczne: Oba rankingi zawierają w sobie dwa poziomy. Pierwszy to zebranie i usystematyzowanie danych w postaci tabel i wykresów. Dane te będą miały charakter danych wyjściowych do przeprowadzenia niezależnych od obu rankingów naukowych analiz. Dane podane w ankietach badawczych zostaną zweryfikowane przez porównanie z danymi dostarczonymi przez niezależne instytucje: Regionalną Izbę Obrachunkową w Zielonej Górze, Zielonogórski Urząd Statystyczny, Agencję Rozwoju Regionalnego w Zielonej Górze, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze. Drugim poziomem obu rankingów jest obliczenie syntetycznych wskaźników rankingowych. Rankingi, będąc rodzajem konkursu, nie mają charakteru wyścigu i nie służą podziałowi na gminy dobre i gminy złe. Nie należy zatem podchodzić do wyników obu rankingów jak do wyroczni lub jak do sportowej rywalizacji. O wiele istotniejsze będą analizy źródeł różnic. Dyskusja zainicjowana oboma rankingami powinna służyć doskonaleniu pracy samorządowej. Dane budżetowe (patrz ankiety badawcze za lata: 2009 i 2010) zostały precyzyjnie przypisane konkretnym pozycjom budże-
2/6 towym. Wszystkie dane zawarte w ankietach zostaną pogrupowane w następujące kategorie: I Podstawowy wskaźnik rankingowy: a. Dochody gminy wykonane. b1. Wydatki majątkowe. b2. W tym inwestycyjne. c. Środki pozyskane z UE i innych zagranicznych źródeł. d. Zwrot podatku CIT i PIT. II Nastawienie pro-gospodarcze: e. Inwestycje na ochronę środowiska. f. Wydatki na promocję. g. Wielkość stref inwestycyjnych. h. Liczba nowopowstałych firm. i. Wpływy z podatków i opłat lokalnych. j. PKB per capita. k. Wartość inwestycji z udziałem kapitału zagranicznego. III Kapitał ludzki: l. Wydatki własne na edukację. m. Świadczenia społeczne. n. Liczba bezrobotnych. o. Migracja. p. Liczba ludności. IV - Pozostałe: q. Zadłużenie gminy. r. Wysokość deficytu budżetowego gminy. s. Wynik operacyjny. Wszystkie dane finansowe pochodzące z budżetów gmin zostaną przeliczone na jednego mieszkańca gminy. Celem nadrzędnym III i IV Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego (RGWL) jest kontynuacja I i II RGWL. Dlatego przy III i IV Rankingu podstawowym wskaźnikiem oceny lubuskich gmin będzie zastosowany już w latach 2007 oraz 2008: Podstawowy Wskaźnik Rankingowy (PWR). Obejmuje on dane z punktów ankiety badawczej: a, b, c, d. Na podstawie danych: e, f, g, h, i, j, k zostanie obliczony Wskaźnik Nastawienia Pro-gospodarczego (WNG). Pozostałe dane posłużą jako dane analityczne do eksperckiego zinterpretowania wyników III i IV RGWL. Omówienie danych wyjściowych i sposobu obliczania wskaźników rankingowych I - Podstawowy Wskaźnik Rankingowy (PWR) Dochody budżetowe ogółem Dochody obrazują bogactwo gminy, dają podstawową informację o kondycji finansowej gminy. Dochód nie zmienia się gwałtownie z roku na rok. Wielkość dochodu ma zatem cechy historyczne, bo zależy od tego: co i jak robiła administracja samorządowa w latach poprzednich, a także od uwarunkowań nie zawsze zależnych od administracji samorządowej. Z tego też powodu wagę tego wskaźnika ustala się na 0,1. Ogólna wartość inwestycji Wartość inwestycji zależy od bieżącego nastawienia pro-gospodarczego samorządu oraz od możliwości finansowych gminy. Dlatego inwestycje są wskaźnikiem obrazującym determinację i racjonalność w podejściu do rozwoju gminy. Z jednej strony, świadczą o odwadze w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, z drugiej strony zaś o zdolności do prowadzenia racjonalnej gospodarki finansowej gminy poprzez zagwarantowanie niezbędnych środków finansowych. III i IV RGWL premiuje ten sposób zarządzania gminą i dlatego temu wskaźnikowi przypisuje wagę 0,3. III i IV RGWL nie uwzględnia inwestycji poczynionych w ramach remontów lub poprzez pozabudżetowe samodzielne podmioty gospodarcze realizujące inwestycje komunalne. Wynika to z nierozwiązywalnych trudności z interpretowaniem tego typu inwestycji oraz z powodu trudności z ich poprawną metodologicznie weryfikacją. Pozyskane środki unijne Zewnętrzne środki finansowe mogą znacznie zwiększyć potencjał rozwojowy gminy. Akceptacja projektów inwestycyjnych gminy przez podmioty zewnętrzne (np. przez urząd marszałkowski), a następnie ich skuteczne finansowanie, dowodzi, że cele inwestycyjne oraz wydatki poczynione na ich rzecz zostały pozytywnie zweryfikowane przez podmioty niezależne od gminy. Wskaźnik ten pokazuje także determinację w doskonaleniu jakości kadr urzędniczych. Jednocześnie mówi w sposób pośredni o kreatywności liderów samorządowych oraz o ich zdolnościach do wykorzystywania aktualnych szans stwarzanych przez zewnętrzne okoliczności i otoczenie. Pokazuje także, że ocena własnych zasobów, szans i zagrożeń jest właściwa, bo została pozytywnie zweryfikowana przez specjalistów niezależnych od gminnej administracji. Należy także uwzględnić dwie dodatkowe formy pozyskiwania funduszy pomocowych poprzez celowe stowarzyszenia gmin oraz partnerstwo gmin. Ponieważ wielkość tak pozyskanych środków nie jest wykazywana wprost w budżetach gmin, przeprowadzona zostanie dodatkowa procedura w celu określenia wielkości tych środków, następnie wykonane zostaną obliczenia, które rozdzielą uzyskane tą drogą środki na poszczególne gminy wedle proporcji wynikających z liczby mieszkańców. Wedle posiadanych obecnie informacji, w latach 2009 i 2010 możemy mieć do czynienia najwyżej z kilkoma takimi przypadkami, które będą wymagały podzielenia wspólnie pozyskanych środków na poszczególne gminy. Wskaźnik uwzględnia jedynie te środki finansowe, które zostały zapisane w budżecie po stronie wykonane. Z tego powodu nie będą brane pod uwagę środki obiecane lub inwestycje wykonane na poczet środków, które wpłyną do budżetu danej gminy w latach późniejszych. III i IV RGWL przypisuje temu wskaźnikowi wagę 0,4. Wielkość zwrotów podatkówpit i CIT Wartość zwrotów podatków PIT i CIT świadczy o zasobności mieszkańców gmi-
3/6 ny, o ich dochodach. Większość tego odpisu pochodzi z podatku PIT, jest zatem wiarygodnym wskaźnikiem wynagrodzeń mieszkańców, a pośrednio wskaźnikiem ilości gotówki w tzw. obrocie na terenie gminy. Z przeprowadzonych w latach 2006 i 2007 Rankingów Gmin Lubuskiego Trójmiasta wynika, że dochody pozyskiwane z tego tytułu mają duży udział w budżetach gmin, i co jeszcze ważniejsze, mogą być zwiększane przez świadome działania planistyczne, jakimi są plany zagospodarowania przestrzennego, wieloletnie plany inwestycyjne i inwestycje w uzbrajanie terenów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe, budowę dróg i ochronę środowiska. Wskaźnik ten pokazuje jednocześnie skuteczność alternatywnej drogi rozwoju gminy, alternatywnej wobec rozwoju sfery produkcyjnej. Jednocześnie premiuje tych, którzy inwestują w infrastrukturę, a tym samym w rozwój budownictwa mieszkaniowego. Zdolność do przyciągania do gminy ludzi o wysokich dochodach zależy także od atmosfery i stosunku do nowo-osiedlających się mieszkańców. Jest też efektem istnienia licznych walorów nie tylko środowiskowych, np. dróg, edukacji, placówek kultury itp. W tym sensie III i IV RGWL będzie chciał odpowiedzieć na pytanie: czy lubuskie gminy są zdolne do aktywnej polityki migracyjnej nakierowanej na sprowadzanie do gmin ludzi o wysokich dochodach. Elementem takiej polityki będzie zdolność do współpracy z biznesem w celu tworzenia nowych miejsc pracy, szczególnie dla osób o wysokich zarobkach. Na marginesie tego wskaźnika warto zauważyć, że rozwój cywilizacyjny w dobie internetu i inteligentnych usług nie musi wiązać się z rozwojem przemysłu i uciążliwych dla środowiska form działalności gospodarczej. Wskaźnikowi temu III i IV RGWL przyznaje wagę 0,2. Metoda obliczania podstawowego wskaźnika rankingowego: Podstawowy Wskaźnik Rankingowy (PWR) obliczany będzie na podstawie następującego algorytmu: PWR = D x 0,1 +I x 0,3 + U x 0,4 + P x 0,2 [form 1] D Wskaźnik dochodów budżetowych. I Wskaźnik wartości inwestycji. U Wskaźnik pozyskanych środków unijnych. P Wskaźnik wielkości zwrotu podatku PIT i CIT. Każdy ze wskaźników (D, I, U, P) obliczany będzie wedle następującego algorytmu: D = [(d n d min ) / d max - d min )] x 3 + 2 [form 2] d n Wielkość dochodu danej gminy. d min Wartość dochodu gminy o najmniejszych dochodach. d max Wartość dochodu gminy o najwyższych dochodach. Podstawowy Wskaźnik Rankingowy zawiera się w zakresie od 2 do 5. II Wskaźnik Nastawienia Pro-gospodarczego (WNG) Nastawienie pro-gospodarcze ukryte jest w rozmaitych danych budżetowych. Część z nich ujawnia się w gminnych budżetach. Część w innych źródłach danych. Jedne uwzględniają wysiłek władz samorządowych, inne są skutkami działań samorządowców. Wpływy z podatków i opłat lokalnych W metodologii III i IV RGWL przyjęto, że wartość dochodu z opłat i podatków lokalnych świadczy o aktywności gospodarczej mieszkańców oraz o ich zasobności. Ranking traktuje dane o podatkach lokalnych jako efekt działań pro-gospodarczych. Jako milczące założenie przyjęto tezę o racjonalnym działaniu samorządów przy ustalaniu wysokości opłat i podatków lokalnych. Podatki przy takim podejściu nie mogą być znacząco wysokie, ani zbyt niskie. Wielkość pożytków uzyskiwanych z podatków lokalnych jest w rozumieniu III i IV RGWL obiektywnym potwierdzeniem możliwości majątkowych mieszkańców i podmiotów gospodarczych działających w każdej gminie. Wielkość wpływów budżetowych z tytułu podatków i opłat lokalnych nie będzie uwzględniana przy obliczaniu wskaźnika rankingowego. Natomiast wielkości te będą wykorzystane w eksperckich analizach. Wielkość specjalnych stref gospodarczych W gminach istnieją strefy gospodarcze o rozmaitym statusie. Najwyższy status przyznaje się strefom gospodarczym należącym do Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Strefy te spełniają wymagania komercyjnego i profesjonalnego podmiotu gospodarczego i zarazem są dowodem na spełnienie najwyższych wymagań inwestorów. Uznaje się zatem, że ten sposób wspierania gospodarczego rozwoju najbardziej świadczy o intencjach władz gminy. Drugą kategorią stref gospodarczych są Strefy Aktywności Gospodarczej znajdujące się w ofercie województwa i zgłoszone do rejestru prowadzonego przez Agencję Rozwoju Regionalnego w Zielonej Górze. W metodologii III i IV RGWL przyjęto zatem założenie, że tylko strefy z obu powyższych kategorii spełniają obiektywne wymagania stawiane terenom inwestycyjnym przez instytucje zewnętrzne. Ocena istniejących stref gospodarczych zawierać się będzie w zakresie od 2 do 5, przy czym ocenę 2 otrzymają gminy nieposiadające żadnej z w/w stref, a ocenę 5 otrzymają gminy posiadające strefę działającą w ramach K-SSSE. Oceny te będą przyznawane na podstawie konsultacji z pracownikami ARR. Jak dowodzą doświadczenia gmin posiadających wydzielone strefy aktywności
4/6 gospodarczej, strefy te stanowią ważny czynnik aktywizacji gospodarczej i dlatego III i IV RGWL przyporządkował temu wskaźnikowi wagę 0,7. Wydatki na promocję gminy Na podstawie I i II RGWL można stwierdzić, że lubuskie gminy, z wyjątkiem kilku, całkowicie lekceważą swoją promocję. Ma to między innymi i takie skutki, że Lubuskie myli się Polakom z Lubelskim, a Zielona Góra z Jelenią Górą. Ponieważ nie wszystkie wydatki na promocję można uznać za racjonalne, a wiele wydatków przypisanych promocji w rzeczywistości nie mają wiele wspólnego z promocją, Ranking wskaźnikowi temu przyznał wagę 0,3. Ilość nowopowstałych firm w gminie w 2009 r. i 2010 r. Informacja o nowopowstałych firmach w gminie świadczy o potencjale mieszkańców w zakresie indywidualnej przedsiębiorczości. Zdecydowana większość podmiotów gospodarczych, jakie działają w regionie, to podmioty jednoosobowe działające w oparciu o wpis do ewidencji. Rejestrację i ewidencję działalności gospodarczej prowadzą gminy. Wydaje się, że nie ma potrzeby uwzględniać innych form prawnych rejestracji podmiotów gospodarczych. W większości przypadków podmioty takie stanowią mały odsetek wszystkich podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy. Władze lokalne mają jednak ograniczony wpływ na osobistą aktywność gospodarczą mieszkańców gminy. Często aktywność gospodarcza mieszkańców gminy wynika z braku alternatywy. Brak dużych firm i duże bezrobocie mogą działać stymulująco na mieszkańców niektórych gmin. Dlatego liczba nowopowstałych firm nie może być przypisywana aktywności władz samorządowych i nie będzie uwzględniana w obliczaniu wskaźnika rankingowego. Natomiast liczby te będą wykorzystane w eksperckich analizach. Wartość inwestycji z udziałem BIZ (Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych) Liczba takich inwestycji na terenie naszego regionu nie jest duża i z gospodarczego punktu widzenia nie jest istotna, choć podnosi prestiż. Dlatego wartość BIZ będzie miała charakter pomocniczy i nie będzie uwzględniana we wskaźniku syntetycznym. Natomiast wartość ta będzie wykorzystana w eksperckich analizach. PKB per capita w gminie Informacja ta jest niedostępna dla twórców i organizatorów dotychczasowych edycji Rankingu (brak wiarygodnych danych). Jak wynika z doświadczeń poprzednich rankingów, samorządowcy mają olbrzymi problem z pozyskaniem tego typu danych. W statystyce nie uwzględnia się PKB na poziomie gminy. Informacja ta tylko w niewielkim stopniu może wywierać wpływ na politykę samorządów lokalnych. Na wysokość PKB w gminie największy wpływ wywiera lokalizacja wielkich firm, ta zaś tylko w niewielkim stopniu jest konsekwencją aktywności samorządowej władzy. Z tego powodu informacja ta nie będzie uwzględniana w III i IV RGWL. Natomiast może być wykorzystana w eksperckich analizach. Wysokość budżetu gminy przeznaczona na inwestycje z zakresu ochrony środowiska Z konsultacji z ekspertami Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze wynika, że będzie występować znaczna trudność w kwalifikowaniu wydatków na ten cel. Szeroka interpretacja pojęcia ochrona środowiska może bowiem prowokować do deklarowania przez samorządy prawie każdej inwestycji, jako inwestycji w ochronę środowiska. Jednocześnie nie istnieje możliwość zweryfikowania tego typu informacji podawanych przez gminy. Dlatego informacja ta nie będzie uwzględniana w obliczaniu wskaźników rankingowych. Natomiast może być wykorzystana w eksperckich analizach. Wskaźnik Nastawienia Pro-gospodarczego (WNG) obliczany będzie wedle następującego algorytmu: WNG = SG x 0,7 + PR x 0,3 [form 3] SG Ocena wielkości specjalnych stref gospodarczych. PR Wskaźnik wydatków na promocję. Wskaźnik PR liczony będzie według formuły [form 2], ocena SG będzie oceną bezpośrednią wielkości stref gospodarczych w skali od 2 do 5. Traktując wskaźnik WNG jako miarę wspierania gospodarczego rozwoju gminy, miarą efektów tych działań mogą być pozostałe dane, jakie zawiera ten dział, a więc wielkość podatków i opłat lokalnych, liczba nowopowstałych podmiotów gospodarczych i inwestycji z udziałem podmiotów zagranicznych, a także PKB. Porównując WNG z tymi danymi uzyskamy wiedzę o skutkach działań pro-gospodarczych lubuskich samorządów. III - Wskaźnik Kapitału Ludzkiego (WKL) Kapitał ludzki to inwestycja w przyszłość. To inwestycja, której efekty będą widoczne dopiero po kilku latach. Dlatego już dzisiaj należy zwrócić uwagę władzy samorządowej na konieczność inwestowania w tę sferę. Szczególnie wobec narastającej tendencji do wyludniania się obszarów wiejskich i małych miasteczek na skutek migracji do ośrodków większych, stwarzających mieszkańcom większe szanse rozwojowe. W III i IV RGWL kapitał ludzki ujmujemy w kontekście społeczeństwa obywatelskiego, którego zorganizowaną reprezentacją są organizacje pozarządowe. Dlatego do obliczenia wskaźnika syntetycznego kapitału ludzkiego wykorzystane zostaną gminne wydatki na edukację i NGO. Wydatki na edukację Wskaźnik ten pokazuje stosunek samorządu do rozwoju oświaty, która, z jednej strony, stanowi o poziomie wykształcenia mieszkańców gminy w przyszłości i o przyszłych zasobach wysokokwalifikowanej kadry niezbędnej do powstania
5/6 nowoczesnego rynku pracy, a z drugiej, podnosi atrakcyjność gminy dla ludzi dbających o wykształcenie własnych dzieci, pragnących na stałe osiedlić się w danej gminie. Do wskaźnika wprowadzono jedynie własne wydatki gminy poniesione na edukację z wykluczeniem subwencji, jaką gminy otrzymują z budżetu państwa. Ponieważ wydatki własne na oświatę, to jeden z najważniejszych sposobów zwiększania szans rozwojowych gminy, poprzez wzmacnianie kapitału społecznego, i jednocześnie ważny czynnik podnoszenia atrakcyjności gminy dla ludzi o wysokich oczekiwaniach edukacyjnych dla własnych dzieci, wagę wspierania edukacji oszacowano przy III i IV RGWL na 0,4. Wydatki na NGO Udział społeczności lokalnej w życiu obywatelskim powinien być wspierany z budżetu gminy. Społeczeństwo obywatelskie jest dobrem samym w sobie, pozwala bowiem na szybszy rozwój gminy dzięki większej aktywności społecznej i społecznym inicjatywom. Jednocześnie społeczeństwo obywatelskie sprawuje funkcję kontrolną, a zatem ogranicza patologie władzy, a co dalej idzie, zwiększa jej skuteczność. Udział społecznych partnerów w kształtowaniu życia w gminie, upodmiotowienie mieszkańców, jest oczywistym, pozytywnym aspektem zarządzania gminą w szerokim tego słowa znaczeniu, zwiększającym szanse rozwojowe gminy. Z analiz przeprowadzonych na podstawie I i II RGWL wynika, że istnieje pozytywna zależność pomiędzy wydatkami na NGO a wysokością zwrotu podatku PIT i CIT. Zależność ta świadczy także o większej aktywności środowisk pozarządowych w gminach zamieszkanych przez osoby z wyższymi kwalifikacjami. Wadze wspierania społeczeństwa obywatelskiego w III i IV RGWL przyznano wartość 0,6. Świadczenia socjalne w gminie Samorządy nie powinny zapominać o środowiskach zagrożonych wykluczeniem socjalnym i cywilizacyjnym. Z jednej bowiem strony, uwzględnianie potrzeb ludzi o niskich dochodach zwiększa szanse aktywizacji społecznej tych środowisk, a z drugiej, ogranicza społeczną patologię, ujemnie wpływającą na ogólny wizerunek gminy, a także na jakość życia reszty mieszkańców. Dane wykorzystane w III i IV RGWL obejmą jedynie wydatki własne każdej gminy na świadczenia socjalne z pominięciem środków jakie gmina otrzymuje z budżetu państwa. Uwzględniono natomiast stypendia i pomoc dla uczniów. Analiza danych z poprzednich rankingów pokazała, że wydatki na cele socjalne nie są powiązane w sposób czytelny z gminnym poziomem bezrobocia. Wśród lubuskich gmin są liczne gminy z relatywnie niskim poziomem oficjalnego bezrobocia, choć jednocześnie w tych samych gminach wydatki na pomoc społeczną osiągają relatywnie wysoki poziom. Skala pomocy socjalnej nie wynika zatem z obiektywnych potrzeb, a jedynie z modelu redystrybucji przyjętego przez daną gminę. Z tego też powodu świadczenia socjalne nie będą uwzględniane w obliczaniu wskaźnika kapitału ludzkiego przy III i IV RGWL. Mogą być wykorzystane w eksperckich analizach. Wskaźnik bezrobocia Bezrobocie nie wynika wprost ze złej sytuacji gospodarczej gminy. W przeważającej liczbie przypadków reakcją na lokalne bezrobocie jest szukanie pracy w sąsiednich gminach, z emigracją włącznie, lub rozwój małej przedsiębiorczości. Analiza porównawcza migracji i bezrobocia dokonana na podstawie wyników I i II RGWL nie wykazała istnienia zależności pomiędzy bezrobociem i zwiększonym poziomem migracji. Eksperci analizujący dane I i II RGWL sformułowali wniosek o społecznej i zawodowej pasywności oraz niskiej zawodowej kompetencji, jako największej przyczynie bezrobocia. Bezrobocie w naszym regionie to głównie spuścizna po dyslokacji jednostek wojskowych i likwidacji pegeerów. Stąd najwyższe wskaźniki bezrobocia mają te gminy, w których te dwa czynniki nałożyły się na siebie. Ponieważ są to skutki działań państwa, nie samorządów, bezrobocie nie będzie uwzględniane w obliczaniu wskaźników III i IV RGWL. Natomiast może być wykorzystane w eksperckich analizach. Migracje w gminie Migracja w gminie jest daną niebiorącą udziału w obliczaniu wskaźnika rankingowego. Na podstawie danych pozyskanych przy I i II RGWL nie udało sie wykazać związku migracji z jakimkolwiek innym parametrem. Dlatego nie będzie uwzględniona przy obliczaniu wskaźników III i IV RGWL. Metoda obliczania wskaźnika kapitału ludzkiego: Wskaźnik Kapitału Ludzkiego (WKL) obliczany będzie na podstawie następującego algorytmu: WKL = E x 0,4 +N x 0,6 [form 4] E - Wskaźnik wydatków na edukację. N Wskaźnik wydatków na NGO. Każdy ze wskaźników (E i N) obliczany będzie wedle następującego algorytmu: E = [( e n e min )/( e max - e min )] x 3 + 2 [form 5] e n Wielkość wydatków na edukację w danej gminie. d min - Wartość wydatków na edukację w gminie o najmniejszych wydatkach. d max Wartość wydatków na edukację w gminie o najwyższych wydatkach. IV Wskaźnik Nastawienia na Rozwój (WNR)
6/6 I i II RGWL ujawnił dwie drogi rozwoju wybierane przez lubuskie samorządy, których specyfika silnie związana jest z dziedzictwem post-pegeerowskim i demilitaryzacją regionu. Jedne gminy stawiają na rozwój, inne na tzw. socjal. Aby zbadać obecne nastawienie lubuskich samorządów, stworzono Wskaźnik Nastawienia na Rozwój (WNR) obliczany według następującego algorytmu: WNR = I - S [form 6] I Wskaźnik inwestycji obliczony jak we wzorze [form 1]. S Wskaźnik obliczony za pomocą wzoru. S = [(s n s min )/( s max - s min )] x 3 + 2 [form 7] s n Wielkość wydatków socjalnych danej gminy. s min - Wartość wydatków socjalnych gminy o najmniejszych wydatkach. s max Wartość wydatków socjalnych gminy o najwyższych wydatkach. Uzasadnienie zasady budowania wskaźników syntetycznych: Jako generalne założenie przyjęto zasadę, że wskaźniki rankingowe nie mogą zawierać w sobie zbyt wielu składników, na podstawie których wylicza się wskaźniki rankingowe. Uznano bowiem, że zbyt wielka ilość składników zaciemnia syntetyczny obraz gminy. Z tego powodu stworzono cztery wskaźniki rankingowe, tworzące cztery klasyfikacje rankingowe. Władze samorządowe, rozwiązując specyficzne problemy, realizują odmienne strategie rozwoju. Rozdzielenie wskaźników rankingowych i stworzenie czterech kategorii, ułatwi zrozumienie tych strategii. W obliczaniu wskaźników syntetycznych wykorzystano metodę sumy ważonej, aby umożliwić wyróżnianie wydatków mających, w opinii twórców Rankingu, większe znaczenie dla rozwoju gmin. Wszystkie dane w danej kategorii uzyskane z Ankiety badawczej w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy, przelicza się wedle specjalnego algorytmu na skalę w przedziale od 2 do 5. Tradycyjna skala szkolna jest dla wszystkich czytelna. Zatem hasło: Gmina na 5 powinno mieć dobrą konotację. Jednocześnie uznano, że gminy z parametrami najmniej preferowanymi przez III i IV RGWL nie mogą uzyskiwać wskaźników rankingowych poniżej oceny łącznej 2. Ocena ta byłaby, zdaniem twórców Rankingu, krzywdząca i negatywnie stygmatyzująca. Uwagi końcowe: W przypadku pytań lub propozycji dotyczących metodologii prosimy o kontakt z Krzysztofem Chmielnikiem mail: dwr@op.pl, telefon: 601873039. Stowarzyszenie Dialog-Współpraca-Rozwój