1 Świat wartości Korczaka świat dla dziecka Przedszkole to instytucja stworzona dla dzieci, w tym miejscu zdobywają one pierwsze doświadczenia i choć są jeszcze małe chętnie poznają nowe zasady współżycia w grupie rówieśniczej. Uczą się mówić, słuchać, myśleć i rozumieć. Przedszkola w coraz szerszym aspekcie stają się miejscem realizacji praw dziecka. Poprzez podejmowane działania nieustannie dążą do tego, aby wychowanie stało się twórcze. Poprzez nowe metody i formy pracy, dziecko uczy się samodzielności, rozwiązywania problemów, stawiania pytań, odpowiedzialności za własne działania, dlatego też należy pozwolić dzieciom odkrywać własne, indywidualne cechy, poznawać prawa i obowiązki. Taką możliwość dziecku daje pobyt w przedszkolu. Nauczyciele naszego przedszkola zdobywają coraz większą wiedzę na temat pracy twórczej z dzieckiem przedszkolnym poprzez uczestniczenie w różnego typu szkoleniach, warsztatach, konferencjach wewnątrz placówki, jak i poza nią. Poprzez zabawy i zajęcia o tematyce praw dziecka w przedszkolu realizujemy takie cele jak: rozwijanie poczucia własnej wartości, kształtowanie umiejętności wchodzenia w role, które pomogą poczuć się ważnym i potrzebnym, rozwijanie zachowań prospołecznych, wyrażanie przez dziecko radości z rozwiązywania problemów, uświadomienie dzieci o ich prawach, zachęcanie do wyrażania własnych negatywnych jak i pozytywnych uczuć, które dziecko skrywa w sercu. Zajęcia dydaktyczne, poznawanie literatury, wierszyków, nauka piosenek, oglądanie przedstawień teatralnych, to tylko kilka z wielu form spędzania czasu
2 w przedszkolu. Dzieci bawiąc się - uczą. Dzięki temu, co dzień stają się coraz bardziej samodzielne. Powinniśmy pamiętać, iż wiele działań, które podejmują przedszkolaki są dla nich nowością. Najważniejsze jest jednak to, aby każdy dzień sprawiał im radość, a na twarzach widoczny był uśmiech. Zwróćmy uwagę, iż to właśnie w dzieciach tkwi siła naszego społeczeństwa. Szanowanie dzieci i ich praw jest krokiem ku lepszej przyszłości. Sfrustrowane dzieci, to znerwicowani dorośli. Nie można do tego dopuścić. Należy po prostu dbać o najmłodszych. Frazesy takie nie są nowością. Działania ku ochronie dzieci i ich praw zostały zapoczątkowane lata temu. Jednym ze światowej sławy prekursorów działań na rzecz praw dziecka był Janusz Korczak znany również jako Stary Doktor - lekarz i pedagog, jego prawdziwe nazwisko brzmiało Henryk Goldszmit. Urodził się 22 lipca 1878 r. albo 1879 r. w Warszawie. Pochodził z rodziny zamożnego adwokata pochodzenia żydowskiego. Lata szkolne spędził w ośmioklasowym gimnazjum na Pradze w Warszawie. Była to szkoła rosyjska, język polski i religię wykładano w języku rosyjskim. Gdy miał 18 lat stracił ukochanego ojca. Śmierć zrujnowała materialnie całą jego rodzinę. Od tej pory to Janusz utrzymywał rodzinę. Zaczął udzielać korepetycji dzieciom z bogatych rodzin. Zaczął interesować się psychiką dzieci. W 1898 roku rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Cesarskiego w Warszawie. W 1905 r. otrzymał dyplom lekarza. Podjął działalność społeczną w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności, uczył ubogie dzieci. Objął funkcję dyrektora Domu Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie (1912-1942), a także dla sierot polskich na Bielanach (1919 1936). Oddał się im całym swoim sercem. Stosował nowatorskie metody pedagogiczne. W latach 1926 1930 redagował pismo dziecięce Mały Przegląd. Działał w obronie praw dziecka za pośrednictwem radia.
3 Korczak traktował dzieci nie tylko jako przedmiot troski ze strony dorosłych, ale przede wszystkim pojmował dziecko podmiotowo. Głosił i realizował w praktyce ideę respektowania praw i interesów dzieci, ich samostanowienia i emancypacji. Wierność tym poglądom potwierdził własnym życiem. Zginął w komorze gazowej niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince wraz ze swymi 192 wychowankami. W 2012 r. przypada siedemdziesiąta rocznica jego śmierci. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, oddał hołd temu wielkiemu człowiekowi, ogłaszając rok 2012 Rokiem Janusza Korczaka. W związku z powyższym, postanowiliśmy przybliżyć naszym podopiecznym oraz Państwu prawa przynależne każdemu dziecku. Prawa Dziecka zostały sformułowane przez Komitet Ochrony Praw Dziecka. Komitet ten, aby móc dotrzeć do wszelkich problemów powołał komisje problemowe: mi.in. Zdrowia, Edukacji, Kultury oraz Dziecka Wiejskiego. Wykorzystując środki masowego przekazu, dyskusje otwarte, seminaria naukowe, szkolenia, wykłady i publikacje książkowe w kraju rozpoczęto akcje publiczne takie jak: wychowywać bez bicia, otwarte drzwi do szpitali dziecięcych, żeby sieroty przestały być sierotami, do przedszkola bez płaczu, o serce dla ucznia, związki uczuciowe dziecka pod ochroną prawa. Akcje miały na celu stworzenie dzieciom warunków do dorastania w życzliwej atmosferze z poczuciem bezpieczeństwa moralnego i materialnego. To dorośli powinni zapewnić dziecku to co mu się należy, dbać o nie, troszczyć się i sprawować opiekę. Dlatego też w Genewskiej Deklaracji Praw Dziecka wyróżniono także obowiązki dorosłych w stosunku do dzieci i młodzieży. Należą do nich: ochrona przed różnymi zagrożeniami i niebezpieczeństwami (m.in. wojna, głód, wyzysk, maltretowanie). Zaczęto tworzyć zbiór przepisów, które mówią o tym, jakie dzieci mają prawa, oraz jak tych praw należy przestrzegać. Zbiór ww. przepisów
4 nazwano Konwencją 1. Konwencja o Prawach Dziecka to wielki protest przeciwko złemu traktowaniu dzieci. Ma ona chronić przed złem i cierpieniem. Polska podpisała Konwencję o Prawach Dziecka w 1991 roku. Oznacza to, że zobowiązuje się do przestrzegania i szanowania praw wszystkich dzieci 2. Konwencja na mocy ustawy stworzyła prawo wewnętrzne. Zawarte w niej są zasady, normy, przepisy, na które można powoływać się przed urzędami, instytucjami, organizacjami nie tylko w naszym kraju. W Konwencji dziecko traktowane jest jako podmiot praw, a nie przedmiot praw innych osób. Podpisanie jej wiąże się z obowiązkiem spełnienia powinności wobec dzieci przez dorosłe społeczeństwo 3. Dziecko jest nie tylko przedmiotem opieki i troski, ale również podmiotem, osobą, z której interesami i prawami należy się liczyć. W Konwencji o Prawach Dziecka wymieniono następujące prawa: Prawo do życia i rozwoju dorośli powinni stworzyć dzieciom prawidłowe warunki do życia i rozwoju. Prawo do życia bez przemocy i poniżania państwo powinno zapewnić ochronę dziecku przed torturami, okrutnemu, nieludzkiemu traktowaniu lub karaniu, traktowaniu w sposób poniżający, traceniu godności ludzkiej. Prawo do wychowania w rodzinie dziecko dla prawidłowego rozwoju swojej osobowości, powinno funkcjonować w środowisku rodzinnym, być otaczane miłością, szczęściem i zrozumieniem. 1 Praca zbiorowa, Dzienniczek praw ucznia, Wyd. Świdnickie Rycerstwo Obrony Praw Dziecka, Świdnica, 1997, s. 5. 2 Tamże, s. 3. 3 A. Łopatka, Dziecko jego prawa człowieka, Polskie Wydawnictwo Prawnicze Sp. z o.o., Warszawa, 2000, s. 22.
5 Prawo do wypowiedzi każdy ma prawo do wyrażania swoich myśli i poglądów za pomocą różnych środków. Prawo do swobody myśli, sumienia i religii zanim dziecko będzie wystarczająco świadome swoich poglądów, rodzice mają prawo nim kierować. Państwo powinno uszanować wolę rodziców lub opiekunów i zapewnić odpowiednie formy edukacji religijnej i moralnej. Prawo do nauki to zapewnienie dziecku prawa do zdobywania wiedzy, wychowania i rozwoju osobowości. Odpowiedzialni za to są rodzice i państwo. Prawo do tożsamości Konwencja nakłada na państwo obowiązek do nadania dziecku nazwiska, obywatelstwa i możliwości poznania jego pochodzenia. W przypadku utraty swojej tożsamości państwo ma prawo pomóc i chronić dziecko. Prawo dziecka do adopcji Państwo ma obowiązek zwalczać nielegalny transfer dzieci i ich wywóz. Tylko w przypadkach, gdy zagrożone jest dobro małoletniego dziecka, można przenieść go ze środowiska rodzinnego do rodziny zastępczej, adopcji lub umieścić w placówce opiekuńczo wychowawczej. Prawo do informacji - Państwo powinno zapewnić dzieciom korzystanie z podstawowych źródeł informacji zarówno w kraju, jak i za granicą. Szczególnie waży jest dostęp do wiadomości, które mają wpływ na rozwój intelektualny, społeczny, moralny i fizyczny dzieci. 4 4 M. Żytko, Jakie prawa mają dzieci?, Nowa Szkoła, 1992/3, s.163.
6 Prawo do prywatności prywatność powinna być zapewniona i uszanowana w rodzinie, szkole, miejscu pracy, instytucjach opiekuńczych, zakładzie służby zdrowia, a także w zakładach w których umieszczane są dzieci, które weszły w konflikt z prawem lub są o to podejrzane. Nikt nie może bez jego zgody ingerować w życie osobiste i rodzinne, poza uzasadnionymi przypadkami. Rok Janusza Korczaka to wielka lekcja, program edukacji społecznej skierowanej do dorosłych i dzieci. Jego postać i życie pozwalają nam lepiej poznać, zrozumieć, mądrzej wychowywać nasze dzieci, nawiązywać z nimi lepsze relacje i wspólnie budować przyszłość. Korczak dowodził, iż dziecko jest osobą, jest człowiekiem, a nie zadatkiem na człowieka. Jest człowiekiem tu i teraz. Ma swoją godność i swoje prawa. Uważał, że najważniejsze jest dobro dziecka. Uczył dzieci patriotyzmu, szacunku dla innych, samodzielnego myślenia, szukania nowości i prawdy, szukania Boga. Ukochał dzieci, czyniąc je celem swego życia. Starał się zapalić innych do obserwowania i poznawania dzieci. Służył dziecku różnymi sposobami. Nauczał rodziców, wychowawców, nauczycieli jak patrzeć na dziecko z bliska. Podkreślał, iż dziecko ma takie same prawa do zaspakajania swoich potrzeb jak dorośli. Korczak kochał dzieci i głosił prawo do szczęśliwego dzieciństwa, swobodnego rozwoju i bycia dzieckiem. Szczególną uwagę zwracał na postawę dorosłych opiekunów, wychowawców, którzy są odpowiedzialni za rozwój, wychowanie i opiekę nad dzieckiem. Myśl tę warto poprzeć słowami: Moralnie i prawnie odpowiedzialni, wiedząc i przewidując, jesteśmy jedynymi sędziami czynów, ruchów i zamierzeń dziecka 5. Korczak wielokrotnie zwracał uwagę na nierównoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich niewolniczą zależność od dorosłych. Uważał, że dziecko 5 E. Kantowicz, Pedagogiczne aspekty praw dziecka, Nowa Szkoła, 1995, nr 7, s. 12.
7 jest pełnowartościowym człowiekiem od chwili narodzin na każdym etapie swojego istnienia. Warto także nadmienić, iż Korczak uważał za torturę kazanie dziecku siedzieć bez ruchu w ławce. Porównywał to do chodzenia w niewygodnych butach. W szkole u Korczaka nie było przerw. Dziecko wychodziło z klasy, kiedy miało na to ochotę, a kiedy było zmęczone miało prawo udać się do pokoju ciszy, aby odpocząć. Dzieci, które chciały się wykrzyczeć, pohałasować mogły udać się w miejsce wyciszenia, po czym przychodziły do sali odprężone i spokojne. Korczakowskie zalecenia z okresu międzywojennego powinny być realizowane w dzisiejszych czasach. Chciałoby się także powiedzieć, że ww. prawa są akceptowane. Niestety tak nie jest. Świadczą o tym wydarzenia, które każdego dnia obserwujemy na świecie. Prawa dziecka powinny być przestrzegane nie tylko w przedszkolu, czy w szkole przez nauczycieli, wychowawców, ale również przez rodziców, opiekunów, rówieśników i całe społeczeństwo. Dziecko ma prawo być sobą takim, jakim jest. Nie zmieniajmy go, aby mogło czuć się na równi z innymi. Jako dorośli powinniśmy dostrzegać indywidualność dziecka. Powinniśmy omawiać z dziećmi prawa, które im przysługują. Proponować zabawy, w których każdy uczestniczy i czuje się ważny. Zachęcamy Państwa do wdrażania praw dziecka w codziennym życiu.
8 Bibliografia: 1. Dzienniczek praw ucznia, Wyd. Świdnickie Rycerstwo Obrony Praw Dziecka, Świdnica, 1997. 2. Łopatka A., Dziecko jego prawa człowieka, Polskie Wydawnictwo Prawnicze Sp. z o. o., Warszawa 2000. 3. Żytko M., Jakie prawa mają dzieci?, Nowa Szkoła, 1992/3. 4. Kantowicz E., Pedagogiczne aspekty praw dziecka, Nowa szkoła, 1995/7. Wykaz instytucji zajmujących się pomocą dzieciom 1. Caritas Polska 01-015 Warszawa, Skwer Kard. Wyszyńskiego 6 tel. 22 334 85 85 2. Ośrodek Socjoterapii Szansa 02-121 Warszawa, ul. Korotyńskiego 13 tel./fax 824-37-02 3. Centrum Praw Kobiet Warszawa ul. Wilcza 60 m. 19 tel. 652 01 17, 622 25 17 4. Fundacja Dzieci Niczyje Warszawa, ul. Walecznych 59 tel./faks: 22 616 16 69 5. Komitet Ochrony Praw Dziecka Warszawa, ul. Oleandrów 6, III piętro tel. 22 626 94 19 e-mail: kopd@kopd.pl 6. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia Warszawa, Al. Jerozolimskie 155 tel./fax 666 05 59
9 7. Ośrodki Pomocy Społecznej (właściwe ze względu na miejsce zameldowania osoby ubiegającej się o pomoc) 8. Policja 997 lub właściwa Komenda Rejonowa Policji 9. Poradnie Pedagogiczno Psychologiczne 10. Poradnie Wychowawczo Zawodowe 11. Prokuratura Rejonowa 12. Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno Konsultacyjne, RODK 13. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 6, tel. 0-22 826-08-74, 0-22 827-78-44 14. Sąd Cywilny Wydział Rodzinny i Nieletnich Autorki: Marzena Kubacka i Agnieszka Maryniak