PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

Egzamin maturalny z chemii. Poziom rozszerzony Copyright by Studium Oświatowe Tutor dr inż. Zdzisław Głowacki, Toruń 2013 ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII TUTOR CH-R 201303 MARZEC 2013 POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 150 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 18 stron (zadania 1 35). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Rozwiązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu. 3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzący do ostatecznego wyniku. Pamiętaj o jednostkach. 4. Pisz czytelnie. Używaj długopisu / pióra tylko z czarnym tuszem / atramentem. 5. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl. 6. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 7. Możesz korzystać z karty wybranych tablic chemicznych dopuszczonej przez CKE, jako pomoc egzaminacyjna, linijki oraz prostego kalkulatora. 8. Uwaga! Jeżeli w treści zadania nie podano inaczej, to wartości mas atomowych z układu okresowego pierwiastków zaokrąglaj w obliczeniach do liczb całkowitych, a tylko w przypadku atomu chloru do części dziesiętnych. 9. Na arkuszu wpisz swój numer PESEL. Życzymy powodzenia! Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 60 punktów Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy PESEL ZDAJĄCEGO KOD ZDAJĄCEGO

2 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Zadanie 1. (2 pkt) Na podstawie układu okresowego uzupełnij poniższą tabelę. liczba elektronów w atomie liczba powłok elektronowych liczba niesparowanych elektronów walencyjnych nazwa grupy, do której należy pierwiastek Be N Cu Zadanie 2. (2 pkt) Wpisz P prawda, jeżeli wskazana dla danego stwierdzenia odpowiedź jest dobra, lub F fałsz, jeżeli jest nieprawidłowa. Pytanie 1. Konfiguracja elektronowa czterech różnych atomów jest następująca: I. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 4 III. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 II. 1s 2 2s 2 2p 3 IV. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 Najwyższy stopień utlenienia w związkach z wodorem wykazuje atom o konfiguracji: A. I B. II C. III D. IV 2. Na podstawie położenia pierwiastków w układzie okresowym można wywnioskować, że największy promień ma jon: A. Ca 2+ B. K + C. F D. Cl 3. Który z poniższych szeregów pierwiastków jest ułożony według wzrastających promieni atomowych? A. P, As, Sb, Bi B. I, Br, Cl, F C. Si, P, S, Cl D. Li, Be, B, C Odpowiedź C. A. D. P/F Zadanie 3. (1 pkt) Podaj liczbę masową i atomową oraz symbol pierwiastka będącego produktem rozpadów promieniotwórczych nuklidu jeżeli wyemitował on cząstki oraz jedną i promieniowanie. Odpowiedź:... Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 3 Zadanie 4. (1 pkt) Zawartość nuklidu 1 w znalezionej drewnianej włóczni jest równa 5% zawartości tego nuklidu w organizmach żywych. Określ wiek tej włóczni, wiedząc, że czas połowicznego rozpadu izotopu 1 wynosi 5760 lat. Odpowiedź:... Zadanie 5. (2 pkt) Z reaktora w wyniku całkowitego termicznego rozkładu 10 kg minerału zawierającego CaCO 3 otrzymano 40,4 m 3 tlenku węgla(iv) w przeliczeniu na warunki normalne. Otrzymany tlenek węgla(iv) pochodził tylko z rozkładu węglanu wapnia. W reaktorze pozostały inne składniki minerału i tlenek wapnia. 1) Zapisz równanie zachodzącej reakcji chemicznej. 2) Ile procent CaCO 3 zawierał minerał? Wynik podaj z dokładnością do części dziesiętnych procentu.... równanie zachodzącej reakcji Odpowiedź:... Zadanie 6. (1 pkt) W oparciu o układ okresowy i elektroujemność pierwiastków uzupełnij poniższą tabelę: woda amoniak chlorek sodu azot wzór chemiczny typ wiązania między atomami w molekułach www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

4 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Zadanie 7. (2 pkt) Tlen w laboratorium chemicznym można otrzymać wieloma metodami, m.in. w wyniku rozkładu stałych substancji. Uzupełnij równania reakcji chemicznych (I i II) prowadzących do otrzymania tlenu. I.... KMnO 4... K 2 MnO 4 +... MnO 2 +... O 2 II.... HgO... O 2 +... Hg Jaką objętość tlenu (w warunkach normalnych) otrzymamy w wyniku rozkładu 3 g manganianu(vii) potasu? Objętość podaj z dokładnością do 1 cm 3. Odpowiedź:... Zadanie 8. (1 pkt) Uszereguj podane związki zgodnie ze wzrastającymi właściwościami kwasowymi. Wpisz odpowiednio do tabeli wzory półstrukturalne związków. I. etanol II. kwas węglowy III. woda IV. kwas chlorooctowy V. kwas octowy VII. fenol Zadanie 9. (1 pkt) Do zlewek z wodą wprowadzono sześć substancji, co ilustruje poniższy rysunek. Na 2 O SO 2 CH 4 NH 3 CH 3 ONa P 4 O 10 I. II. III. IV. V. VI. Wpisz do zestawienia numery zlewek zgodnie z odczynami roztworów, jakie w nich otrzymano. odczyn roztworu kwaśny odczyn roztworu obojętny odczyn roztworu zasadowy Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 5 Zadanie 10. (1 pkt) Poniżej przedstawiono cztery zdania opisujące pewną reakcję chemiczną. I. Energia na sposób ciepła jest przekazywana z układu do otoczenia. II. Wzrost temperatury powoduje przesunięcie równowagi reakcji w prawo. III. Wzrost ciśnienia w reaktorze powoduje przesunięcie równowagi reakcji w prawo. IV. Entalpia spalania ZnS wynosi 886 kj. V. Zwiększenie stężenia tlenu zwiększy wydajność reakcji. Które zdania są prawdziwe w odniesieniu do podanej reakcji? ZnS (s) + O (g) ZnO (s) + SO (g) kj A. Wszystkie B. I, II, IV i V C. I, II, III i V D. I, III i V Zadanie 11. (2 pkt) Zapisz wzory półstrukturalne następujących związków organicznych: A. związku będącego stereoizomerem cis-3-metylo-hept-3-enu, B. związku będącego homologiem propanonu, C. kwasu będącego izomerem metanianu etylu, A B C D. cyklicznej cząsteczki, która powstanie w wyniku kondensacji trzech molekuł kwasu mlekowego (kwasu 2-hydroksypropanowego). D www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

6 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Informacja do zadań 12., 13., 14. i 15. A B Etambutol wzór sumaryczny C 10 H 24 N 2 O 2 to lek przeciwgruźliczy, chemioterapeutyk o działaniu przeciwbakteryjnym. Hamuje namnażanie się bakterii powodujących gruźlicę. Zmniejsza ryzyko wystąpienia lekooporności na inne leki przeciwprątkowe. etambutol Zadanie 12. (1 pkt) Podaj liczbę atomów węgla o hybrydyzacji sp 3 w tym związku. Zadanie 13. (2 pkt) Podaj nazwy zaznaczonych grup funkcyjnych: Grupa A.... Grupa B.... Zadanie 14. (2 pkt) Podaj wzory półstrukturalne (grupowe) głównych produktów organicznych reakcji etambutolu z roztworem zasady sodowej i z kwasem solnym. Jeżeli reakcja nie zachodzi, to wpisz ten wniosek do ramki. zasada sodowa kwas solny Zadanie 15. (1 pkt) Czy etambutol jest związkiem chiralnym? Podaj uzasadnienie. Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 7 Informacja do zadań 16., 17. i 18. dulcyna Dulcyna to sztuczny środek słodzący, nazwa pochodzi z łaciny: dulcis słodki. Nazwa chemiczna to para-etoksyfenylomocznik. Jest to biały krystaliczny proszek rozpuszczalny w wodzie, około 100-300 razy słodszy od powszechnie używanego cukru konsumpcyjnego. Stosowany był głównie był przez diabetyków. Odkryty w II połowie XIX wieku, tylko pięć lat później niż sacharyna. Jako słodzik nigdy nie odniósł sukcesu rynkowego, mimo iż miał przewagę nad sacharyną w tym, że nie posiadał gorzkiego posmaku. Pierwsze medyczne testy uznały tę substancję za bezpieczną dla zdrowia. W 1954 roku, po tym jak testowanie na zwierzętach wyjawiło właściwości kancerogenne tego produktu, usunięto go z rynku. Zadanie 16. (2 pkt) Zapisz wzory półstrukturalne: cząsteczki mocznika, grupy etoksylowej i grupy fenylowej. mocznik grupa etoksylowa grupa fenylowa Zadanie 17. (1 pkt) Podaj wzór sumaryczny oraz masę molową dulcyny... Zadanie 18. (2 pkt) a) W tekście jest wymieniony cukier konsumpcyjny. Podaj nazwę zwyczajową disacharydu otrzymywanego z buraków cukrowych, dostępnego w handlu, stosowanego do celów spożywczych.. b) W szklance wody destylowanej rozpuszczono 5 g dulcyny. Jaki jest odczyn tego roztworu? Odpowiedź uzasadnij..... www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

8 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Zadanie 19. (2 pkt) Uczniowie scharakteryzowali w formie tabeli pięć reakcji chemicznych. Niestety przypisana charakterystyka reakcji nie w każdym przykładzie była prawidłowa. Wykonaj poniżej poprawne zestawienie wpisz odpowiednie litery do tabeli. opis reakcji mechanizm rodzaj reakcji chemicznej 1. próba Tollensa A. substytucja rodnikowa 2. przyłączenie bromowodoru do propenu B. substytucja elektrofilowa 3. nitrowanie benzenu C. substytucja nukleofilowa 4. 5. wymiana grupy hydroksylowej na atom chloru w alkoholu podstawienie atomu wodoru atomem chloru pod wpływem światła D. addycja elektrofilowa E. proces utlenienia i redukcji opis reakcji 1. 2. 3. 4. 5. mechanizm rodzaj reakcji chemicznej Zadanie 20. (3 pkt) Jakie aminokwasy otrzymamy w wyniku hydrolizy 0,5 mola pentapeptydu o niżej zapisanym wzorze? HN 2 CH CH 2 CH 2 COOH Podaj ich nazwy systematyczne. O O CH 3 O C CH 2 C CH C NH NH NH CH C CH OH 2 O NH CH 3 CH COOH Oblicz całkowitą masę aminokwasów, jaką można otrzymać w wyniku hydrolizy tego peptydu. Masę podaj z dokładnością do części dziesiętnych grama. Odpowiedź:... Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 9 Zadanie 21. (1 pkt) Tabela. Wartości entalpii całkowitego spalania wybranych substancji. substancja entalpia spalania w kj/mol 1. metan 802 2. tlenek węgla(ii) 285 3. węgiel 406 4. wodór 247 Korzystając z wartości entalpii całkowitego spalania reagentów zebranych w tabeli oraz z prawa Hessa, wyznacz entalpię standardową podanej niżej reakcji. Wymienione reagenty są w stanie gazowym. CH 4 H2O CO 3H2 Obliczenia: Odpowiedź:... Zadanie 22. (2 pkt) Zmieszano 4 mole etanianu etylu z 5 molami wody i 1 molem kwasu octowego. Stała równowagi reakcji hydrolizy estru wynosi 0,25. Oblicz, ile alkoholu powstało w wyniku hydrolizy estru. Wynik podaj w gramach z dokładnością do części dziesiętnych. Obliczenia: Odpowiedź:... Zadanie 23. (2 pkt) Wpisz do tabeli poniżej wzór kwasu lub wzór sprzężonej z tym kwasem zasady. kwas H 2 O HSO NH 3 sprzężona zasada H 2 O Cl www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

10 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Zadanie 24. (2 pkt) Iloczyn rozpuszczalności AgCl wynosi 10 10. zy wytrąci się osad Ag l, jeżeli w 1 dm 3 roztworu Na l o stężeniu 0,1 mol/dm 3 będziemy rozpuszczać 1 mg stałego AgNO 3? Odpowiedź uzasadnij obliczeniami. Obliczenia: Odpowiedź:... Zadanie 25. (2 pkt) W reakcji addycji wody do etynu w wyniku przegrupowania nietrwałego alkoholu winylowego (formy enolowej) w trwałą formę aldehydową powstaje aldehyd octowy. Przegrupowanie to nazywane jest tautomeryzacją. Uzupełnij schemat tego procesu, rysując wzory strukturalne reagentów. Schemat tautomeryzacji alkohol winylowy forma enolowa aldehyd octowy forma aldehydowa Podaj, przyczynę przegrupowania enoli do aldehydów lub ketonów. Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 11 Zadanie 26. (2 pkt) Kwas cytrynowy (nazwa systematyczna kwas 2-hydroksy-1,2,3- propanotrikarboksylowy) występuje w niewielkich ilościach w większości organizmów żywych, gdyż spełnia ważną rolę w ich metabolizmie jest produktem przejściowym w cyklu Krebsa (zwanym dlatego cyklem kwasu cytrynowego). W większych ilościach występuje w niektórych owocach, np. w cytrynach, w których stanowi nawet do 8% suchej masy. Kwas cytrynowy może wchodzić w reakcje chemiczne z wieloma substancjami chemicznymi. Wpisz do tabeli wzory półstrukturalne głównych produktów reakcji kwasu cytrynowego z podanymi substratami. Substraty użyto w dużym nadmiarze w odniesieniu do kwasu cytrynowego w celu uzyskania dobrej wydajności procesu. substrat produkt główny 1. NaOH (aq) 2. (CH 3 CO) 2 O 3. CH 3 OH 4. HCl (aq) www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

12 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Informacja do zadań 27. i 28. gęstości roztworów wodnych H 2 SO 4 [g/cm 3 ] stężenie 10% 20% 30% 60% gęstość 1,066 1,139 1,175 1,498 gęstości roztworów wodnych NaOH [g/cm 3 ] stężenie 10% 20% 40% 50% gęstość 1,109 1,219 1,430 1,525 Zadanie 27. (3 pkt) Na szalkach wagi postawiono dwie zlewki o takiej samej masie i o pojemności 50 cm 3. Do pierwszej wlano 40 cm 3 10% kwasu siarkowego(vi). Ile cm 3 20% roztworu NaOH należy wlać do drugiej zlewki, żeby zrównoważyć wagę? Wynik podaj z dokładnością do setnych części cm 3. Odważone w ten sposób roztwory bardzo ostrożnie zmieszano. Podaj, jaki otrzymano odczyn końcowego roztworu, odpowiedź uzasadnij wynikami obliczeń. Obliczenia: Objętość NaO... Odczyn końcowego roztworu... Uzasadnienie...... Zadanie 28. (1 pkt) W jakim stosunku masowym należy zmieszać 10% roztwór otrzymać roztwór o stężeniu 5%? 2SO 4 i kwas o stężeniu 0%, żeby Obliczenia: Odpowiedź:... Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 13 Zadanie 29. (2 pkt) Jakie związki chemiczne należy wpisać w miejsce cyfr: I, II, III, IV, żeby poprawnie uzupełnić schematy reakcji chemicznych ujętych na rysunku? Wpisz do tabeli nazwy brakujących związków chemicznych. Nr Nazwa I II III IV www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

14 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Zadanie 30. (1 pkt) Podkreśl te cząsteczki, które posiadają moment dipolowy równy zeru. CH3 CH 3 CH 3 Cl CH 4 CCl 4 O 2 H 2 H Cl H 2 O Zadanie 31. (1 pkt) W podanym zbiorze cząsteczek otocz kołami parę enancjomerów. 1. 2. 3. 4. 5. Zadanie 32. (1 pkt) Aby odróżnić fenole od alifatycznych alkoholi, aldehydów i ketonów, wystarczy użyć: a. wodorotlenku miedzi (II) b. amoniakalnego roztworu tlenku srebra (I) c. czułego wskaźnika do wykrywania zasad d. czułego wskaźnika do wykrywania kwasów e. roztworu FeCl 3 f. kwasu azotowego Podkreśl prawidłowe odczynniki. Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 15 Zadanie 33. (6 pkt) Poniżej przedstawiono schemat reakcji, w wyniku których można otrzymać szereg różnych związków organicznych: C 1 CaC 2 2 związek aromatyczny 5 CH CH 3 CH 2 =CHCl X 6 8 Cl 2 Y CHCl=CHCl polimer 7 HCl 4 A. Zapisz równanie reakcji, która odpowiada przemianie 1. Jest to przemysłowa metoda otrzymywania karbidu, w której jako substrat wykorzystywany jest produkt termicznego rozkładu wapienia.. B. Podaj nazwy systematyczne związków organicznych, głównych produktów powstających w reakcjach oznaczonych numerami 4 i 5 na powyższym schemacie, oraz określ typ reakcji.... C. Związek chemiczny, który powstaje w wyniku jednej z reakcji przedstawionych na powyższym schemacie, tworzy izomery geometryczne. Narysuj wzory strukturalne tych izomerów oraz podaj ich nazwy systematyczne, uwzględniając ten rodzaj izomerii. Nazwa: Nazwa: D. Podaj nazwę oraz gęstość w warunkach normalnych, w g/dm 3, z dokładnością do części setnych, gazowego produktu otrzymywanego w reakcji 3... www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

16 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Zadanie 34. (1 pkt) W którym przypadku szybkość korozji gwoździ stalowych zanurzonych w lekko osolonej wodzie będzie największa, a w którym najmniejsza? I II III IV V największa najmniejsza Zadanie 35. (1 pkt) Z dwóch półogniw zbudowano ogniwo cynowo-miedziowe. Wykonaj rysunek przedstawiający to ogniwo. Podaj jego SEM. Do opisu wykorzystaj poniższe wyrażenia: anoda / katoda / elektroda ujemna/ elektroda dodatnia / klucz elektrolityczny/ utlenianie / redukcja / potencjał niższy / potencjał wyższy / ruch elektronów / ruch jonów Siła elektromotoryczna tego ogniwa wynosi:... Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor

dr inż. Zdzisław Głowacki Oficyna Wydawnicza Tutor 17 BRUDNOPIS......................... www.szkolna.pl, www.tutor.edu.pl

18 Próbny egzamin maturalny z chemii poziom rozszerzony TUTOR marzec 2013 Oficyna Wydawnicza, Studium Oświatowe Tutor