Eksport polskiego wêgla w latach

POLITYKA ENERGETYCZNA Tom 14 Zeszyt 2 211 PL ISSN 1429-6675 Tadeusz OLKUSKI* Eksport polskiego wêgla w latach 21 STRESZCZENIE. W artykule przedstawiono jak kszta³towa³ siê eksport polskiego wêgla w latach 21. Pokazano eksport ogó³em do dziesiêciu pañstw, do których w analizowanym okresie by³ on najwiêkszy. Pañstwa te to Niemcy, Ukraina, Czechy, Finlandia, Austria, Dania, Wlk. Brytania, Francja, S³owacja i Szwecja. Szczegó³owo omówiono piêæ pierwszych. Zwrócono uwagê na zmniejszaj¹c¹ siê rolê wêgla w gospodarce Unii Europejskiej oraz pewnych szansach na odrodzenie siê górnictwa wêglowego w zwi¹zku z planami niektórych krajów likwidacji energetyki j¹drowej. Na podstawie przedstawionych w artykule danych mo na zauwa yæ, e eksport polskiego wêgla systematycznie spada. Od roku do roku 29 sprzeda zmniejszy³a siê o 23,5 mln ton, czyli o ponad 73%. Ca³kowicie utracono rynki wschodnie. Od 24 roku nie eksportujemy ju wêgla na Ukrainê, nie licz¹c œladowych iloœci w 26 i 28 roku. Równie do Rosji nie trafia ju polski wêgiel. Ostatni transport wêgla do tego kraju mia³ miejsce w 2 roku. Niewielki wzrost eksportu w 21 roku mo e dawaæ pewn¹ nadziejê na odwrócenie siê niekorzystnego trendu w handlu polskim wêglem, chocia jest to ma³o prawdopodobne. S OWA KLUCZOWE: eksport, wywóz, wêgiel kamienny, polityka energetyczna Wprowadzenie Przez wiele lat Polska by³a jednym z g³ównych eksporterów wêgla w œwiecie. W 1984 roku eksport wyniós³ 42,9 mln ton, co jest najwiêksz¹ wartoœci¹ w historii. Polska nale a³a * Dr in. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, Kraków. 35

do pierwszej dziesi¹tki pañstw eksportuj¹cych ten surowiec, obok takich potêg wêglowych jak Australia, Republika Po³udniowej Afryki, Stany Zjednoczone Ameryki Pó³nocnej, Kanada, czy Rosja. Polityka reform gospodarczych zapocz¹tkowanych w latach 1989 199 okaza³a siê bardzo niekorzystna dla górnictwa. Stopniowo ograniczano wydobycie, likwidowano nierentowne kopalnie, zmniejszano zatrudnienie, zamykano szko³y zawodowe. Pomimo wzrostu cen w ca³ej gospodarce, ceny wêgla by³y utrzymywane na niskim poziomie, aby nie dopuœciæ do nakrêcania spirali inflacji. Taka polityka doprowadzi³a w krótkim czasie do kryzysu w górnictwie, przejawiaj¹cego siê niedoinwestowaniem i tym samym zmniejszeniem zdolnoœci wytwórczych. Polska stawa³a siê z roku na rok krajem coraz mniej licz¹cym siê na rynkach œwiatowych i z eksportera wêgla sta³a siê w koñcu jego importerem. Nawet w po³owie pierwszej dekady XXI wieku, gdy na œwiatowych rynkach pojawi³a siê wyj¹tkowo korzystna koniunktura, a ceny wêgla osi¹ga³y rekordowe wartoœci, górnictwo polskie nie by³o w stanie zwiêkszyæ wydobycia ze wzglêdu na nieodwracalne straty jakie spowodowa³a, prowadzona przez kilkanaœcie lat, reforma. Nie podlega dyskusji fakt, e koszty eksploatacji podziemnej s¹ wysokie i bêd¹ w nastêpnych latach jeszcze wy sze ze wzglêdu na eksploatacjê pok³adów coraz ni ej po³o onych i, co siê z tym wi¹ e, coraz trudniejszymi warunkami górniczo-geologicznymi. Wiadomym jest tak e, e eksploatacja podziemna jest dro sza od eksploatacji odkrywkowej. Niemniej jednak polski wêgiel powinien byæ konkurencyjny, przynajmniej w Europie, ze wzglêdu na rentê geograficzn¹. Wraz ze wzrostem cen wêgla wzros³y równie ceny frachtów. Powinno to sk³oniæ kraje europejskie, importuj¹ce wêgiel z innych kontynentów, do skorzystania z polskiej oferty. Problem polega nie tylko na tym, e Polska zosta³a wyeliminowana ze œwiatowych rynków przez konkurencjê, ale równie z powodu braku wêgla o wymaganych parametrach. Gdyby porównaæ jedynie wartoœæ opa³ow¹, który to parametr najlepiej charakteryzuje wartoœæ u ytkow¹ wêgla, to ³atwo zauwa yæ, e wêgiel importowany ma wartoœæ opa³ow¹ oko³o 25 MJ/kg, podczas gdy wêgiel krajowy oko³o 22 MJ/kg (Lorenz 21). Mo na oczywiœcie wytworzyæ wêgiel o lepszych parametrach poprzez odpowiednie procesy wzbogacania lub selektywn¹ eksploatacjê pok³adów, ale powoduje to dodatkowe koszty, co na konkurencyjnym rynku jest czynnikiem niezwykle wa nym, jeœli nie najwa niejszym. Polski sektor energetyczny jest ju w znacznej czêœci sprywatyzowany, a prywatny w³aœciciel kieruje siê rachunkiem ekonomicznym, a nie tradycj¹ kupowania surowca u lokalnego wytwórcy. Ka dy u ytkownik kupuje wêgiel tam, gdzie jest on najtañszy przy zachowaniu wymaganych parametrów jakoœciowych. Dlatego kraje Unii Europejskiej sprowadzaj¹ wêgiel z RPA lub z Australii. Niemniej jednak w 2 roku Unia Europejska opracowa³a tzw. Zielon¹ Ksiêgê Ku Europejskiej Strategii Bezpieczeñstwa Energetycznego, w której podkreœlono znaczenie zagwarantowania dostêpu do w³asnych zasobów wêgla kamiennego (Blaschke i in. 24). Polska jest najwiêkszym producentem wêgla kamiennego w Unii Europejskiej i mo e byæ gwarantem bezpieczeñstwa energetycznego ca³ej Unii (Blaschke 25a, b, c). Perspektywy wêgla zarówno w Polsce jak i w œwiecie nie s¹ z³e. Wskazuj¹ na to prognozy International Energy Agency (IEA 21) mówi¹ce o wzroœcie produkcji i zu ycia tego surowca w œwiecie do roku 235. Wzrost dotyczy wprawdzie krajów rozwijaj¹cych siê, ale ma decyduj¹cy wp³yw na trend œwiatowy. Wêgiel jest bezpiecznym surowcem wystêpuj¹cym niemal na ca³ej kuli ziemskiej. Mo e w³aœnie wzglêdy bezpieczeñstwa ener- 36

getycznego Unii Europejskiej oraz obawy opinii publicznej przed rozwojem energetyki j¹drowej, doprowadz¹ do odrodzenia siê eksportu polskiego wêgla. 1. Eksport i wywóz polskiego wêgla Do dnia 1 maja 24 roku sprzeda polskiego wêgla do wszystkich krajów œwiata nazywana by³a eksportem. Po tym dniu, dniu wst¹pienia Polski do Unii Europejskiej, sprzeda do krajów Wspólnoty nazwano wywozem. Niezale nie od kierunku wywozu lub eksportu przez wiele lat poziom tej sprzeda y zdecydowanie przekracza³ import i nikt nie podejrzewa³, e kiedyœ mo e byæ inaczej. W po³owie lat dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku eksport zacz¹³ jednak drastycznie spadaæ. Od roku, gdy wyniós³ 31 868 tys. ton, ca³y czas mala³, a do roku 29, gdy wyniós³ 8 395 tys. ton. Jak ³atwo zauwa yæ, pomiêdzy rokiem a 29, nast¹pi³o zmniejszenie eksportu o prawie 23,5 mln ton, czyli o 73,66%. Trend spadkowy wyraÿnie widaæ na rysunku 1. W 21 roku zanotowano doœæ znaczny wzrost do poziomu 1 623 tys. ton. Trudno powiedzieæ, czy trend ten utrzyma siê w kolejnych latach. Nale y mieæ nadziejê, e tak. Poprawi³oby to sytuacjê polskiego górnictwa, które musi konkurowaæ z wêglem sprowadzanym zza granicy, g³ównie z Rosji. 35 Œwiat ogó³em [tys. ton] 3 25 2 15 1 5 2 21 22 23 24 25 Rys. 1. Sprzeda polskiego wêgla w latach 21 Fig. 1. Polish hard coal sales in the period 21 26 27 28 29 21 37

2. Najwiêksi odbiorcy polskiego wêgla W analizowanym okresie czyli w latach 21 Polska sprzeda³a za granicê ponad 326 mln ton wêgla. Najwiêksza sprzeda 86 285,97 ton przypad³a na Niemcy. Sprzeda do tego kraju stanowi³a 26,41% ca³kowitej sprzeda y w tym okresie. Drugim w kolejnoœci krajem, do którego wyeksportowano najwiêcej wêgla, by³a Ukraina. Eksport do tego kraju w latach 21 wyniós³ 28 782,13 tys. ton, co stanowi³o 8,81% ca³kowitego polskiego eksportu i wywozu w tym okresie. Kolejne kraje to Czechy 26 811,51 tys. ton (8,21%), Finlandia 26 466,3 tys. ton (8,1%), Austria 26 178,61 tys. ton (8,1%) i Dania 25 74,98 tys. ton (7,67%). Nastêpnym krajem, któremu sprzedawano polski wêgiel, jest Wielka Brytania. Sprzeda ta by³a jednak o oko³o 1 mln ton mniejsza ni do piêciu wy ej wymienionych krajów, z wyj¹tkiem Niemiec, i wynios³a 15 561,18 tys. ton (4,76%). Na podobnym poziomie kszta³towa³a siê sprzeda do Francji 15 131,58 tys. ton (4,63%) i na S³owacjê 14 744,3 tys. ton (4,51%). Szwecja zakupi³a w tym okresie o po³owê mniej wêgla ni S³owacja, konkretnie 7 996,81 tys. ton (2,45%). Spoœród dziesiêciu wymienionych krajów mo na zauwa yæ dwie grupy pañstw wyró niaj¹cych siê podobnym importem polskiego wêgla oraz dwa pañstwa ca³kowicie odbiegaj¹ce swoim importem od pozosta³ych. Do pierwszej grupy, importuj¹cej od 25 do 29 mln ton zaliczaj¹ siê: Ukraina, Czechy, Finlandia, Austria i Dania. Druga grupa, to pañstwa importuj¹ce 14 16 mln ton. Nale ¹ do nich: Wielka Brytania, Francja i S³owacja. Krajem o najni szym imporcie by³a Szwecja, natomiast krajem o najwy szym imporcie Niemcy. Wielkoœæ sprzeda y oraz udzia³ procentowy w ca³kowitej sprzeda polskiego wêgla zosta³y przedstawione w tabeli 1. Wielkoœæ sprzeda y zilustrowano te na rysunku 2. TABELA 1. Wielkoœæ sprzeda y polskiego wêgla za granicê w latach 21 TABLE 1. Sales abroad of Polish hard coal in the period 21 Lp. Kraj Wielkoœæ sprzeda y [tys. ton] Udzia³ w ca³oœci sprzeda y [%] 1 Niemcy 86 285,97 26,41 2 Ukraina 28 782,13 8,81 3 Czechy 26 811,51 8,21 4 Finlandia 26 466,3 8,1 5 Austria 26 178,61 8,1 6 Dania 25 74,98 7,67 7 Wlk. Brytania 15 561,18 4,76 8 Francja 15 131,58 4,63 9 S³owacja 14 744,3 4,51 1 Szwecja 7 996,81 2,45 ród³o: Bilans 21; Informacja 211 38

[mln ton] 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Niemcy Sprzeda w latach - 21 Ukraina Czechy Finlandia Austria Dania Wlk. Brytan ia Francja S³owacja Szwecja Rys. 2. Sumaryczna sprzeda polskiego wêgla do dziesiêciu krajów importuj¹cych najwiêksze iloœci polskiego wêgla w latach 21 Fig. 2. Total Polish hard coal sales to ten countries importing Polish hard coal in the period 21 Od 1952 roku najwiêkszym eksporterem polskiego wêgla jest firma Wêglokoks. Nie jest ju ona monopolist¹ na polskim rynku, ale jej udzia³ w sprzeda y polskiego wêgla utrzymuje siê na poziomie oko³o 9% (Sobel 25). W dalszej czêœci artyku³u zostanie omówiona sprzeda polskiego wêgla do piêciu najwiêkszych odbiorców. 3. Wielkoœæ sprzeda y Tradycyjnie, od wielu lat, najwiêkszym odbiorc¹ polskiego wêgla pozostaj¹ Niemcy. Kraj ten, chocia posiada w³asne zasoby wêgla jak równie czynne kopalnie, w ostatnich latach drastycznie zredukowa³ swoje wydobycie. Zgodnie z ustaw¹ górnictwo wêglowe w Niemczech zakoñczy dzia³alnoœæ wydobywcz¹ w 218 roku. Brak w³asnych dostaw rekompensuje importem, równie z Polski. W roku eksport polskiego wêgla do Niemiec wynosi³ oko³o 3 mln ton, aby przez kolejne lata, a do 21 roku, stale rosn¹æ do poziomu 7,3 mln ton. By³ to najwiêkszy eksport polskiego wêgla w latach dziewiêædziesi¹tych do tego kraju. Identyczny poziom uzyskano jeszcze w roku 24. Od tamtej pory wywóz polskiego wêgla do Niemiec, w ramach handlu wewn¹trzwspólnotowego, drastycznie spada³. W ostatnim roku nast¹pi³ jednak wzrost wywozu i to prawie dwukrotny w stosunku do roku 29, bo a o 1,6 mln ton. Niemcy pozostaj¹ wiêc nadal najwiêkszym odbiorc¹ polskiego wêgla. Wielkoœæ sprzeda y wêgla do Niemiec przedstawiono na rysunku 3. 39

Drugim najwiêkszym importerem polskiego wêgla w latach 21 by³a Ukraina. W roku wyeksportowano tam prawie 9 mln ton. PóŸniej eksport zmniejszy³ siê do 5 mln ton, a od 2 roku, przez kolejne piêæ lat, utrzymywa³ siê na poziomie oko³o 1 mln ton. Ostatni transport wêgla do tego kraju mia³ miejsce w 23 roku i wyniós³ 1,3 mln ton. Pocz¹wszy od 24 roku Polska nie eksportuje ju swojego wêgla na Ukrainê. Co wiêcej, ukraiñski wêgiel coraz czêœciej sprowadzany jest do Polski. Problemy zwi¹zane z eksportem i importem wêgla kamiennego by³y przedmiotem wielu publikacji (Olkuski 21a,b; Stala- -Szlugaj 21). Eksport polskiego wêgla na Ukrainê w latach 23 przedstawiono na rysunku 4. 31 [t ys. t on] [tys. ton] 8 7 6 5 4 3 2 1 Niemcy 2 21 22 23 24 25 Rys. 3. Sprzeda polskiego wêgla do Niemiec w latach 21 26 27 28 29 21 Fig. 3. Sales of Polish hard coal to Germany in the period 21 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Ukraina 2 21 22 23 24 25 Rys. 4. Sprzeda polskiego wêgla na Ukrainê w latach 21 26 27 28 29 21 Fig. 4. Sales of Polish hard coal to Ukraine in the period 21

Trzecim co do wielkoœci pod wzglêdem eksportu krajem, do którego tradycyjnie wysy³any jest polski wêgiel, s¹ Czechy. W tym przypadku mo na zauwa yæ dwa maksima. Pierwsze przypada na po³owê lat dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku. Zanotowano wtedy, w roku, najwy sz¹ wartoœæ w historii wynosz¹c¹ 3,2 mln ton. Drugie maksimum przypad³o na rok 27. Wywieziono wtedy do Czech 2,4 mln ton wêgla. Najwiêksz¹ stabilnoœæ sprzeda y na poziomie 1, 1,2 mln odnotowano w latach 25. Od 27 roku sprzeda systematycznie spada³a, aby w 21 roku wynieœæ 1,2 mln ton. Nale y zaznaczyæ, e do Czech wysy³any jest g³ównie wêgiel koksowy. Sprzeda wêgla do Czech przedstawiono na rysunku 5. 35 3 Czechy [t ys. t on] 25 2 15 1 5 2 21 22 23 24 25 Rys. 5. Sprzeda polskiego wêgla do Czech w latach 21 26 27 28 29 21 Fig. 5. Sales of Polish hard coal to Czech Republic in the period 21 Kolejnym krajem, do którego eksportowany jest polski wêgiel, jest Finlandia. W drugiej po³owie ostatniej dekady XX wieku eksport ten by³ bardzo du y i w szczytowym okresie, to jest w roku, wyniós³ 4,3 mln ton. W latach i te by³ du y i wynosi³ odpowiednio 3, i 3,7 mln ton. W kolejnych latach eksport do tego kraju by³ ju o po³owê mniejszy, ale nadal wysoki, na poziomie 1,5 2, mln ton. Jedynie w roku przekroczy³ 2,5 mln ton. Pocz¹wszy od roku 25 eksport zmala³ drastycznie i w ostatnim roku wyniós³ jedynie 225 tys. ton. Eksport polskiego wêgla do Finlandii w latach 21 przedstawiono na rysunku 6. Zupe³nie inaczej przedstawia siê wykres charakteryzuj¹cy sprzeda polskiego wêgla do Austrii. Austria to pi¹ty co do wielkoœci sprzeda y polskiego wêgla kraj, jeœli chodzi o lata 21. W tym okresie wys³ano 26,5 mln ton tego surowca. Charakterystyka sprzeda y wêgla do Austrii ma rozk³ad zbli ony do rozk³adu Gausa i przypomina nieco charakterystykê sprzeda y wêgla do Niemiec. Od roku, gdy sprzeda wynios³a 838 tys. ton, systematycznie ros³a, a do 22, gdy osi¹gnê³a wartoœæ 2,2 mln ton. Niewielkie za³amanie eksportu zanotowano tylko w roku, ale ró nica w stosunku do s¹siednich lat nie by³a du a i wynios³a oko³o 2 tys. ton. W latach 23 i 24 sprzeda nadal prze- 311

[t ys. t on] 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Finlandia 2 21 22 23 24 25 Rys. 6. Sprzeda polskiego wêgla do Finlandii w latach 21 Fig. 6. Sales of Polish hard coal to Finland in the period 21 26 27 28 29 21 kracza³a 2, mln ton, a nastêpnie systematycznie spada³a, aby w 21 roku wynieœæ 816 tys. ton. Nietypowym rokiem by³ jedynie rok 25, w którym sprzeda by³a o oko³o 2 tys. ton ni sza ni w latach s¹siednich. Sprzeda polskiego wêgla do Austrii zaprezentowano na rysunku 7. 25 Austria 2 [tys. ton] 15 1 5 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 Rys. 7. Sprzeda polskiego wêgla do Austrii w latach 21 Fig. 7. Sales of Polish hard coal to Austria in the period 21 Wszystkie wy ej wymienione pañstwa to tradycyjni odbiorcy polskiego wêgla. Wielkoœæ importu wêgla z Polski jest oczywiœcie ró na dla poszczególnych pañstw i zale y g³ównie od si³y gospodarki danego kraju, modelu systemu energetycznego oraz liczby 312

ludnoœci. W zwi¹zku z tym nie mo e dziwiæ fakt, e najwiêcej wêgla wysy³amy do Niemiec, gdy jest to kraj najsilniejszy w Europie pod wzglêdem rozwoju gospodarczego i jednoczeœnie najbardziej zaludniony. Podsumowanie Z przedstawionych w artykule danych wyraÿnie widaæ, e eksport polskiego wêgla systematycznie spada. Od roku do roku 29 sprzeda zmniejszy³a siê o 23,5 mln ton, czyli o ponad 73%. Wzrost sprzeda y w 21 roku nie oznacza jeszcze trwa³ego odwrócenia siê trendu spadkowego. Unia Europejska odstêpuje od tradycyjnego modelu wykorzystywania wêgla do celów energetycznych i nic nie wskazuje na to, aby sytuacja ta w najbli szym czasie mia³a siê zmieniæ. Pewne nadzieje dla górnictwa stworzy³a panika wywo³ana katastrof¹ w Japoñskiej elektrowni j¹drowej Fukushima. Efektem tego zdarzenia by³o zamkniêcie siedmiu elektrowni j¹drowych w Niemczech oraz zapowiedÿ Kanclerz Niemiec Angeli Merkel szczegó³owych kontroli w pozosta³ych elektrowniach, co mo e œwiadczyæ o stopniowym wycofywaniu siê Niemiec z energetyki j¹drowej. Stwarza to szanse na wiêkszy udzia³ wêgla w strukturze produkcji energii elektrycznej. Bêdzie to jednak tzw. czysta energia oparta na nowoczesnych technikach wytwarzania na przyk³ad CCS (Carbon Capture and Storage). Mo na te stosowaæ metody konwersji wêgla takie jak odgazowanie (piroliza), zgazowanie, uwodornienie, czy te ogniwa paliwowe (Gawlik i in. 21). Kolejnym problemem eksportu wêgla jest trwa³a utrata rynków wschodnich. Od 24 roku nie eksportujemy ju wêgla na Ukrainê, nie licz¹c œladowych iloœci w 26 i 28 roku. Równie do Rosji nie trafia ju polski wêgiel. Ostatni transport wêgla do tego kraju mia³ miejsce w 2 roku i wyniós³ 3 tys. ton. Obecnie wêgiel sprowadzany jest z Rosji i z Ukrainy, a import z roku na rok wzrasta. Nale y wspomnieæ, e najwiêkszym eksporterem polskiego wêgla jest firma Wêglokoks S.A. W 21 roku sprzeda do wy ej wymienionych krajów wynios³a odpowiednio: Niemcy 4 246,5 tys. ton, Czechy 828,2 tys. ton, w tym 227,8 tys. ton wêgla koksowego, Austria 428,3 tys. ton i Finlandia 225,1 tys. ton (Wêglokoks 211). Analizuj¹c sytuacjê polskiego górnictwa nale y stwierdziæ, e Polska z czo³owego eksportera wêgla kamiennego staje siê w szybkim tempie importerem tego surowca. Jest to zreszt¹ zgodne z Polityk¹ energetyczn¹ Polski do 23 roku, która zak³ada zmniejszenie zarówno eksportu wêgla jak i samej jego produkcji (Polityka 29), jak i ze Strategi¹ górnictwa wêgla kamiennego na lata 27 215. Ograniczanie eksportu polskiego wêgla jest dzia³aniem id¹cym na przekór tendencjom œwiatowym. Iloœæ wêgla dostêpnego na rynkach œwiatowych stale roœnie. W latach 2 29 poda zwiêkszy³a siê o jedn¹ trzeci¹, a w stosunku do roku 199 dwukrotnie (Bia³as, Zêbala 21). Nale y mieæ nadziejê, e prawdziwa restrukturyzacja, a nie likwidacja bran y, doprowadzi do poprawienia rentownoœci kopalñ i lepszych perspektyw zarówno produkcji jak i eksportu polskiego wêgla. 313

Literatura [1] BIA AS M., ZÊBALA J., 21 Przegl¹d sytuacji na rynku wêglowym na œwiecie bie ¹ce wydarzenia, aktualne trendy, prognoza. Zeszyty Naukowe Instytutu GSMiE PAN, Kraków, s. 7 25. [2] Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 29 r. Ministerstwo Œrodowiska. Pañstwowy Instytut Geologiczny. Warszawa 21. [3] BLASCHKE W., 25a Nowy Kurier. Polish Canadian Independent Courier. Numery 1, 2, 3, 4, 5, 6, 1, 11, 12, 14. [4] BLASCHKE W., 25b Perspektywy wêgla w gospodarce œwiata i Polski szanse polskiego wêgla w Unii Europejskiej. Polityka Energetyczna t. 8, z. spec., Wyd. Instytut GSMiE PAN, Kraków, s. 13 34. [5] BLASCHKE W., 25 Wêgiel kamienny energetyczny jego przysz³oœæ w kraju i na œwiecie. Gospodarka Surowcami Mineralnymi z. spec., Kraków. [6] BLASCHKE W., BLASCHKE S.A., GAWLIK L., GRUDZIÑSKI Z., MOKRZYCKI E., OLKUSKI T., OZGA-BLASCHKE U., 24 Mo liwoœci funkcjonowania kopalñ wêgla kamiennego w Polsce w œwietle przepisów UE dotycz¹cych œwiadczenia pomocy pañstwa dla górnictwa w latach 22 21. Studia, Rozprawy, Monografie nr 123, Wyd. Instytut GSMiE PAN, Kraków. [7] GAWLIK L., MAJCHRZAK H., MOKRZYCKI E., ULIASZ-BOCHEÑCZYK A., 21 Perspektywy wêgla kamiennego i brunatnego w Polsce i w Unii Europejskiej. Przegl¹d Górniczy nr 3 4, s. 1 8. [8] Informacja o funkcjonowaniu górnictwa wêgla kamiennego w 21 roku. Ministerstwo Gospodarki. Warszawa luty 211. [9] International Energy Outlook 21. [1] LORENZ U., 21 Rynki miêdzynarodowe jako punkt odniesienia dla cen wêgla energetycznego w kraju. Polityka energetyczna t. 13, z. 2, Wyd. Instytut GSMiE PAN, Kraków, s. 311 324. [11] OLKUSKI T., 21a Mo liwoœci prze³adunkowe portów polskich w aspekcie zwiêkszaj¹cego siê importu wêgla. Przegl¹d Górniczy nr 3 4, s. 26 31, Wyd. ZG SITG Katowice. [12] OLKUSKI T., 21b Zmiana trendu w handlu polskim wêglem. Polityka Energetyczna t. 13, z. 2, Wyd. Instytutu GSMiE PAN, Kraków, s. 365 375, PL ISSN 1429-6675. [13] Polityka energetyczna Polski do 23 roku. Dokument przyjêty przez Radê Ministrów w dniu 1 listopada 29 roku. Ministerstwo Gospodarki. Warszawa. [14] SOBEL M., 25 Tradycyjne i perspektywiczne kierunki eksportu polskiego wêgla. Polityka energetyczna t. 8, z. spec., Wyd. Instytut GSMiE PAN, Kraków, s. 39 318. [15] STALA-SZLUGAJ K., 21 Import wêgla kolej¹ zza wschodniej granicy uwarunkowania logistyczne. Przegl¹d Górniczy Nr 3 4, s. 2 26. Wyd. ZG SITG Katowice. [16] Strategia dzia³alnoœci górnictwa wêgla kamiennego w Polsce w latach 27 215. Dokument przyjêty przez Radê Ministrów w 31 lipca 27 roku. Warszawa. [17] Wêglokoks S.A. (www.weglokoks.com.pl/) 314

Tadeusz OLKUSKI Export of Polish hard coal in the period 21 Abstract History of Polish hard coal export in the period 21 has been presented in this study. Total export to ten countries to which the export was highest in the mentioned period has been discussed. These states are: Germany, Ukraine, Czech Republic, Finland, Austria, Denmark, Great Britain, France, Slovakia and Sweden. The first five have been discussed in details. Attention was paid to declining role of hard coal in UE economy, as well as to some chances of hard coal rebirth in connection of plans of chosen countries aimed at liquidation of nuclear power plants. On the basis of data presented in the present study it can be noted that Polish hard coal export is steadily declining. In the period from to 29 the hard coal sales decreased by 23,5 million tons, i.e. by over 73%. The eastern markets have been completely lost. Since 24 the hard coal export to Ukraine is stopped, with the exception of trace amounts in the years 26 and 28. Polish hard coal is no longer sent to Russia. The last transport of hard coal to Russia took place in the year 2. Slight increase of export in the year 21 may give some hope for reversing the negative trend in Polish hard coal trade, however it is rather unlikely. KEY WORDS: export, expedition, hard coal, energy policy