Czym różni się sosna od sosny?

Czym różni się sosna od sosny? Czym różni się sosna od sosny? Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Zakres materiału z płyty: Plansza 2 poziomy bioróżnorodności Bezpośrednie nawiązania do treści nauczania z PP uczeń: obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego (4.3 PP) wykonuje pomiary np. taśmą mierniczą (2.5 PP) Pośrednie nawiązania do treści nauczania z PP uczeń: posługuje się przyrządami ułatwiającymi obserwację przyrody (1.7 PP) Cele lekcji uczeń: wykonuje w terenie pomiary i obserwacje przyrodnicze zgodnie z podanymi instrukcjami dokumentuje wyniki przeprowadzonych w terenie pomiarów i obserwacji przyrodniczych wnioskuje na podstawie zebranych danych Kryteria sukcesu (czyli po czym uczeń pozna, że osiągnął cel lekcji): Dokonasz obserwacji i pomiarów zgodnie z instrukcją Będziesz prowadzić dokumentację swoich pomiarów i obserwacji według zaproponowanego wzoru Przeprowadzisz analizę zebranych danych w celu określenia stopnia bioróżnorodności wewnątrzgatunkowej obserwowanego terenu 1

2. scenariusz zajęć terenowych Niezbędne pomoce dla 2 3 osobowych grup: zestaw próbek kolorów (3 odcienie morskiej zieleni), taśma miernicza i lupa, tabela obserwacji drzew wraz z instrukcją i schematem analizy zebranych danych, przybory do pisania (podkładki, kartki, długopisy). Niezbędne pomoce dla każdego ucznia: odcinek (ok. 3 m.) elastycznego sznurka, pasek tekturki Teren: zbiorowiska leśne z dominacją sosny, po modyfikacji również inne lasy. W celu zapewnienia większej różnorodności fenotypowej najlepsze stanowiska na skraju dwóch obszarów (np.: las/polana). Dodatkowa uwaga: Zajęcia te są propozycją dotyczącą cech morfologicznych obserwacji sosny (jako najpopularniejszego polskiego drzewa). Nauczyciel jednak może na podstawie dostępnych źródeł modyfikować listę cech zbieranych przez uczniów dzięki czemu: Można dostosować zajęcia do drzewa najliczniej występującego na obszarze badań terenowych uczniów, Można przeprowadzić powtórną lekcję w celu zebrania danych porównania bioróżnorodności wewnątrzgatunkowej dwóch różnych gatunków drzew. Wstęp nazwij swoje drzewo: Przebieg zajęć Każdy z uczniów wybiera dla siebie jedno drzewo (w przypadku proponowanego scenariusza sosnę), przygląda się mu dokładnie starając się znaleźć jego charakterystyczne cechy. Następnie obwiązuje drzewo sznurkiem, zakłada za sznurek tekturkę, na której zapisuje swój numer na liście w dzienniku oraz samodzielnie nadaną na podstawie zaobserwowanych cech imię lub ksywę drzewa. 2

Czym różni się sosna od sosny? Część zasadnicza: Przebieg zajęć I. Zbieranie danych o różnorodności Uczniowie są dzieleni na 2 3 osobowe zespoły i nauczyciel nadaje im oznaczenia literowe (A, B, C, itd.). Nauczyciel omawia instrukcję do zadań i wspólnie z uczniami zapisuje dodatkowe cechy drzewa oraz kryteria ich oceny (np. mierzona w umówionej skali faktura kory drzewa, obecność i rodzaj kwiatostanów, odległości między pierwszym widocznym i kolejnym przyrostem, wysokość pierwszych ulistnionych gałęzi, ilość zagięć strzały pnia, odległość między okółkami). Każda grupa po zebraniu danych z oznaczonego tekturką drzewa wpisuje na tej tekturce oznaczenie literowe swojej grupy. Uczniowie wykonują pomiary, nauczyciel monitoruje postęp prac. II. Analiza danych o różnorodności Uczniowie odczytują instrukcję dotyczącą analizy zebranych danych, nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości. Uczniowie dokonują analizy danych i zapisują swoją ocenę różnorodności wewnątrzgatunkowej badanych drzew. Następuje prezentacja przeprowadzonych w zespołach analiz bioróżnorodności wewnątrzgatunkowej. Podsumowanie omówienie przebiegu pracy Uczniowie dzielą się ze sobą trudnościami związanymi z przebiegiem zajęć, nauczyciel stymuluje tę część zajęć zadając pytania np.: Pomiar, której cechy był najtrudniejszy i dlaczego? Jeśli ten pomiar był trudny, jak można by było zmodyfikować jego technikę? Czy łatwo było określić kolor igieł? Czy wymyśliliście nową cechę, którą warto byłoby zbadać, a o której wcześniej nie pomyśleliśmy? Nauczyciel informuje uczniów o ćwiczeniowym charakterze odbytych warsztatów. Uzmysławia uczniom problemy związane z fragmentarycznością i niejednoznacznością pozyskanych danych i tłumaczy, że badania w botanice i leśnictwie prowadzi się dużo dokładniej określonymi metodami, na większych obszarach, a do określania różnorodności wewnątrzgatunkowej niejednokrotnie wykorzystuje się również badania genetyczne. 3

2. scenariusz zajęć terenowych Instrukcja wypełniania tabeli obserwacji drzew Każdą z cech, którą chcesz zbadać należy dokładnie określić; ustalić sposób w jaki zamierzasz ją opisać i w jakiej formie zapisać wynik badania, tak by móc potem porównać ten wynik z innymi zbadanymi drzewami. W tabeli do obserwacji wypisano 6 cech drzew. Zostawiono też miejsce na dwie cechy, które (wspólnie z nauczycielem) powinniście określić i opisać technikę ich pomiaru. Cechy (ich numery są podane w nawiasach w kolejnych wierszach tabeli): 1. numer nadaliście numery drzewom przytwierdzając kartonik ze swoim numerem z listy. 2. nazwa nadaliście drzewom indywidualne nazwy i zapisaliście je na kartonikach. 3. obwód pnia mierzycie zawsze na wysokości 1,3 m od ziemi, podajecie w cm. 4. kolor liścia podajecie numer próbki, która jest najbardziej zbliżona do koloru liścia. 5. długość liścia podajecie w cm średnią (na podstawie 10 pomiarów) wartość maksymalnych długości od ogonka do końca blaszki 6. kształt łusek szyszki spoglądacie na jedną łuskę szyszki z jej węższej strony i wpisujecie typ (A D) kształtu do którego najbardziej jest podobna: A B C D Rys. Katarzyna Koebcke 4

Czym różni się sosna od sosny? 7. Nazwa waszej cechy: Sposób pomiaru i zapisu jego wyników w tabeli: 8. Nazwa waszej cechy: Sposób pomiaru i zapisu jego wyników w tabeli: Schemat analizy zebranych danych Przyjrzyj się zebranym danym w tabeli i dla każdej z kolumn (1 8) zaznacz wartości maksymalne i minimalne, oraz określ średnie (lub najczęściej występujące) wartości. Oceń, które cechy wykazują większą, a które mniejszą różnorodność. Oceń ile cech jest mocno, a ile mało zróżnicowanych. Na podstawie powyższej analizy napiszcie w 2 3 zdaniach swoją ocenę różnorodności wewnątrzgatunkowej zbadanych drzew: 5

2. scenariusz zajęć terenowych Gatunek drzewa: stanowisko: nr (1) nazwa (2) obwód pnia (3) kolor liścia (4) długość liścia (5) kształt łusek szyszek (6) (7) (8) 6