Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej nr 3 im. B. Malinowskiego w Działdowie

Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej nr 3 im. B. Malinowskiego w Działdowie opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007r ze zmianami., dotyczącego zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie - zgodny z podstawą programową z historii i społeczeństwa dla klas IV VI

Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa w Szkole Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 roku ze zmianami, dotyczącego zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie i jest zgodny z podstawą programową z historii i społeczeństwa dla klas IV VI oraz Programem nauczania przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV VI szkoły podstawowej z możliwością realizacji ścieżki edukacyjnej edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe w regionie, nr dopuszczenia: DKOS 4014 35/02. Przedmiotowy system oceniania uwzględnia: I. Informacje jakie umiejętności nabyte na przedmiocie historia i społeczeństwo będą podlegały ocenie obszary aktywności ucznia; II. Kontrakt między nauczycielem a uczniem; III. Kryteria ocen zawierające wymagania na daną ocenę; IV. Narzędzia pomiaru osiągnięć uczniów; V. Sposób ustalania oceny śródrocznej i końcoworocznej; VI. Zasady współdziałania z uczniami i rodzicami. OBSZARY AKTYWNOŚCI UCZNIA 1. Postawy i zachowania specyficzne dla aktywności historycznych: uczeń rozumie przyczyny i skutki poznanych zjawisk; uczeń prawidłowo posługuje się chronologią i poprawnie operuje pojęciami z nią związanymi; uczeń umie wykorzystać różne źródła informacji do zdobywania wiedzy historycznej; uczeń umie korzystać z mapy jako źródła wiadomości; uczeń próbuje interpretować różnego rodzaju źródła historyczne; uczeń próbuje samodzielnie oceniać fakty i wydarzenia historyczne; uczeń zna i przestrzega praw dziecka i praw człowieka. 2. Postawy i zachowania funkcjonujące poza sferą działań ściśle związanych z historią: a. uczeń umie jasno i precyzyjnie formułować myśli, odpowiedzi i pytania, wyjaśnia je zarówno w mowie jak i w piśmie; b. uczeń umie posługiwać się encyklopedią, tekstem źródłowym i zbiorami bibliotecznymi; c. uczeń rozwiązuje problemy indywidualnie i w grupie; d. uczeń wie, jak umiejętnie uczestniczyć w dyskusji; e. uczeń próbuje posługiwać się językiem historycznym przy opisie wydarzeń; f. uczeń okazuje tolerancję i szacunek dla poglądów niezgodnych z jego własnymi; g. uczeń szanuje prawa innych ludzi. 2

UMOWA KONTRAKT Z UCZNIAMI 1. Prace klasowe i sprawdziany są obowiązkowe. Są zapowiadane nie później niż tydzień przed ich przeprowadzeniem i omówiony jest ich zakres. Nieobecność na sprawdzianie lub pracy klasowej może być usprawiedliwiona chorobą ucznia i potwierdzona przez lekarza lub rodziców/prawnych opiekunów; Prace pisemne są archiwizowane przez rok. Rodzice mają prawo wglądu podczas wywiadówek i otwartych drzwi ; 2. Na koniec semestru przewiduje się test sprawdzający; 3. Jeżeli praca klasowa lub sprawdzian, test nie odbędą się w terminie ustalonym przez nauczyciela, z przyczyn niezależnych od nauczyciela lub klasy, wówczas nauczyciel w porozumieniu z klasą ustala nowy termin; 4. Jeżeli uczeń opuścił pracę klasową, sprawdzian lub test z przyczyn losowych, powinien ją napisać w ciągu dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły; 5. Krótkie sprawdziany kartkówki są obowiązkowe, mogą, ale nie muszą być zapowiedziane i nie podlegają poprawie. Zakres treści tych sprawdzianów obejmuje trzy ostatnie tematy lekcyjne; 6. Każdy uczeń ma prawo prosić nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie niezrozumiałego tematu lekcji i do dodatkowej pracy domowej; 7. Uczeń może poprawić słabą ocenę niedostateczną lub dopuszczającą z pracy klasowej- dwa razy w semestrze, w terminie uzgodnionym z nauczycielem; 8. Nie ocenia się ucznia po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności; 9. Uczeń ma prawo, ale i obowiązek zgłoszenia nieprzygotowania się do lekcji /należy rozumieć zarówno przygotowanie ustne, brak pracy domowej, jak i brak zeszytu przedmiotowego/. Ma prawo zgłosić nieprzygotowanie 2 razy w półroczu na początku każdych zajęć. Trzecie i kolejne nieprzygotowanie do lekcji pozwala nauczycielowi postawić ocenę niedostateczną. Próba oszukania nauczyciela upoważnia go do postawienia uczniowi oceny niedostatecznej. 10. Jeżeli uczeń będzie nieobecny na lekcji, jest zobowiązany do samodzielnego uzupełnienie braków /notatki lekcyjnej i zadanej pracy domowej/; 11. Obowiązkiem ucznia jest systematyczne, czytelne i estetyczne prowadzenie zeszytu przedmiotowego zapisywanie w nim notatek i prac domowych; 12. Uczeń za pracę na zajęciach lekcyjnych otrzymuje plusy. Trzy plusy są równoznaczne z ocena bardzo dobrą. 13. Uczniowie klas IV w miesiącu wrześniu nie otrzymują ocen niedostatecznych; 14. Uczeń ma obowiązek systematycznie pracować na lekcjach historii i w domu /ma obowiązek przeczytania danego tematu lekcji z podręcznika/; 15. Uczeń na koniec semestru i koniec roku szkolnego ma możliwość pytania na wyższą ocenę poprawę oceny. Jednak swoją ocenę uczeń pracuje cały semestr lub cały rok; 16. Oceny śródroczne wystawia nauczyciel w terminie ustalonym przez dyrekcję szkoły (przynajmniej siedem dni) przed posiedzeniem rady pedagogicznej; 17. Uczeń, który opuścił więcej niż 50% zajęć lekcyjnych nie może być klasyfikowany z historii i społeczeństwa; 18.. O planowanej ocenie niedostatecznej uczeń zostaje powiadomiony na miesiąc przed planowanym posiedzeniem rady pedagogicznej i ma prawo poprawić ocenę w terminie wyznaczonym przez nauczyciela. 3

KRYTERIA OCENY Z HISTORII I SPOŁECZEŃSTWA Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne znajdują się w kolejnych załącznikach: nr 1 klasa V; nr 2 klasa VI. NARZĘDZIA POMIARU OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW: 1. Pomiar osiągnięć uczniów odbywa się za pomocą następujących narzędzi: prac klasowych, sprawdzianów, testów; krótkich sprawdzianów kartkówek ; odpowiedzi ustnych; prac domowych; przygotowania się do lekcji, aktywność w czasie lekcji; praca w grupach lub praca samodzielna. 2. Stosowane metody: pogadanka; rozmowa nauczająca; praca z tekstem. V. SPOSÓB USTALANIA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I KOŃCOWOROCZNEJ Ocenianie będzie się odbywać w oparciu o skalę obowiązującą w polskim systemie oświaty. Dopuszcza się stosowanie znaków plus (+) i minus (-) przy ocenach cząstkowych. Ocenianie jest jawne. Obszary oceniane w ciągu semestru: 1. Prace klasowe, testy i krótkie sprawdziany kartkówki W zależności od zdobytych punktów uczniowie otrzymują oceny w następujący sposób: celujący 100% bardzo dobry 99% - 95% bardzo dobry - 94% - 90% dobry + 89% - 85% dobry 84% - 79% dobry - 78% - 75% dostateczny+ 74% - 70% dostateczny 69% - 54% dostateczny - 53% - 50% dopuszczający + 49% - 45% dopuszczający 44% - 35% dopuszczający - 34% - 31% niedostateczny 30% - 0% 4

2. Odpowiedzi ustne: na które składają się: a) umiejętności zanalizowania tematu - główna myśl jasno sformułowana; - logiczne uzasadnienie własnego stanowiska b) umiejętności selekcjonowania materiału - brak błędów faktograficznych; - fakty mieszczące się w podstawie programowej; c) styl wypowiedzi: - samodzielność i płynność wypowiedzi; - konsekwentne stosowanie adekwatnej terminologii; - bogate słownictwo 3. Praca domowa: oceniamy następujące umiejętności - poprawność; - kompletność pracy; - oryginalność; - samodzielność; - prezentacja wyników 4. Aktywność: oceniamy stopniem lub umownym znakiem (+) w zależności od wkładu pracy. Trzy plusy powodują wpisanie do dziennika lekcyjnego oceny bardzo dobrej. 5. Praca w grupach: będzie polegała na efektywnym współdziałaniu w zespole i ocenianiu własnego uczenia się, skutecznym porozumiewaniu się w różnych sytuacjach i rozwiązywaniu problemów w twórczy sposób. Praca w grupie będzie oceniana przez ucznia jako element samooceny i przez nauczyciela, uwzględniając następujące fazy: zaangażowanie, przekształcania, badanie, prezentację. Kryteria oceny pracy w grupie: zadana praca; wkład w pracę grupy; kontakt z grupą Oceny: - bardzo dobry: uczeń konsekwentnie wykonuje zadaną pracę, przypomina innym członkom grupy o zadanej pracy, wnosi pozytywny wkład w pracę, ma wiele ciekawych pomysłów, szczerze chwali wkład wnoszony przez innych, zachęca do dobrej komunikacji, szanuje innych i ich pomysły. - dobry: koncentruje się na wyznaczonym działaniu, wykonuje zadanie z czasem, słucha innych, zwykle szanuje innych, zdolny do kompromisu. - dostateczny: większość czasu wykonuje zadaną pracę, czasami odrywa się od pracy, rozmawiając na inne tematy, wnosi pewien wkład w pracę grupy, opiera się na pomysłach innych, czasami chwali innych, niezbyt wyraźnie okazuje szacunek członkom grupy. - dopuszczający: często odrywa się od zadanej pracy, dyskutuje na inne tematy, wykonuje część pracy, nie słucha pomysłów innych, rzadko chwali innych i okazuje im szacunek. - niedostateczny: odrywa od pracy innych członków grupy, zajmuje się innymi sprawami, rozmawia z ludźmi z innych grup, pozbawia grupę zapału do pracy, 5

przeszkadza, nie stara się o potrzebne materiały, zamyka usta grupie, całkowicie dominuje w dyskusji, nigdy nie zawiera kompromisu. 5. Zeszyt przedmiotowy lub zeszyt ćwiczeń: - obowiązkiem ucznia jest systematycznie (czytelne i estetyczne) prowadzenie notatek w zeszycie przedmiotowym lub w zeszycie ćwiczeń; - za brak zeszytu uczeń otrzymuje minus ; uzyskania trzech minusów jest równoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej; - za prowadzenie zeszytu lub zeszytu ćwiczeń uczeń może otrzymać ocenę. Przy wystawieniu oceny śródrocznej i końcoworocznej będą brane pod uwagę kryteria społeczno wychowawcze oraz zalecenia Poradni Pedagogicznej - Psychologicznej: - warunki nauki ucznia w domu rodzinnym; - trudności ucznia wynikające z patologii rodziny; - stan zdrowia ucznia; - stosunek ucznia do obowiązków szkolnych; - wysiłek ucznia wkładany w wywiązywanie się z obowiązków szkolnych; - systematyczność ucznia; - możliwości ucznia; - trudne sytuacje losowe w życiu ucznia. VI. SPOSOBY INFORMOWANIA O OSIĄGNIĘCIACH I POSTĘPACH Uczniów: Rodziców: - ustne uzasadnienie oceny; - recenzje prac pisemnych; - publikowanie wyników prac uczniowskich. - ogólnoklasowe spotkania; - rozmowy indywidualne; - korespondencja. 6

Załącznik nr 2 do przedmiotowego systemu oceniania - wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie z historii i społeczeństwa. zgodne z podstawą programową z historii i społeczeństwa dla klas IV VI i Programem nauczania przedmiotu historia i społeczeństwo w klasach IV VI szkoły podstawowej z możliwością realizacji ścieżki edukacyjnej edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe w regionie, nr dopuszczenia: DKOS 4014 35/02. klasa VI Wymagania podstawowe Ocena: dopuszczający dostateczny Ocena: Wymagania ponadpodstawowe dobry bardzo dobry celujący karawela; określić datę odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492 rok); odrodzenie, renesans wymienić Włochy jako kolebkę renesansu ; określić czas trwania epoki renesansu (XVI wiek) określić datę odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492 rok) i zaznaczyć ją na taśmie wymienić wybitnych podróżników i odkrywców; nazwać odkryte przez nich lądy lub nowe szlaki; wskazuje na mapie Włochy; wymienić wybitnych przedstawicieli renesansu: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Mikołaja Kopernika; określić czas trwania epoki renesansu (XVI wiek) i potrafi zaznaczyć go na taśmie humanizm, mecenat; wymienić wybitnych Rozdział I Stary i Nowy Świat wymienić wynalazki w dziedzinie żeglugi, które umożliwiły podejmowanie dalekich wypraw; kierunki podróży znanych odkrywców; wymienić odkryte przez nich lądy lub nowe szlaki i wskazać je na mapie; wymienić towary przywożone do Europy z Nowego Świata; wymienić zmiany, jakie zaszły w życiu codziennym ludzi renesansu; wymienić cechy człowieka renesansu; wymienić przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich świat; charakteryzować postaci: Leonarda da Vinci, Michała Anioła; wymieniać przykłady dzieł Leonarda da Vinci, Michała Anioła; na podstawie podanego materiału ilustracyjnego rozpoznać zabytki wybitnych podróżników i odkrywców, np. Krzysztofa Kolumba omówić przyczyny odkryć geograficznych; przedstawia poglądy głoszone przez humanistów; przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich świat; uzasadnić doniosłość znaczenia wynalezienia druku; opisać przyczyny zmian poglądów ludzi na otaczający ich świat; wskazać przykłady świadczące o geniuszu myśli Leonarda da Vinci; znaczenie odkryć geograficznych dla wymiany towarowej; opisać związek między odkryciami geograficznymi i zniszczeniem cywilizacji prekolumbijskiej; opowiedzieć o sposobie drukowania książek; postawę człowieka renesansu; 7

reformacja; wskazać Niemcy jako ojczyznę ruchu reformacyjnego; określić datę wystąpienia Lutra (1517 rok); twórców włoskiego renesansu; fresk określić datę wystąpienia Lutra (1517 rok) i zaznaczyć ją na taśmie chronologicznej wskazać wystąpienie Marcina Lutra jako początek jawnych działań reformacyjnych; wyznania protestanckie: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, Indeks Ksiąg Zakazanych; sztuki renesansowej; charakteryzować postać Marcina Lutra; wymienić wyznania powstałe na skutek reformacji wymienić kraje, w których narodziły się wyznania protestanckie państwa objęte ruchem reformacyjnym; wymienić przyczyny reformacji; wymienić skutki reformacji; omówić sytuację w Kościele Katolickim, która doprowadziła do narodzin ruchu reformacyjnego; omówić poglądy Marcina Lutra; omówić skutki reformacji; rolę jaką w reformacji odegrał Marcin Luter; omówić podobieństwa i różnice między wyznaniami protestanckimi a wyznaniem katolickim; uzasadnić, że reforma (odnowa) i kontrreformacja były reakcją Kościoła Katolickiego na ruch reformacyjny; wyjaśnić, dlaczego nowe wyznania znalazły swoich zwolenników w wielu krajach Europy; hołd pruski, unia realna, ; Rzeczpospolita Obojga Narodów, arrasy, krużganki; hołdu pruskiego (1525 rok), unii lubelskiej (1569 rok); stan społeczny, magnateria, szlachta; wymienić nazwy wymienić wybitnych twórców renesansu polskiego (Mikołaja Kopernika, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego); : Kraków, Lublin, Prusy Książęce; hołdu pruskiego (1525 rok), unii lubelskiej (1569 rok) i potrafi zaznaczyć je na taśmie chronologicznej korzystając z mapy wymienić państwa sąsiadujące z Rzeczypospolitą Obojga Rozdział II Polska złotego wieku charakteryzować postaci: Zygmunta I Starego, Zygmunta Augusta; przyczyny zawarcia unii realnej polsko litewskiej; wymienić główne postanowienia unii lubelskiej; wymienić skutki hołdu pruskiego; charakteryzować zajęcia poszczególnych stanów społecznych; omówić zajęcia poszczególnych stanów społecznych; przedstawić genezę konfliktu polskokrzyżackiego za panowania Zygmunta Starego; omówić znaczenie i skutki hołdu pruskiego; wymienić okoliczności zakończenia konfliktu polsko-krzyżackiego; opowiedzieć o życiu na renesansowym dworze Jagiellonów; posługując się mapą, omówić zmiany terytorialne, jakie nastąpiły w wyniku unii; zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury renesansowej w Polsce; wyjaśnić okoliczności przekształcenia się rycerstwa w stan szlachecki; 8

stanów w Polsce XVI-XVIII wieku; sejm walny, hetman; wolna elekcja; określić datę pierwszej wolnej elekcji (1573 rok); Narodów; zaznaczyć na taśmie chronologicznej daty: 1525, 1569; korzystając z mapy wymienić państwa sąsiadujące z Rzeczpospolitą Obojga Narodów; pańszczyzna, folwark, dziesięcina, czynsz, danina, poddaństwo; wskazać herby szlacheckie jako symbole rodu; wymienić najważniejszych urzędników królewskich; Inflanty; określić datę pierwszej wolnej elekcji (1573 rok) i zaznaczyć na taśmie wymienić dwóch pierwszych królów elekcyjnych w Polsce: Henryka Walezego i Stefana Batorego; państwa, z których pochodzili pierwsi królowie elekcyjni; wymienić najważniejsze przywileje szlacheckie; charakteryzować skład sejmu walnego (również na podstawie schematu); omówić zakres uprawnień sejmików ziemskich; omówić zakres uprawnień sejmu walnego; wymienić przyczyny wolnych elekcji; wymienić skutki wolnych elekcji; wymienić zasługi Stefana Batorego dla państwa polskiego; wymienić obowiązki królów elekcyjnych; charakteryzować sytuację chłopów i mieszczan; omówić najważniejsze ustawy antychłopskie i antymieszczańskie; wyjaśnić w jaki sposób przywileje szlacheckie ograniczały władzę królewską; omówić przyczyny wojen z Rosją; wyjaśnić, na czym polegała reforma wojskowa Stefana Batorego; podając argumenty wskazać, na czym polegała uprzywilejowana pozycja szlachty; ukazać związek między rozwojem przywilejów szlacheckich a słabnięciem pozycji Rzeczpospolitej w Europie; uzasadnić znaczenie decyzji podjętych na sejmie walnym i sejmikach ziemskich; uzasadnić, że elekcja oraz brak dziedziczności tronu mogły stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa, stabilności wewnętrznej państwa potop szwedzki; określić czas trwania: potopu szwedzkiego wojna szarpana; określić czas trwania: potopu szwedzkiego (1655-1660) oraz datę pokoju w Oliwie (1660) Rozdział III W pożodze wojen XVII wieku charakteryzować postać Stefana Czarnieckiego; wymienia przyczyny wojen ze Szwecją; uzasadnić znaczenie bohaterskiej obrony Częstochowy dla charakteryzować postępowanie Szwedów wobec ludności polskiej opisać przyczyny początkowych różne postawy społeczeństwa polskiego w czasie najazdu szwedzkiego; 9

(1655-1660) oraz datę pokoju w Oliwie (1660); husarz, islam; określić czas bitwy pod Chocimiem (1673 rok), odsieczy wiedeńskiej (1683 rok); liberum veto, anarchia; wymienić wiek XVII jako czas wielu konfliktów; i zaznaczyć je na taśmie : Częstochowę, Inflanty określić czas bitwy pod Chocimiem (1673 rok), odsieczy wiedeńskiej (1683 rok) i zaznaczyć je na taśmie Wiedeń; janczar, haracz; tereny, na których toczyła się wojna (Podole) oraz miejsca najważniejszych wydarzeń z nią związanych Kamieniec Podolski, Chocim; wymienić państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII w. wymienić i wskazać na mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII wieku; prowadzenia dalszej walki z najeźdźcą; wymienić najważniejsze wydarzenia z czasów potopu, m.in. obronę Jasnej Góry; wyjaśnić, dlaczego najazd Szwedów nazwano potopem ; wymienić postanowienia pokoju w Oliwie; charakteryzować postać Jana III Sobieskiego; wymienić skutki wojen z Turcją; podać przyczyny wyprawy Jana III Sobieskiego pod Wiedeń; wymienić skutki wojen w XVII w. np. zniszczenie kraju, straty terytorialne; pokazać na mapie tereny utracone w wyniku wojen: Inflanty, Podole, Prusy Książęce, część Ukrainy; niepowodzeń Rzeczypospolitej w czasie potopu szwedzkiego; wskazać różne postawy społeczeństwa polskiego w czasie najazdu szwedzkiego; opowiedzieć o postępowaniu Szwedów wobec ludności polskiej; opisać przyczyny początkowych niepowodzeń wojsk polskich w walce z Turkami; opisać znaczenie zwycięstwa pod Wiedniem; podać przyczyny i objawy kryzysu gospodarki kraju (upadek miast, wzrost pańszczyzny, słabość armii); wyjaśnić przyczyny uzależnienia Polski od państw ościennych; znaczenie traktatu w Buczaczu dla położenia politycznego Rzeczypospolitej; przyczyny trudności gospodarczych Rzeczypospolitej w 2. połowie XVII i 1. połowie XVIII wieku; omówić funkcjonowanie aparatu władzy na przełomie XVII i XVIII wieku, wskazując na słabość władzy królewskiej, zrywanie sejmów i wzrost znaczenia magnaterii; omówić wpływ przywilejów szlacheckich na sytuację w państwie; sarmatyzm; określić wiek XVII i początek XVIII wieku jako czas trwania kultury sarmackiej; barok, putto, stiuk, kontrreformacja; określić wiek XVII i początek XVIII wieku jako czas trwania kultury sarmackiej i zaznaczyć na taśmie wymienić zajęcia szlachty; określić czas trwania epoki baroku (XVII wiek) i zaznaczyć na taśmie wymienić przyczyny i skutki kryzysu szkolnictwa XVII-XVIII wieku; wymienić pozytywne i negatywne cechy Sarmatów; opisać budowle barokowe w Polsce i w Europie; charakteryzować zajęcia szlachty; wskazać skutki upadku szkolnictwa dla funkcjonowania państwa (brak tolerancji religijnej, niechęć do zmian ustrojowych); opisać negatywne cechy Sarmatów i ich wpływ na położenie kraju; charakteryzować ideologię sarmatyzmu; uzasadnić, dlaczego barok został nazwany epoką kontrastów; 10

określić czas trwania epoki baroku (XVII wiek); wymienić cechy sztuki barokowej; opowiedzieć o szkołach w Polsce na przełomie XVII i XVIII wieku; przedstawić wpływ wzrostu pobożności na architekturę i sztukę epoki; Rozdział IV W obronie upadającej Rzeczpospolitej oświecenie, klasycyzm; określić czas trwania epoki oświecenia (XVIII wiek); ingerencja; I rozbioru Polski (1772 rok); konstytucja; określić czas trwania obrad Sejmu Wielkiego (1788 1792); określić datę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 rok); konfederacja; określić czas trwania epoki oświecenia (XVIII wiek) i zaznaczyć na taśmie wymienić nazwiska wybitnych myślicieli epoki oświecenia; określić czas I rozbioru Polski (1772 rok) i zaznaczyć na taśmie zasięg I rozbioru Polski w 1772 roku; określić czas trwania obrad Sejmu Wielkiego (1788 1792) i zaznaczyć go na taśmie określić datę uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 rok) i zaznaczyć ją na taśmie II rozbioru Polski (1793 rok), insurekcji kościuszkowskiej (1794 rok), III rozbioru Polski wymienić przykłady budowli klasycystycznych w Polsce i w Europie wymienić najważniejsze dokonania naukowe i techniczne epoki oświecenia (np. piorunochron, maszyna parowa); wymienić najważniejsze cechy stylu klasycystycznego; z ilustracji przedstawiających zabytki wybierać te, które zostały zbudowane w stylu klasycystycznym; charakteryzować postać Stanisława Augusta Poniatowskiego; wymienić państwa, które dokonały I rozbioru i wskazać je na mapie; wskazać cel obrad Sejmu Wielkiego; charakteryzować postać Stanisława Małachowskiego; wymienić najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego; charakteryzować postać Tadeusza Kościuszki; wymienić przyczyny wojny polsko-rosyjskiej (1792 rok); wymienić państwa, które podać najważniejsze cechy ideologii oświecenia; wyjaśnić, na czym polegała zasada trójpodziału władzy według Monteskiusza; wyjaśnić, na czym polegało niebezpieczeństwo wynikające z polityki państw ościennych wobec Polski; omówić działania zmierzające do naprawy państwa w dziedzinach oświaty i gospodarki; wskazać cel wychowania i edukacji młodzieży w XVIII wieku; omówić sytuację Rzeczpospolitej po I rozbiorze; najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego; opowiedzieć o okolicznościach uchwalenia Konstytucji 3 Maja charakteryzuje ideologię oświecenia wskazać wpływ dokonań naukowych i technicznych na zmiany w życiu ludzi; porównać postawy w społeczeństwie wobec rozbioru państwa na podstawie analizy obrazu Jana Matejki Rejtan ; uzasadnić konieczność przeprowadzenia reform ustrojowych w celu ratowania niezależności kraju; znaczenie reform Sejmu Wielkiego dla państwa polskiego; ocenić postawę Targowiczan; ocenić postawę społeczeństwa polskiego w sytuacji zagrożenia 11

II rozbioru Polski (1793 rok), insurekcji kościuszkowskiej (1794 rok), III rozbioru Polski (1795 rok); (1795 rok) i zaznaczyć je na taśmie wskazuje na mapie państwa, które dokonały II rozbioru Polski (Rosję i Prusy) wskazuje na mapie państwa, które dokonały II rozbioru Polski (Rosję, Prusy i Austrię); dokonały II rozbioru Polski; wymienić państwa, które dokonały III rozbioru Polski; tereny, które Polska utraciła w wyniku II rozbioru i nazwać państwa, które dokonały III rozbioru; wymienić najważniejsze przyczyny upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku; 1791 roku; wymienić zmiany, jakie zakładała Konstytucja 3 maja; opisać przyczyny wybuchu wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku; przedstawić przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego w 1794 roku; niepodległości państwa; Rozdział V Walka o niepodległą Rzeczpospolitą emigracja; założenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 rok); powstania Księstwa Warszawskiego (1807 rok); założenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 rok) i zaznaczyć ją na taśmie powstania Księstwa Warszawskiego (1807 rok) i zaznaczyć ją na taśmie Reggio, Włochy, Francję, charakteryzować postać Jana Henryka Dąbrowskiego, Józefa Wybickiego; przedstawić przyczyny emigracji Polaków po III rozbiorze; nazwać i pokazać na mapie państwa, z którymi walczył Napoleon; wymienić przyczyny powstania opozycji w Królestwie Polski; charakteryzować postać Piotra Wysockiego; opisać przyczyny tworzenia polskich oddziałów zbrojnych u boku Napoleona Bonaparte; podać przyczyny utworzenia Księstwa Warszawskiego; omówić sytuację gospodarczą w Królestwa Polskiego przed powstaniem Scharakteryzować źródło rekrutacji żołnierzy do polskich oddziałów wojskowych; ocenić postawę społeczeństwa polskiego wobec konieczności prowadzenia wojny z Rosją; wskazać różnice 12

Królestwo Polskie; wybuchu powstania listopadowego (1830 rok); emisariusz, branka; wybuchu powstania styczniowego (1863 rok); wynaradawianie: rusyfikacja, germanizacja; Księstwo Warszawskie; państwa, z którymi walczył Napoleon; Królestwo Polskie; wybuchu powstania listopadowego (1830 rok) i zaznaczyć ją na taśmie uwłaszczenie; wybuchu powstania styczniowego (1863 rok) i zaznaczyć ją na taśmie autonomia, rugi pruskie; Galicja; wymienić przyczyny działania powstania legalnej i nielegalnej; podać przyczyny wybuchu powstania listopadowego; wymienić przyczyny wybuchu powstania styczniowego; wymienić skutki powstania styczniowego; wymienić przyczyny walki zaborców (rządu rosyjskiego i pruskiego) z Kościołem katolickim; wskazać przyczyny antypolskiej polityki władz rosyjskich i pruskich; listopadowym; przedstawić zakres autonomii Królestwa Polskiego; określić charakter walk powstańczych; opisuje skutki powstania listopadowego; wyjaśnić, dlaczego chłopi nie byli zainteresowani walką o niepodległość; wymienić przyczyny i cel działalności spiskowej Polaków po upadku powstania listopadowego; określić charakter walk w powstaniu styczniowym; charakteryzować politykę zaborców wobec Polaków w 2. połowie XIX wieku; w położeniu Polaków żyjących w poszczególnych zaborach; ukazać rolę Kościoła Katolickiego w walce o zachowanie polskości w okresie zaborów; tajne nauczanie; określić czas trwania epoki romantyzmu (1. połowa XIX wieku) oraz czas trwania epoki pozytywizmu (2. połowa XIX wieku); praca organiczna, romantyzm, pozytywizm; określić czas trwania epoki romantyzmu (1. połowa XIX wieku) oraz czas trwania epoki pozytywizmu (2. połowa XIX wieku) i zaznaczyć na taśmie wymienić najwybitniejszych twórców literatury doby romantyzmu (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki) i pozytywizmu (Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk wyjaśnić, na czym polegała praca organiczna; określić przyczyny i cel walki z germanizacją i rusyfikacją; charakteryzować postaci: Michała Drzymały, Hipolita Cegielskiego działania społeczeństwa polskiego zmierzające do zachowania polskości; wymienić najważniejsze dzieła literatury okresu romantyzmu (np. Pan Tadeusz Adama Mickiewicza) i pozytywizmu (np. Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej czy Trylogia Henryka Sienkiewicza) wymienić najwybitniejszych omówić rolę polskiej kultury i sztuki w walce o zachowanie polskości 13

Sienkiewicz); wymienić kompozytorów i malarzy, którzy odegrali ważną rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych Polaków (np. Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Jan Matejko); twórców literatury doby romantyzmu (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki) i pozytywizmu (Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz) i ich najważniejsze dzieła; przedstawić kompozytorów i malarzy, którzy odegrali ważną rolę w kształtowaniu postaw patriotycznych Polaków (np. Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Jan Matejko); Rozdział VI Postępowy wiek XIX określić wiek, w którym uczeni dokonują wielu wynalazków XIX wiek; podać imię i nazwisko polskiej uczonej Marii Skłodowskiej - Curie; kapitalista, robotnik, strajk, związki określić wiek, w którym uczeni dokonują wielu wynalazków XIX wiek i zaznaczyć na taśmie czasu; wymienić najważniejsze wynalazki techniczne i odkrycia naukowe, które wpłynęły na rozwój cywilizacji XIX wieku; nazwać nowe grupy społeczne (właściciele fabryk i robotnicy); wymienić nowe źródła informacji w XIX wieku; podać przykłady zmian jakie zaszły w życiu codziennym ludzi w XIX wieku; nazwać nowe grupy społeczne (właściciele fabryk i robotnicy) i przedstawić istniejące między nimi różnice; wymienić cechy architektury przełomu XIX i XX wieku; nazwać nowe kierunki w malarstwie i wybrać z podanych przykładów dzieł właściwe dla danego kierunku; wskazać literaturę, prasę i sztukę jako źródła przekazu informacji na przykładach przedstawić wpływ rozwoju cywilizacyjnego na poszczególne dziedziny życia (np. rozwój techniki a komunikacja i przemieszczanie się ludzi); opowiedzieć o położeniu robotników (praca kobiet i dzieci, warunki mieszkaniowe, brak wymienić zmiany w życiu ludzi zaistniałe w wyniku zastosowania wynalazków; wykazać różnice istniejące między robotnikami i kapitalistami; uzasadnić, że brak praw i ochrony dla pracujących robotników stawał się przyczyną konfliktów 14

zawodowe; realizm, impresjonizm, symbolizm; o nowych stylach, wydarzeniach i ideach; ubezpieczeń); opowiedzieć o sposobach spędzania wolnego czasu, z uwzględnieniem zróżnicowania społecznego; przedstawić na przykładach możliwości spędzania czasu wolnego; podać przykłady nowości kulinarnych; na wybranych przykładach omówić zmiany, jakie zaszły w modzie na przełomie epok; społecznych; uzasadnić, że ważnym źródłem informacji dla społeczeństwa XIX i XX wieku były czasopisma, radio, film, fotografia; Rozdział VII Ku niepodległej Rzeczpospolitej wybuchu I wojny światowej (1914 rok) oraz podpisania zawieszenia broni (11 XI 1918 rok); wskazać na mapie państwa walczące w I wojnie światowej; zakończenia I wojny światowej (11listopada definiuje kolonie, wojna pozycyjna wybuchu I wojny światowej (1914 rok) oraz podpisania zawieszenia broni (11 XI 1918 rok) i zaznaczyć je na taśmie czasu; państwa walczące w I wojnie światowej i tereny najważniejszych walk; podać bezpośrednią wymienić przyczyny walki o kolonie; określić cel tworzenia bloków wojskowych przed I wojną światową; wymienia najważniejsze bitwy I wojny światowej; wymienia nowe rodzaje broni użyte na frontach I wojny światowej; postaci: Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego; wymienić skutki działań wojennych; podać cele obrad konferencji przedstawić przyczyny wybuchu I wojny światowej; omawia charakter działań wojennych; opisać najważniejsze postanowienia traktatu wersalskiego; omówić przyczyny utworzenia Ligi Narodów; przedstawić zmiany terytorialne w Europie po I wojnie światowej; znaczenie przystąpienia Stanów Zjednoczonych do wojny; tragiczne konsekwencje konfliktów wojennych dla ludności cywilnej; 15

1918 roku) podpisania traktatu wersalskiego (1919 rok); przyczynę wybuchu wojny; zakończenia I wojny światowej (11listopada 1918 roku) podpisania traktatu wersalskiego (1919 rok) i zaznaczyć je na taśmie traktat wersalski, Liga Narodów; wymienić państwa przegrane i zwycięskie w I wojnie światowej; pokojowej w Paryżu; nowo powstałe państwa; niepodległość; podać datę odzyskania niepodległości przez Polskę (11 listopada 1918 roku); powstanie wielkopolskie, plebiscyt, Cud nas Wisłą, orlęta lwowskie; II Rzeczpospolita odzyskania niepodległości przez Polskę (11 IX 1918 rok) i zaznaczyć na taśmie tereny Polski, o które toczyły się walki w latach 1918-1921 wymienić osoby zasłużone dla odzyskania niepodległości (Roman Dmowski, Ignacy Paderewski, Józef Piłsudski) Centralny Okręg Przemysłowy, mniejszości narodowe, postaci: Józefa Piłsudskiego, Józefa Hallera; wyjaśnić, dlaczego rok 1918 był czasem sprzyjającym odzyskaniu przez Polskę niepodległości; wymienić dokonania Janusza Kusocińskiego i Władysława Reymonta; wymienić najważniejsze wydarzenia związane z kształtowania się granic II Rzeczpospolitej omówić przyczyny podjęcia przez Polaków walk zbrojnych o kształt granic państwa polskiego; charakteryzować strukturę narodowościową społeczeństwa II Rzeczypospolitej podać przykłady trudności w scalaniu nowego państwa (np. sieć kolejowa, administracja, wyjaśnić genezę obchodów święta niepodległości 11 listopada wyjaśnić, dlaczego 11 listopada obchodzimy jako Święto Niepodległości (Święto Narodowe); sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego, regionu i kraju; 16

obszar państwa polskiego po ostatecznym ustaleniu granic oraz sąsiadów II Rzeczypospolitej; wymienić i wskazać na mapie państwa sąsiadujące z II Rzeczypospolitą; oświata, mentalność) i wskazać ich przyczyny przedstawić pierwsze sukcesy gospodarcze młodego państwa (np. budowa portu w Gdyni, COP, reforma walutowa, wprowadzenie powszechnego obowiązku nauczania) określić czas trwania 20 lecia międzywojennego określić czas trwania 20 lecia międzywojennego i zaznaczyć na taśmie wymienić kilka wynalazków i odkryć z okresu międzywojennego; opowiedzieć o przemianach w życiu codziennym (na przykładach); uzasadnić, że w 20 leciu międzywojennym umocniła się pozycja społeczna kobiet; Rozdział VIII Świat w czasie II wojny światowej dyktatura; wybuchu II wojny światowej (1 IX 1939) oraz zakończenia II wojny państwa europejskie (Niemcy, Włochy, ZSRR), w których władzę sprawowano za pomocą dyktatury; obóz koncentracyjny, łagier; wybuchu II posługiwać się poznanymi pojęciami; wymienić metody, za pomocą których dyktatorzy utrzymywali posłuch społeczeństwa; określić cel utworzenia koalicji antyhitlerowskiej; wymienić i członków koalicji antyhitlerowskiej; przedstawić okoliczności, które sprzyjały przejęciu władzy przez dyktatorów wyjaśnić, na czym polegał dyktatorski sposób sprawowania władzy; wykazać, na czym polega różnica między systemem demokratycznym a dyktaturą; korzystając z mapy wyjaśnić, dlaczego system stalinowski i nazistowski 17

światowej w Europie (8 V 1945 rok); wojny światowej (1 IX 1939) oraz zakończenia II wojny światowej w Europie (8 V 1945 rok) i zaznaczyć na taśmie Niemcy oraz państwa będące ich sojusznikami w czasie II wojny światowej; miejsce zakończenia II wojny światowej w Europie; państwa będące celem ataków Niemiec i ich sojuszników; na podstawie losów ludności cywilnej wyjaśnić, na czym polegała istota wojny totalnej; podać przykłady wykorzystania najnowszej techniki w prowadzeniu działań wojennych; stanowiły realne zagrożenie dla Polski; przedstawić okoliczności zakończenia wojny na Dalekim Wschodzie; agresji Niemiec na Polskę (1 IX 1939) oraz agresji ZSRR na Polskę (17 IX 1939); walka zbrojna, walka cywilna, Armia Krajowa; wybuchu Powstania Warszawskiego (1.VIII. 1944); wymienić najważniejsze bitwy II wojny światowej; agresji Niemiec na Polskę (1 IX 1939) oraz agresji ZSRR na Polskę (17 IX 1939) i zaznaczyć na taśmie Niemcy hitlerowskie i ZSRR; eksterminacja, getto, okupacja; wybuchu Powstania Warszawskiego (1.VIII. 1944) i zaznaczyć na taśmie podać nazwy polskich formacji wojskowych utworzonych na wschodzie i na zachodzie; kierunki niemieckich i radzieckich uderzeń na Polskę we wrześniu 1939 roku; wymienić formy prześladowania ludności polskiej przez okupantów wyjaśnić, dlaczego Polacy podejmowali różne formy walki z okupantem; postać gen. Władysława Sikorskiego; wymienić i pokazać na mapie miejsca słynnych bitew II wojny światowej, w których brali udział Polacy; charakteryzować sytuację Polski we wrześniu 1939 r.; wyjaśnić, na czym polegała polityka okupanta hitlerowskiego wobec Żydów; opowiedzieć o postawach Polaków w czasie okupacji wyjaśnić przyczyny wybuchu powstania warszawskiego; omówić na przykładach bohaterską postawę żołnierzy polskich; opowiedzieć o sposobach upamiętnia postawy bohaterskich żołnierzy (np. przez nadawanie ich imion uzasadnić, że okupanci za pomocą różnych metod prowadzili planową politykę wyniszczenia narodu polskiego; wyjaśnić, dlaczego Żydzi zostali przez Niemców uznani za naród skazany na zagładę; wyjaśnić, na czym polegają różnice między toczoną przez Polaków walką zbrojna i walką cywilną; uzasadnić, dlaczego Polacy podejmowali różne formy walki z okupantem; omówić przyczyny formowania polskich jednostek na wschodzie i na 18

ulicom, szkołom, drużynom harcerskim); zachodzie Europy; Rozdział IX Nowe oblicze powojennego świata określić datę: zakończenia II wojny światowej w Europie (8.05.1945); nazwać dwa bloki wojskowe powstałe po II wojnie światowej: NATO i Układ Warszawski; podać nazwę państwa polskiego po II wojnie światowej; wymienić państwa europejskie, które należały do bloku państw demokratycznych i socjalistycznych; wskazać ZSRR i Stany Zjednoczone jako państwa dążące do przejęcia wiodącej pozycji w polityce światowej obszar Polski po II wojnie światowej; nazwać i wskazać państwa sąsiadujące z Polską; strajków robotniczych określić sytuację w powojennym świecie jako zagrażającą pokojowi; zimna wojna, NATO, Układ Warszawski, wyścig zbrojeń; postać prymasa Stefana Wyszyńskiego; podać przykłady trudności dnia codziennego w PRL; postaci: papieża Jana Pawła II, Lecha Wałęsy, Wojciecha Jaruzelskiego; wymienić przykłady braku swobód demokratycznych w Polsce; podać przykłady wystąpień społeczeństwa polskiego wymienić przełomowe wydarzenia 1989 roku w Polsce; wymienia cele działania UE; podać przykłady łamania praw wyjaśnić, dlaczego podział świata na dwa bloki i wyścig zbrojeń stanowiły zagrożenie dla pokoju na świecie; omówić zniszczenia wojenne kraju; wymienić przyczyny niezadowolenia społeczeństwa wynikające z problemów dnia codziennego; przyczyny wystąpień i protestów społecznych w powojennej Polsce; wskazać ekonomiczne i polityczne podłoże protestów; uzasadnić, że rywalizacja między dwoma blokami groziła wybuchem nowego konfliktu światowego; uzasadnić, że w wyniku rządów komunistów Polska przestała być krajem suwerennym uciążliwości stanu wojennego; omówić rolę, jaką w wydarzeniach 1989 roku w Polsce odegrali Lech Wałęsa i Tadeusz Mazowiecki, a w Europie Vaclaw Havel i Michaił 19

stan wojenny; strajków robotniczych oraz porozumień sierpniowych (1980 rok) oraz wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 rok); podać nazwę państwa polskiego po 1989 roku; zniesienie stanu wojennego ( 1983 rok), obrady okrągłego stołu (1989 rok), wyborów do parlamentu (1989 rok); Unia Europejska, euro; utworzenia UE (1 I 1993 rok), przyjęcie Polski do UE (1 V 2004 rok); wymienić nazwy organizacji humanitarnych: Czerwony Krzyż, Czerwony Półksiężyc; oraz porozumień sierpniowych (1980 rok) oraz wprowadzenie stanu wojennego (13 XII 1981 rok i zaznaczyć je na taśmie NSZZ Solidarność, porozumienia sierpniowe; zniesienie stanu wojennego (1983 rok), obrady okrągłego stołu (1989 rok), wyborów do parlamentu (1989 rok) i zaznaczyć je na taśmie państwa, w których dokonały się demokratyczne zmiany w 1989 roku; traktat z Maastricht; zaznaczyć na taśmie chronologicznej daty: utworzenia UE, przyjęcie Polski do UE; państwa członkowskie Unii Europejskiej; przedstawić symbolikę i walutę UE; wymienić organizacje zajmujące się walką o prawa człowieka ; człowieka we współczesnym świecie; wymienić cele działania UNCEF; wymienić postanowienia okrągłego stołu ; wymienia warunki, jakie muszą spełnić państwa ubiegające się o członkostwo w UE; zinterpretować na podstawie tekstu źródłowego Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka prawa człowieka zawarte w tym dokumencie; wyjaśnić konieczność niesienia pomocy potrzebującym, rozpoczynając działania od najbliższego środowiska; uzasadnić konieczność niesienia pomocy potrzebującym uzasadnić konieczność istnienia międzynarodowych organizacji humanitarnych uzasadnić potrzebę ochrony praw człowieka Gorbaczow; opisać korzyści płynące dla państw członkowskich z tytułu przynależności do Unii Europejskiej; uzasadnić potrzebę wspólnych międzynarodowych działań będących wyrazem solidarności z cierpiącymi i potrzebującymi; omówić wagę i znaczenie istnienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka; ; 20