Pes jako ofary śmertelnych wypadków analza krymnalstyczna Potr Kodryck, Monka Kodrycka Pozom bezpeczeństwa ruchu drogowego klasyfkuje Polskę na jednym z ostatnch mejsc wśród krajów europejskch. Wskaźnk lczby zabtych w wypadkach drogowych w stosunku do lczby wypadków w Polsce jest prawe czterokrotne wyższy nż w krajach Europy Zachodnej. Bezpeczeństwo na drogach zależy od czterech ścśle ze sobą powązanych czynnków: człoweka, drog, pojazdu organzacj ruchu. Jednak najważnejszą przyczyną wypadków drogowych są błędy popełnane przez ludz. Wypadkem drogowym jest zderzene z nnym pojazdem, człowekem lub przeszkodą stałą, przewrócene sę lub zjechane z jezdn pojazdu mechancznego, wypadnęce człoweka z pojazdu mechancznego, wydarzene wewnątrz pojazdu (pożar, przemeszczene ładunku). Zdarzene mus meć początek konec na drodze publcznej przeznaczonej do ruchu pojazdów 90. Kodeks karny 91 defnuje wypadek drogowy jako zdarzene, do którego doszło w wynku chocażby neumyślnego naruszena zasad bezpeczeństwa w ruchu drogowym, a którego następstwem są obrażena cała nnej 90 J. Bąk, Wypadk drogowe a kształcene młodych kerowców, Instytut Transportu Drogowego, Warszawa 2003, s. 13. 91 Ustawa z dna 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.; ost. zm. z 2011 r. Dz. U. Nr 240, poz. 1431), art. 177. osoby powodujące naruszene czynnośc narządu cała lub rozstrój zdrowa na okres powyżej 7 dn albo śmerć nnej osoby lub cężk uszczerbek na zdrowu. Zgodne z art. 2 ust 18 ustawy Prawo o ruchu drogowym 92, peszy to osoba znajdująca sę poza pojazdem na drodze newykonująca na nej robót lub czynnośc przewdzanych odrębnym przepsam. Za peszego uważa sę równeż osobę prowadzącą, cągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, wózek dzecęcy, podręczny lub nwaldzk, osobę poruszającą sę w wózku nwaldzkm, a także osobę w weku do 10 lat kerującą rowerem pod opeką osoby dorosłej. Obecne na śwece śmertelny wypadek drogowy zdarza sę średno co 50 sekund, a co dwe sekundy powoduje on obrażena u ludz. Każdego roku na drogach śwata gne około mlona osób, dorosłych dzec, a klkanaśce mlonów zostaje rannych. Umeralność z powodu obrażeń ponesonych w wynku wypadków drogowych stanow 2,2% wszystkch zgonów na śwece. Według szacunkowych danych opublkowanych przez Śwatową Organzację Zdrowa, w 2020 r. lczba ofar śmertelnych na skutek wypadków 92 Ustawa z dna 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 z późn. zm.; ost. zm. z 2011 r., Dz. U. Nr 97, poz. 530). Wedza Prawncza nr 5/2012 Strona 34
drogowych może zwększyć sę nawet do 2 mlonów 93. Z danych statystycznych Komendy Głównej Polcj wynka, że na polskch drogach co sedem godzn gne peszy, a co 47 mnut dochodz do wypadku z udzałem peszego. Co nteresujące, do wypadków z udzałem peszych dochodz najczęścej na przejścach dla peszych, a węc w mejscach, które pownny gwarantować bezpeczeństwo. Wzrost wypadków w tej grupe użytkownków ruchu drogowego odnotowuje sę jeseną zmą, kedy szybcej zapada zmerzch. Oczywśce ne bez wpływu jest pogoda. W roku 2010 Polcja odnotowała 15024 wypadk z udzałem peszych, co stanow 30,6% ogółu wypadków w Polsce. W wypadkach tych zgnęły 1893 osoby (34,8% ogółu), natomast obrażena cała odnosły 14 263 osoby (23% ogółu). Wększość poszkodowanych stanowl pes, których zachowane na drodze często stanow przyczynę wypadków. W roku 2010 pes spowodowal aż 12,7% wypadków, które kończyły sę śmercą 94. W mejscach udostępnonych dla ruchu peszego zanotowano 9343 wypadk, co stanowło 62,2% wszystkch wypadków z udzałem peszych. W wynku tych wypadków śmerć ponosło 686 osób (36,4% ogółu zabtych peszych), natomast 9426 (67,7% ogółu rannych peszych) zostało rannych. 93 M. Gonewcz, K. Gonewcz, Wypadk drogowe w Polsce czynnk sprawcze zapobegane, http://www.cop.pl/41989, [on lne], dostęp w World wde Web w dnu 13 maja 2012 r., godz. 21.47. 94 www.kgp.gov.pl.statystyka.pl, dostęp w World wde Web w dnu 13 maja 2012 roku, godz. 21.18. Najwęcej wypadków z udzałem peszych najtragcznejsze ch skutk zanotowano w mesącach jesenno-zmowych (lstopad styczeń). Na tak stan rzeczy wpływ mają warunk klmatyczne, a zwłaszcza wcześne zapadający zmrok, gorsza wdoczność blskość jezdn (wydłużona droga hamowana). Szybko zapadający zmerzch sprawa, że pes stają sę mnej wdoczn, co w połączenu z brakem ostrożnośc (tak peszych, jak kerujących) skutkuje dużą lczbą wypadków. W Polsce co czwarty zgon z powodów zewnętrznych jest wynkem wypadku drogowego. W latach 1990-2009 do ponad 65% zgonów okołowypadkowych doszło na mejscu wypadku przed dotarcem ofary do szptala. W Polsce wypadk drogowe to perwsza przyczyna zgonów mężczyzn do 44 roku życa nadumeralność jest trzykrotna w stosunku do Europy Zachodnej. Pes są 10 razy bardzej narażen na śmerć na drodze nż kerowcy. Potrącena peszych z reguły kończą sę cężkm obrażenam cała lub śmercą. Peszy uderzony z prędkoścą 60 km/h ma 15% szans na przeżyce, uderzony z prędkoścą 50 km/h 45%. Zmnejszene prędkośc pojazdu o 1 km/h to 3% mnej wypadków 95 Celem właścwego określena osoby sprawcy wypadku drogowego należy poddać analze następujące z jego cech okolcznośc towarzyszących zdarzenu: płeć, wek, stan trzeźwośc. Na podstawe analzy danych 95 M. Gonewcz, P. Rzońca, Najczęstsze obrażena peszych ofar wypadków drogowych, [w:] K. Turowsk (red.), Dobrostan powodzene, NeoCentrum, Lubln 2009, s. 34. Wedza Prawncza nr 5/2012 Strona 35
statystycznych 96, dotyczących lczby spowodowanych wypadków drogowych, można stwerdzć, że mężczyźn stanową zdecydowaną wększość sprawców wypadków drogowych - 88%. Te same statystyk podają, że kobety uczestnczą w wypadkach drogowych znaczne rzadzej. Stanową one 12% kerujących, którzy bral udzał w wypadkach w 2010 roku. Z odnesena lczby kobet-sprawców wypadków do ch obecnośc w ruchu (lczba przejechanych km) wynka, że kobety-sprawcy dwa razy rzadzej uczestnczą w wypadkach nż mężczyźn. Jak już powedzano, wek sprawców kolzj drogowych jest jednym z stotnejszych czynnków wypadkogennych. Tabela 1 przedstawa lczbę ofar śmertelnych wypadków drogowych w Polsce w latach 2001-2010. 96 Raport Komendy Głównej Polcj o wypadkach drogowych w Polsce w 2010 roku. Wedza Prawncza nr 5/2012 Strona 36
Tabela 1 Ofary śmertelne wypadków drogowych w Polsce w latach 2001-2010 Wek 18-24 ogółem rok mężczyźn mężczyźn kobety razem kobety razem 2001 124 967 1091 1459 5868 7333 2002 205 1123 1328 1675 6119 7900 2003 167 905 1072 1540 5402 6946 2004 152 802 954 1323 5008 6340 2005 162 921 1083 1416 5314 6744 2006 161 919 1080 1539 5354 6900 2007 168 845 1013 1406 4945 6359 2008 195 1030 1226 1598 5710 7310 2009 202 1013 1219 1580 5506 7080 2010 216 968 1190 1453 5258 6370 Źródło: Dane statystyczne Komendy Stołecznej Polcj, www.ksp.pl/statystykawypadkow, [on lne] dostęp w World wde Web w dnu 12 maja 2012 r., godz. 20.24. Osoby w weku 18-24 lat kerujące pojazdam stanową bardzo wysok wskaźnk sprawców tej kategor zdarzeń. Równocześne w Polsce, co trzeca osoba w weku 18-24 lat umera w wynku obrażeń odnesonych na drodze. Tabela 2 prezentuje lczby osób rannych w wypadkach drogowych w Polscew latach 2001-2010. Tabela 2 Rann w wypadkach drogowych w Polsce w latach 2001-2010 Wek 18-24 ogółem rok mężczyźn mężczyźn kobety razem kobety razem 2001 2934 8689 11625 18561 41006 59611 2002 3555 9681 13236 21113 44078 65241 2003 3358 8640 11998 20248 40761 61044 2004 3260 8188 11449 19565 39161 58810 2005 3719 9425 13144 21904 42577 64570 2006 4280 10062 14342 24579 45574 70225 2007 4475 10264 14739 25076 46283 71418 2008 5285 12054 17343 29667 53455 83169 2009 5269 11394 16669 28284 49256 77560 2010 4708 9809 14542 25440 42928 68449 Źródło: Dane statystyczne Komendy Głównej Polcj, www.kgp.pl/statystykawypadkow, [on lne] dostęp w World wde Web w dnu 12 maja 2012 r.. Osoby kerujące pojazdam w weku 18-24 lat stanową wele ofar tej kategor zdarzeń. Coraz łatwejszy dostęp młodzeży do pojazdów samochodowych odzwercedla statystyka wypadków z udzałem tej grupy osób. Szczególne nekorzystne prezentują sę kerowcy w przedzale wekowym 18-24 lat w porównanu z kerowcam w nnych przedzałach weku. Tabela 3 przedstawa lczbę kerujących pojazdam na drodze - sprawców wypadków drogowych według grup wekowych. Wedza Prawncza nr 5/2012 Strona 37
Tabela 3 Sprawcy wypadków kerujący pojazdam według grup wekowych Grupy Wskaźnk wypadków Wypadk Zabc Rann Grupa weku na 10000 ludnośc 7-14 1187 31 1240 1187 2,65 15-17 1720 132 2480 1720 8,41 18-24 10598 1126 15357 10598 23,52 25-39 14068 1621 19305 14068 17,90 40-59 11057 1181 14582 11057 10,63 60 węcej 6086 558 6886 6089 9,49 Źródło: Dane statystyczne Komendy Głównej Polcj, www.kgp.pl/statystykawypadkow, [on lne] dostęp w World wde Web w dnu 12 maja 2012 r., godz. 12.24. Najlcznejszą grupę uczestnków wypadków drogowych w Polsce stanową młodz kerowcy w weku 18-24 lat. W 2008 roku na 10 000 ludnośc wskaźnk ten wynósł 23,52%. Problem ten występuje także w nnych państwach europejskch uznawany jest, obok przekraczana prędkośc jazdy po użycu alkoholu lub narkotyków, za jeden z najpoważnejszych czynnków oddzałujących na stan bezpeczeństwa w ruchu drogowym, tzw. young drvers problem 97. W wększośc krajów o wysokch wskaźnkach motoryzacj zagrożene młodych uczestnków ruchu drogowego jest klkakrotne wyższe od średnego zagrożena meszkańców ogółem. Dotyczy to Europy, a także Stanów Zjednoczonych Ameryk Pomocnej. W porównanu z Nemcam, USA czy Francją zagrożene młodzeżyw Polsce ne jest wększe, lecz wraz z rozwojem motoryzacj poprawą sytuacj materalnej społeczeństwa problem ten będze narastał. Udzał młodych kerowców samochodów osobowych borących udzał w wypadkach wzrósł w cągu ostatnch lat z 17% w 2001 roku do 26% w 2010roku wszystkch kerowców 97 Za. J. Bąk, op. ct., s. 41. samochodów osobowych, uwkłanych w wypadk. Mężczyźn stanową 84% kerowców uczestnczących w wypadkach. Ponad 80% młodych, poszkodowanych w wypadkach drogowych to kerowcy pasażerowe. Pes stanową jedyne 16% zabtych rannych w tym weku. Szczegółowa analza danych statystycznych Bura Koordynacj Służby Prewencyjnej Komendy Głównej Polcj dotycząca wypadków drogowych z udzałem kerowców samochodów osobowych w weku 18-24 lat wykazała, że 98 : 1. 39% wypadków z udzałem młodych kerowców powstaje na skutek nedostosowana prędkośc do warunków ruchu, 2. 44% młodych sprawców wypadków drogowych prowadzło samochód ze zbyt dużą szybkoścą w nocy, 3. 17% wypadków powstaje na skutek neudzelena perwszeństwa przejazdu, 98 Dane statystyczne Komendy Głównej Polcj, www.kgp.pl/statystykawypadkow, [on lne] dostęp w World wde Web z dna 13 maja 2012 r., godz. 21.59. Wedza Prawncza nr 5/2012 Strona 38
4. 9% wypadków stanow neprawdłowe przejeżdżane przejść dla peszych, 5. 61% wypadków z udzałem młodych kerowców zdarza sę pomędzy skrzyżowanam, 6. 28% wypadków to błędy popełnane na skrzyżowanach, 7. 11% kerowców uległa wypadkom w rejone skrzyżowań, 8. do 65% wypadków dochodz przy suchej nawerzchn, 9. 25% wypadków ma mejsce na mokrej nawerzchn, 10. 7% wypadków powstaje na zaśneżonej oblodzonej drodze, 11. 28% wypadków powstało na skutek oślepającego słońca, 12. 31% wypadków zdarzyło sę w dn pochmurne, 13. padający śneg był powodem 13% wypadków, 14. slny watr przyczynł aż do 11% wypadków, 15. w obszarze zabudowanym wydarzyło sę aż 2/3 wypadków, 16. najwęcej młodych kerowców powoduje wypadk drogowe w dn weekendowe. Analza danych statystycznych o wypadkach drogowych dowodz, że młodz ludze w weku 18-24 lat są bardzo zagrożen udzałem w wypadkach drogowych zarówno jako sprawcy wypadków, jak poszkodowan. Młodz kerowcy, uczestncy wypadków, najczęścej borą udzał w zdarzenach na drogach jako użytkowncy samochodów osobowych. Podstawowym błędam popełnanym przez nch są: nedostosowane prędkośc samochodu do warunków drogowych, neudzelane perwszeństwa nnym samochodom peszym, nezachowane bezpecznej odległośc mędzy pojazdam, zbyt wele gwałtownych manewrów, neumejętne wyprzedzane. Obszary zabudowane to tereny, na których dochodz do wększośc wypadków z udzałem młodych kerowców. Dużo wypadków ma mejsce pomędzy skrzyżowanam, na suchej nawerzchn, przy pochmurnej, deszczowej bądź wetrznej pogodze. Wypadk weekendowe, do których dochodz w pątkową sobotną noc, są szczególne częste u młodych kerowców w weku 18-24 lat, wracających z dyskotek, pod wpływem alkoholu, starających sę mponować róweśnkom. Ne tylko Polska zmaga sę z wypadkam drogowym, lecz stanową one poważny problem współczesnego śwata. Są jedną z głównych przyczyn wszystkch urazów, które to stanową trzecą przyczynę zgonów na śwece. Najczęścej na skutek wypadków drogowych dochodz do mnogch welonarządowych obrażeń cała, w różnych jego okolcach. Rozległość umejscowene obrażeń powstałych w wynku wypadków drogowych zależy od typu wypadku drogowego, okolcy cała, którą poszkodowany uderzył 99. 99 M. Gonewcz, K. Gonewcz, op. ct., s. 17. Wedza Prawncza nr 5/2012 Strona 39
W celu poprawy stanu bezpeczeństwa ruchu drogowego należy konsekwentne realzować zadana, które mają na celu edukację społeczeństwa w kerunku pożądanych zman zachowań, zapewnających bezpeczeństwo na drogach. Trzeba wzmacnać społeczną śwadomość dotyczącą neuchronnośc kar za neprzestrzegane przepsów ruchu drogowego. Nezbędne są konsekwentne dzałana na rzecz modernzacj nfrastruktury w skal całego kraju należy poprawać jakość dróg lkwdować mejsca nebezpeczne. Wszystke te dzałana mogą w znacznym stopnu wpłynąć na poprawę bezpeczeństwa ruchu drogowego, czego skutkem będze mnejsza lczba wypadków oraz zmnejszene lczby ofar śmertelnych wypadków drogowych. Pśmennctwo: drogowych, [w:] K. Turowsk (red.), Dobrostan powodzene, NeoCentrum, Lubln 2009 4. Raport Komendy Głównej Polcj o wypadkach drogowych w Polsce w 2010 roku. 5. Ustawa z dna 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602 z późn. zm.; ost. zm. z 2011 r., Dz. U. Nr 97, poz. 530) 6. Ustawa z dna 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.; ost. zm. z 2011 r. Dz. U. Nr 240, poz. 1431), art. 177 7. www.kgp.gov.pl.statystyka.pl, dostęp w World wde Web w dnu 13 maja 2012 roku, godz. 21.18. 8. www.kgp.pl/statystykawypadkow, [on lne] dostęp w World wde Web z dna 13 maja 2012 r., godz. 21.59. 1. Bąk J., Wypadk drogowe a kształcene młodych kerowców, Instytut Transportu Drogowego, Warszawa 2003 2. Gonewcz M., Nonewcz K, Wypadk drogowe w Polsce czynnk sprawcze zapobegane, http://www.cop.pl/41989, [on lne], dostęp w World wde Web w dnu 13 maja 2012 r., godz. 21.47. 3. Gonewcz M., Rzońca P., Najczęstsze obrażena peszych ofar wypadków Wedza Prawncza nr 5/2012 Strona 40