ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANYCH NA POSZCZEGÓLNYCH STOPNIACH KONKURU Z PLASTYKI HISTORIA SZTUKI. WYKAZ LITERATURY OBOWIĄZUJĄCEJ UCZESTNIKÓW ORAZ STANOWIĄCEJ POMOC DLA NAUCZYCIELA ETAP SZKOLNY - GIMNAZJUM Eliminacje szkolne są przeprowadzone w formie pisemnej. Uczestnik rozwiązuje test zawierający zadania otwarte i zamknięte dotyczące: Znajomości dziejów sztuki od starożytności aż po czasy najnowsze; Wiedzy o epokach artystycznych; Znajomości dzieł sztuki, określanie ich przynależności do epoki, stylu lub kierunku, a w przypadku dzieł wybitnych podanie autora, tytułu i czasu powstania; Znajomości epok artystycznych, a w obrębie epok stylów, kierunków, nurtów; Znajomości twórczości uznanych artystów; Podstawowej znajomości terminologii sztuk plastycznych i technik artystycznych. WSZYSTKIE PRZYKŁADY Z DOSTĘPNYCH PODRĘCZNIKÓW. ETAP REJONOWY - GIMNAZJUM Eliminacje rejonowe są przeprowadzone w formie pisemnej. Uczestnik rozwiązuje test zawierający zadania otwarte i zamknięte. Wiedza o dziedzinach sztuki Malarstwo podstawowe techniki i podłoża malarskie. Rzeźba techniki rzeźbiarskie, materiały stosowane do tworzenia obiektów przestrzennych. Architektura funkcje architektury (mieszkalna, użyteczności publicznej, sakralna, sepulkralna), tradycyjne i nowoczesne materiały tworzenia dzieł architektury. Grafika warsztatowa druk wypukły, wklęsły, płaski (drzeworyt, miedzioryt, litografia). Sztuka użytkowa rzemiosło artystyczne, wzornictwo przemysłowe, grafika komputerowa (funkcje artystyczne i użytkowe), sztuka reklamy Muzea, edukacja muzealna, najważniejsze muzea w Polsce i na świecie, galerie i domy aukcyjne. Środki wyrazu artystycznego jako język dzieła sztuki Kolor i plama, podstawowe informacje o podziale barw podstawowe, pochodne, chromatyczne, achromatyczne, gama barwna monochromatyczna, kontrastowa, temperatura barw (barwy ciepłe i zimne) Rysunek linia, kreska, kontur i ich funkcje, efekty artystyczne. Faktura, modelunek światłocieniowy, przestrzeń i perspektywa, rodzaje kompozycji. Ekspresja dzieła sztuki; Styl jako głos epoki i indywidualności artystycznej. Tematyka dzieł sztuki Portret i autoportret; pejzaż; malarstwo plenerowe; weduta; marina; sceny rodzajowe; martwa natura; charakterystyka tematów artystycznych na tle epok stylowych. Dzieje sztuki Prehistoria najważniejsze epoki i przemiany twórcze, prehistoria na ziemiach 1. Prehistoria definicja pojęcia rys chronologiczny (paleolit, neolit, epoka brązu i żelaza) malowidła naskalne (Lascaux i Altamira, Chauvet, Cosquer) figurki Wenus (Wenus z Willendorfu) budowle megalityczne (Stonehenge w Anglii) gród w Biskupinie jako przykład kultury łużyckiej na ziemiach polskich 2. Starożytny Egipt
rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki społeczne architektura (piramida Cheopsa jako przykład budowli sepulkralnej) malarstwo ( Faraon na polowaniu kanon postaci) rzeźba (Sfinks jako symbol starożytnego Egiptu, kanon na przykładzie posągu faraona) 3. Starożytna Grecja rys chronologiczny i geograficzny, religia i stosunki społeczne porządki architektoniczne architektura założenia konstrukcyjne (świątynie i teatry budowle akropolu ateńskiego (wszystkie), budowle tj.: teatr Dionizosa, wyrocznia Apollina, Artemizjon, Halikarnas mauzoleum) elementy architektoniczne (kapitel, baza, fryz, tympanon, portyk, kariatydy) rzeźba Fidiasz, Poliklet, Myron słynni rzeźbiarze i ich dzieła malarstwo wazowe: geometryczne, czarno- i czerwonofigurowe 4. Starożytny Rzym malarstwo iluzjonistyczne (Pompeje) warunki rozwoju sztuki rzymskiej architektura nowe konstrukcje i budowle użyteczności publicznej ( słynne bazyliki, termy, akwedukty, amfiteatry, cyrki, łuki triumfalne, kolumny i posągi konne) 5. Romanizm architektura: rodzaje budowli, cechy charakterystyczne; konstrukcja malarstwo: freski i iluminacje - rzeźba i płaskorzeźba podporządkowana architekturze (Drzwi Gnieźnieńskie, Kolumny z kościoła św Trójcy w Strzelnie) 6. Gotyk architektura: przełom w konstrukcji budowli system filarowo-żebrowy, łuki odporowe i przypory elementy architektoniczne (maswerk, fiale, rzygacze) witraż rzeźba podporządkowana architekturze; realizm i ekspresja przedstawień malarstwo i rzeźba gotycka (Uta i Eckhardt rzeźby fundatorów z Naumburga - Madonna z Krużlowej, Wit Stwosz Ołtarz Mariacki, Pieta z Avinionu) 7. Renesans humanizm nawiązanie do idei antycznych architektura: inspiracja architekturą starożytną, poszukiwanie proporcji budowli, równowagi i harmonii, podkreślenie statyki poprzez przewagę poziomów, kamienice, pałace, zamki, ratusze rzeźba: niezależność wobec architektury, nowe przedstawienie postaci ludzkiej, proporcje, równowaga, harmonia kompozycji są przedmiotem poszukiwań artysty (Donatello, Michał Anioł) malarstwo; tematyka religijna i mitologiczna, perspektywa malarska, miękki światłocień idealizacja postaci wielcy twórcy renesansu: Leonardo da Vinci, Michał Anioł Buonarroti, Rafael Santi 8. Manieryzm, barok i rokoko architektura świecka zespół pałacowo- ogrodowy (np. Wersal, Wilanów) architektura sakralna charakterystyczne kościoły. charakterystyczne cechy stylu: dynamika formy, bogactwo dekoracji.
malarstwo: tematyka religijna, mitologiczna, sceny rodzajowe, martwa natura, pejzaże; malarstwo iluzjonistyczne, portret. Cechy: modelunek światłocieniowy, dynamizm, realizm przedstawień (np. El Greco, Rembrandt, Rubens, Caravaggio, Watteau) rzeźba: ekspresja i dynamizm, dekoracyjność formy (np. Bernini) 9. Klasycyzm nawiązanie do antyku architektura świecka pałace, budowle użyteczności publicznej: teatry, banki, urzędy. architektura sakralna charakterystyczne kościoły malarstwo i rzeźba inspiracja klasycznymi kanonami piękna; tematyka mitologiczna lub portrety, idealizacja postaci (np. J.L. David, Ingres, Canova) 10. Romantyzm malarstwo: tematyka historyczna lub pejzaż ze sztafażem; cechy: melancholia, dynamiczna forma, emocjonalne podejście do tematu (np. Delacroix, Goya, Friedrich, Turner, Géricault) 11. Realizm malarstwo i rzeźba: tematyka dnia codziennego z elementami krytyki społecznej (np. Courbet, A. Gierymski, Millet) 12. Impresjonizm i postimpresjonizm rozwój fotografii i nauki, wpływ na malarstwo nowy sposób tworzenia obrazu (np. Monet, Renoir, Degas) pointylizm, dywizjonizm (np. Seraut, Signac, Sisley) przyjęcie artystycznej funkcji przez sztukę 13. Symbolizm i secesja tło społeczno-polityczne architektura: nawiązania do form natury (np. Gaudi) malarstwo i grafika (np. Mucha, Wyspiański, Malczewski, Wojtkiewicz, Mehoffer, Klimt) - rzeźba (A.Rodin) sztuka użytkowa zyskuje rangę dzieła sztuki 14. Sztuka I połowy XX w. fowizm cechy: wprowadzenie konturu i czystych kolorów (np. Matisse, Vlaminck, Derrain) ekspresjonizm cechy: wyrażanie emocji, uczuć w wyrazistej formie plastycznej (np. Munch, Nolde) abstrakcjonizm cechy: oderwanie od natury, abstrakcja geometryczna (np. Malewicz, Mondrian), abstrakcja intuicyjna (np.kandinsky) kubizm cechy: sprowadzenie formy do prostych brył geometrycznych (np. Braque, Picasso) futuryzm cechy: fascynacja ruchem (np. Balla) dadaizm cechy: zerwanie z konwenansami, pragnienie szokowania (np. Duchamp) surrealizm cechy: odwoływanie się do marzeń sennych (np. de Chirico, Dali, Magritte) formizm cechy: podkreślanie formy w dziele, sprzeciw naturalizmowi (np. Pronaszko, Chwistek, Witkacy) konstruktywizm cechy: abstrakcja geometryczna, rytmy i kolory czyste (np. Strzemiński, Kobro) artyści niezrzeszeni: Makowski czerpie z kubizmu, sztuki ludowej; Modigliani portrety, wydłużona sylwetka; Chagall kubizm, surrealizm. 15. Sztuka współczesna tło społeczno-polityczne, nowe tendencje w sztuce action paiting (np. Pollock) pop art (np. Lichtenstein, Warhol) op art (np. Vasarely)
hiperrealizm (np. Hanson) land art (np. Christo) happening (np. Kaprow, Cage) architektura (np. Wright, Gropius, Le Corbusier, van der Rohe, Mendelsohn) twórcy polscy (Wróblewski, Kantor, Opałka, Beksiński, Linke, Duda-Gracz, Hasior, Abakanowicz) ETAP WOJEWÓDZKI Eliminacje wojewódzkie są przeprowadzone w dwuczęściowej formie pisemnej. 1. W części pierwszej uczestnik eliminacji rozpoznaje style, detale, cechy sztuki, dzieła prezentowane na slajdach, prawidłowe odpowiedzi umieszcza w przygotowanym teście. 2. W części drugiej uczestnik eliminacji wojewódzkiej dokonuje opisu dzieła sztuki. Uczestnik powinien wykazać się umiejętnością analizy i interpretacji jednego dzieła sztuki. wg punktów: (dzieła do analizy wskazano w wykazie literą A ) 1. INFORMACJE WSTĘPNE ( Co wiesz o autorze? Jaki okres, kierunek w sztuce reprezentuje? ) 2. KRÓTKI OPIS I ANALIZA (Co jest przedstawione na obrazie? Jakie środki wyrazu zastosował artysta? technika, kompozycja, kolorystyka, światło i modelunek światłocieniowy, stosunek do rzeczywistości) 3. KRÓTKA INTERPRETACJA (Jaki jest sens, przekaz dzieła?) 4. PODSUMOWANIE (Jakie jest znaczenie dzieła w twórczości artysty, w okresie powstania i dalszych dziejach sztuki? Jak oceniasz artystyczne i ideowe walory dzieła?). W etapie wojewódzkim ocenie podlegać będzie: Znajomość dziejów sztuki od starożytności aż po czasy najnowsze; Wiedza o epokach artystycznych; Umiejętność rozpoznawania dzieł sztuki na podstawie reprodukcji określanie ich przynależności do epoki, stylu lub kierunku, a w przypadku dzieł wybitnych podanie autora, tytułu i czasu powstania; Znajomość epok artystycznych, a w obrębie epok stylów, kierunków, nurtów; Znajomość twórczości uznanych artystów; Znajomość ikonografii sztuki europejskiej- podstawowych tematów i ich źródeł Umiejętność analizowania dzieł sztuki pod względem formalnym; Podstawowa znajomość terminologii sztuk plastycznych i technik artystycznych; Umiejętność budowania poprawnych stylistycznie i logicznie wypowiedzi pisemnych. PRZYKŁADY DO ROZPOZNANIAi ANALIZOWANIA SZTUKA ERY PREHISTORYCZNEJ - Wenus z Willendorfu - malowidła z Lascaux - zespół Stonehenge - zabudowa Biskupina SZTUKA STAROŻYTNEJ MEZOPOTAMII - zigurat z Ur - Sztandar z Ur - stella kodeksu Hammurabiego
- płaskorzeźba Zraniona Lwica pałac Assurbanipala w Niniwie - Brama Isztar w Babilonie SZTUKA STAROŻYTNEGO EGIPTU - Piramida faraona Dżesera w Sakkara - Sfinks w Giza - Triada króla Mykerinosa - Gęsi z Meidum - Skryba z Sakkara - świątynia królowej Hatszepsut w Deir el-bahari - świątynia Ramzesa II w Abu Simbel - Posąg Sezostrisa I - Kolosy Memnona - Złota maska Tutenhamona - głowa królowej Nefretete SZTUKA ŚWIATA EGEJSKIEGO - Idol Cykladzki - Paryżanka malowidło z Knossos - Książę wśród lilii malowidło w Knossos - Brama Lwów w Mykenach SZTUKA STAROŻYTNEJ GRECJI - budowle akropolu ateńskiego (wszystkie) - budowle tj.: teatr Dionizosa, wyrocznia Apollina, Artemizjon, Halikarnas mauzoleum, RZEŹBA: - kora, kuros - Apollo z Tenei - Woźnica z Delf - Fidiasz posąg Ateny Partenos (na przykładzie rzymskiej kopii), Zeus Olimpijski, - Myron Dyskobol, Atena i Marsjasz, - Poliklet Doryforos, Amazonka - Skopas Bachantka - Praksyteles Hermes z małym Dionizosem, Afrodyta z Knidos, - Lizyp Odpoczywający Herakles - Nike z Samotraki, Umierający Gall, Grupa Laokoona, płaskorzeźby Ołtarza Pergamońskiego, Afrodyta z Melos. MALARSTWO - Przykładowe wazy w stylach: geometrycznym, orientalizującym, czarno i czerwonofigurowym. SZTUKA STAROŻYTNEGO RZYMU Forum Romanum widok ogólny; Panteon; Akwedukt w Pont-du-Gard; Bazylika; Koloseum; Łuk Tytusa, Konstantyna; Pomnik konny Marka Aureliusza; Kolumna Trajana. Fragment odsłoniętego Herkulanum: Wiosna, Trzy Gracje. Malowidła (Pompeje) iluzjonizm; domy rzymskie. SZTUKA WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA, BIZANTYJSKA - rekonstrukcja i plan wczesnochrześcijańskiej bazyliki św. Piotra w Rzymie (pojęcia tj.: narteks, prezbiterium, transept, atrium, baptysteria) - sarkofag wczesnochrześcijański orant, orantka
- malarstwo katakumbowe symbole ichtis, chi - ro - Chrystus Dobry Pasterz freski, rzeźba - kościół San Vitale w Rawennie (wnętrze, mozaiki z prezbiterium) kościół Hagia Sophia w Konstantynopolu (bryła, wnętrza) - Trójca Święta Rublowa (ikona) - Ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej SZTUKA PRZEDROMAŃSKA I ROMAŃSKA: - Ornamenty: plecionka romańska Kaplica pałacowa w Akwizgranie Kościół św. Michała w Hildesheim Kościół Cluny III (na podstawie rekonstrukcji) Zespół budowli w Pizie Krypta św. Leonarda na Wawelu (wnętrze) Kolegiata pw Wniebowzięcia Panny Marii i św Aleksego w Tumie pod Łęczycą Rotunda św. Prokopa w Strzelnie Kolegiata św Piotra w Kruszwicy Portal w Moissac Strona z monogramem ewangelistów oraz monogramem Chi Ro z Księgi z Kells Ewangeliarz Ottona III Drzwi Gnieźnieńskie z katedry pw NMP Kolumny z kościoła św Trójcy w Strzelnie Tkanina z Bayeux Posadzka z kolegiaty w Wiślicy SZTUKA GOTYCKA - katedra w Chartres - Sainte Chapelle w Paryżu - katedra w Kolonii - Pałac Dożów w Wenecji (elewacja) - katedra w Gnieźnie - kościół Mariacki w Krakowie - barbakan w Krakowie - Pieta z Lubiąża - Piękna Madonna z Wrocławia - katedra w Reims - katedra Nôtre Dame w Paryżu - kościół Mariacki w Gdańsku - Uta i Eckhardt rzeźby fundatorów z Naumburga - Madonna z Krużlowej - Wit Stwosz Ołtarz Mariacki, Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka - Pieta z Avinionu A - Bracia Limburg karty z Bardzo bogatych Godzinek księcia du Berry (cykl kalendarza) MIĘDZY GOTYKIEM A RENESANSEM:: - Giotto freski z kaplicy Scrovegnich w Padwie, freski z Asyżu A - Duccio Maesta z katedry w Sienie - Jan van Eyck Ołtarz gandawski, Małżeństwo Arnolfinich, Madonna kanclerza Rollin - Rogier van der Weyden Zdjęcie z krzyża, Sąd Ostateczny - Hans Memling Ołtarz Sąd Ostateczny - Hieronim Bosch Ogród rozkoszy ziemskich, Syn marnotrawny A, tryptyk Kuszenie św. Antoniego, Leczenie głupoty, Wóz siana A
RENESANS I MANIERYZM - Donato Bramante: Tempietto - Rzym - Andrea Palladio: Villa Rotonda pod Vicenza - Pałac Rucellai we Florencji, - Benedetto da Maiano: Palazzo Strozzi, Florencja. - Franciszek Florentczyk Wawel dziedziniec i krużganki - Bartłomiej Berrecci: Kaplica Zygmuntowska na Wawelu. - Santi Gucci - nagrobek Stefana Batorego, nagrobki do Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu, króla Zygmunta Augusta i królowej Anny Jagiellonki - Ratusz w Poznaniu - Zabudowa Zamościa - Pieter Bruegel Walka karnawału z postem, cykl: Pory roku, Upadek Ikara A - Michał Anioł rzeźba Mojżesz, Pieta, Jeniec - Donatello rzeźba Dawid, Gattamelata - Michał Anioł malarstwo freski kaplicy Sykstyńskiej A - Rafael Santi Trzy gracje, Madonna Sykstyńska A, Szkoła Ateńska - Leonardo da Vinci Dama z gronostajem, Ostatnia wieczerza A, Zwiastowanie - Jacopo Pontormo Nawiedzenie, Zdjęcie z krzyża, - Fiorentino Rosso Mojżesz broniący córek Jetry, - Parmigianino Autoportret w wypukłym lustrze, Madonna z długą szyją A - El Greco Obnażenie z szat, Zwiastowanie, Widok Toledo A, Zmartwychwstanie, - Giuseppe Arcimboldo Lato, - Benvenuto Cellini Solniczka Franciszka I, SZTUKA BAROKU I ROKOKO Kościół Il Gesu w Rzymie Gianlorenzo Bernini - plac i kolumnada przed bazyliką św. Piotra w Rzymie, Dawid, Apollo i Dafne - Ekstaza św. Teresy, Tron św. Piotra, Nagrobek papieża Urbana VIII, Fontanna Czterech Rzek, fontanna z trytonem, Konfesja nad grobem św. Piotra, - Francesco Borromini - kościół San Carlo alle Quatro Fontane, Balthassare Longhena - kościół Santa Maria delle Salute w Wenecji - Charles le Brun, Louis le Vau - pałac Vaux le Vicomte - Jules Hardouin-Mansart - kościół des Invalides (Inwalidów) w Paryżu - Jacob Prandtauer - kościół opactwa w Melk - Johann Bernhard Fischer von Erlach - pałac Schőnbrunn - Matthaus Pöppelmann - Zwinger w Dreźnie - George Wenceslaus von Knobelsdorff - pałac Sanssouci w Poczdamie - Michelangelo Merisi da Caravaggio - Kosz z owocami, Powołanie św. Mateusza A, Męczeństwo św. Mateusza, Złożenie do grobu A, Wieczerza w Emaus, Wróżąca Cyganka, Śmierć Matki Boskiej, - Artemisia Gentileschi - Judyta i Holofernes - Andrea del Pozzo - plafon w kościele świętego Ignacego w Rzymie - Pieter Paul Rubens - Podniesienie Krzyża A, Zdjęcie z krzyża z Antwerpii, Porwanie córek Leukippa Wenus z lustrem, Trzy gracje - Jacob Jordaens - Król pije - Anton van Dyck - Portret Karola I na łowach, portret Izabelli Brandt - Jan Breugel Aksamitny - Bukiet kwiatów - Rembrandt Hermesz van Rijn Lekcja anatomii doktora Tulpa A, Wymarsz strzelców, Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem, Danae, Autoportret w futrzanym płaszczu, Powrót syna marnotrawnego A,
- Jan Vermeer van Delft - Czytająca list (z Drezna), Kobieta ważąca perły A, Widok Delft, Kobieta z naszyjnikiem pereł, Alegoria malarstwa A, Koronczarka, Nalewająca mleko, Dziewczyna z perłą, - Jan Steen - Zwariowane gospodarstwo - Willem Claeszon Heda - Martwa natura - Diego Rodriguez de Silva Velazquez - Panny dworskie (Las Meninas) A, Infantka Małgorzata, Wenus z lustrem, - Francisco Zurbaran - Martwa natura z czterema naczyniami, z pomarańczami, Agnus Dei - Esteban Bartolome Murillo Immaculata, - Nicolas Poussin - Et in Arcadia Ego, Pogrzeb Fokiona, Orfeusz i Eurydyka - Antonio Canale - Widok kościoła San Giorgio Maggiore - Antoine Watteau - Odjazd na Cyterę A, - Jean-Honore Fragonard Huśtawka, - Giovanni Trevano - kościół śś. Piotra i Pawła w Krakowie - Tylman z Gameren - kościół św. Anny w Krakowie, Pałac Branickich w Białymstoku - Augustyn Locci - pałac w Wilanowie - Anonim - portret trumienny Stanisława Woyszy - Anonim - Taniec śmierci (z kościoła bernardynów w Krakowie) - SZTUKA KLASYCYZMU W EUROPIE, SZTUKA CZASÓW STANISŁAWOWSKICH I KLASYCYZM W POLSCE - Jacques Ange Gabriel Petit Trianon (obie fasady) - Chalgrin Łuk na Placu Gwiazdy w Paryżu - Jacques- Germain Soufflot kościół św. Genowefy w Paryżu - Pierre Vignon - Kościół Marii Magdaleny w Paryżu - Dominik Merlini pałac Na wodzie, - Jan Chrystian Kamsetzer teatr na wyspie - Szymon Bogumił Zug kościół ewangelicko-augsburski w Warszawa, - Jakub Kubicki pałac belwederski w Warszawie - Antonio Canova Amor i Psyche, Portret Pauliny Borghese jako Wenus, Trzy gracje - Bertel Thorvaldsen pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, pomnik Kopernika, Ganimedes i orzeł, - Jakub Tatarkiewicz Psyche omdlewająca - Jacques Louis David Przysięga Horacjuszy A, Śmierć Marata, - Dominique Ingres Źródło, Wielka Odaliska, Łaźnia turecka, - Marceli Bacciarelli Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego z klepsydrą A, Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym, poczet królów polskich, Jan III Sobieski pod Wiedniem - Bernardo Belotto (zw. Canaletto) Kolumna Zygmunta od strony Wisły, Krakowskie Przedmieście, Widok Warszawy od strony Pragi, widok na Salę Canaletta na Zamku Królewskim w Warszawie ARCHITEKTURA I RZEŹBA XIX WIEKU (PO KLASYCYZMIE) - Charles Barry Parlament w Londynie - Karl Friedrich Schinkel Pałac w Kórniku - Charles Garnier Opera w Paryżu - Joseph Paxton pałac Kryształowy w Londynie - Gustave Eiffel Wieża w Paryżu - Auguste Rodin Myśliciel, Katedra, Pocałunek, Ręka Boga, Mieszczanie z Calais, Danaida, - Jean Baptiste Carpeaux Taniec ROMANTYZM - Francisco Goya y Lucientes - Gdy rozum śpi, budzą się potwory, Rozstrzelanie powstańców madryckich A Saturn pożerający swe dzieci,
- Eugène Delacroix - Wolność wiodąca lud na barykady A, Scena z masakry na Chios, Portret Chopina, Portret Paganiniego, - Théodore Géricault - Tratwa Meduzy A, - Caspar David Friedrich Nadzieja w lodach, Opactwo w dąbrowie, Mnich nad brzegiem morza, Krzyż w górach - William Blake Wielki czerwony smok, Litość, - Joseph William Turner - Szybkość para deszcz A, Burza śnieżna, Widok z Wenecji, Pożar parlamentu - John Constable - Wóz siana A, Katedra w Salisbury (wersja z 1823 r), - Piotr Michałowski Bitwa pod Samosierrą (wersja z ok. 1837 r.) - François Rude - Wymarsz ochotników (Marsylianka), - Artur Grottger - Pożegnanie powstańca, Kucie kos, Bój (z cyklu Lituania), REALIZM - Gustave Courbet Kamieniarze A, Autoportret z psem, Atelier malarza, Dzień dobry, panie Courbet, Pogrzeb w Ornans, - Jean François Millet - Anioł Pański A, Zbierające kłosy, Siewca, Odpoczynek oraczy - Honore Daumier Praczka, - Ilia Riepin Burłacy na wołdze, - Józef Szermentowski - Bydło schodzące do wodopoju, Odpoczynek oraczy AKADEMIZM - Alexandre Cabanel Narodziny Wenus - Henryk Siemiradzki Dirce chrześcijańska, Pochodnie Nerona A, PRERAFAELICI - John Everett Millais Ofelia A - Dante Gabriel Rossetti Zwiastowanie A, SYMBOLIZM - Gustave Moreau Zjawa, Taniec Salome IMPRESJONIZM - Edouard Manet Olimpia, Śniadanie na trawie, - Claude Monet - Impresja - Wschód słońca, Katedra w Rouen (przynajmniej dwie wersje) A, Stogi (dwie wersje), Nenufary (dwie wersje), - Edgar Degas Primabalerina, Klasa tańca A, Wyścigi konne (Jeźdźcy. Amatorzy), - Camille Pisarro - Czerwone dachy - Pierre-Auguste Renoir - Parasolki A, Dziewczęta przy pianinie, Tańce na wsi, Tańce w mieście, Loża - Berthe Morisot Kołyska, Polowanie na motyle NEOIMPRESJONIZM - George Seurat Niedzielne popołudnie na wyspie Grande Jatte A, - Paul Signac - Port w Marsylii POSTIMPRESJONIZM - Paul Cézanne - Góra Sainte-Victoire (kilka wersji), - Vincent van Gogh Buty, Jedzący kartofle A, Autoportret z zabandażowanym uchem, Droga z cyprysami, Słoneczniki (przynajmniej dwie wersje), Kruki nad łanem zboża A, Gwiaździsta noc, Irysy, - Paul Gauguin - Wizja po kazaniu walka Jakuba z aniołem, Żółty Chrystus, Autoportret z Żółtym Chrystusem, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? A SECESJA - Antonio Gaudi Casa Mila, Sagrada Familia (fasada), Casa Batllo, Park Guell - Hektor Guimard Wejścia do paryskiego metra - Gustave Klimt Pocałunek A, Judyta i Holofornes, - Tiffany projekt lampy witrażowej -
MALARSTWO POLSKIE II POŁ. XIX WIEKU, MŁODA POLSKA - Artur Grottger - Pożegnanie powstańca A, Świętokradztwo (z cyklu Wojna), Plac zamkowy w Warszawie (z cyklu Warszawa), Kucie kos - Jan Matejko - Kazanie Skargi A, Hołd Pruski, Kościuszko pod Racławicami, Poczet królów polskich, Konstytucja 3 maja - Juliusz Kossak - Polowanie z sokołem, Stadnina na Podolu - Wojciech Gerson - Cmentarz w Zakopanem, - Aleksander Gierymski Piaskarze, - Maksymilian Gierymski Patrol powstańczy, - Józef Chełmoński - Przedstawienia: Trojek i Czwórek, Żurawie, Bociany, Kuropatwy na śniegu, Burza A, Babie lato - Jacek Malczewski Melancholia, Introdukcja, Błędne koło, Krajobraz z Tobiaszem, Zatruta studnia (1906, Poznań) A, Thanatos (1902, Warszawa), Śmierć Elenai - Józef Mehoffer Dziwny ogród A, - Józef Pankiewicz Wóz z sianem A, Dziewczynka w czerwonej sukience, - Władysław Podkowiński Dzieci w ogrodzie, Szał - Boznańska Dziewczynka z chryzantemami A, Autoportret z parasolką, Wnętrze pracowni, Dzieci na schodach - Władysław Ślewiński Kobieta czesząca włosy - Stanisław Wyspiański Bóg Ojciec (witraż), cykl widoków na kopiec Kościuszki, Gmach Towarzystwa Lekarskiego (wystrój wnętrza, witraż), witraże i polichromie kościoła Franciszkanów w Krakowie, kartony do witraży wawelskich, Staś, Podwójny portret Elizy Pareńskiej SZTUKA XX w. rozpoznawanie stylu, nurtu fowizm ( Matisse - Portret żony z zieloną pręgą A, Vlaminck - Czerwone drzewa, Barki na Sekwanie, Derrain - Most Westminsterski) ekspresjonizm ( Munch, Nolde) abstrakcjonizm abstrakcja geometryczna ( Malewicz, Mondrian), abstrakcja intuicyjna (np.kandinsky) kubizm (Braque - Domy w Estaque, Skrzypce i dzban; Picasso - Horta de Ebro, Portret Vollarda, gitara) futuryzm ( Balla - Dynamizm psa na smyczy A, Dziewczynka biegnąca na balkonie: Boccioni - Jedyna forma ciągłości w przestrzeni) dadaizm (Duchamp - Fontanna, Suszarka do butelek, Koło od roweru) surrealizm (de Chirico; Dali - Uporczywość pamięci A, Płonąca żyrafa; Magritte) formizm (Pronaszko, Chwistek, Witkacy) konstruktywizm (Strzemiński, Kobro) artyści niezrzeszeni: Makowski ; Chagall SZTUKA WSPÓŁCZESNA rozpoznawanie stylu, nurtu action paiting ( Pollock) pop art (Lichtenstein, Warhol) op art (Vasarely) hiperrealizm ( Hanson) konceptualizm (Kawara) land art ( Christo) happening (Kaprow, Cage) Literatura Aktualne podręczniki do plastyki dla gimnazjum B. Osińska Sztuka i czas, cz. I i II ewentualnie E. Gombrich, O sztuce, Warszawa 1997
Sztuka Świata, t. I-XIII, red. P. Trzeciak, Warszawa 1989-2000 Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. S. Kozakiewicz, Warszawa 1969; wydanie nowe [zmienione] Warszawa 1996