Arleta Magdalena Rogozińska

Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Arleta Magdalena Rogozińska Problemy dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie i z zaburzeniami zachowania w świetle pracy pedagoga terapeuty The problems of children and adolescents socially maladjusted and behavioral disorders in the light of the educational work of the pedagogist therapist Redakcja naukowa Edited by Radosław Muszkieta Walery Zukow Radom 2013

Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Arleta Magdalena Rogozińska Problemy dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie i z zaburzeniami zachowania w świetle pracy pedagoga terapeuty The problems of children and adolescents socially maladjusted and behavioral disorders in the light of the educational work of the pedagogist therapist Redakcja naukowa Edited by Radosław Muszkieta Walery Zukow Radom 2013

Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Arleta Magdalena Rogozińska Problemy dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie i z zaburzeniami zachowania w świetle pracy pedagoga terapeuty The problems of children and adolescents socially maladjusted and behavioral disorders in the light of the educational work of the pedagogist therapist Recenzenci: Reviewers: prof. zw. dr hab. Sergiej Iermakov (Ukraina) dr hab. Vlastimila Karaskova (Czechy) Redakcja naukowa Edited by Radosław Muszkieta Walery Zukow Projekt okładki The project covers by Arleta Magdalena Rogozińska Fotografie: Źródło: Zbiory Dominika Nadzieja Sesja fotograficzna Wigner & Keiling photography studio The Author(s) 2013. These articles is published with Open Access at University of Health Sciences in Bydgoszcz, Poland Open Access These articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial You may not use this work for commercial purposes. Share Alike If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one. Zawartość tej monografii jest objęta licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-na tych samych warunkach 3.0 Number of characters: 349 300 (with abstracts). Number of images: 33 x 1000 characters (lump sum) = 33 000 characters. Total: Number of characters: 382 300 (with abstracts, summaries and graphics) = 9,5575 sheet publications. Publishing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl ISBN 978-1-312-28765-5 DOI: 10.6084/m9.figshare.1060260 http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare.1060260 Printing House: Radomska Szkoła Wyższa w Radomiu Radom University in Radom Str. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom Tel.: +48 48 383 66 05 med.@rsw.edu.pl 2

Spis treści: Content: Wstęp Introduction... 9 Rozdział 1 Chapter 1 Istota zaburzeń zachowania i niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży w świetle literatury przedmiotu The essence of behavioral disorders and social maladjustment of children and adolescents in the light literature........13 1.1 Rodzaje zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży Types of behavior disorders in children and adolescents.....13 1.1.1 Niedostosowanie społeczne Social maladjustment...13 1.1.2 Agresja a rozwojowe manifestacje Aggression and developmental manifestations...14 1.1.3 Nieposłuszeństwo Disobedience........16 1.1.4 Kłamstwo Lie........ 20 1.1.5 Prostytucja Prostitution..............23 1.1.6 Lenistwo Laziness..............30 1.2 Uzależnienia i ich następstwa Addictions and theirconsequences........32 3

1.2.1 Narkomania Drug abuse...........33 1.2.2 Alkoholizm Alcoholism....43 1.2.3 Nikotynizm Substance Abuse.......46 1.2.4 Kleptomania Cleptomania..... 48 1.3 Przyczyny niedostosowania społecznego The causes of social maladjustment........50 1.3.1 Czynniki egzogenne niedostosowania nieletnich Factors exogenous social maladjustment.... 52 1.3.1.1 Rodzina a jej patologiczny stosunek wobec dziecka i jego rozwojowych potrzeb The family and its pathological attitude towards the child and its development needs....... 56 1.3.1.2 Poziom statutu społeczno-ekonomicznego rodziców Level of the Statute of the socio-economic.......59 1.3.1.3 Środowisko szkolne- grupy rówieśnicze a brak umiejętności nawiązywania kontaktu Environment-school peer groups and lack of skills make contact.....74 1.3.1.4 Komunikacja werbalna i niewerbalna Verbal comunication and non-verbal........81 1.3.1.5 Brak tolerancji, akceptacji i strach przed odmiennością zachowań Lack of tolerance, acceptance and the fear of being different behavior.... 83 4

1.3.2 Wpływ czynników atmosferycznych i zanieczyszczenia środowiska na rozwój dzieci i młodzieży The impact of atmospheric and environmental pollution on the development of Children and young people...86 1.4 Czynniki endogenne niedostosowania społecznego nieletnich Factors endogenous juvenile social maladjustment.... 93 1.4.1 Czynniki genetyczne Genetic factors.93 1.4.2 Funkcjonowanie systemu nerwowego The functioning of the nervous system..... 99 1.5 Zaburzenia zachowania jako symptomy niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży Conduct disorders as symptoms of social maladjustment of children and youth...103 1.5.1ADHD ADHD.......104 1.5.2 Uogólniony lęk i jego następstwa Generalized anxiety and its consequences.....110 1.5.3 Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne Obsessive Compulsive Disorder... 111 1.5.4 Lękowe zaburzenie separacyjne Separation Anxiety Disorder.....113 1.5.5 Fobia szkolna School Phobia...114 Rozdział 2 Chapter 2 Metodologia badań Research Methodology.121 5

2.1 Cel badań Aim of the test...121 2.2 Problemy badawcze Research problems. 121 2.3 Metody i techniki badawcze Research methods and techniques....... 122 2.4 Hipotezy badawcze Working Hypotheses...125 2.5 Ocena przeprowadzonych badań Evaluation of the research...126 2.5.1 Analiza dokumentów Analysis of documents.....128 2.5.2 Wywiad środowiskowy Interview environmental....128 2.5.3 Ustrukturowany wywiad z dziećmi i młodzieżą szkolną objętą badaniami A structured interview of children and youth covered by the study...129 2.5.4 Obserwacja Observation......129 2.6 Charakterystyka grupy badawczej oraz terenu badań Characteristics of the research group and the study area.....129 Rozdział 3 Chapter 3 Prezentacja i analiza wyników badań własnych w świetle pracy terapeutycznej z dziećmi i młodzieżą niedostosowaną społecznie Presentation and analysis of the results in the light of their own therapeutic work with 6

children and socially maladjusted youth....130 3.1 Cele terapii resocjalizacyjnej nieletnich z zaburzeniami zachowania i niedostosowaniem społecznym. Wyniki badań przeprowadzonych badań The objectives of the juvenile correctional therapy with conduct disorder and social maladjustment. The results of the study...130 3.2 Wpływ pracy terapeutycznej z zastosowaniem interdyscyplinarnego oddziaływania w procesie profilaktyki oraz resocjalizacji dzieci i młodzieży na podstawie wcześniejszych doniesień naukowych i badań własnych The impact of therapeutic work with interdisciplinary interaction in the prevention and rehabilitation of children and adolescents on the basis of previous scientific reports and studies their......131 3.3 Wyniki badań własnych dotyczących relacji międzyludzkich mających wpływ na postawy i zachowania dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie Our findings concerning the relationships affecting the attitudes and behavior of children and young people socially maladjusted...137 3.4 Znaczenie problemu zaburzeń zachowania i niedostosowania społecznego dla praktyki pedagogicznej i terapeutycznej The importance of the problem of disturbed behavior and social maladjustment for pedagogical practice and therapeutic...140 3.5 Prezentacja pracy pedagoga terapeuty na podstawie efektów terapeutycznych indywidualnych przypadków Presentation of the educational work of the therapist on the basis of the therapeutic effects of individual cases..144 3.5.1 Postterapeutyczne wyniki pracy pedagoga terapeuty w świetle oddziaływań terapeutycznych wybranych biografii nieletnich Posttherapeutics performance of the teacher in the light of the therapist therapeutic effects of selected biographies of minors...147 Wnioski Final conclusions...... 168 Streszczenie Abstract...173 7

Spis tabel List of Tables.......174 Spis wykresów List of charts...174 Spis rycin List of figures......175 Spis fotografii List of photographs.176 Spis Ilustracji List of illustrations.176 Spis załączników List of appeandices... 177 Bibliografia Bibliography,, 178 Netografia Netography.....185 O Autorze About the Author 8

Introduction "Paradise gangsters When I walk through the valley of the shadow of death I look at my life and nothing it has not been As I laughed, and went off for so long Even my mother thinks that I have no chance But he never punished a man if you did not deserve it You may be treated like a punk, you know that's not true You better watch what you say and where to venture into Because you and your people are in the grip of łżeć I really hate to, but I got lucky How are they in the hole I see myself in the pistol smoke, fool I'm a G the little homies wanna be On my knees in the night, saying prayers in the street ref: They waste most of their lives Living in paradise gangsters They waste most of their lives Living in paradise gangsters Wasting most of his life Living in paradise gangsters Wasting most of his life Living in paradise gangsters The situation of the ghetto, they make me they challenge I can not live a normal life, I was honored by the tracksuit So I have to cower in the hood Too much television watching, gives me chasing my dreams I learned a fool, with thoughts of Mammon I have a blunt in his hand and anger in the eye I look at the fallen gangster set bag of guts My countrymen have fallen so do not shush my anger, fool Death is not nothing but a heartbeat I'm living life, do or die, what can I say I am a 23-ójkę, but I live to see 24 The way things I do not know what's going on Tell me why are we so blind to see That those who are hurt, it's me and you They waste most of their lives Living in paradise gangsters They waste most of their lives Living in paradise gangsters Wasting most of his life Living in paradise gangsters Wasting most of his life Living in paradise gangsters Strength in the money, money in the power Minute after minute, hour after hour Everyone is running out, but half of them do not even look What happens in the kitchen, but I do not know what's cooking They say that I need to learn, but there is no one to teach me If they do not understand how they can teach me I think not, I think they do not want I think they do not care, because I know that my life is out of luck, fool " The soundtrack of the film "Dangerous Minds" Współczesny świat daje młodemu człowiekowi wiele szans na rozwój własnej kreatywności i osobistych zainteresowań. Jednakże te wszystkie dary od świata mogą być pułapką dla tego samego człowieka, który dopiero co rozpoczyna swoje pierwsze kroki w chaosie codziennego życia. W związku z tym na podstawie mojej pracy na stanowisku pedagoga terapeuty chciałabym przede wszystkim zwrócić uwagę na genezę wielu 9

problemów dzieci i młodzieży, poruszyć zjawisko niedostosowania społecznego i odpowiedzieć na pytanie: Czym jest zaburzenie zachowania i jaki ono ma wpływ na rozwój wykolejenia i przestępczości nieletnich? Poza tym pragnę zwrócić uwagę na to jaki mają wpływ współcześni rodzice oraz placówki edukacyjne na rozwój negatywnych zachowań dzieci i młodzieży szkolnej, które w rezultacie prowadzą do kolizji z prawem. Praca zawiera cztery rozdziały. Rozdział pierwszy zatytułowany: Istota zaburzeń zachowania i niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży w świetle literatury przedmiotu przybliży ten specyficzny rodzaj zachowań nieakceptowany przez większość społeczeństwa. Kolejny rozdział poświęcony jest metodologii badań. Trzeci rozdział prezentuje specyfikę pracy pedagoga terapeuty oraz obszary jego działalności. Przedstawię tutaj najkorzystniejsze rozwiązania i metody interdyscyplinarnej współpracy różnych instytucji, które mają wpływ na resocjalizację dzieci i młodzieży poza działalnością stacjonarnych placówek wychowawczych dla trudnej młodzieży. W przedostatnim rozdziale przedstawię wyniki badań, analizę dokumentów moich podopiecznych oraz badań sondażowych przeprowadzonych w środowisku szkolnym. Ostatni rozdział to analiza wyników badań i podsumowanie. Arleta Magdalena Rogozińska 10

The Author(s) 2013. This articles is published with Open Access at University of Health Sciences in Bydgoszcz, Poland Open Access This articles is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author(s) and source are credited. Attribution You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial You may not use this work for commercial purposes. Share Alike If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one. 11

Zawartość tej monografii jest objęta licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-użycie niekomercyjne-na tych samych warunkach 3.0 12

Bibliografia Bibliography 1.Andrzejew-Frączek D., (1993), Narkomania w Polsce, Problemy opiekuńczo wychowawcze, nr 6. 2.Bogdanowicz M. (1985), Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa. 3.Bogdanowicz M. (2008), Portrety nie tylko sławnych osób z dysleksją, Wydanie I,Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk. 4. Bogdanowicz M., Andryjanek A., Rożyńska M. (2007) Uczeń z dysleksją w domu. Poradnik nie tylko dla rodziców, Wydawnictwo Operon, Gdynia. 5. Bogdanowicz M. Kasica A. (2003), Ruch rozwijający dla wszystkich, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk, 6.Charaktery nr 1/2005. 7.Cichocki Ł. (2011), Zdrowie psychiczne a umiejętność komunikowania się w: Dla nasczasopismo Środowisk Działających na Rzecz Osób Chorujących Psychicznie. 8.Cwojdzińska A. (2012), Propozycje interwencji opartych na myśleniu systemowym w przypadku dzieci i młodzieży z diagnozą ADHD w: Wiadomości psychiatryczne, Tom15, Nr 1. 177

9.Dykcik Wł., Twardowski A. (red.) (2004), Wspomaganie rozwoju i rehabilitacja dzieci z genetycznie uwarunkowanymi zespołami zaburzeń, WNPTP/Oddział w Poznaniu, Poznań. 10.Dziubiński Z. (red.) (2013), Kultura fizyczna a różnice i nierówności społeczne, AWF im. J. Piłsudzkiego w Warszawie, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa. 11.Eichelberger W. (2000), Jak wychować szczęśliwe dzieci, Agencja Wydawnicza Tu, Warszawa, 12.Freud Z. (1976), Poza zasadą przyjemności, PWN, Warszawa. 13.Freud Z. (1984), Wstęp do psychoanalizy, Wydanie IV, PWN, Warszawa. 14.Gajewski W. (1983), Genetyka ogólna i molekularna, PWN, Warszawa. 15.Gawroński K., Stefan A. (2006), Zarządzanie placówką oświatową, Wolters Kluwer, Warszawa. 16.Gruszczyk-Kolczyńska E., Intensywne wspomaganie rozwoju dziecka: ważniejsze hipotezy i możliwości realizowania w: Dykcik Wł., Twardowski A. (2004), Wspomaganie rozwoju i rehabilitacja dzieci z genetycznie uwarunkowanymi zespołami zaburzeń, Wydawnictwo Naukowe Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Poznań. 17.Hall H. (2007), Marketing w szkolnictwie, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa. 18.Hańska M. (1994), Chrońmy dzieci przed nikotyną, Problemy opiekuńczowychowawcze, nr 3/1994. 19.Hubbard L. Rone (1995), Droga do szczęścia, New Era Publications International Aps, Denmark. 20. Imieliński K. (red.) (1985), Seksuologia zarys encyklopedyczny, PWN, Warszawa. 178

21. Jackowski A. (2008), Encyklopedia Szkolna Geografia, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków. 22. Janke A.W. (2002),Transformacja w stosunkach rodziny i szkoły na przełomie XX XXI wieku, AB, Bydgoszcz 2002. 23. Jegier A., (2007), Mądrze się bawię, dobrze się uczę, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk. 24.Kałamacka E., Aktywność ruchowa w wyrównywaniu nierówności społecznych w: Dziubiński Z. (red.) (2013), Kultura fizyczna a różnice i nierówności społeczne, AWF im. J. Piłsudzkiego w Warszawie, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa. 25.Kendall P.C. (2004): Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, GWP, Gdańsk. 26.Kochański M., Szafraniec R., Szczuka E.(2010), Aktywność fizyczna osób z ograniczoną zdolnością motoryczną w: Rozprawy Naukowe nr 30, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. 27.Kostrzewski J., Ziółkowski J. (1990 i 1999), Mała Encyklopedia Medycyny, Wyd. 10 i z 1990, PWN, Warszawa. 28.Krajewska M. (1999), Kłamstwo w opinii sześciolatków w: Wychowanie w przedszkolu, nr10. 29.Kubiak H., Praca korekcyjno-wychowawcza z dzieckiem z objawami nadpobudliwości psychoruchowej w: Dykcik Wł., Twardowski A. (2004), Wspomaganie rozwoju i rehabilitacja dzieci z genetycznie uwarunkowanymi zespołami zaburzeń, Wydawnictwo Naukowe Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Poznań. 30.Kurzyna-Chmiel D. (2006), Podstawy prawne i organizacyjne oświaty, Prawo oświatowe w zarysie, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa. 31.Leppert R. (red.) (2000), Edukacja w świecie współczesnym, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków. 32.Lew-Starowicz Z., Szczerba K. (1995), Nowoczesne Wychowanie Seksualne, POW BGW, Warszawa. 179

33.Maj W., Stachurska-Maj T., Zając A., Zając St. (2006), Wiedza o społeczeństwie dla liceum ogólnokształcącego-zakres rozszerzony, SOP Oświatowiec, Toruń. 34.Małtasz M. (2010) Sytuacje trudne u dzieci przewlekle chorych. Materiały pokonferencyjne, UŚ, Katowice. Spostrzeżenia i notatki własne. 35.Mason P. (2009), Porozmawiajmy o -Palenie i picie, Wydawnictwo Ibis, Poznań. 36.Neuropsychiatria i neuropsychologia nr 1/2006. 37.Neuropsychiatria i neuropsychologia nr 4/2009. 38.Nyka W. (1996), Wybrane pojęcia z neurologii, Encyklopedia Badań Medycznych, Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdański. 39.Obuchowska I. (1983), Dynamika nerwic, PWN, Warszawa. 40.Ochremiak A. (1993), Rodziny narkomanów-udział w chorobie, leczeniu i rehabilitacji, Problemy opiekuńczo-wychowawcze, nr 6. 41.Odowska-Szlachcic B. (2010), Metoda integracji sensorycznej, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk. 42.Ogólnopolskie Pogotowie dla ofiar przemocy w rodzinie Niebieska Linia,Katalog zachowań agresywnych. 43.Oniszczenko Wł. (2005), Nikt nie dostał pudełka z genami, Charaktery nr 1. 44.Parnowski T., Święcicki Ł. (2007), Rozpoznawanie i leczenie depresji w praktyce lekarza rodzinnego, Wydawnictwo Medycyna Plus, Warszawa. 45.Pilch M. (2006), Ustawa o systemie oświaty, Dom Wydawniczy ABC, Stan prawny na 14 sierpnia 2006. 180

46. Pilzer P. Z. (1995), Nasz dobrobyt bez granic, Wydawnictwo Medium, Warszawa. 47.Pospiszyl K., Żabczyńska E. (1985), Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie, PWN, Warszawa. 48.Przetacznikowa M., Włodarski Z. (1983), Psychologia wychowawcza, Wydanie czwarte, Warszawa. 45.Sasal H.D., Pomoc i ochrona. Zadania polskich instytucji i służb społecznych w ramach. Przeciwdziałania przemocy w rodzinie, Niebieska Linia. 46.Samochowiec J. (2007), Czynniki genetyczne w uzależnieniu alkoholowym, 47.Sienkiewicz J. (1982), Alkoholizm jako zjawisko patologii społecznej, Problemy opiekuńczo-wychowawcze, nr 5/1982. 48.Schauble B. (2011), Wpływ zmiany leczenia metylofenidatem o przedłużonym uwalnianiu na metylofenidat o osmotycznym kontrolowanym uwalnianiu u dzieci/nastolatków z ADHD: wyniki trzymiesięcznego nieinterwencyjnego badania klinicznego, Current Medical Research and Opinion, Vol. 27, No. S2. 49.Sobol E. (1993), Mały Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa. 50.Stefańska R. (2002), Autyzm jako źródło zasad etycznych w terapii, Psychologia i Rzeczywistość, nr 4. 51.Strelau J. (2006), Psychologia, tom 2, GWP, Gdańsk. 52.Strelau J. (2007), Psychologia, tom1, GWP, Gdańsk. 53.Sumner W.G. (1995), Naturalne sposoby postępowania w gromadzie, PWN, Warszawa. 181

54.Szacka B. (2003), Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa. 55.Tarkowska I. (1999), Respektowanie indywidualnych różnic w koncepcji kształcenia integralnego, Życie Szkoły nr 8. 56.Tokarski J. (1980), Słownik Wyrazów Obcych PWN, Warszawa. 57.Tomczyk M. (red.) (2008), Encyklopedia szkolna. Język polski klasy IV-VI, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków. 58.Uchwała Nr 285/XXXIX/12 Rady Miejskiej w Chęcinach z dnia 21 grudnia 2012r. w sprawie wprowadzenia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2013 na terenie Gminy Chęciny. 59.Urbaniak-Zając D. (1982) Kryminogenne środowisko rodzinne nieletnich przestępców, Problemy opiekuńczo-wychowawcze, nr 5/1982. 60. Waltosia St. (1985), Świadek w procesie sądowym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa. 61.Warszewski R. (2002), Jak wyleczyłem dziecko z dysleksji, Tower Press, Gdańsk. 62.Wiatrowski Z. (2000), Podstawy pedagogiki pracy, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz. 63.Wojciechowski M. (1993), Na czym polega terapia narkomanów?, Problemy opiekuńczo-wychowawcze, nr 6. 64.Wojtanowska-Bogacka M., Rybakowski J. (2011), Znaczenie układu glutaminergicznego w patogenezie i leczeniu zespołu obsesyjno-kompulsyjnego, Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 6,2. 65.Wolański N., Siniarska A. (red.) (1983), Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, PWN, Warszawa. 182

66. Wolański J.T. (1957), Mała Encyklopedia Zdrowia, PWN, Warszawa. 67. Wolff Ch., Alfred A., Lindermuler A., Retttig K., Mattejat F., Gerwe M., Slawik L., Schauble B. (2011), Wpływ zmiany leczenia metylofenidatem o przedłużonym uwalnianiu na metylofenidat o osmotycznym kontrolowanym uwalnianiu u dzieci/nastolatków z ADHD: wyniki trzymiesięcznego nieinterwencyjnego badania klinicznego, Current Medical Research and Opinion, Vol. 27, No. S2. 68. Zajączkowski K. (2001), Nikotyna, alkohol, narkotyki, Rubikon, Kraków. 69. Zaleski T. (2002), Opóźniony rozwój mowy, PZWL, Warszawa. 70. Zaorski-Sikora Ł. (2007), Etyka, Łódź. 71.Żabczyńska E. (1983), Przestępczość dzieci, PWN, Warszawa. 183

Netografia: Netography Ministerstwo Zdrowia, Uwarunkowania Epidemiologiczne zaburzeń psychicznych.źródło:http://www.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/opieka-psychiatryczna. Ogólnopolski Katalog Szkolnictwa-informator www.szkolnictwo.pl. Pilecka B., Agresja jako zjawisko psychologiczne, rozdział dziewiąty/. Wykaz Ministerstwa Zdrowia. Źródło: http://www.mz.gov.pl/zdrowie-i- profilaktyka/opieka-psychiatryczna. http://www.ppr.pl/artykul-bieda-zamyka-mlodziezy-drzwi-szkol-18520-dzial-19.php. http:/winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0073/roz09.pdf. www.wikipedia.org/wiki/agresja w innych nurtach psychologii. http://www.domrainmana.pl/index.php/2008/11/podstawowe-informacje-na-temat-teacch/. www.wikipedia.org/wiki /Nieposłuszeństwo obywatelskie. www.wikipedia.org/wiki/ Lenistwo. http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-narkomanii/. http://www.kbpn.gov.pl/portal?id=111183. http://pediatria.mp.pl/choroby/psychiatria/show.html?id=81304. http://www.teatrpolski.pl/repertuar. www.zdrowie.med.pl/uk_nerwowy/anat_i_fizjo/a_un.html. http://pl.wikipedia.org/wiki/komunikacja_niewerbalna. www.wikipedia.org/wiki/ Tolerancja. http://www.mz.gov.pl/leczenie/rehabilitacja-lecznicza. https://www.google.pl/search?q=logo+polskiego+towarzystwa+dysleksjihttps://www.google.pl/search?q=gazeta+pomorska-obrazki+logo. http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/kleptomania/basics/tests-diagnosis/con20033010. Ozminkowska V. (2010), E-galerianki. Prostytucja nastolatek w sieci, 184

http://polska.newsweek.pl/e-galerianki--prostytucja-nastolatek-w-sieci,65297,1,1.html. http://nowezycie.archidiecezja.wroc.pl/numery/122009/10.html Sekula K. (2010), Galerianki. Prostytucja nieletnich czy nowoczesny styl życia?, http://www.eioba.pl/a/2knd/galerianki-prostytucja-nieletnich-czy-nowoczesny-styl-zycia Sierosławski J.(2012), Serwis Informacyjny Narkomania, Nr 1 (57),/www.kbpn.gov.pl/portal?id=15&res_id=2705808 O Autorze Arleta Magdalena Rogozińska- Osobisty Pedagog Terapeuta-Oligofrenopedagog. Prekursor w zastosowaniu Talassoterapii w obszarze bezinwazyjnej neurostymulacji i psychoterapii dzieci i dorosłych. Twórca autorskiego programu terapeutycznego wykorzystującego klimat nadmorski oraz walory diety śródziemnomorskiej(1995-2012). Efekty założeń Talassoterapii po raz pierwszy zaprezentowała podczas sesji plakatowej Konferencji Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Warszawie, w 2012 roku. Wieloletnie badania pozwoliły usystematyzować nie tylko oddziaływanie poszczególnych elementów terapii, ale przede wszystkim na dobór odpowiednich parametrów niezbędnych do stosowania tej wielopłaszczyznowej metody. Nauczyciel Ruchu Rozwijającego III stopnia. W tym zakresie legitymuje się Międzynarodowym Certyfikatem MRR - International Advanted Practitioners Course (IAPC) Sherborne Developmental Movement. Członek Sherborne International. Z wykształcenia pedagog i terapeuta. W latach 1998-2003 studiowała w Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, która została przekształcona na Uniwersytet Kazimierza Wielkiego. Ukończyła studia na Wydziale Pedagogiki i Psychologii, kierunek: Pedagogika przedszkolną (3-let. Licencjat) i o specjalności Edukacja kierunek: Pedagogika wczesnoszkolna z (bez zakresu-magisterskie uzupełniające 2-let.). 2009-2010 Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna była słuchaczem Podyplomowych Studiów na kierunku Profilaktyka i Resocjalizacja. W 2008 roku ukończyła kurs kwalifikacyjny z zakresu Oligofrenopedagogiki a w 2009 kurs kwalifikacyjny dla oświatowej kadry kierowniczej: Organizacja i zarządzanie oświatą. W 185

latach 2005-2009 Współpracowała z placówkami sektora prywatnego i budżetowego, indywidualni klienci (zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność umysłowa i ruchowa, niedostosowanie społeczne, uzależnienia). W Świetlicy Socjoterapeutycznej przy TKOPD w Inowrocławiu pełniła funkcję pedagoga terapeuty dzieci i młodzieży. W tym samym okresie prowadziła osobiście utworzone Centrum Integralnego Rozwoju Dziecka Sokrates w Inowrocławiu na podstawie autorskiego programu, który umożliwił otrzymanie środków unijnych w ramach Programu Kapitał Ludzki. Za efektywność w terapii Centrum otrzymało w latach 2007-2008 Certyfikat. W ramach terapii obejmowała dzieci i młodzież z: Dysleksją rozwojową, Zespołem Downa, Schizofrenią o wczesnym początku, Padaczką, Porażeniem mózgowym, ADHD, Autyzmem, Depresją podstawa niepowodzenia edukacyjne, wykolejenia, niedostosowanie społeczne, zaburzenia psychiczne i osobowości o różnej etiologii. Poza tym wspomagała rozwój dzieci wybitnie zdolnych. Również w ramach realizacji Talassoterapii brała czynny udział podczas kolonii jako wychowawca i terapeuta pod patronatem: 1. TKOPD w Inowrocławiu 2. Grudziądzkie Centrum Caritas Od 2010 roku prowadzi działalność jako Osobisty Pedagog Terapeuta Dzieci, Młodzieży i Osób Dorosłych- Oligofrenopedagog. Początek działalności rozpoczęła w Bydgoszczy. Obecnie współpracuje z Przychodnią Ordynator przy ulicy Kurpińskiego w Bydgoszczy. Dodam, że charyzmatyczną osobowością przyczyniła się w 2005 roku do utworzenia Oddziału Polskiego Towarzystwa Dysleksji nr 80 w Inowrocławiu. W latach 2005-2009 pełniła funkcję Przewodniczącej Oddziału. Prowadziła zajęcia z dziećmi i młodzieżą objętą dysleksją rozwojową pochodzących z rodzin dysfunkcyjnych i objętych wykluczeniem społecznym. Zajmowała się organizowaniem spotkań mających na celu wzbogacanie i wspomaganie warsztatu pracy rodziców i pedagogów m.in. Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji w Inowrocławiu (zasięg działalności Inowrocław i Powiat Inowrocławski). Brała udział w sprawach spornych w charakterze mediatora społecznego. W 2010 roku włączyła się w wolontariat w Stowarzyszeniu Osób Chorych na Schizofrenię w Inowrocławiu (pomoc podczas organizowanych wycieczek, prowadzenie wykładów w zakresie empatycznego podejścia do siebie i innych ludzi) a w 2013 rozpoczęła wolontariat w Stowarzyszeniu Osób Chorych na Stwardnienie Rozsiane (konsultacje indywidualne, aktywizacja kulturalna i społeczna osób chorych na SM, uczestniczenie w spotkaniach specjalistycznych). 186

Ma na swoim koncie wystąpienia podczas konferencji naukowych o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Dzięki czynnemu udziałowi powstało kilka artykułów poruszających problematykę pedagogiki specjalnej, resocjalizacyjnej, terapeutycznej i rehabilitacyjnej. Obecnie w czasopiśmie poświęconym problematyce zdrowia- Journal of Health Sciences pełni funkcję redaktora. Główne zainteresowania terapeutki: Profilaktyka i resocjalizacja-kryminalistyka. Terapia zaburzeń psychicznych dzieci i dorosłych (neuropsychiatria i neuropsychologia). Psychologia rehabilitacji i Psychologia sądowa. 187

Podziękowania: Wydawnictwu Radomskiej Szkoły Wyższej w Radomiu Szczególne podziękuję również rodzinie, wszystkim tym osobom, które towarzyszyły mi w drodze do poznania świata i człowieka. Tym, którzy szczególnie wspierali mnie w naukowym aspekcie. Przede wszystkim środowisku akademickiemu, które dostrzegło we mnie ciekawość naukowego poznania: Profesor dr hab. Roman Leppert, Profesor zw. dr hab. Marta Bogdanowicz, Prof. dr hab. Wojciech Hagner, Profesor dr hab. Walery Żukow, dr Beata Wasilewska. Rodzicom dzieci, które uczestniczyły na terapię do CIRD Sokrates w Inowrocławiu w latach 2005-2009 i tym, którzy nadal wspierają moje działania. Ponadto szczególne podziękowania kieruję do partnerów: 143 Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka w Inowrocławiu. Magdalenie Matz terapeucie i właścicielowi i Ośrodka Hipoterapii i Rekreacji TĘCZA w Jaksicach 144 Redaktorom Gazety Pomorskiej/ Oddział Bydgoszcz Redaktorom Gazety Pomorskiej/Oddział Inowrocław w szczególności Redaktorowi Zbigniewowi Politowskiemu Sponsorom akcji w ramach programów edukacyjno-terapeutycznym: Drukarni Legro z Inowrocławia Firmie Harpo z Poznania Firmie Gal z Poznania Firmie Qupharna Wydawnictwu Impuls z Krakowa Wydawnictwu Operon umożliwienie udziału w Programie Edukacyjno-Terapeutycznym Ortograffiti. Polskiemu Towarzystwu Dysleksji Pani Prezes Towarzystwa Polsko-Włoskiemu Elżbiecie Renzetii Dr n. hum. Archeologii sztuki Katarzynie (Hewner) Podczaskiej i jej mężowi Włodzimierzowi Podczaskiemu, czynnie zaangażowanych w realizację Programu Edukacyjno-Terapeutycznego Wędrówki historyczno-kulturalne po regionie. 143 http://www.tkopd.inowroclaw.info/ 144 www.tęczajaksice.com.pl 188

Number of characters: 349 300 (with abstracts). Number of images: 33 x 1000 characters (lump sum) = 33 000 characters. Total: Number of characters: 382 300 (with abstracts, summaries and graphics) = 9,5575 sheet publications. 189

ISBN 978-1-312-28765-5 190

O AUTORCE Arleta Magdalena Rogozińska - Osobisty Pedagog Terapeuta-Oligofrenopedagog. Prekursor w zastosowaniu Talassoterapii w obszarze bezinwazyjnej neurostymulacji i psychoterapii dzieci i dorosłych. Twórca autorskiego programu terapeutycznego wykorzystującego klimat nadmorski oraz walory diety śródziemnomorskiej (1995-2012). Efekty założeń Talassoterapii po raz pierwszy zaprezentowała podczas sesji plakatowej Konferencji Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Warszawie, w 2012 roku. Wieloletnie badania pozwoliły usystematyzować nie tylko oddziaływanie poszczególnych elementów terapii, ale przede wszystkim na dobór odpowiednich parametrów niezbędnych do stosowania tej wielopłaszczyznowej metody. Nauczyciel Ruchu Rozwijającego III stopnia. W tym zakresie legitymuje się Międzynarodowym Certyfikatem MRR - International Advanted Practitioners Course (IAPC) Sherborne Developmental Movement. Członek Sherborne International. Z wykształcenia pedagog i terapeuta. W latach 1998-2003 studiowała w Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, która została przekształcona na Uniwersytet Kazimierza Wielkiego. Ukończyła studia na Wydziale Pedagogiki i Psychologii, kierunek: Pedagogika o specjalności Edukacja wczesnoszkolna z przedszkolną i Pedagogikę Ogólną. 2009-2010 Gdańska Wyższa Szkoła Humanistyczna- była słuchaczem Podyplomowych Studiów na kierunku Profilaktyka i Resocjalizacja. W latach 2005-2009 współpracowała z placówkami sektora prywatnego i budżetowego. Pracowała na rzecz indywidualnych klientów (zaburzenia psychiczne, niepełnosprawność umysłowa i ruchowa, niedostosowanie społeczne, uzależnienia). W Świetlicy Socjoterapeutycznej przy TKOPD w Inowrocławiu pełniła funkcję pedagoga terapeuty dzieci i młodzieży. W tym samym czasie prowadziła własne Centrum Integralnego Rozwoju Dziecka Sokrates w Inowrocławiu na podstawie autorskiego programu, który umożliwił otrzymanie środków unijnych w ramach Programu Kapitał Ludzki. Za efektywność w terapii Centrum otrzymało w latach 2007-2008 Certyfikat. W ramach terapii obejmowała dzieci i młodzież z: dysleksją rozwojową, Zespołem Downa, schizofrenią o wczesnym początku, padaczką, porażeniem mózgowym, ADHD, autyzmem, depresją podstawa niepowodzenia edukacyjne, wykolejenia, niedostosowanie społeczne, zaburzenia psychiczne i osobowości o różnej etiologii. Poza tym wspomagała rozwój dzieci wybitnie zdolnych. Od 2010 roku prowadzi działalność jako Osobisty Pedagog Terapeuta Dzieci, Młodzieży i Osób Dorosłych- Oligofrenopedagog. Początek działalności rozpoczęła w Bydgoszczy. Dodam, że charyzmatyczną osobowością przyczyniła się w 2005 roku do utworzenia Oddziału Polskiego Towarzystwa Dysleksji nr 80 w Inowrocławiu. W latach 2005-2009 pełniła funkcję Przewodniczącej Oddziału. Zajmowała się organizowaniem spotkań mających na celu wzbogacanie i wspomaganie warsztatu pracy rodziców i pedagogów m.in. Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji w Inowrocławiu (zasięg działalności Inowrocław i Powiat Inowrocławski). Brała udział w sprawach spornych w charakterze mediatora społecznego. uczestniczenie w spotkaniach specjalistycznych). Ma na swoim koncie wystąpienia podczas konferencji naukowych o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Dzięki czynnemu udziałowi powstało kilka artykułów poruszających problematykę pedagogiki specjalnej, resocjalizacyjnej, terapeutycznej i rehabilitacyjnej. ISBN 978-1-312-28765-5