8.1. Wprowadzenie Członkostwo Polski w Unii Europejskiej wie si z napływem znacznych rodków finansowych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójnoci, których celem jest wyrównywanie rónic midzyregionalnych w poziomie ycia i rozwoju gospodarczym. Fundusze strukturalne wykorzystywane s przez regiony słabiej rozwinite w Europie przede wszystkim do poprawy stanu infrastruktury. Obecnie coraz wikszego znaczenia nabieraj inwestycje w infrastruktur badawcz i rozwojow, innowacje, edukacj i szkolenia. W wietle tych tendencji podjto decyzj o realizacji w Polsce Regionalnych Strategii Innowacji (RSI) stanowicych podstaw do opracowania Narodowej Strategii Innowacji. W ramach RSI okrelone zostan kierunki polityki innowacyjnej i sposoby optymalizacji regionalnej struktury wspomagajcej innowacyjno. Celem niniejszego opracowania jest okrelenie uwarunkowa innowacyjno- ci i potencjału innowacyjnego województwa podlaskiego oraz kierunków i do- wiadcze wprowadzania rozwiza innowacyjnych, istotnych z punktu widzenia Regionalnej Strategii Innowacyjnoci. 8.2. Potencjał innowacyjny i ródła pozyskiwania technologii Zaplecze B+R jest podstaw rozwoju potencjału innowacyjnego danego obszaru. W województwie podlaskim działalno B+R prowadziło 86 przedsibiorstw, 103
104 Uwarunkowania wzrostu innowacyjnoci województwa podlaskiego czyli około 12,2% wszystkich firm. Z tego w sposób cigły pracami B+R zajmujowało si jedynie 5,7% przedsibiorstw (około 40% wszystkich firm prowadzcych w ogóle działalno B+R) (obliczenia własne na podstawie: UWB, 2000). W 2002 r. w województwie podlaskim w sferze B+R zatrudnionych było 2417 osób, z czego ponad 80% stanowili pracownicy naukowo-badawczy (w Polsce zatrudnieni w działalnoci naukowo-badawczej to ok. 73% ogółu zatrudnionych w sferze B+R). Nie jest to korzystne zjawisko, gdy moe oznacza zbytni koncentracj na badaniach podstawowych, kosztem bada stosowanych i prac rozwojowych (obliczenia własne na podstawie: WSE(a), 2006, s. 55-58). W porównaniu z 1998 r. w skali całego kraju zanotowano spadek liczby zatrudnionych w działalnoci B+R (o 4391 osób), jednak w Województwie Podlaskim sytuacja kształtowała si odmiennie w 2001r. zanotowano wzrost zatrudnienia w działalnoci B+R o 176 osób, czyli o 7,9% w porównaniu z 1998 r. (pierwsze miejsce w kraju pod wzgldem dynamiki zatrudnienia w B+R w tym okresie). W porównaniu z 1995 r. przyrost ten wyniósł 32,6% (co pozwoliło województwu podlaskiemu na zajcie drugiego miejsca w kraju za lubuskim) (Rejn, 2003, s. 270). Wzrost liczby pracowników sfery B+R w nastpił równie w kolejnych dwóch latach, ale jego dynamika nie była ju tak wysoka Województwo podlaskie charakteryzuje si równie niskim poziomem nakładów na B+R w porównaniu do innych województw 12 miejsce w kraju. W stosunku do ogółu krajowych nakładów na B+R wydatki na Podlasiu stanowi jedynie 1,6%. Dla porównania nakłady na B+R na Mazowszu wynosz około 48% wydatków krajowych, za w Małopolsce 2 miejsce w kraju 9,9% (WSE(a), 2004, s. 52-554). Wynika std, i w Polsce wystpuj znaczne dysproporcje w wydatkowaniu rodków na działalno B+R, w szczególnoci jeeli chodzi o relacj Mazowsze inne województwa. Województwo podlaskie jest jednym z trzech województw (podkarpackie, podlaskie, kujawsko-pomorskie), gdzie w strukturze nakładów na działalno B+R przewaaj rodki podmiotów gospodarczych. Wszystkie trzy województwa zajmuj równie podobne miejsca pod wzgldem ogólnego poziomu wydatków na B+R (Podlaskie 11, Podkarpackie 10, a Kujawsko-pomorskie 9 miejsce). Oznacza to, e mimo relatywnie skromnego własnego zaplecza finansowego na działalno B+R w tych województwach, pomoc ze strony budetu pastwa jest równie ograniczona. Miar bliskoci do rynku jest udział prac rozwojowych w strukturze nakładów na B+R. Rysunek 1 potwierdza wczeniej sformułowane przypuszczenia, i w strukturze działalnoci B+R przewaaj badania podstawowe nakłady na tego typu badania stanowi 50,7% ogółu nakładów wewntrznych biecych na B+R (Rejn B., 2003, s. 264). Naley równie doda, e cało rodków na badania podstawowe i stosowane wydatkowana jest w Białymstoku. Z nakładów na prace rozwojowe 42% wydatkowane jest poza stolic województwa (ibidem).
Robert Ciborowski, Jerzy Grabowiecki 105 Mona std wysun wniosek, e Białystok pełni rol centrum działalnoci naukowo-badawczej w regionie. Rysunek 1: Struktura nakładów wewntrznych biecych na B+R według rodzajów bada Podlasie Badania podstawowe Badania stosowane Prace rozwojowe Polska Badania podstawowe Badania stosowane Prace rozwojowe 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ródło: opracowanie własne na podstawie danych z PCI (2006). Ogólny stan zaplecza badawczo-rozwojowego Podlasia pozostawia wiele do yczenia: niewielka liczba jednostek zajmujcych si działalnoci B+R, niskie wydatki oraz nieadekwatna struktura zarówno nakładów jak i rodków trwałych. Ten stan rzeczy z pewnoci przyczynia si do niskiej innowacyjnoci regionu. Transfer nowoczesnych technologii do przedsibiorstw traktowany jako proces cigłego unowoczeniania produktów i metod wytwarzania stwarza szanse utrzymania przewagi konkurencyjnej na rynku. Wzrost aktywnoci innowacyjnej przedsibiorstw, które maj ambicje wyjcia poza wski rynek lokalny wie si z podejmowanym wysiłkiem umidzynarodawiania działalnoci. Stwarza to dodatkowe wymagania odnonie innowacji i stanowi sposobno do signicia po nowe, czsto zagraniczne technologie. Aktywno w zakresie transferu technologii w Polsce jest na ogół niska (zob. rysunek 2) jedynie około 2% przedsibiorstw w latach 1998-2000 dokonało zakupu, a poniej 0,14% sprzeday nowych technologii. Podobnie jak przedsibiorstwa z innych województw podlaskie firmy w bardzo niewielkim zakresie korzystaj z krajowych i zagranicznych rozwiza naukowo-technicznych. W skali Polski przedsibiorstwa nieco chtniej korzystały z zakupu nowych technologii od krajowych partnerów. Wyjtek stanowił zakup rodków automatyzacji procesów produkcyjnych w tym przypadku firmy były bardziej skłonne dokonywa zakupu za granic. Na Podlasiu tendencja ta kształtowała si podobnie. Poza rodkami automatyzacji procesów produkcyjnych podlaskie firmy chtnie korzystały z innych form transferu technologii z zagranicy (Ciborowski, Kondratiuk-Nierodziska, 2004, s. 6-7).
Rysunek 2: Zakup nowych technologii w przemyle w 2000 r. (w % badanej populacji) 3,5 3,0 2,5 Podlasie Polska* 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 w Polsce za granic w Polsce za granic w Polsce za granic w Polsce za granic w Polsce za granic Licencje Prace badaw czorozw ojow e rodki autom atyzacji procesów produkcyjnych Usługi konsultingow e Inne ródło: opracowanie własne na podstawie: GUS(a), 2002, s. 26, 121-122.
Robert Ciborowski, Jerzy Grabowiecki 107 Niestety jednak mimo i tak ju niskiego poziomu zainteresowania transferem technologii w kraju, nie sposób nie zauway, i zaangaowanie podlaskich firm w wymian nowych rozwiza naukowo-technicznych jest jeszcze nisze. Wyjtek stanowiły wspomniane: zakup rodków automatyzacji procesów produkcyjnych oraz inne formy transferu technologii z zagranicy. W jeszcze mniejszym zakresie zarówno polskie jak i podlaskie przedsibiorstwa korzystały z moliwoci sprzeday nowych rozwiza technicznych (zob. tabela 1). Widoczny jest tu szczególnie bardzo niski poziom technologiczny podlaskich przedsibiorstw tylko jedna firma w 2000 r. sprzedała w kraju technologi w formie rodków automatyzacji procesów produkcyjnych oraz tylko jedna firma sprzedała za granic technologi w tej formie. Tabela 1: Liczba przedsibiorstw sprzedajcych nowe technologie w przemyle w 2004 r. wg form sprzeday Prace ba- rodki automatyzacji procesów produkcyjsultingowe Usługi kon- Licencje dawczo- rozwojowe Inne nych w Polsce za granic w Polsce za granic w Polsce za granic w Polsce za granic w Polsce za granic Podlasie 1-3 - 3 4 1-3 - Polska* 11 4 44 7 27 16 9 5 7 14 Uwagi: * w przypadku małych przedsibiorstw dane dotycz wyłcznie jednostek sekcji Przetwórstwo przemysłowe; dane dla Polski dotycz roku 2002 ródło: obliczenia własne na podstawie danych z PCI, 2006 oraz WSE(a), 2004, s. 63-82. Najczstszym sposobem pozyskania zagranicznych rozwiza naukowotechnicznych były bezporednie inwestycje zagranicznego partnera. Z tej formy transferu skorzystało 7 małych przedsibiorstw oraz jedno due. Umow licencyjn dotyczc transferu rozwiza naukowo-technicznych podpisały dwa due przedsibiorstwa (zatrudniajce powyej 249 osób). W ramach innych uzgodnie midzy stronami (np. umów joint-venture czy porozumie o współpracy) z zagranicznych rozwiza naukowo-technicznych skorzystały trzy rednie przedsibiorstwa (50-249 zatrudnionych) oraz jedno du- e. adne z badanych przedsibiorstw nie korzystało z zagranicznych rozwiza naukowo-technicznych w ramach mowy franchisingowej. Czynnikiem decydujcym o takiej sytuacji moe by wysoki koszt stosowania zagranicznych rozwiza oraz niska aktywno w przyciganiu inwestorów zagranicznych.
108 Uwarunkowania wzrostu innowacyjnoci województwa podlaskiego 8.3. Zakres i kierunki działalnoci innowacyjnej Działalno innowacyjna to nie tylko sfera badawczo-rozwojowa, która powinna stanowi ródło zupełnie nowych rozwiza technicznych lub te wspomaga adaptacj rozwiza technicznych pozyskanych w ramach transferu technologii. To równie działalno produkcyjna oraz pozostała działalno przedsibiorstw zwizana z wprowadzaniem innowacyjnych produktów na rynek. Pojcie nakładów na działalno innowacyjn jest zatem szersze ni nakładów na działalno B+R. Oprócz tych ostatnich wlicza si tu m.in.: innymi rodki finansowe wydatkowane na zakup nowych technologii (transfer technologii), oprogramowania, rodków trwałych czy te szkolenie personelu i marketing innowacji technologicznych. W 2004 r. na Podlasiu wydano na działalno innowacyjn 261,9 mln zł, co stanowiło 2,1% wydatków krajowych. W porównaniu do 2000 r. dało to prawie dwukrotny wzrost nakładów (podczas gdy w skali kraju zanotowano spadek wydatków na działalno innowacyjn) i pozwoliło Województwu Podlaskiemu na przesunicie si z ostatniego miejsca w kraju na 12 (WSE(a), 2004, s. 52-53). Działalno innowacyjna wie si równie z wykorzystaniem nowoczesnych technologii w działalnoci firmy w dobie gospodarki informacyjnej du- ego znaczenia nabiera wykorzystywanie technologii informacyjnych (zob. tabela 4). Podlaskie firmy pod tym wzgldem zajmuj ostatnie miejsce w kraju tylko 141 przedsibiorstw posiada lokalne sieci komputerowe, 196 korzysta z internetu, w tym 145 posiada strony WWW. Okazuje si jednak, e wród podlaskich przedsibiorstw ponad 29% badanej populacji korzysta z internetu, podczas gdy w skali kraju odsetek ten wynosi nieco powyej 24% (dla porównania na lsku zanotowano najwiksz liczb firm korzystajcych z internetu, ale liczba ta stanowi niespełna 25% badanej populacji przedsibiorstw w tym województwie) (obliczenia własne na podstawie: WSE(a), 2004, s. 58-63). Pod wzgldem deklarowanej innowacyjnoci, przedsibiorstwa województwa podlaskiego wypadaj lepiej ni rednia w skali kraju. 27% podlaskich firm zadeklarowało, e w latach 2000-2004 wprowadziły innowacje techniczne nowe lub ulepszone technicznie produkty lub procesy wprowadziło 37,1% rednich i duych firm oraz 14,2% małych (WSE(b), 2006, s. 80-81). Wicej innowacyjnych przedsibiorstw zanotowano jedynie w województwach: kujawskopomorskim, witokrzyskim oraz opolskim. Deklaracje podlaskich firm (podobnie jak i polskich ogółem) nie znajduj jednak odzwierciedlenia w wymiernych skutkach aktywnoci innowacyjnej, a mianowicie w działalnoci wynalazczej. Jedynie nieco powyej 1% podlaskich przedsibiorstw zgłosiło przynajmniej jeden wynalazek do opatentowania (ostatnie miejsce w kraju). Wród firm małych tylko jedna zgłosiła wynalazek
Robert Ciborowski, Jerzy Grabowiecki 109 do opatentowania, natomiast w przypadku przedsibiorstw zatrudniajcych powyej 49 osób 7 (WSE(b), 2006, s.132-140). W porównaniu z rokiem 2000 wynalazczo w Polsce spadła. Odmienny trend zanotowano jednak w województwie podlaskim liczba zgłoszonych wynalazków krajowych wzrosła w latach 2000-2004 o 97. Mimo to Podlasie pozostało na ostatnim miejscu. Ostatnie miejsce w kraju województwo podlaskie zajmuje równie pod wzgldem liczby udzielonych patentów. W 2004 r. firmom z Podlasia udzielono jedynie 7 patentów, natomiast w 2004 r. przedsibiorstwa z Podlasia co prawda zgłosiły do urzdu patentowego wicej wynalazków, ale nie udzielono adnego patentu (WSE(b), 2006, s. 54-57). O stopniu innowacyjnoci przedsibiorstw wiadczy równie udział wyrobów nowych i zmodernizowanych w całkowitej wartoci sprzeday. W 2004r. w Województwie Podlaskim ponad 25%całkowitej sprzeday badanych przedsibiorstw przemysłowych stanowiły przychody ze sprzeday nowych i zmodernizowanych produktów wprowadzonych w latach 2000-2004. Dla Polski odsetek ten wynosił około 20%. Ponad 50% przychodów ze sprzeday nowych i zmodernizowanych produktów na Podlasiu przypadło na produkcj artykułów spo- ywczych i napojów. Eksport wyrobów nowych i zmodernizowanych stanowił w Województwie Podlaskim 3,4 wartoci sprzeday w skali całego kraju odsetek ten wyniósł natomiast ponad 4,5% (obliczenia własne na podstawie: WSE(b), 2006, s.35-37, dane PCI, 2006). Struktura nakładów na innowacje w województwie podlaskim, podobnie jak w skali kraju, podkrela dominacj duych firm, poniewa przecitna wielko nakładów, wydatkowana przez firmy na działalno innowacyjn, jest tym wiksza, im z wikszym przedsibiorstwem mamy do czynienia. W Polsce daje si zauway tendencja zmniejszania udziału rodków własnych z strukturze finansowania działalnoci innowacyjnej wraz ze zmniejszaniem si liczby zatrudnionych w firmie. Finansowanie własne zastpowane jest przez kredyty bankowe. Natomiast w województwie podlaskim rodki własne w finansowaniu działalnoci innowacyjnej dominowały w przedsibiorstwach małych i duych (zatrudniajcych do 49 oraz powyej 249 osób). W firmach rednich (od 50 do 249 zatrudnionych) udział rodków własnych i kredytów bankowych był zbliony. Na Podlasiu jedynie rednie przedsibiorstwa otrzymywały pomoc finansow z budetu pastwa. rodki zagraniczne wystpowały w finansowaniu działalnoci innowacyjnej w województwie podlaskim jedynie w bardzo niewielkim zakresie jedynie 0,01% wydatków. Sytuacja ta jest analogiczna jak w przypadku nakładów inwestycyjnych ogółem. Powysze dane wskazuj na słab kondycj finansow firm podlaskich oraz bardzo małe zainteresowanie kapitału zagranicznego.
110 Uwarunkowania wzrostu innowacyjnoci województwa podlaskiego W województwie podlaskim działalno B+R prowadziło w latach 2000-2004 44 małych przedsibiorstw (czyli około 12% populacji firm zatrudniajcych poniej 49 osób) oraz 19 rednich (około 10%). Dla porównania, wród duych przedsibiorstw tych wykonujcych prace badawczo-rozwojowe jest okoł 30%. W sposób cigły działalno B+R prowadziło 14 firm zatrudniajcych mniej ni 49 osób (około 3% badanej populacji małych firm) oraz 11 rednich (około 6,5%). W przypadku duych firm odsetek populacji prowadzcej działalno B+R w sposób cigły wynosił 17,1% (obliczenia własne na podstawie: WSE(b), 2006, s. 37-54, dane PCI). Pomimo stosunkowo małej liczby firm prowadzcych działalno B+R, za pozytywn tendencj w województwie podlaskim moe by uznana ich wysza (cho jedynie deklarowana) innowacyjno w stosunku do przedsibiorstw w kraju. Dane potwierdzaj równie niejednokrotnie formułowane wnioski co do niskiej innowacyjnoci małych firm w stosunku do rednich i duych. W województwie podlaskim małych firm, które wdroyły innowacje jest około 14%, rednich 30%, za duych a 55,6%. Chocia w ostatnich czterech latach udział firm duych wyranie zmalał (o około 6%) (obliczenia własne na podstawie: WSE(b), 2006, s. 37-54, dane PCI). Działalno wynalazcza zarówno małych, jak i rednich i duych firm podlaskich jest bardzo słabo rozwinita, czego dowodzi niski poziom wska nika w stosunku do przecitnej w skali kraju. Pod wzgldem wynalazczoci na Podlasiu najbardziej aktywne okazały si przedsibiorstwa zatrudniajce od 50 do 249 osób. Zgłosiły one 4 wynalazki do opatentowania (na 9 zgłoszonych w województwie). (obliczenia własne na podstawie: WSE(b), 2006, s. 62-66, dane PCI). Małe i rednie przedsibiorstwa (MP) wykazuj równie nisz aktywno w korzystaniu z technologii informacyjnych w postaci Internetu. Na Podlasiu daje si zaobserwowa podobna tendencja jak w całej Polsce odsetek firm korzystajcych z internetu spada wraz z liczb zatrudnionych w firmach. Najwiksza liczba przedsibiorstw, niezalenie od rozmiaru, zarówno w Polsce jak i na Podlasiu korzysta z poczty elektronicznej oraz stron www. jako ródła informacji. Najmniejszym zainteresowaniem cieszy si wród przedsibiorstw handel elektroniczny. Mimo i odsetek MP w stosunku do całej populacji przedsibiorstw stanowi czsto powyej 90% to udział tych firm w finansowaniu działalnoci innowacyjnej czy wród firm wdraajcych nowe rozwizania techniczne jest o wiele niszy. wiadczy to o ich znacznie niszej aktywnoci innowacyjnej w stosunku do duych firm. Kolejnym, niezwykle wanym zagadnieniem jest współpraca w ramach działalnoci innowacyjnej. W województwie podlaskim sporód 158 przedsi-
Robert Ciborowski, Jerzy Grabowiecki 111 biorstw innowacyjnych 1 94 samodzielnie opracowało nowe rozwizania techniczne, 20 we współpracy z innymi przedsibiorstwami i/lub instytucjami naukowymi krajowymi, 13 we współpracy z innymi przedsibiorstwami i/lub instytucjami naukowymi zagranicznymi, 4 przy pomocy instytucji zagranicznych (przedsibiorstw i/lub instytucji naukowych). 8 firm wskazało inn form współpracy. adne z przedsibiorstw w województwie natomiast nie współpracowało przy tworzeniu wprowadzanych innowacji z krajowymi instytucjami naukowymi (PAN, JBR-y, szkoły wysze) wiadczy to o słabej współpracy pomidzy nauk i gospodark regionu (obliczenia własne na podstawie: WSE(b), 2006, s. 126-147, dane PCI). Wród podlaskich przedsibiorstw 29 posiada umowy o współpracy w zakresie działalnoci innowacyjnej z instytucjami partnerskimi w Polsce i 11 z jednostkami zagranicznymi, co stanowi odpowiednio 21,6% oraz 8,2% populacji przedsibiorstw innowacyjnych w województwie. W skali Polski odsetek ten wynosi 25,1% udziału innowacyjnych przedsibiorstw posiadajcych umowy z instytucjami w kraju oraz 14,6% posiadajcych umowy z instytucjami zagranicznymi (WSE(b), 2006, s. 132-145, dane PCI). Podlaskie firmy znacznie rzadziej angauj si we współprac w zakresie działalnoci innowacyjnej ni przedsibiorstwa w Polsce. Wyjtek stanowi współpraca z polskimi klientami, dostawcami wyposaenia, materiałów, komponentów lub oprogramowania oraz innymi firmami. Podlaskie przedsibiorstwa w sferze działalnoci innowacyjnej zorientowane s te raczej na współprac krajow ni z podmiotami zagranicznymi. Firmy na Podlasiu nie współpracuj w ogóle z zagranicznymi szkołami wyszymi, firmami konsultingowymi, klientami i konkurentami (Ciborowski, Grabowiecki, 2002, s. 4-5). Co wane, obserwowany jest proces formowania kompleksu grupujcego firmy wzajemnie powizane cigami technologicznymi w przetwórstwie rolnospoywczym, tj. mleczarnie i sieci dostawców mleka. Te nowe typy układów nie pozwalaj jednak na ich uznanie za w pełni rozwinite grono (cluster), czyli skupisko firm zwizanych zalenociami konkurencji i współpracy. W stosunkowo ograniczonym stopniu dyskontowane jest przez podlaskie firmy transgraniczne połoenie regionu i wynikajce std moliwoci współpracy. Przedsibiorstwa posiadajce umowy i prowadzce wspólnie z partnerami zagranicznymi działalno innowacyjn tworz moliwoci rozwoju technologicznego, znacznie poszerzaj moliwoci rozwojowe regionów, a take poziom ich konkurencyjnoci, wpływajc jednoczenie na ewolucj rynków dóbr. Razem badania i rozwój, transfer technologii oraz współpraca w ramach działalnoci innowacyjnej tworz zestaw czynników determinujcych innowa- 1 Przedsibiorstwo innowacyjne to takie, które wprowadziło w badanym okresie przynajmniej jedn innowacj techniczn lub realizowało projekt innowacyjny, zakoczony sukcesem bd przerwany
112 Uwarunkowania wzrostu innowacyjnoci województwa podlaskiego cyjno. Co wicej, transfer technologii oraz współpraca w ramach działalnoci innowacyjnej mog by uznane w pewnym stopniu za substytuty działalnoci B+R. Oznacza to, e prowadzenie działalnoci badawczo-rozwojowej nie zawsze jest niezbdne do tego, aby wystpiła innowacja. Osoby odpowiedzialne za tworzenie polityki innowacyjnej pastwa czy regionu powinny tak moliwo wzi pod uwag, zwaajc na niskie zaangaowanie podlaskich firm w B+R. Transfer technologii i współpraca w ramach działalnoci innowacyjnej mog stanowi mniej kosztown opcj pozyskania nowych rozwiza technologicznych w stosunku do własnej działalnoci badawczo-rozwojowej. Znaczca cz innowacyjnych firm w Polsce nie jest zaangaowana ani w zakup technologii, ani we współprac w ramach działalnoci innowacyjnej, ani w B+R. Moe to oznacza, e wiele z nowych i ulepszonych produktów i procesów wprowadzonych przez polskie firmy nie posiadało elementów technologicznej nowoci. Ponad 47% innowacyjnych firm w Polsce nie było zaangaowanych w adn ze wspomnianych działalnoci, uznanych za determinanty innowacyjnoci. Utrzymywały one, e wprowadziły w badanym okresie, tzn. w latach 2000-2004 produkty i/lub procesy zawierajce elementy nowych technologii lecz nie zaangaowały si w adn działalno, która pozwoliłaby im uzyska dostp do nowych technologii. Oznacza to, e liczba innowacyjnych firm w skali kraju była przeszacowana na podstawie samych deklaracji firm. Rónica pomidzy danymi na poziomie krajowym i regionalnym wynika z relatywnie wysokiego zaangaowania podlaskich firm innowacyjnych jedynie we własne B+R. Przedsibiorstwa innowacyjne na Podlasiu były czciej zaangaowane w działalno badawczo-rozwojow (41,8 % firm) ni ich konkurenci z innych regionów Polski (32,8%) (oblicz. wł. na podst.: UMWP, 2004). Moe to jednak oznacza, i podlaskie firmy odrzucaj technologie pochodzce z zewntrz, preferujc samodzieln prac nad nowymi rozwizaniami technologicznymi we własnych laboratoriach 28,4% firm innowacyjnych w regionie, w porównaniu z 15,1% w skali kraju, zaangaowanych było wyłcznie w działalno B+R. W ten sposób omijaj ich korzyci wynikajce z moliwoci zakupu technologii z zewntrz, co jest niejednokrotnie taszym rozwizaniem ni rozwijanie technologii samodzielnie. Jest to bardzo wane, biorc pod uwag fakt, i wikszo firm w Polsce, w tym równie na Podlasiu cierpi na brak funduszy na prowadzenie działalnoci innowacyjnej. Pozyskiwanie elementów lub te kompletnych nowych rozwiza technologicznych oszczdza równie czas, który firmy mogłyby przeznaczy na prac nad rozwojem istniejcych technologii zamiast na samodzielne próby dogonienia obecnego poziomu technologicznego. Przezwycienie tej introwertycznej tendencji wystpujcej w podlaskich firmach byłoby korzystne dla regionu. Wiksze zaangaowanie w transfer tech-
Robert Ciborowski, Jerzy Grabowiecki 113 nologii oraz współprac w ramach działalnoci innowacyjnej (szczególnie z firmami zagranicznymi oraz z orodkami naukowo-badawczymi w kraju i za granic) powinno by wspierane przez twórców regionalnej polityki innowacyjnej, gdy moe si przyczyni do wzrostu innowacyjnoci firm na Podlasiu, a tym samym tempa rozwoju gospodarki regionu. 8.4. Zakoczenie Województwo podlaskie wymaga zdynamizowania współpracy pomidzy sektorem B+R, biznesu i instytucjami samorzdowymi. Dotychczas na Podlasiu dało si obserwowa relatywnie niskie zaangaowanie we współprac w ramach działalnoci innowacyjnej pomidzy przedsibiorstwami a instytucjami B+R np. szkołami wyszymi. Wród postulatów zgłaszanych przez przedsibiorców s dotyczce stworzenia moliwoci współpracy sektora nauki z sektorem biznesu. Głównym problemem ze strony uczelni wyszych w regionie jest ich mała elastyczno wobec potrzeb rynkowych, zarówno jeeli chodzi o kierunki kształcenia jak i oferowane na zewntrz usługi badawcze. Przedsibiorcy twierdz, i próby nawizania współpracy z wyszymi uczelniami w regionie koczyły si niepowodzeniem z powodu długiego czasu oczekiwania na wyniki zleconych bada, zupełnie nie adekwatnego do szybkich zmian zachodzcych w otoczeniu przedsibiorstw. Na Podlasiu obserwuje si równie relatywnie nisk aktywno w zakresie transferu technologii chodzi tu przede wszystkim o tzw. inward technology transfer, czyli zakup nowych rozwiza technicznych jedynie około 6% przedsibiorstw w regionie dokonało zakupu technologii. Naley zwróci uwag, e w przypadku transferu technologii ponownie najwiksz aktywno wykazuj firmy z działów niskiej oraz rednio-niskiej techniki. wiadectwem niskiego poziomu technologicznego podlaskich przedsibiorstw moe by równie ich aktywno w zakresie tzw. outward technology transfer, czyli sprzeday nowych rozwiza technicznych. Biorc pod uwag jednoczenie innowacyjno oraz zaangaowanie podlaskich firm w B+R, transfer technologii oraz współprac w ramach działalnoci innowacyjnej mona zauway fakt, i podlaskie wydaj si odrzuca technologie pochodzce z zewntrz, preferujc samodzieln prac nad nowymi rozwizaniami technologicznymi we własnych laboratoriach. W ten sposób omijaj je korzyci wynikajce z moliwoci zakupu technologii z zewntrz, co jest niejednokrotnie taszym rozwizaniem ni rozwijanie technologii samodzielnie. Jest to bardzo wane, biorc pod uwag fakt, i wikszo firm w Polsce, w tym równie na Podlasiu cierpi na brak funduszy na prowadzenie działalnoci innowacyjnej.
114 Uwarunkowania wzrostu innowacyjnoci województwa podlaskiego Mona równie zaobserwowa pewne pozytywne zjawiska. Wspomniana wysoka deklarowana przez podlaskie firmy innowacyjno, cho nie znajduje potwierdzenia w liczbie opatentowanych wynalazków, znajduje potwierdzenie w strukturze przychodów ze sprzeday. Okazuje si, e w przedsibiorstwach warto sprzeday wyrobów nowych i zmodernizowanych stanowi powyej 20% całkowitych przychodów ze sprzeday, podczas gdy w skali kraju odsetek ten jest o ponad 5% niszy. Oznacza to, i produkcja firm w województwie podlaskim jest w wikszym stopniu odnawiana, co jest bardzo wane z punktu widzenia konkurencyjnoci. Wród podlaskich przedsibiorców widoczna jest równie wiadomo koniecznoci wikszego zaangaowania w działalno innowacyjn. wiadomo ta znajduje odzwierciedlenie w wysokiej dynamice zatrudnienia w B+R (która jednak po czci jest spowodowana wzrostem zatrudnienia w szkołach wyszych w regionie), wartoci aparatury naukowo-badawczej oraz wydatków na działalno innowacyjn. Za pozytywn tendencj naley równie uzna fakt, i podlaskie firmy cz- ciej ni przedsibiorstwa w kraju angauj si we współprac z polskimi klientami, dostawcami oraz innymi firmami. Szczególnie wana jest dbało o jak najlepsze zaspokojenie potrzeb klientów, do czego niezbdna jest bliska współpraca z nimi. Bibliografia: 1. Ciborowski R., Grabowiecki J., (2002), Technology Transfer for Competitiveness, Geopolitical & Economic Research on Central & Eastern Europe, Vol. 2 2. Ciborowski R., Kondratiuk-Nierodziska M. (2004), Inward Technology Transfer as a Chance to Increase the Innovative Capability of Poland and Podlasie Region, [w:] Transition Economies in the European Research and Innovation Area. New Challenges for the Development and Promotion of Their Science and Technology, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 3. GUS(a), Działalno innowacyjna przedsibiorstw przemysłowych w latach 1998-2000, Warszawa, 2002 4. GUS(b), Nauka i technika w 2001 r., Warszawa, 2003 5. GUS(c), Rocznik Statystyczny Województw 2005, Warszawa, 2005 6. PARP (2003), Raport o stanie sektora małych i rednich przedsibiorstw w Polsce w latach 2001-2002, Warszawa 7. PCI, Podlaskie Centrum Innowacji, projekt realizowany przez Uniwersytet w Białymstoku (Wschodni Orodek Transferu Technologii WOTT), Wysz Szkoł Ekonomiczn w Białymstoku oraz grup ComputerPlus Polska. 8. Rejn B. (2003), Działalno badawczo-rozwojowa (B+R) nakłady, efekty, Studia i Prace ZBSE GUS i PAN, Zeszyt 286, Warszawa
Robert Ciborowski, Jerzy Grabowiecki 115 9. Truskolaski T. (red.) (2004), Diagnoza stanu innowacyjnoci województwa podlaskiego, Uniwersytet w Białymstoku 10. WSE(a), Analiza potrzeb innowacyjnych przedsibiorstw w województwie podlaskim, Wysza Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Białystok 2004 11. WSE(b), Aktywno innowacyjna województwa podlaskiego, Wysza Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku, Białystok 2006 12. UMWP (2004), Regionalna Strategia Innowacyjnoci województwa Podlaskiego, Urzd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Białystok 13. UWB (2004), Diagnoza stanu innowacyjnoci województwa podlaskiego, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok