Copyright by Oficyna Wydawnicza Tutor dr inż. Zdzisław Głowacki ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! TUTOR CH-NM 201406 II Ogólnopolska Próbna Matura CHEMIA Z TUTOREM dla uczniów klas przedmaturalnych POZIOM ROZSZERZONY 12 czerwca 2014 r. Czas pracy: 180 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 22 strony (zadania 1 40). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Rozwiązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu. 3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzący do ostatecznego wyniku. Pamiętaj o jednostkach. 4. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl. 6. Pamiętaj, że zapisy w polu oznaczonym jako brudnopis nie podlegają ocenie. 7. Możesz korzystać z Karty wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki dopuszczonej przez CKE jako pomoc egzaminacyjna, linijki oraz prostego kalkulatora. 8. Na arkuszu wpisz swój kod i numer PESEL. Życzymy powodzenia! Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 80 punktów Oficyna Wydawnicza TUTOR Toruń, ul. Warszawska 14/2 tel. 56 65-999-55 kom. 603-929-227 www.szkolna.pl www.tutor.edu.pl Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy KOD ZDAJĄCEGO PESEL ZDAJĄCEGO
Zadanie 1. (2 pkt) Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące liczby i symbole pierwiastków oraz ich jonów: Liczba cząstek Symbol w atomie w jonie prostym atomu jonu* protonów elektronów protonów elektronów 20 Ładunek jonu Symbol pierwiastka gazu szlachetnego o tej samej konfiguracji elektronowej, co jon 10 +1 2 Ar * Wpisz symbol jonu prostego, typowego dla pierwiastka, o konfiguracji elektronowej gazu szlachetnego. Zadanie 2. (1 pkt) Wybierz to zestawienie, w którym poprawnie określono typ wiązań chemicznych występujących w podanych związkach: A. CaO jonowe Cl 2 kowalencyjne H 2 O kowalencyjne spolaryzowane HCl jonowe C. CaO kowalencyjne spolaryzowane Cl 2 kowalencyjne H 2 O kowalencyjne HCl jonowe B. CaO jonowe Cl 2 kowalencyjne spolaryzowane H 2 O jonowe HCl kowalencyjne D. CaO jonowe Cl 2 kowalencyjne H 2 O kowalencyjne spolaryzowane HCl kowalencyjne spolaryzowane Zadanie 3. (3 pkt) Narysuj wzory Lewisa cząsteczek: NH 3, CO 2 i H 2 S. Wykonaj to w taki sposób, żeby uwidocznić geometrię tych molekuł. Otocz kołem wzory cząsteczek, które posiadają moment dipolowy różny od zera. NH 3 CO 2 H 2 S Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 2
Informacja do zadań od 4. do 7. Na rysunku przedstawiono schematycznie część układu okresowego pierwiastków. Naniesione na tym rysunku strzałki i oznaczenia dotyczą zadań od 4. do 7. Zadanie 4. (2 pkt) Oceń prawdziwość stwierdzeń wpisanych do tabeli. Wpisz literę P, jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literę F, jeżeli jest fałszywe. Stwierdzenie P/F 1. Właściwości zasadowe tlenków tworzonych przez pierwiastki z grupy 1. i 2. nie rosną zgodnie z kierunkiem wskazywanym przez strzałkę A. 2. Zgodnie ze strzałkami C i D rosną promienie atomowe wskazywanych pierwiastków, natomiast maleje ich elektroujemność. 3. Kierunek spadku aktywności chemicznej pierwiastków w zaznaczonym zbiorze pierwiastków wskazują poprawnie strzałki A, B i D. 4. Moc kwasów beztlenowych tworzonych przez pierwiastki z grupy 16. i 17. rośnie w kierunku wskazanym przez strzałkę D. 5. Tylko strzałki A i B wskazują poprawnie atomy pierwiastków uszeregowane wraz ze wzrostem liczby elektronów walencyjnych. Zadanie 5. (1 pkt) Zaznacz (zamaluj) na schemacie układu pozycję tych pierwiastków z trzeciego okresu, u których w stanie podstawowym występują co najmniej dwa niesparowane elektrony walencyjne na orbitalach typu p. Następnie wpisz poniżej ich liczby atomowe. Liczby atomowe:... www.tutor.torun.pl strona 3
Zadanie 6. (1 pkt) W cytowanym niżej tekście podkreśl właściwe uzupełnienie zdania. W szeregu pierwiastków oznaczonych na rysunku strzałką E liczba elektronów walencyjnych tych pierwiastków maleje/rośnie/nie ulega zmianie, promienie atomowe maleją/rosną/nie ulegają zmianie, elektroujemność maleje/rośnie/nie ulega zmianie, właściwości kwasowe tlenków tych pierwiastków maleją/rosną/nie ulegają zmianie i ich masa atomowa maleje/rośnie/nie ulega zmianie. Zadanie 7. (2 pkt) Pierwiastek oznaczony na rysunku układu okresowego symbolem tworzy kilka tlenków na różnych stopniach utlenienia dwa spośród nich mają charakter zasadowy. Wpisz odpowiednio wzory tych tlenków do zestawienia poniżej oraz określ jego charakter, wpisując Z jeżeli jest zasadowy, K kwasowy lub A amfoteryczny. stopień utlenienia II III IV VII wzór tlenku charakter chemiczny Zadanie 8. (2 pkt) 1. Podkreśl właściwe słowa i oznaczenia w zdaniu poniżej, podaj nazwę i symbol pierwiastka. Pierwiastek, którego atom ma konfigurację elektronową: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2, należy do pierwiastków bloku s/p/d/, jest metalem/niemetalem, który na zimno reaguje/nie reaguje ze stężonym kwasem siarkowym(vi). Nazwa i symbol pierwiastka:.... 2. Zapisz za pomocą klatek Hunda konfigurację elektronów walencyjnych jonu prostego tego pierwiastka na jego najwyższym stopniu utlenienia. Podaj liczby kwantowe opisujące niesparowane elektrony tego jonu. Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 4
Zadanie 9. (3 pkt) Metanal utleniono roztworem dichromianu potasu. Zapisz równania elektronowo-jonowe reakcji utleniania oraz redukcji i na podstawie bilansu uzupełnij reakcję zapisaną jonowo przedstawiającą ten proces. HCHO + Cr 2 O 7 2 + HCOOH + Cr + H 2 O Zadanie 10. (2 pkt) Uzupełnij tabelę, wpisując symbole izotopów będących produktami lub substratami przemian promieniotwórczych jąder atomowych emitujących cząstki α lub β. Zapisz w odpowiednich miejscach ich liczby masowe i atomowe. Substrat rozpadu izotop promieniotwórczy Rodzaj przemiany promieniotwórczej 241 4Pu 1 T Produkt rozpadu 14 7 N 2 2Pb Zadanie 11. (1 pkt) Zapisz w postaci równania przebieg przemiany promieniotwórczej zapisanej schematem: 9 Be (, n) 12 C... BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) www.tutor.torun.pl strona 5
Zadanie 12. (1 pkt) Zawartość pierwiastka promieniotwórczego w badanym preparacie jest obecnie równa 4 %. Okres połowicznego rozpadu tego pierwiastka wynosi 12 dni, masa preparatu 20 g. Podaj, jaka będzie procentowa zawartość pierwiastka promieniotwórczego w preparacie po dniach. Odpowiedź:.... Zadanie 13. (2 pkt) Określ odczyn wodnych roztworów następujących soli oraz zapisz jonowo, jeżeli zachodzą w tych roztworach, reakcje hydrolizy anionowej lub kationowej. a) Na 2 SO 3...... b) KCl...... c) (NH 4 ) 2 CO 3...... Zadanie 14. (2 pkt) Zmieszano z sobą równe objętości roztworów wodnych substancji o jednakowych stężeniach równych 0,1 mol/dm 3. Wzory rozpuszczonych substancji wymienione są w tabeli (roztwór I i roztwór II). Podaj, czy zajdzie reakcja chemiczna, wpisując T tak lub N nie do tabeli. Określ, jakie będzie końcowe ph roztworu oraz wpisz do ostatniej kolumny wzór produktu, jeżeli wydzieli się z mieszaniny reakcyjnej w postaci osadu. Reakcja Roztwór I Roztwór II 0,1 mol/dm 3 0,1 mol/dm 3 chemiczna T/N Końcowe ph = 7; ph > 7; ph < 7 Osad NaCl AgNO 3 HF KOH KCl NaNO 3 Ba(OH) 2 H 2 SO 4 Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 6
Zadanie 15. (2 pkt) Wpisz do tabeli P jeżeli stwierdzenie pod równaniem reakcji jest prawdziwe, lub F w przeciwnym wypadku. Równanie i jego opis P/F A. 2 Mn 2+ + 5 PbO 2 + 4 H + 2 MnO 4 + 5 Pb 2+ + 2 H 2 O ołów w tym procesie ulega utlenieniu B. 3 Cu + 8 HNO 3 3 Cu(NO 3 ) 2 + 2 NO + 4 H 2 O miedź w tej reakcji jest reduktorem C. 3 Br 2 + 3 Na 2 CO 3 5 NaBr + NaBrO 3 + 3 CO 2 węgiel w tej reakcji jest redukowany D. 2 KI + Cl 2 2 KCl + I 2 chlor jest silniejszym utleniaczem od jodu Zadanie 16. (2 pkt) Roztwór zawierający 4 g AgNO 3 zmieszano z roztworem zawierającym taką samą liczbę gramów NaBr. Zapisz równanie skrócone jonowe tej reakcji. Ile gramów osadu utworzy się w wyniku reakcji? Wynik podaj z dokładnością do dziesiątych części grama. BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) www.tutor.torun.pl strona 7
Wykresy rozpuszczalności soli dane do zadań 17., 18. i 19. Zadanie 17. (2 pkt) Wpisz do tabeli P jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe w świetle danych odczytanych z wykresu lub F jeżeli jest fałszywe. Stwierdzenie P/F A. W 1 g wody rozpuści się 4 g azotanu(v) sodu w każdej temperaturze. B. 4 g chlorku sodu rozpuści się w 12 g wody w temperaturze 20 C. C. W 150 g wody rozpuści się zawsze g saletry potasowej. D. W 5 g wody rozpuści się zawsze ponad dwa razy więcej masy azotanu(v) sodu w porównaniu z chlorkiem sodu. Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 8
Zadanie 18. (3 pkt) 1. Podaj, w jakiej temperaturze rozpuszczalność azotanu(v) potasu jest taka sama jak rozpuszczalność chlorku sodu. 2. Oblicz stężenia procentowe i molowe roztworów tych soli w tej temperaturze. Wyniki podaj z dokładnością do części setnych. Gęstość roztworu azotanu(v) potasu wynosi 1,15 g/cm 3, gęstość roztworu chlorku sodu jest w tych warunkach o 0,03 g/cm 3 wyższa. Odpowiedź:... Zadanie 19. (2 pkt) W temperaturze 95 C przygotowano 60 g nasyconego roztworu azotanu(v) sodu. Ile gramów soli powinno się wytrącić, jeżeli temperaturę obniżymy do 5 C? Wynik podaj z dokładnością do,1 g. Odpowiedź:... BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) www.tutor.torun.pl strona 9
Zadanie 20. (2 pkt) Połącz w pary opis lub nazwę reakcji z kolumny I z rodzajem lub typem reakcji chemicznej wymienionym w kolumnie II. Oznaczenia z kolumny II wpisz do zestawienia pod tabelą. I. Opis/nazwa reakcji II. Rodzaj/typ reakcji chemicznej 1. próba Tollensa A. hydroliza zasadowa 2. przyłączenie bromowodoru do propenu B. eliminacja 3. odwodnienie alkoholu C. substytucja rodnikowa 4. reakcja alkoholu z kwasem w obecności stężonego H 2 SO 4 5. podstawienie atomu wodoru atomem chloru pod wpływem światła D. addycja E. estryfikacja 6. otrzymywanie polipropenu z propenu F. proces utlenienia i redukcji 7. zmydlanie tłuszczów G. polimeryzacja Opis reakcji 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Rodzaj/typ reakcji chemicznej Zadanie 21. (2 pkt) Poniżej wypisano nazwy lub wzory półstrukturalne 1 związków pogrupowanych w 5 par. Które związki stanowią wobec siebie parę izomerów? Wpisz odpowiednio do tabeli tak lub nie. Nr pary Związek I Związek II Izomery tak/nie I 1,2-dibromopropen II propanal III kwas mlekowy kwas pirogronowy IV glukoza fruktoza V mocznik NH 4 NCO (izocyjanian amonu) Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 10
Informacja do zadań od 22. do 25. W reaktorze ciśnieniowym przeprowadzono w wysokiej temperaturze reakcję: 2 CO + 2 H 2 CH 4 + CO 2 H < 0 Do reaktora wprowadzono 8 moli CO, 1 mol CO 2 oraz 6 moli wodoru. W stanie równowagi stwierdzono, że przereagowało 5 % wprowadzonego CO. Zadanie 22. (1 pkt) Podaj, ile moli metanu powstało w tej reakcji. Odpowiedź:... Zadanie 23. (2 pkt) Oblicz, ile wynosi stała równowagi reakcji w podanych warunkach. Odpowiedź:... Zadanie 24. (2 pkt) Przebieg reakcji zamierzano przedstawić na wykresie. Uzupełnij ten wykres, dorysuj brakujące krzywe ilustrujące zmiany zawartości reagentów w reaktorze i opisz je. www.tutor.torun.pl strona 11
Zadanie 25. (2 pkt) Jeżeli stwierdzenie zawarte w tabeli jest prawdziwe dla tej reakcji, to wpisz literę P, jeżeli fałszywe to wpisz F. Stwierdzenie P/F I. Energia wewnętrzna tego układu maleje w trakcie reakcji chemicznej. II. III. IV. Podwyższenie temperatury reagentów powoduje przesunięcie stanu równowagi w prawo. Wzrost ciśnienia w układzie powoduje przesunięcie stanu równowagi reakcji w prawo. Szybkość tej reakcji maleje wraz ze wzrostem temperatury. V. Wartość stałej równowagi tej reakcji rośnie wraz ze wzrostem temperatury. VI. Wydajność tej reakcji rośnie wraz ze wzrostem temperatury. Informacja do zadań od 26. do 28. Wykres przedstawia profil energetyczny reakcji 3 H 2 + N 2 2 NH 3 (linia ciągła) oraz zmianę profilu w przypadku zastosowania wolframu jako katalizatora heterogenicznego (linia kropkowana). Reakcja otrzymywania amoniaku jest reakcją egzotermiczną. W procesie otrzymywania jednego mola amoniaku wydziela się 46 kj energii. Na osi rzędnych odcinek skali odpowiada 2 kj. Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 12
Zadanie 26. (1 pkt) Odczytaj z wykresu i zapisz wartość energii aktywacji tej reakcji przebiegającej bez użycia katalizatora. Wynik podaj z dokładnością do 1 kj/mol NH 3. Odpowiedź:.... Podaj, o jaką wartość zmieniła się energia aktywacji tej reakcji po zastosowaniu katalizatora. Wynik podaj z dokładnością do 1 kj/mol NH 3. Odpowiedź:.... Zadanie 27. (2 pkt) Podaj, ile wynosi entalpia reakcji 2 NH 3 3 H 2 + N 2 oraz wartość energii aktywacji dla tej reakcji w przypadku prowadzenia jej bez zastosowania katalizatora. Wartość energii aktywacji podaj z dokładnością do 1 kj/mol NH 3. Odpowiedź:.... Zadanie 28. (2 pkt) W wyniku przeprowadzonej reakcji syntezy amoniaku w obecności katalizatora wolframowego otrzymano 100 m 3 amoniaku. Objętość podano w przeliczeniu na warunki normalne. Oblicz, jaki był efekt cieplny tego procesu. Wynik podaj z dokładnością do,1 MJ. Odpowiedź:... BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) www.tutor.torun.pl strona 13
Zadanie 29. (2 pkt) Analiza pewnego związku chemicznego wykazuje, że na g węgla przypada,75 g wodoru i 2 g tlenu. Gęstość par tego związku względem wodoru wynosi 2. Jaki jest wzór sumaryczny tego związku? Podaj nazwę alkoholu o takim wzorze sumarycznym. Odpowiedź:... Zadanie 30. (3 pkt) Masz do dyspozycji trzy metale: srebro, cynk i miedź, wszystkie w postaci opiłków, drutu i blaszek. Otrzymałeś także roztwory stężonych kwasów azotowego(v) i solnego. Dostępna jest także woda destylowana. Możesz korzystać ze szkła laboratoryjnego probówek, zlewek i kolb oraz z termometru, wagi i palnika. Zaprojektuj i opisz reakcje chemiczne oraz tok postępowania (lub przedstaw to na schemacie), na podstawie którego uszeregujesz te metale od najmniej do najbardziej aktywnego chemicznie. Zaproponuj takie reakcje, które jednoznacznie wskażą na kolejność aktywności chemicznej tych metali. Twoja metoda nie musi składać się z jednego etapu. Przedstaw cząsteczkowo równania reakcji chemicznych, które wykonasz. Zapisz obserwacje i wnioski dotyczące aktywności chemicznej. Opis lub schematy doświadczeń Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 14
Równania reakcji chemicznych Spodziewane obserwacje Wnioski Informacja do zadania 31. W tablicach chemicznych można łatwo znaleźć stężeniowe iloczyny rozpuszczalności trudno rozpuszczalnych soli i wodorotlenków. Są one oznaczane symbolem I r lub K so (bywa, że także K s ), nie podaje się ich jednostek. W najprostszym przypadku soli (lub wodorotlenków) dysocjujących na dwa jony iloczyn jonowy wyrażamy jako iloczyn stężeń molowych jonów tej soli (wodorotlenku) znajdujących się w warunkach standardowych (25 C) w nasyconym roztworze. Zakładamy, że niewielka liczba cząsteczek trudno rozpuszczalnych soli (lub wodorotlenków), które się rozpuściły i przeszły do roztworu, ulega całkowitej dysocjacji. Na tej podstawie możemy łatwo obliczyć rozpuszczalność (oznaczaną tutaj symbolem R, ale można też spotkać oznaczenie literą S) tej soli (lub wodorotlenku) oraz stężenie jej jonów w nasyconym roztworze. Przykładowo dla soli AgCl. AgCl Ag + + Cl I r = [Ag + ] [Cl ] R = Rozpuszczalność będzie stężeniem molowym trudno rozpuszczalnych soli i wodorotlenków w ich nasyconym roztworze w warunkach standardowych. Zwróć uwagę, że zwiększenie stężenia jednego z jonów tej soli (lub wodorotlenku) w roztworze zmniejszy rozpuszczalność tej soli (lub wodorotlenku) jest to tzw. efekt wspólnego jonu. www.tutor.torun.pl strona 15
Zadanie 31. (2 pkt) Oblicz, jaka maksymalnie masa jonów srebra może znajdować się w 1 m 3 roztworu wodnego kilku soli, jeżeli znajdują się w nim, obok jonów srebra, jony sodu, potasu oraz jony chlorkowe i azotanowe(v). Stężenie jonów chlorkowych w tym roztworze wynosi, 032 mol/dm 3. Iloczyn rozpuszczalności chlorku srebra wynosi 1,6 10 10. Masę podaj z dokładnością do,1 mg. Odpowiedź:... BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 16
Zadanie 32. (4 pkt) 1. Wpisz do tabeli poniżej jony i cząsteczki, które są w myśl teorii Brönsteda sprzężonymi zasadami do podanych kwasów lub odwrotnie są sprzężonymi kwasami do podanych zasad. 2. W wierszu stopień utlenienia wpisz stopień utlenienia pierwiastka centralnego danej cząsteczki lub jonu (jest to pierwiastek inny niż tlen i wodór). 3. Jeżeli dana cząsteczka lub jon może pełnić rolę w reakcji chemicznej utleniacza lub reduktora, to w odpowiednim polu wpisz +. Zwróć uwagę, że niektóre indywidua chemiczne, te same cząsteczki i jony, mogą w reakcjach chemicznych być w jednej reduktorem, a w drugiej utleniaczem. Kwas HCO 3 H 2 SO 4 Zasada SO 3 2 NH 2 HS Stopień utlenienia Utleniacz Reduktor Zadanie 33. (4 pkt) Uczniowie przygotowali szereg roztworów, dla których chcieli za pomocą pehametru zmierzyć wartości ph. Najpierw przygotowali roztwór I był to kwas solny o stężeniu,2 mol/dm 3, następnie roztwór II był to wodorotlenek sodu o stężeniu,1 mol/dm 3. Kolejne roztwory A-D przygotowali zgodnie ze schematami przedstawionymi na rysunku. Przed dokonaniem pomiaru ph wypełnili tabelkę, wpisując jakie wartości ich zdaniem powinien pokazać pehametr. Sprawdź za pomocą obliczeń, czy ich wyniki są poprawne. Jeżeli tak to wpisz słowo tak do tabeli, w wierszu poprawność obliczeń. Jeżeli nie, to wpisz poprawną wartość ph. 100 cm 3 roztwór I 100 cm 3 roztwór I 100 cm 3 H 2 O 10 cm 3 roztwór B 990 cm 3 H 2 O 100 cm 3 roztwór I 100 cm 3 roztwór II A. B. C. D. Roztwór A. B. C. D. spodziewana wartość ph 0,1 1 1,3 2 poprawność obliczeń www.tutor.torun.pl strona 17
Informacja do zadań od 34. do 35. Tabela 34. Zestawienie temperatur topnienia i wrzenia dla wybranych substancji. Nazwa związku Temperatura topnienia t t ( C) wrzenia t w ( C) etan 183 89 butan 139 0,55 metanol 98 65 propan-1-ol 126 98 fluoropropan 159 2,5 Zadanie 34. (3 pkt) Uzupełnij poniższe zestawienie. Wykorzystaj m.in. dane z tabeli 34. Nazwa związku Masa cząsteczkowa Nazwa grupy związków chemicznych, do której należy substancja Stan skupienia związku w temperaturze 150 K etan butan metanol propan-1-ol fluoropropan Zadanie 35. (2 pkt) Podsumuj w 2 zdaniach, od jakich czynników zależy temperatura wrzenia. Odpowiedź uzasadnij danymi z obu powyższych tabel. Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 18
Zadanie 36. (2 pkt) Teobromina (3,7-dimetyloksantyna) jest alkaloidem purynowym znajdującym się przede wszystkim w ziarnach kakao (ok. 1, %). Występuje w roślinach przeważnie obok kofeiny. Gorzka czekolada zawiera około 10 gramów teobrominy na kilogram, a mleczna około 5 gramów. W stanie czystym jest białawym, gorzkim proszkiem o krystalicznej budowie, sublimującym w temperaturze 295 C. Jest trudno rozpuszczalna w wodzie, natomiast dobrze rozpuszczalna w chloroformie oraz eterze. Budowa teobrominy jest zbliżona do dwóch innych alkaloidów purynowych: kofeiny i teofiliny. Teobromina jest szkodliwa dla niektórych zwierząt, między innymi dla psów, kotów i koni. Dla psa zjedzenie tabliczki mlecznej czekolady może okazać się przyczyną poważnego zatrucia. Przeciętna dawka śmiertelna teobrominy dla psa wynosi 300 mg/kg masy ciała. Spowodowane to jest znacznie wolniejszym tempem metabolizowania teobrominy przez te zwierzęta oraz odmiennym niż u człowieka szlakiem metabolicznym. W efekcie występują zaburzenia układów krążenia i nerwowego. Na podstawie informacji zawartych w tekście uzupełnij zdania w tabeli. 1. Wzór sumaryczny teobrominy to... Uzupełnienie zdania 2. Do alkaloidów purynowych możemy zaliczyć... 3. Śmiertelną dawką mlecznej czekolady może być dla pieska ważącego 1 kg porcja... gramów. BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) www.tutor.torun.pl strona 19
Zadanie 37. (3 pkt) Uzupełnij poprawnie treść poniższego akapitu, korzystając z Ka ty wyb anych wzo ów. Spośród wybranych aminokwasów białkowych najsilniejsze właściwości kwasowe wykazuje (1)..., wskazuje na to (2)....... Natomiast (3)... ma najsilniejsze właściwości zasadowe, wskazuje na to najwyższa wartość punktu izoelektrycznego. Najwyższą liczbę atomów azotu ma w swojej strukturze cząsteczka (4)..., natomiast najwyższą procentową zawartość siarki możemy stwierdzić w cząsteczce (5).... Cząsteczki ( )... oraz (7)... są względem siebie izomerami strukturalnymi. Możemy natomiast stwierdzić, że cząsteczki waliny oraz (8)... należą do tego samego szeregu homologicznego. Inną parą homologów są ( )... oraz (10)..., oba te aminokwasy możemy także zaliczyć do grupy hydroksykwasów. BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 20
Informacja do zadań od 38. do 40. Badania nad określeniem wartości energetycznej poszczególnych składników pokarmowych przeprowadzili dwaj fizjologowie: Max Hubner (Niemiec) i Wilbur Atwater (Amerykanin). Wyznaczyli oni ciepło spalania białek, tłuszczów, węglowodanów i określili równoważniki energetyczne dla tych składników. Większe zastosowanie znalazły równoważniki Atwatera, który przy ich wyznaczaniu uwzględnił stopień strawności składników i straty związków azotowych w moczu. Tabela 38.1. Równoważniki energetyczne wg Atwatera. Składnik pożywienia Równoważnik energetyczny [kj] 1 gram białka 17 1 gram węglowodanów 17 1 gram tłuszczu 38 Tabela 38.2. Wydatki energetyczne organizmu podczas wykonywania czynności związanych z ponadpodstawową przemianą energii (wg Christensena). I II III Czynność Zużytkowana energia w kj/kg/h Zużytkowana ponadpodstawowa energia w kj przez mężczyznę o wadze 70 kg w ciągu 1 godz. 1. sen 3,9 2. spokojne siedzenie 6,0 3. powolny spacer (4 km/h) 11,9 4. wchodzenie po schodach 66,0 Chcąc określić całkowite zapotrzebowanie energetyczne, należy do podstawowej przemiany materii (energii) dodać wartość ponadpodstawowej przemiany materii (energii). Wartość podstawowej przemiany materii zależy od wielu czynników. Możemy średnio przyjąć, że dla dorosłego człowieka wynosi 4 kj na 1 kg masy ciała na 1 godzinę. Uwolniona energia z podstawowej przemiany materii jest zużywana przez organizm na podstawowe procesy życiowe, takie jak m.in.: oddychanie, pracę serca, krążenie krwi, regenerację komórek, utrzymanie ciepłoty ciała czy czynności wydalnicze. Opracowano na podstawie: H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012. Zadanie 38. (1 pkt) Uzupełnij III kolumnę w tabeli 38.2. Oblicz i wpisz do tabeli wartości ponadpodstawowego zużycia energii w kj/kg/h przez mężczyznę o wadze 7 kg przy wykonywaniu wskazanych czynności. www.tutor.torun.pl strona 21
Zadanie 39. (1 pkt) Oblicz, ile gramów glukozy zużyje ( spali ) w wyniku ponadpodstawowej przemiany materii młodzieniec o wadze kg, który wchodzi po schodach w wielopiętrowym budynku przez 4 minuty. Odpowiedź:... Zadanie 40. (1 pkt) Jak długo musi spacerować po parku młoda dama o wadze 5 kg, żeby całkowicie zużyć energię powstałą w wyniku przemiany materii ze smakowitej stugramowej porcji mięsa zawierającej 2 % białka, 20% tłuszczu i 6 % wody oraz innych składników, które nie ulegają przemianie? Odpowiedź:... BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!) Dziękujemy za udział w II Ogólnopolskiej Próbnej Maturze z chemii dla uczniów klas przedmaturalnych Nasza strona na Facebooku Chemia z Tutorem Polub nas! 12 czerwca 2014 Oficyna Wydawnicza TUTOR dr inż. Zdzisław Głowacki Próbna Matura Chemia z Tutorem strona 22