Środki masowego przekazu Piotr Ulatowski Pomysł na ciekawą lekcję Temat lekcji Cel ogólny Cele szczegółowe Kształcone umiejętności Metody, techniki i formy pracy Środki dydaktyczne Czas trwania zajęć Na (czwartą) władzę nie poradzę. Obywatel a środki masowego przekazu. Ukazanie, jak duży wpływ wywierają mass media na kształtowanie światopoglądu obywateli. Uczeń: omawia najważniejsze funkcje środków masowego przekazu; wyjaśnia znaczenie mass mediów w życiu obywateli; podaje przykłady pozytywnego i negatywnego oddziaływania mediów na obywateli; uzasadnia znaczenie opinii publicznej we współczesnym świecie; odczytuje i interpretuje wyniki wybranego sondażu opinii publicznej. komunikacja na poziomie grupy i klasy korzystanie z różnych źródeł wiedzy grupowanie informacji wyciąganie wniosków i argumentowanie własnego zdania podająca objaśnienie elementy wykładu praca indywidualna i w parach praca z różnymi źródłami informacji karty pracy dla każdego ucznia (zadania 1 3) teksty Mass media w służbie obywateli i O zagrożeniach ze strony mediów (załącznik 1) jedna godzina lekcyjna 27
Przebieg zajęć Etapy lekcji Czas w minutach Czynności nauczyciela i uczniów Wprowadzenie 4 Wyjaśniamy uczniom, że celem lekcji jest przedstawienie znaczenia mass mediów oraz opinii publicznej w życiu obywatela. Zapisujemy temat na tablicy. Badanie (I) 5 Opowiadamy, że środki masowego przekazu są nazywane także środkami masowej informacji i propagandy; wymieniamy najważniejsze z nich. Wyjaśniamy, że media poprzez przekazywanie rozmaitych treści przede wszystkim informują, edukują oraz często kształtują nasze opinie. Służą również integracji społecznej, ale także bawią i dostarczają rozrywki. Dodatkowo kontrolują one działalność instytucji oraz osób publicznych, sprawujących odpowiedzialne funkcje. Badanie (II) i przekształcanie (I) 6 Rozdajemy uczniom karty pracy i prosimy o wykonanie w parach zadania dotyczącego funkcji mediów (zadania 1). Prezentacja (I) 2 Wybrane osoby prezentują efekty pracy. Badanie (III) i przekształcanie (II) 12 Sygnalizujemy, że rola współczesnych środków masowego przekazu, zwanych w skrócie mediami, jest trudna do przecenienia. Rozdajemy każdej parze uczniów komplet tekstów (załącznik 1) i prosimy, by wspólnie uzupełnili tabelę (zadanie 2). Prezentacja (II) 8 Wybrane osoby prezentują efekty swojej pracy. Wyjaśniamy, że opinia publiczna to poglądy wyznawane przez większość obywateli na temat, który stał się przedmiotem otwartej debaty bądź kontrowersji. Opinia publiczna umacnia przekonania ludzi: im bardziej donośny jest jej głos, tym bardziej rozpowszechniają się zgodne z nią poglądy, np. im więcej pisze się i mówi o prawach dzieci, tym więcej ludzi uważa, że należy je respektować i rzeczywiście je respektuje. Aby poznać opinię społeczeństwa w jakiejś sprawie, sięga się do badań sondażowych. Sondaż daje przybliżony opis poglądów. Prawidłowo przeprowadzony sondaż powinien uwzględniać różne grupy społeczne, wiekowe i zawodowe. Badanie (IV) i przekształcanie (III) 5 Prosimy uczniów, aby w parach spróbowali odczytać i zinterpretować wyniki zamieszczone na wykresie (zadanie 3). Podsumowanie 3 Pytamy, czy media odgrywają rolę czwartej władzy. W ramach pracy domowej prosimy o wykonanie dowolną techniką plakatu zatytułowanego: Media czwartą władzą. 28
Zadania dla ucznia 1. Do każdej funkcji pełnionej przez media dopisz po dwa przykłady programów telewizyjnych i radiowych zamieszczonych w ramce. newsy l programy interwencyjne l debata publiczna l informacje o podatkach l serial obyczajowy l teatr telewizji l telenowele l wywiady z politykami l audycje naukowe l reality show l programy muzyczne l filmy popularnonaukowe l programy dokumentalne l prezentacje wyników badania opinii publicznej funkcja społeczna funkcja kulturowa funkcja opiniotwórcza funkcja informacyjna funkcja rozrywkowa funkcja kontrolna. funkcja edukacyjna. 29
2. Wpisz w odpowiednie rubryki przykłady pozytywnego i negatywnego oddziaływania środków masowego przekazu. ZNACZENIE ŚRODKÓW MASOWEGO PRZEKAZU W ŻYCIU OBYWATELI Oddziaływanie pozytywne Oddziaływanie negatywne 3. Na podstawie danych zamieszczonych na wykresie odpowiedz na pytania. Roczny bilans nastrojów społecznych Dane pochodzą z badań Aktualne problemy i wydarzenia realizowanych w 2009 r. 30
1) W ogólnym bilansie nastroje społeczne Polaków A. są bez zmian. B. pogorszyły się. C. poprawiły się. 2) Który obszar respondenci oceniają najlepiej?... 3) Ocena której dziedziny życia kształtowała się w roku 2009 najmniej stabilnie?... 4) Na temat której dziedziny życia Polacy wypowiadali się najbardziej krytycznie?... 31
Załącznik 1. Materiał do pracy na lekcji Mass media w służbie obywateli W dzisiejszym świecie mass media stały się nieodłącznymi elementami współczesnego życia. Siła, zasięg i wpływ mass mediów są coraz większe. Oddziałują na nasze myśli, wolę, uczucia i wyobraźnię. Stacje telewizyjne, walcząc o widza, tworzą nowe programy informacyjne. Zapraszają znanych polityków, specjalistów z danej dziedziny w celu zainteresowania widza określonym problemem. Umożliwiają pogłębienie wiedzy i kształtowanie opinii obywatela na dany temat. Dzięki mediom, a zwłaszcza telewizji, ludzie wiedzą coraz więcej, zwiększają swój udział w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym. Środki masowego przekazu służą upowszechnianiu rozmaitych treści, ich rejestrowaniu i zapisywaniu. Pozwalają je poznać i zrozumieć. Także sieć internetowa ma bardzo bogatą ofertę i dla wielu osób przebywanie w niej jest ogromnie wciągające. Można tu bowiem znaleźć wiele bardzo interesujących informacji oraz setki przyjaciół, z którymi można porozmawiać za pomocą klawiatury. Internet umożliwia dokonywanie zakupów bez wychodzenia z domu (sklepy internetowe), prowadzenie konferencji oraz zwykłych rozmów (chat rooms). Mass media także uczą i motywują do kształcenia się oraz uzupełniania braków edukacji. Ukazują ludziom, w jaki sposób kulturalnie można spędzić wolny czas. Media mogą wpływać na poprawianie samopoczucia osób, a także umożliwiać ich odprężenie. Oprac. na podst.: J. Gajda, Media w edukacji, Kraków 2003. O zagrożeniach ze strony mediów Niewątpliwą wadą środków masowego przekazu jest to, że podają one masę informacji nie zawsze wartościowych i koniecznych. Przeciętnemu obywatelowi bardzo trudno z potoku seriali, reklam, garstki programów informacyjnych, teleturniejów, amerykańskich filmów akcji, wybrać to, co naprawdę jest wartościowe, ciekawe i poszerza wiedzę. Czasami ma się wrażenie, że media narzucają odbiorcom nie tylko to, jak mają myśleć, lecz także o czym mają myśleć. Z ekranu telewizora czy komputera młody człowiek czerpie wzorce do naśladowania i przyjmuje ukazywany, a czasem propagowany sposób bycia, zachowanie, stosunek do ludzi. Naukowcy twierdzą, że przyczyn agresywnych zachowań młodzieży należy szukać m.in. w destrukcyjnym wpływie telewizji, która wyświetla wiele filmów pełnych przemocy. Serwuje się widzom komercyjną papkę, w której jest pełno trupów, leją się hektolitry krwi, a śmierć staje się czymś banalnym. Telewizja, wideo, gry komputerowe zawładnęły obecnie czasem wolnym dzieci i młodzieży, wypierając inne, twórcze sposoby wykorzystania tego czasu. W efekcie czas przeznaczony na kontakty rodziców, czas na sen, spotkania towarzyskie, czytanie książek i czasopism, chodzenie do kina staje się krótszy. Podobnie rzecz się ma z internetem. Problem zaczyna się wówczas, gdy czas i sposób korzystania z internetu wymyka się spod kontroli. Sieć niepostrzeżenie zaczyna rządzić użytkownikiem. Media decydują o tym, czy w opinii masowej jakieś wydarzenie lub fakt odnotowane zostają jako istotne i czy ich uczestnicy automatycznie staną się ich bohaterami. Taka sytuacja daje mediom sporą szansę manipulowania nawet na bardzo szeroką skalę. Zastanawiający jest również fakt, jak rzadko media podają informacje w bezstronny sposób z punktu widzenia dwóch stron danego konfliktu, a informacje są często postronne. Oprac. na podst.: M. Czarniecki, Medioci, Warszawa 2003. 35