Bilans płatniczy. R zeczypospolitej Polskiej za I k war tał 2009 roku

Bilans płatniczy R zeczypospolitej Polskiej za I k war tał 2009 roku Warszawa 2009

Projekt graficzny: Oliwka s. c. Skład i druk: Drukarnia NBP Wydał: Narodowy Bank Polski Departament Edukacji i Wydawnictw 00-919 Warszawa, ul. Świętokrzyska 11/21 Telefon 022 653 23 35 Fax 022 653 13 21 www.nbp.pl Copyright Narodowy Bank Polski, 2009

Synteza Spis treści Spis treści Synteza...................................................... 6 1. Rachunek bieżący............................................. 8 1.1. Wyższy deficyt obrotów towarowych........................................... 9 1.1.1. Spadek eksportu towarów............................................ 10 1.1.2. Spadek importu towarów............................................. 12 1.2. Spadek dodatniego salda usług.............................................. 15 1.2.1. Podróże zagraniczne................................................. 16 1.2.2. Usługi transportowe................................................. 16 1.2.3. Pozostałe usługi.................................................... 17 1.3. Znaczne obniżenie ujemnego salda dochodów................................... 18 1.4. Spadek dodatniego salda transferów bieżących.................................. 20 2. Rachunek kapitałowy......................................... 23 3. Rachunek finansowy......................................... 24 3.1. Inwestycje nierezydentów w Polsce............................................ 24 3.1.1. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich............................ 25 3.1.2. Silny odpływ inwestycji portfelowych.................................... 26 3.1.3. Odpływ kapitału z tytułu pozostałych inwestycji zagranicznych................. 28 3.2. Inwestycje rezydentów za granicą............................................ 30 3.3. Pochodne instrumenty finansowe............................................ 31 4. Oficjalne aktywa rezerwowe................................... 32 5. Zadłużenie zagraniczne ogółem................................. 33 5.1. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego....................... 33 5.2. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw.................................. 34 5.3. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego..................................... 36 5.4. Zadłużenie zagraniczne NBP................................................. 36 5.5. Obsługa zadłużenia zagranicznego............................................ 37 5.6. Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego................................... 37 6. Aneks..................................................... 39 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku

Spis tabel Spis tabel Tabela I. Składniki salda rachunku bieżącego......................................... 8 Tabela II. Eksport towarów w podziale geograficznym................................. 10 Tabela III. Import towarów w podziale geograficznym................................. 12 Tabela IV. Import towarów według kierunków przeznaczenia............................ 14 Tabela V. Usługi............................................................. 15 Tabela VI. Dochody........................................................... 20 Tabela VII. Środki przekazane do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą.................. 21 Tabela VIII. Transfery bieżące.................................................... 22 Tabela IX. Rachunek kapitałowy................................................. 23 Tabela X. Zagraniczne inwestycje w Polsce......................................... 25 Tabela XI. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie..................................... 25 Tabela XII. Zagraniczne inwestycje portfelowe salda................................. 26 Tabela XIII. Zagraniczne inwestycje portfelowe obroty............................... 27 Tabela XIV. Pozostałe inwestycje pasywa.......................................... 29 Tabela XV. Inwestycje rezydentów za granicą....................................... 30 Tabela XVI. Saldo pochodnych instrumentów finansowych............................. 31 Tabela XVII. Oficjalne aktywa rezerwowe stany.......................................... 32 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza Spis wykresów Spis wykresów Wykres 1. Składniki salda rachunku bieżącego........................................ 8 Wykres 2. Wskaźniki równowagi zewnętrznej........................................ 9 Wykres 3. Obroty towarowe..................................................... 9 Wykres 4. Eksport towarów wg sekcji cn........................................... 11 Wykres 5. Import towarów wg sekcji CN........................................... 13 Wykres 6. Usługi............................................................. 16 Wykres 7. Usługi przychody................................................... 16 Wykres 8. Usługi rozchody.................................................... 17 Wykres 9. Dochody........................................................... 19 Wykres 10. Transfery bieżące.................................................... 21 Wykres 11. Komponenty rachunku finansowego..................................... 24 Wykres 12. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie..................................... 25 Wykres 13. Różnice rentowności obligacji 10-letnich.................................. 26 Wykres 14. Zagraniczne inwestycje portfelowe....................................... 27 Wykres 15. Pozostałe inwestycje pasywa.......................................... 28 Wykres 16. Inwestycje portfelowe aktywa......................................... 30 Wykres 17. Zmiany stanu oficjalnych aktywów rezerwowych............................ 32 Wykres 18. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na sektory......................... 33 Wykres 19. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego.................. 34 Wykres 20. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw............................. 35 Wykres 21. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego............................... 37 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku

Synteza Synteza Poniższe opracowanie przedstawia relacje gospodarcze podmiotów krajowych z podmiotami zagranicznymi w I kwartale 2009 r. W niniejszym materiale wykorzystano dane dostępne na dzień 30 czerwca 2009 r. Dane te mają charakter danych wstępnych i mogą ulec zmianie. 1. W omawianym okresie saldo rachunku bieżącego po raz pierwszy od 1995 r. było dodatnie i wyniosło 342 mln EUR. Nadwyżka na rachunku bieżącym w głównej mierze była rezultatem dodatniego salda transferów bieżących i usług. Zmiana salda rachunku bieżącego z ujemnego na dodatnie nastąpiła głównie w wyniku znacznego spadku deficytu w obrotach towarowych oraz na skutek wyższych transferów z Unii Europejskiej przy jednoczesnym zmniejszeniu ujemnego salda dochodów. Zmniejszony deficyt obrotów towarowych spowodowany był znacznym spadkiem importu towarów, przy jednoczesnym mniejszym spadku eksportu. Relacja deficytu rachunku bieżącego do PKB, w ujęciu rocznym, w I kwartale 2009 r. wyniosła -4,2% i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. poprawiała się o 0,8 punktu procentowego. Główne pozycje rachunku bieżącego analizowanego kwartału, w porównaniu z I kwartałem 2008 r., przedstawiały się następująco: deficyt obrotów towarowych wyniósł 488 mln EUR i zmniejszył się o 2.753 mln EUR, ujemne saldo dochodów wyniosło 1.451 mln EUR i poprawiło się o 1.486 mln EUR, dodatnie saldo usług wyniosło 831 mln EUR i zwiększyło się o 306 mln EUR, dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 1.450 mln EUR i poprawiło się o 524 mln EUR. W I kwartale 2009 r. zanotowano spadek zarówno eksportu, jak i importu towarów. Eksport towarów zmniejszył się o 22,6%, a import o 28,7%, co spowodowało istotną poprawę salda obrotów towarowych. Spadek eksportu dotyczył przede wszystkim towarów zaopatrzeniowych i związany był ze znacznym spadkiem popytu u zagranicznych odbiorców polskich towarów. Na zmniejszenie importu wpływ miał także spadek cen ropy naftowej, której ceny w porównaniu z I kwartałem 2008 r. znacząco się zmniejszyły. Niewielka poprawa salda wymiany usługowej z zagranicą była wynikiem wyższego dodatniego salda podróży zagranicznych oraz dodatniego salda usług transportowych. Na poprawę ujemnego salda dochodów wpłynęły znacznie niższe, niż rok wcześniej, dochody zagranicznych inwestorów bezpośrednich z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polskich podmiotach. Spadek dochodów wynikał ze znacznie niższych niż w poprzednim roku zysków polskich przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego. Zwiększenie dodatniego salda transferów bieżących w I kwartale 2009 r. to efekt znacznie wyższych przychodów sektora rządowego związanych z transferami z Unii Europejskiej przy jednoczesnym, nieznacznym wzroście rozchodów. W rezultacie ujemne rok wcześniej saldo transferów rządowych zmieniło się na dodatnie. Na potrzeby bilansu płatniczego oszacowano wielkość środków przekazanych przez Polaków z tytułu pracy za granicą, która w I kwartale 2009 r. wyniosła 1.005 mln EUR. W porównaniu z I kwartałem 2008 r. była ona niższa o 178 mln EUR. Saldo rachunku kapitałowego było dodatnie i wyniosło 1.873 mln EUR. O wysokości tego salda zadecydował napływ środków z Unii Europejskiej. Łączne saldo transferów z Unią Europejską w I kwartale 2009 r. było dodatnie i wyniosło 2.276 mln EUR. Największą część funduszy otrzymano z Europejskiego Funduszu Spójności oraz Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza 2. Dodatnie saldo rachunku finansowego w I kwartale 2009 r. wyniosło 2.167 mln EUR. Pierwszy kwartał 2009 r. charakteryzował się niewielkim odpływem kapitału z tytułu zagranicznych inwestycji w Polsce. Był on związany ze zmniejszeniem zobowiązań polskich podmiotów z tytułu kredytów handlowych. Spłata tego rodzaju kredytów związana była ze zmniejszeniem się wymiany handlowej z zagranicą. W tym samym czasie zarejestrowano napływ środków z zagranicy w postaci inwestycji bezpośrednich oraz kredytów. W I kwartale 2009 r. miał miejsce odpływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w polskie papiery wartościowe, który wyniósł 869 mln EUR. Przed rokiem saldo tych transakcji także było ujemne i wyniosło 1.590 mln EUR. Polskie podmioty zmniejszyły swoje inwestycje za granicą o 3.561 mln EUR. O ich poziomie zadecydowała kwota wycofanych przez polskie podmioty lokat z banków za granicą. 3. Dane bilansu płatniczego właściwie odzwierciedlają obraz polskiej gospodarki działającej w otoczeniu recesyjnym. Wymiana handlowa z zagranicą wyraźnie zmniejszyła się, przy czym spadek eksportu towarów był niższy niż importu. W konsekwencji, po raz pierwszy od wielu lat rachunek bieżący wykazał dodatnie saldo. Istotnej poprawie wyników na rachunku bieżącym towarzyszył odpływ kapitału z tytułu zagranicznych inwestycji w Polsce przede wszystkim w formie otrzymanych kredytów handlowych oraz zagranicznych inwestycji portfelowych. Zmniejszeniu uległ napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich. 4. Zadłużenie zagraniczne Polski na koniec I kwartału 2009 r. wyniosło 167.712 mln EUR i w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 5.232 mln EUR, tj. o 3,0%. Na zmianę stanu zadłużenia zagranicznego ogółem w I kwartale 2009 r. w głównej mierze wpłynęły ujemne różnice kursowe, które spowodowały spadek zadłużenia zagranicznego o 5.108 mln EUR. W pierwszym kwartale 2009 r. zadłużenie sektora przedsiębiorstw wyniosło 77.578 mln EUR i w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 2.973 mln EUR, tj. o 3,7%, a w porównaniu ze stanem na koniec I kwartału 2008 r. zadłużenie to zwiększyło się o 797 mln EUR, tj. o 1,0%. Zadłużenie sektora bankowego w omawianym kwartale 2009 r. wyniosło 41.649 mln EUR i było niższe o 972 mln EUR, tj. o 2,3%, niż na koniec 2008 r., natomiast w porównaniu z I kwartałem 2008 r. zadłużenie tego sektora zwiększyło się o 11.592 mln EUR, tj. o 38,6%. Krótkoterminowe zadłużenie NBP w pierwszym kwartale wyniosło 1.711 mln EUR i w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. zwiększyło się o 1 mln EUR, a w porównaniu z I kwartałem 2008 r. było niższe o 9.290 mln EUR. W analizowanym kwartale zadłużenie sektora rządowego i samorządowego wyniosło 46.774 mln EUR i spadło o 1.288 mln EUR, tj. o 2,7%, w porównaniu z IV kwartałem 2008 r., natomiast w porównaniu z pierwszym kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 5.272 mln EUR, tj. o 10,1%. Największą część zadłużenia zagranicznego Polski na koniec I kwartału 2009 r. stanowiło zadłużenie sektora przedsiębiorstw - 46,3%. Udział sektora rządowego i samorządowego w zadłużeniu zagranicznym ogółem wyniósł 27,9%. 5. Wskaźniki ostrzegawcze służące do oceny równowagi zewnętrznej w I kwartale 2009 r. utrzymały się na bezpiecznym poziomie, przy czym poszczególne wskaźniki charakteryzowały się odmiennymi tendencjami. Relacja aktywów rezerwowych do średniomiesięcznego importu towarów i usług w I kwartale 2009 r., w ujęciu płynnego roku, wskazywała na możliwość finansowania importu towarów i usług rezerwami przez 3,8 miesiąca. Stosunek obsługi zadłużenia zagranicznego do eksportu towarów i usług w I kwartale 2009 r. wyniósł 39,4%, w porównaniu z IV kwartałem 2008 r. relacja ta pogorszyła się o 4,0 punkty procentowe. Relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych, która służy ocenie płynności międzynarodowej Polski, na koniec marca 2009 r., wyniosła 95,8% i porównaniu z IV kwartałem 2008 r. poprawiła się o 9,3 punktu procentowego. Dla innych krajów regionu relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych na koniec I kwartału 2009 r. wahała się od 67,7% dla Czech do 71,0% dla Węgier. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku

Rachunek bieżący 1 1 Rachunek bieżący Saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego w I kwartale 2009 r. było dodatnie i wyniosło 342 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r. saldo to poprawiało się o 5.069 mln EUR. O wysokości nadwyżki na rachunku bieżącym zadecydowało w głównej mierze dodatnie saldo transferów bieżących przy bardzo małych deficytach towarów i dochodów. Ujemne saldo obrotów towarowych wyniosło 488 mln EUR i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 2.753 mln EUR. W I kwartale 2009 r., podobnie jak w poprzednich dwóch kwartałach, zanotowano spadek zarówno eksportu, jak i importu. Eksport towarów, w porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r., zmniejszył się o 6.821 mln EUR, tj. o 22,6%, a import zmniejszył się o 9.574 mln EUR, tj o 28,7%. Dodatnie saldo usług wyniosło 831 mln EUR i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. zwiększyło się o 306 mln EUR. Saldo dochodów było ujemne i wyniosło 1.451 mln EUR. W porównaniu z I kwartałem 2008 r. saldo to poprawiło się o 1.486 mln EUR. Jest to wynikiem niższych dochodów inwestorów zagranicznych z zainwestowanego przez nich kapitału w Polsce. Saldo transferów bieżących w omawianym kwartale wyniosło 1.450 mln EUR i w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. było wyższe o 524 mln EUR. O tym wzroście zadecydowało głównie saldo transferów rządowych będące rezultatem znacznie wyższych przychodów z Unii Europejskiej. Wykres 1. Składniki salda rachunku bieżącego 4.000 mln EUR 2.000 0-2.000-4.000-6.000-8.000-10.000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Towary Usługi Dochody Transfery Rachunek bieżący Tabela I. Składniki salda rachunku bieżącego (mln EUR) 2008 2009 I II III IV I Saldo rachunku bieżącego -4.727-5.401-4.361-5.042 342 Saldo obrotów handlowych -2.716-3.396-3.577-3.301 343 Saldo towarów -3.241-4.218-4.356-4.723-488 Saldo usług 525 822 779 1.422 831 Saldo dochodów -2.937-3.715-2.695-2.465-1.451 Saldo transferów bieżących 926 1.710 1.911 724 1.450 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 2. Wskaźniki równowagi zewnętrznej mln EUR 0,0-1,0 1-2,0-3,0-4,0-5,0-6,0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Saldo rachunku bieżącego/pkb Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego/pkb W I kwartale 2009 r. relacja salda rachunku bieżącego do PKB w ujęciu rocznym wyniosła -4,2% i w stosunku do analogicznego okresu 2008 r. poprawiała się o 0,8 punktu procentowego. Łączne saldo rachunku bieżącego i kapitałowego do PKB wyniosło 2,9% i poprawiło się o 0,8 punktu procentowego. 1.1. Wyższy deficyt obrotów towarowych Eksportu towarów w I kwartale 2009 r. został oszacowany na poziomie 23.321 mln EUR, zaś import towarów wyniósł 23.809 mln EUR. Większy spadek importu (o 9.574 mln EUR, tj. o 28,7%) niż eksportu (o 6.821 mln EUR, tj. o 22,6%) wpłynął na znacznie zmniejszenie deficytu obrotów towarowych, który wyniósł zaledwie 488 mln EUR. Oznacza to poprawę salda o 2.753 mln EUR w porównaniu z I kwartałem 2008 r. Wykres 3. Obroty towarowe mln EUR 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Eksport Import 1 Obroty towarowe w bilansie płatniczym od 2000 r. są zestawiane według metodyki opartej na danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanej przez Główny Urząd Statystyczny oraz na doszacowaniach dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. W I kwartale 2009 r. kwoty obrotów towarowych w eksporcie zawierały 95,9% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanej przez Główny Urząd Statystyczny, oraz 4,1% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych; zaś w imporcie 99,4% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego oraz 0,6% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. Ponadto na potrzeby bilansu płatniczego import zestawiony według danych statystyki handlu zagranicznego został skorygowany o oszacowane koszty transportu, zawarte w fakturach importowych wystawionych na bazie CIF. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku

Rachunek bieżący 1 Ze względu na dostępność danych, analizę obrotów towarowych pod kątem struktury rzeczowej i geograficznej przeprowadzono na podstawie danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanych przez Główny Urząd Statystyczny 2. 1.1.1. Spadek eksportu towarów Według danych statystyki handlu zagranicznego wartość eksportu towarów w I kwartale 2009 r. wyniosła 22.975 mln EUR, co w porównaniu z I kwartałem 2008 r. oznacza spadek o 5.495 mln EUR, tj. o 19,3%. W strukturze geograficznej polskiego eksportu w I kwartale 2009 r. największy udział wynoszący 81,0% miały kraje Unii Europejskiej 3. Głównym partnerem handlowym Polski były Niemcy ich udział stanowił 27,0% ogółu eksportu. Kolejne kraje europejskie, do których eksportowane były polskie towary to: Francja (7,2%), Włochy (7,1%), Wielka Brytania (6,2%), Czechy (5,7%) oraz Niderlandy (4,5%). Spadek wartości eksportu, w porównaniu z I kwartałem 2008 r., zarejestrowano w handlu ze wszystkimi krajami Unii (wyjątkiem był Cypr), a przede wszystkim w wymianie towarowej z Niemcami (o 1.048 mln EUR, tj. o 14,4% co stanowiło 19,1% spadku eksportu ogółem), dotyczył on głównie silników Diesela, części samochodowych, drutów i kabli, części RTV oraz mebli. Warto podkreślić, że wartość powyższych spadków została zmniejszona przez silny wzrost eksportu samochodów osobowych i odbiorników TV. Zmniejszył się także eksport do Hiszpanii (o 305 mln EUR, tj. o 35,8% części RTV, silniki Diesela, samochody osobowe, odbiorniki TV, części i akcesoria samochodowe), do Szwecji (o 284 mln EUR, tj. o 30,0% głównie oleje ropy naftowej, części i akcesoria samochodowe, samochody osobowe), do Czech (o 262 mln EUR, tj. o 16,7%, przede wszystkim drut miedziany, węgiel, koks przy jednoczesnym przyroście eksportu silników Diesela i odbiorników TV), na Węgry (o 227 mln EUR, tj. o 27,3%, przede wszystkim silniki Diesela, samochody osobowe, ciężarowe i ich części), do Wielkiej Brytanii (o 221 mln EUR, tj. o 23,4%, głównie samochody osobowe i ich części, silniki Diesela, druty i kable), do Francji (o 217 mln EUR, tj. o 11,6%, głównie meble, miedź i odbiorniki TV), a także do Belgii, na Litwę, do Włoch, Rumunii, Niderlandów. Wśród krajów niebędących członkami Unii Europejskiej zarejestrowano spadek eksportu na Ukrainę o 505 mln EUR, tj. o 49,4% (głównie nadwozia i kabiny samochodowe, samochody Tabela II. Eksport towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2008 2009 I II III IV I OGÓŁEM 28.470 30.134 30.066 25.897 22.975 Unia Europejska 22.678 23.398 22.725 19.952 18.608 w tym: Niemcy 7.257 7.475 7.439 6.439 6.209 Francja 1.871 1.945 1.679 1.578 1.654 Włochy 1.803 1.921 1.605 1.556 1.627 Wielka Brytania 1.651 1.684 1.714 1.509 1.430 Czechy 1.567 1.681 1.693 1.539 1.305 Niderlandy 1.169 1.205 1.159 1.026 1.027 Pozostałe kraje 5.791 6.736 7.341 5.945 4.367 w tym: Rosja 1.344 1.582 1.764 1.371 841 Ukraina 1.022 1.136 1.338 854 516 Stany Zjednoczone 371 405 482 432 331 2 Obroty handlu zagranicznego zostały zestawione przez NBP zgodnie z metodologią stosowaną przez GUS na podstawie zbiorów Ministerstwa Finansów, zawierających dane z dokumentów celnych SAD oraz z deklaracji INTRASTAT. Do 2004 r. źródłem danych były zbiory CIHZ. Użyte w opracowaniu nazwy grup towarowych są zgodne ze Scaloną Nomenklaturą CN stosowaną przez GUS. 3 W prezentowanym materiale bez względu na analizowany okres pojęcie Unia Europejska odnosi się do 27 krajów. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący osobowe i ich części, koks, druty i kable, ciągniki, silniki benzynowe), do Rosji (o 503 mln EUR, tj. o 37,4% - przede wszystkim samochody ciężarowe, osobowe i ich części, nadwozia i kabiny samochodowe, ciągniki). Zarejestrowane zmiany w obrotach towarowych z wyżej wymienionymi krajami potwierdzają informacje o kryzysie w przemyśle motoryzacyjnym Europy. 1 Analiza struktury rzeczowej polskiego eksportu w I kwartale 2009 r. wskazuje, że największy udział w polskim eksporcie ogółem miały: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (26,7% eksportu ogółem), to między innymi silniki Diesela, druty i kable, sprzęt RTV, AGD i jego części, komputery; sprzęt transportowy (17,5% eksportu), obejmujący między innymi samochody osobowe, ciężarowe i ich części, ciągniki, autobusy; żywność (11,1%); metale nieszlachetne i wyroby (9,4%), wśród których najistotniejsze były różnego rodzaju wyroby z żelaza i stali oraz miedź; produkty przemysłu chemicznego (6,1%); różne wyroby gotowe (6,1%), głównie meble; tworzywa sztuczne (5,7%), głównie opony. We wszystkich głównych grupach towarowych z wyjątkiem żywności zarejestrowano spadek eksportu. Zmniejszenie wartości towarów sprzedanych za granicę w największym stopniu odnosiło się do: metali nieszlachetnych o 1.419 mln EUR, tj. o 39,6% przede wszystkim półwyroby z żelaza i stali, kątowniki, miedź, wyroby walcowane z żeliwa i stali, drut miedziany; maszyn i urządzeń o 1.104 mln EUR, tj. o 15,3% głównie silniki Diesela (o 401 mln EUR, tj. o 46,7%), druty i kable (o 301 mln EUR, tj. o 47,3%), części urządzeń RTV (o 151 mln EUR, tj. o 44,9%), części do silników spalinowych (o 77 mln EUR, tj. o 42,3%); dla przeciwwagi zwiększył się eksport komputerów i akcesoriów komputerowych (o 226 mln EUR, tj. o 103,3%), nośników pamięci (o 136 mln EUR, tj. o 163,9%) oraz odbiorników TV (o 129 mln EUR); sprzętu transportowego 821 mln EUR, tj. o 16,9% głównie części i akcesoria samochodowe (o 423 mln EUR, tj. o 28,4%), samochody ciężarowe (o 183 mln EUR, tj. o 47,6%), samochody osobowe (o 93 mln EUR, tj. o 5,3%), nadwozia i kabiny do samochodów (o 83 mln EUR); Wykres 4. Eksport towarów wg sekcji cn 30.000 mln EUR 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Tworzywa sztuczne i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy Różne wyroby gotowe meble, pref. budynków, zabawki Żywność Pozostałe niewymienione Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku 11

Rachunek bieżący 1 tworzyw sztucznych o 100 mln EUR, tj. o 6,1% głównie opony; różnych wyrobów gotowych o 82 mln EUR, tj. o 4,7% przede wszystkim meble (o 106 mln EUR, tj. o 13,5%). Wzrost eksportu żywności o 105 mln EUR, tj. o 4,0%, obejmował głównie pszenicę i owoce. Analiza zmian w strukturze towarowej na poziomie dóbr będących składowymi poszczególnych grup towarowych również potwierdzają informacje o kryzysie w przemyśle motoryzacyjnym. Największy spadek wartości eksportu charakteryzował części i akcesoria samochodowe, silniki Diesela, samochody osobowe i ciężarowe, nadwozia i kabiny, części do silników. Dane eksportu sklasyfikowane pod kątem kierunków przeznaczenia wskazują, że największy udział miały towary zaopatrzeniowe 47,1%. Udział towarów konsumpcyjnych wyniósł 40,5%, zaś inwestycyjnych 12,4%. Porównując wyniki I kwartału 2009 r. z danymi za I kwartał 2008 r. można stwierdzić, że spadł eksport wszystkich trzech głównych grup towarowych towarów zaopatrzeniowych o 4.746 mln EUR, tj. o 30,5%, towarów konsumpcyjnych o 450 mln EUR, tj. o 4,6%, oraz inwestycyjnych o 299 mln EUR, tj. o 9,5%. 1.1.2. Spadek importu towarów W I kwartale 2009 r. import towarów osiągnął wartość 24.929 mln EUR, co w porównaniu z I kwartałem 2008 r. oznacza spadek o 8.787 mln EUR, tj. o 26,1%. Analiza kierunków, z których importowane są towary wskazuje, że 60,1% wartości towarów sprowadzonych do Polski w I kwartale 2009 r. pochodziła z krajów Unii Europejskiej. Udział tych krajów, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, zmniejszył się o 2,7 punktu procentowego. Spadek wartości importu z krajów należących do UE dotyczył przede wszystkim Niemiec (o 2.497 mln EUR, tj. o 31,5%, co stanowiło 28,4% spadku importu ogółem, zmniejszył się głównie import części i akcesoriów samochodowych, samochodów ciężarowych, przyczep, samochodów osobowych, olejów ropy naftowej, części do silników), Francji (o 631 mln EUR, tj. o 35,8%, przede wszystkim samochody osobowe, leki, ciągniki), Włoch (o 567 mln EUR, tj. o 25,4%, w tym samochody ciężarowe, części do silników, części i akcesoria samochodowe, spoiwa do form odlewniczych, pompy, pralki), Czech (o 317 mln EUR, tj. o 27,4%, w tym oleje ropy naftowej, węgiel, samochody osobowe), Niderlandów (o 297 mln EUR, tj. o 26,5%, w tym ciągniki, części maszyn biurowych, samochody ciężarowe), Wielkiej Brytanii, Belgii, Hiszpanii, Szwecji, Węgier i Słowacji. Tabela III. Import towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2008 2009 I II III IV I OGÓŁEM 33.716 36.358 36.588 32.666 24.929 Unia Europejska 21.187 23.105 22.016 19.342 14.990 w tym: Niemcy 7.930 8.570 8.339 6.995 5.433 Włochy 2.228 2.460 2.197 2.046 1.661 Francja 1.764 1.777 1.606 1.444 1.132 Czechy 1.156 1.414 1.311 1.074 840 Niderlandy 1.123 1.251 1.191 1.096 826 Wielka Brytania 958 1.024 974 952 728 Pozostałe kraje 12.529 13.253 14.572 13.323 9.939 w tym: Rosja 2.542 2.563 3.025 3.125 2.504 Chiny 3.260 3.562 3.827 3.222 2.393 Republika Korei 801 822 829 997 753 Stany Zjednoczone 671 771 812 835 661 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 5. Import towarów wg sekcji CN mln EUR 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Produkty mineralne Produkty przemysłu chemicznego Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Sprzęt transportowy Żywność Pozostałe niewymienione 1 Udział krajów spoza strefy UE jest wyższy w imporcie niż w eksporcie, co wiąże się z wysokim importem z krajów dalekiego wschodu, czyli z Chin i Korei oraz z Rosji, pomimo spadków zarejestrowanych w I kwartale 2009 r. w stosunku do analogicznego kwartału ubiegłego roku. Import z Rosji zmniejszył się o 867 mln EUR, tj. o 26,6%, do czego przyczynił się w największym stopniu spadek importu ropy naftowej o 1.191 mln EUR, tj. o 52,9%. Należy nadmienić, że głównym powodem był spadek ceny ropy naftowej na światowych rynkach. Spadek importu oprócz wymiany z Rosją zarejestrowano również w handlu z Ukrainą (o 168 mln EUR, tj. o 53,1%, głównie rudy żelaza i wyroby stalowe), Japonią (o 154 mln EUR, tj. o 22,9%, w tym urządzenia ciekłokrystaliczne oraz obrabiarki do metali), Koreą (o 48 mln EUR, tj. o 6,0%, części do urządzeń RTV), Chinami (o 37 mln EUR, tj. o 1,5%, komputery i ich akcesoria). Analiza struktury rzeczowej polskiego importu wskazuje, że do najważniejszych grup towarowych w I kwartale 2009 r. należy zaliczyć: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (25,1%), to m.in. telefony, komputery, części RTV, odbiorniki TV, różnego rodzaju urządzenia ciekłokrystaliczne, części do maszyn biurowych, układy scalone, części do silników spalinowych, druty i kable; produkty przemysłu chemicznego (10,1%) głównie leki; metale nieszlachetne i wyroby (9,7%) głównie różne wyroby walcowane z żeliwa i stali; sprzęt transportowy (9,6%) głównie samochody osobowe, ciężarowe oraz części do nich, ciągniki; żywność (9,0%) głównie wieprzowina; produkty mineralne (8,6%) przede wszystkim ropa naftowa i jej oleje, gaz ziemny oraz węgiel; tworzywa sztuczne i wyroby (6,8%); W I kwartale 2009 r., w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, spadek importu odnotowano praktycznie we wszystkich głównych grupach towarowych. Największy spadek importu zaobserwowano w następujących grupach: produkty mineralne spadek o 1.937 mln EUR, tj. o 47,4% główną przyczyną był spadek wartości importu ropy naftowej i jej olejów (o 1.642 mln EUR, tj. o 53,2%) decydującym czynnikiem był spadek ceny ropy naftowej na światowych rynkach cena baryłki w I kwartale 2009 r. w stosunku do I kwartału 2008 r. zmalała o 46,3% (wg RURNW Index), podczas gdy wolumen sprowadzonego do Polski materiału pędnego zmniejszył się o 9,5%. Warto nadmienić, że zarejestrowano wzrost importu węgla (o 134 mln EUR, tj. o 74,2%); Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku 13

Rachunek bieżący 1 Tabela IV. Import towarów według kierunków przeznaczenia (mln EUR) Kierunek przeznaczenia wg kategorii BEC 2008 2009 I II III IV I Dobra inwestycyjne ogółem 5.782 6.415 6.011 5.837 4.060..dobra inwestycyjne z tego: (z wyjątkiem środków transportu) środki transportu przemysłowe (inne niż. samochody osobowe) Zużycie pośrednie (dobra zaopatrzeniowe) ogółem..towary zaopatrzeniowe w tym: dla przemysłu nieprzetworzone*..towary zaopatrzeniowe dla przemysłu przetworzone*..paliwa i smary. nieprzetworzone..paliwa i smary. przetworzone (inne niż benzyny silnikowe) części i akcesoria do dóbr inwestycyjnych (z wyjątkiem środków transportu) części i akcesoria. do środków transportu 4.416 4.939 4.812 4.974 3.514 1.367 1.476 1.199 862 546 21.317 23.117 23.642 20.009 15.002 750 863 859 674 438 10.195 11.285 10.919 9.063 7.051 3.287 3.297 4.244 3.452 2.490 1.071 1.308 1.353 1.045 576 3.023 3.098 3.365 3.174 2.467 2.455 2.546 2.172 1.890 1.617 Towary konsumpcyjne ogółem 6.616 6.827 6.936 6.820 5.868 żywność i napoje w tym: przetworzone głównie dla 888 941 1.107 1.152 982 gospodarstw domowych..samochody osobowe 1.307 1.556 1.311 1.115 845..towary konsumpcyjne trwałego użytku* 716 742 790 804 629..towary konsumpcyjne półtrwałego użytku*..towary konsumpcyjne nietrwałego użytku* 1.295 1.181 1.457 1.315 1.289 1.854 1.867 1.858 1.944 1.624 Import ogółem 33.716 36.358 36.588 32.666 24.929 * Dotyczy towarów gdzie indziej niewymienionych. maszyny i urządzenia spadek o 1.779 mln EUR, tj. o 20,1%, głównie: części do silników spalinowych (o 206 mln EUR, tj. o 50,0%), części RTV (o 188 mln EUR, tj. o 33,2%), komputery i ich akcesoria (o 117 mln EUR, tj. o 22,6%), druty i kable (o 91 mln EUR, tj. o 36,8%). Zwiększył się z kolei import układów scalonych (o 77 mln EUR, tj. o 43,9%); sprzęt transportowy spadek o 1.774 mln EUR, tj. o 42,5%, - głównie samochody osobowe (o 461 mln EUR, tj. o 34,3%), części i akcesoria samochodowe (o 378 mln EUR, tj. o 34,9%), samochody ciężarowe (o 306 mln EUR, tj. o 72,7%), ciągniki (o 285 mln EUR, tj. o 71,8%), przyczepy (o 174 mln EUR, tj. o 79,8%); metale nieszlachetne spadek o 1.389 mln EUR, tj. o 36,5% głównie wyroby walcowane z żeliwa lub stali, rudy żelaza, aluminium, drut miedziany; 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący produkty chemiczne spadek o 677 mln EUR, tj. o 21,2% głównie leki (o 203 mln EUR, tj. o 24,7%) oraz nawozy potasowe; tworzywa sztuczne spadek o 669 mln EUR, tj. o 28,4%. 1 Powyższe zmiany w danych świadczą o tym, że kryzys gospodarczy najbardziej dotknął branżę samochodową i elektro-mechaniczną. Analiza importu pod kątem kierunków przeznaczenia wskazuje, że największą część importu (60,2% całości importu) w I kwartale 2009 r. stanowił import dóbr zaopatrzeniowych. Import towarów konsumpcyjnych stanowił 23,5%, a dóbr inwestycyjnych 16,3%. Największy spadek odnotowano w imporcie dóbr zaopatrzeniowych o 6.315 mln EUR, tj. o 29,6%. Sprowadzone z zagranicy dobra inwestycyjne zmniejszyły swoją wartość o 1.723 mln EUR, tj. o 29,8%. Import towarów konsumpcyjnych zmniejszył się o 749 mln EUR, tj. o 11,3%. 1.2. Spadek dodatniego salda usług Saldo obrotów usługowych tradycyjnie było dodatnie i w analizowanym okresie 2009 r. wyniosło 831 mln EUR. W porównaniu z I kwartałem 2008 r. zwiększyło się o 306 mln EUR. O wielkości salda usług zdecydował przede wszystkim poziom dodatniego salda podróży zagranicznych i usług transportowych. Kwota przychodów z tytułu usług w omawianym okresie, w porównaniu z I kwartałem 2008 r., spadła o 10,9% i ukształtowała się na poziomie 4.548 mln EUR. Wielkość rozchodów zmniejszyła się o 18,8% i wyniosła 3.717 mln EUR. Decydujące znaczenie w kształtowaniu wielkości obrotów odgrywa wymiana handlowa z krajami Unii Europejskiej. Obroty z tymi krajami stanowią blisko trzy czwarte całości zagranicznej wymiany usługowej. Struktura przychodów z tytułu usług przedstawiała się następująco: pozostałe usługi 4 (39,4%) podróże zagraniczne (28,2%) oraz usługi transportowe (32,4%). W rozchodach udział pozostałych usług był znacznie wyższy niż w przychodach i wyniósł 52,3%. Udział wypłat z tytułu podróży zagranicznych wyniósł 23,9%, natomiast usług transportowych 23,8%. Tabela V. Usługi (mln EUR) 2008 2009 I II III IV I Przychody 5.102 5.965 6.691 6.206 4.548 Usługi transportowe 1.676 1.830 1.944 1.896 1.471 Podróże zagraniczne 1.564 1.930 2.423 2.049 1.284 Pozostałe 1.862 2.205 2.324 2.261 1.793 Rozchody 4.577 5.143 5.912 4.784 3.717 Usługi transportowe 1.168 1.161 1.287 1.158 883 Podróże zagraniczne 1.227 1.723 2.253 1.228 890 Pozostałe 2.182 2.259 2.372 2.398 1.944 Saldo 525 822 779 1.422 831 Usługi transportowe 508 669 657 738 588 Podróże zagraniczne 337 207 170 821 394 Pozostałe -320-54 -48-137 -151 4 Grupę pozostałych usług stanowią m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty za korzystanie z patentów i praw autorskich, opłaty licencyjne, usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, reklamę, usługi w zakresie doradztwa prawnego. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku 15

Rachunek bieżący 1 Wykres 6. Usługi mln EUR 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0-1.000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Eksport Import Saldo 1.2.1. Podróże zagraniczne Wielkość przychodów z tytułu podróży zagranicznych w I kwartale 2009 r. wynosiła 1.248 mln EUR, zaś kwota wydatków poniesionych przez Polaków wyjeżdżających za granicę w tym okresie wynosiła 890 mln EUR. Saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych ukształtowało się na poziomie 394 mln EUR. 1.2.2. Usługi transportowe Saldo usług transportowych w I kwartale 2009 r. było dodatnie i wyniosło 588 mln EUR. W porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. zwiększyło się ono o 80 mln EUR. Przychody z tytułu usług transportowych wyniosły 1.471 mln EUR i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. zmniejszyły się o 12,2%. Wartość rozchodów była niższa o 24,4% i wyniosła 883 mln EUR. Spadek obrotów dotyczących usług transportowych związany był ze zmniejszeniem się wymiany handlowej z zagranicą. Najwyższy udział w przychodach z tytułu usług transportowych charakteryzował, podobnie jak w poprzednich okresach, transport samochodowy. W badanym okresie wpływy z tytułu transportu samochodowego zmniejszyły się, w porównaniu z I kwartałem 2008 r., o 12,6% i wyniosły Wykres 7. Usługi przychody Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Podróże zagraniczne Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Transport Budowlane Finansowe Informatyczne Pozostałe 5 Opisywane dane zawierają szacunki wydatków Polaków pracujących krótkoterminowo za granicą. Szczegółowy opis nowej metody wyliczania dochodów z pracy, transferów prywatnych i związanych z nimi wydatków zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2007 roku 16 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 8. Usługi rozchody Podróże zagraniczne Transport Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe 1 Informatyczne Pozostałe 857 mln EUR, wielkość rozchodów natomiast spadła o 22,5% do poziomu 375 mln EUR. Transport samochodowy charakteryzują wysokie obroty, szczególnie z krajami Unii Europejskiej. Udział pozostałych środków transportu w przychodach z tytułu usług transportowych był znacznie niższy. Wpływy z tytułu transportu lotniczego stanowiły 13%, transportu morskiego 12,9%, natomiast przychody z tytułu transportu kolejowego 5,6% wpływów z tytułu transportu. Kwota wypłat z tytułu transportu samochodowego stanowiła również najbardziej istotną część (42,5%) rozchodów z tytułu usług transportowych. Udział transportu morskiego i lotniczego w rozchodach z tytułu usług transportowych był wyższy niż w przychodach i wynosił odpowiednio 21,2% i 20,6%. 1.2.3. Pozostałe usługi W I kwartale 2009 r. ujemne saldo pozostałych usług, mimo spadku zarówno przychodów, jak i rozchodów, zmniejszyło się o 169 mln EUR w porównaniu z I kwartałem poprzedniego roku i wyniosło 151 mln EUR. W badanym okresie wielkość przychodów z tytułu tych usług, najniższa od pięciu kwartałów, osiągnęła kwotę 1.793 mln EUR, natomiast wielkość rozchodów 1.944 mln EUR. Grupę pozostałych usług charakteryzuje bardzo duże wewnętrzne zróżnicowanie. Zaliczane są do niej m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty z tytułu użytkowania niematerialnych aktywów oraz praw własności, takich jak patenty, prawa autorskie, czy opłaty licencyjne oraz pozostałe usługi gospodarcze 6 stanowiące istotną część tej grupy usług. Usługi te, w większości, charakteryzuje wyższy poziom rozchodów niż przychodów, co związane jest z dużym zapotrzebowaniem różnych dziedzin naszej gospodarki na nowoczesne rozwiązania i technologie. Wzrasta znaczenie usług architektonicznych i inżynieryjnych, usług prawnych i doradczych, związanych z reklamą oraz usług informatycznych. W I kwartale 2009 r. dodatnie saldo usług budowlanych zmniejszyło się o 138 mln EUR w porównaniu z I kwartałem 2008 r. i ukształtowało na poziomie 39 mln EUR. Kwota przychodów w badanym okresie zmniejszyła się aż o 36,3% i wyniosła 191 mln EUR, wielkość rozchodów natomiast wzrosła o 23,6% i osiągnęła wartość 152 mln EUR. O wielkości salda w I kwartale 2009 r. zadecydował przede wszystkim spadek przychodów z tytułu realizacji usług budowlanych na rzecz nierezydentów. 6 Kategoria Pozostałe usługi gospodarcze obejmuje między innymi: usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, reklamę, usługi w zakresie doradztwa prawnego. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku 17

Rachunek bieżący 1 Wielkość wpływów z tytułu usług pocztowych i telekomunikacyjnych w badanym okresie zwiększyła się o 25,3% i wyniosła 119 mln EUR. Kwota rozchodów natomiast, w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku, wzrosła o 19,5% i ukształtowała na poziomie 153 mln EUR. Wielkość ujemnego salda nieznacznie zmieniła się w porównaniu z I kwartałem 2008 i wyniosła 34 mln EUR. W I kwartale 2009 r. odnotowano ponad 40% wzrost wielkości przychodów z tytułu usług związanych z pośrednictwem finansowym. W wyniku tego kwota przychodów ukształtowała się na poziomie 90 mln EUR. Kwota rozchodów z tytułu tych usług natomiast zmniejszyła się w badanym okresie o 18% i wyniosła 132 mln EUR. Nastąpiło zmniejszenie się ujemnego salda o 55 mln EUR do kwoty 42 mln EUR. Patenty, prawa autorskie i opłaty licencyjne to grupa usług charakteryzująca się najwyższym saldem ujemnym spośród pozostałych usług z uwagi na znaczący import tego rodzaju usług. W I kwartale 2009 r. wielkość salda tych usług zmniejszyła się o 19 mln EUR i wyniosła minus 276 mln EUR. Wielkość wypłat związanych z zakupem patentów i licencji zmniejszyła się o 4,3% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego i ukształtowała na poziomie 288 mln EUR. W I kwartale 2009 r. zmniejszeniu uległy również obroty z tytułu usług informatycznych i informacyjnych. Wielkość przychodów obniżyła się o 4,7% i osiągnęła kwotę 143 mln EUR, kwota rozchodów natomiast zmniejszyła się o 9,1% i wyniosła 140 mln EUR. W wyniku tego nastąpiła zmiana ujemnego salda, wynoszącego 4 mln EUR w I kwartale 2008 r., na dodatnie w kwocie 3 mln EUR. Pozostałe usługi gospodarcze to znacząca pozycja w grupie pozostałych usług. W porównaniu z I kwartałem 2008 roku wielkość przychodów wzrosła o 3,6% i ukształtowała na poziomie 1.200 mln EUR. Kwota rozchodów natomiast zmniejszyła się o 17,2% i wyniosła 890 mln EUR. W wyniku znacznego spadku rozchodów oraz wzrostu przychodów saldo pozostałych usług gospodarczych zwiększyło się o 227 mln EUR i wyniosło 310 mln EUR. W ramach tej grupy usług na szczególną uwagę zasługują usługi architektoniczne i inżynieryjne, prawne i doradcze oraz usługi związane z reklamą, gdyż to właśnie te rodzaje usług wykazują najwyższe obroty. W badanym okresie wpływy z tytułu reklamy zwiększyły się prawie o połowę osiągając kwotę 271 mln EUR. W tym samym okresie wielkość wypłat z tytułu tych usług zmalała o ponad połowę, co skutkowało 3,5-krotnym zwiększeniem się dodatniego salda usług związanych z reklamą (z 58 do 208 mln EUR). Wpływy z tytułu usług architektonicznych i inżynieryjnych wzrosły również dość znacznie, bo o 17,8%, i osiągnęły kwotę 152 mln EUR, rozchody natomiast wykazały spadek o 9,4% i wyniosły 154 mln EUR. W wyniku tego ujemna wielkość salda tych usług zmniejszyła się o 39 mln EUR do kwoty 2 mln EUR. W badanym okresie wpływy i wypłaty z tytułu usług prawnych i doradczych charakteryzowała tendencja spadkowa. Kwota przychodów zmalała o 11,2%, wielkość rozchodów natomiast o 14,8%. Ujemne saldo tych usług obniżyło się o 17 mln EUR w porównaniu z I kwartałem 2008 r. i ukształtowało na poziomie 52 mln EUR. 1.3. Znaczne obniżenie ujemnego salda dochodów W I kwartale 2009 r. saldo dochodów było ujemne i wyniosło 1.451 mln EUR. W porównaniu z I kwartałem 2008 r. saldo to poprawiło się o 1.486 mln EUR. Poprawa ujemnego salda dochodów wynikała głównie ze zmniejszenia dochodów nierezydentów z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce. Obserwowane od kilku lat ujemne saldo dochodów jest zjawiskiem występującym nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach regionu. Jest ono konsekwencją dużego zaangażowania zagranicznych inwestorów w daną gospodarkę i realizowania przez nich dochodów z tego tytułu oraz relatywnie niższego poziomu zaangażowania rezydentów w inwestycje zagraniczne. 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 9. Dochody mln EUR 8.000 6.000 1 4.000 2.000 0-2.000-4.000-6.000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Przychody Rozchody Saldo Dochody nierezydentów zrealizowane w Polsce w I kwartale 2009 r. wyniosły 2.852 mln EUR i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. zmniejszyły się o 1.756 mln EUR, czyli o 38,1%. Przychody polskich podmiotów wyniosły 1.401 mln EUR i zmniejszyły się o 270 mln EUR, tj o 16,2%. Saldo wynagrodzeń pracowników 7 było dodatnie i wyniosło 478 mln EUR. Przychody z tego tytułu stanowiły 48,5% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 679 mln EUR, co oznacza, w porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r., spadek o 119 mln EUR, tj. o 14,9%. Rozchody osiągnęły wartość 201 mln EUR. Saldo dochodów z tytułu inwestycji bezpośrednich było ujemne i wyniosło 1.161 mln EUR. Przed rokiem saldo to również było ujemne i wyniosło 2.697 mln EUR. Dochody zagranicznych inwestorów bezpośrednich z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polskich podmiotach wyniosły 1.240 mln EUR i stanowiły 43,5% całości rozchodów. Na kwotę tę złożyły się: wypłacone dywidendy 482 mln EUR, reinwestowane zyski 519 mln EUR oraz zapłacone odsetki od kredytów 239 mln EUR. Kwota rozchodów z tytułu dochodów nierezydentów od zagranicznych inwestycji bezpośrednich, w porównaniu z I kwartałem 2008 r., zmniejszyła się o 1.559 mln EUR, czyli o ponad połowę (55,7%). Wartość wypłacanych dywidend zmniejszyła się o 128 mln EUR, tj. o 21,0%, towarzyszył temu silny spadek wartości reinwestowanych zysków o 73,5%, tj. o 1.439 mln EUR. Wartość odsetek wypłacanych przez polskie podmioty zagranicznym inwestorom od udzielonych przez nich kredytów wzrosła o 8 mln EUR, tj. o 3,5%. Dochody polskich podmiotów z tytułu ich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły 79 mln EUR, przy czym: kwota otrzymanych dywidend wyniosła 34 mln EUR, odsetki otrzymane od udzielonych kredytów osiągnęły wartość 48 mln EUR, a kwota reinwestowanych zysków, pomniejszająca saldo, wyniosła minus 3 mln EUR. W I kwartale 2009 r. ujemne saldo dochodów z tytułu inwestycji portfelowych wyniosło 548 mln EUR. Przed rokiem saldo to było również ujemne i wyniosło 609 mln EUR. Dochody nierezydentów z tytułu inwestycji portfelowych dokonanych w Polsce wyniosły 663 mln EUR i w porównaniu z I kwartałem 2008 r. spadły o 9,4%. Spadek dochodów był przede wszystkim wynikiem spowodowanej światowym kryzysem finansowym i wzrostem awersji do ryzyka redukcji portfela polskich papierów dłużnych nominowanych w złotych, przede wszystkim obligacji skarbowych, znajdujących się w posiadaniu zagranicznych inwestorów, przy jednoczesnym wzroście wartości portfela papierów nominowanych w walutach obcych. Zmiana struktury portfela nierezydentów spowodowała zmniejszenie łącznej wartości wypłacanych odsetek, ponieważ papiery złotowe mają wyższe kupony odsetkowe niż polskie papiery dłużne nominowane 7 Narodowy Bank Polski opracował nową metodę wyliczania wielkości wynagrodzeń pracowników. W opisywanych danych zawarte są szacunki wynikające z zastosowania tej metody. Jej szczegółowy opis zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2007 roku Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2009 roku 19

Rachunek bieżący 1 Tabela VI. Dochody (mln EUR) 2008 2009 I II III IV I Przychody 1.671 1.981 2.228 1.761 1.401 Wynagrodzenia pracowników 798 1.202 1.226 983 679 Dochody z inwestycji bezpośrednich 102 104 129 76 79 Dochody z inwestycji portfelowych 123 105 133 109 115 Dochody z pozostałych inwestycji 648 570 740 593 528 Rozchody 4.608 5.696 4.923 4.226 2.852 Wynagrodzenia pracowników 278 291 284 260 201 Dochody z inwestycji bezpośrednich 2.799 3.666 3.110 2.433 1.240 Dochody z inwestycji portfelowych 732 963 632 524 663 Dochody z pozostałych inwestycji 799 776 897 1.009 748 Saldo -2.937-3.715-2.695-2.465-1.451 Wynagrodzenia pracowników 520 911 942 723 478 Dochody z inwestycji bezpośrednich -2.697-3.562-2.981-2.357-1.161 Dochody z inwestycji portfelowych -609-858 -499-415 -548 Dochody z pozostałych inwestycji -151-206 -157-416 -220 w głównych walutach światowych. Udział wypłat dochodów z inwestycji portfelowych w I kwartale 2009 r. w całkowitej wartości rozchodów wyniósł 23,3%. Dochody polskich podmiotów z inwestycji portfelowych 8 za granicą stanowiły w omawianym okresie 8,2% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 115 mln EUR. W analogicznym okresie poprzedniego roku dochody te były wyższe o 8 mln EUR i wyniosły 123 mln EUR. Saldo dochodów z pozostałych inwestycji w I kwartale 2009 r. było ujemne i wyniosło 220 mln EUR. W porównaniu z I kwartałem 2008 r. ujemne saldo dochodów pogłębiło się o 69 mln EUR. Największy wpływ na pogłębienie się tego salda miało niemal dwukrotne zmniejszenie przychodów sektora bankowego przy zwiększonym poziomie rozchodów. Dochody nierezydentów z tytułu pozostałych inwestycji zmniejszyły się o 6,4% i wyniosły 748 mln EUR, z czego 220 mln EUR (wzrost o 9,5%) stanowiły dochody nierezydentów wypłacone przez sektor bankowy. Jeszcze większy udział w rozchodach miał sektor przedsiębiorstw, który wypłacił nierezydentom 432 mln EUR (spadek o 7,9%). 1.4. Spadek dodatniego salda transferów bieżących W I kwartale 2009 r. dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 1.450 mln EUR i było wyższe o 524 mln EUR w porównaniu z I kwartałem ubiegłego roku. O wzroście tym zdecydowało wyższe o 677 mln EUR saldo transferów bieżących sektora rządowego. Saldo transferów bieżących pozostałych sektorów zmniejszyło się w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. o 153 mln EUR i ukształtowało się na poziomie 1.235 mln EUR. Przychody transferów bieżących wyniosły 3.169 mln EUR, co stanowi wzrost o 553 mln EUR, tj. 21,1% w porównaniu z I kwartałem 2008 r. Rozchody z tytułu transferów bieżących charakteryzowały się niewielkim wzrostem, tj. 1,7%, i wyniosły 1.719 mln EUR. W I kwartale 2009 r. otrzymane środki z Unii Europejskiej wyniosły 1.490 mln EUR i były wyższe o 955 niż w analogicznym okresie 2008 r. Najwięcej środków w kwocie 1.228 mln EUR napłynęło na Wspólną Politykę Rolną z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej w sekcji 8 Dochody z tytułu inwestycji portfelowych nie obejmują dochodów NBP z aktywów rezerwowych, które zgodnie z zaleceniami Europejskiego Banku Centralnego są wykazywane w dochodach z pozostałych inwestycji. 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i