Konto księgowe jest specyficznym, znanym tylko rachunkowości urządzeniem ewidencyjnym, służącym do bieżącego rejestrowania zdarzeń i operacji gospodarczych wyrażonych wartościowo. Każde konto księgowe posiada następujące cechy charakterystyczne: 1. Nazwa konta, która odzwierciedla istotę ujmowanych na koncie wartości, np. Kasa, Towary, Wynik finansowy itp. W praktyce każde konto księgowe posiada również symbol cyfrowy, który ułatwia praktykom identyfikację konta. Symbol konta wynika z planu kont. 2. Strony konta, stronę lewą konta nazywamy Winien (Wn) lub Debet (Dt), natomiast stronę prawą konta nazywamy Ma lub Credit (Ct). Uproszczony schemat konta księgowego to tzw. konto teowe: Wn (Dt) Nazwa (symbol) konta Ma (Ct) Aby założyć konto, należy wpisać jego nazwę i symbol zgodny z zakładowym planem kont, wpisać stan początkowy oraz zaksięgować odpowiednio poszczególne operacje gospodarcze jak na przykładzie: Strona Winien Nazwa konta Strona Ma lub Debet lub Credit Wn (Dt) Ma (Ct) księgowanie po stronie Winien 500,00 obciążenie konta 3.500,00 księgowanie w ciężar konta 3.000,00 1.500,00 księgowanie po stronie Ma 600,00 uznanie konta 200,00 księgowanie na dobro konta Obroty strony Winien 7.000,00 2.300,00 Obroty strony Ma 4.700,00 Saldo końcowe Wn Suma kontrolna 7.000,00 7.000,00 Suma kontrolna Konta można podzielić na: 1. konta bilansowe służące do rejestracji stanu i zmian poszczególnych składników aktywów i pasywów; 2. konta niebilansowe (wynikowe) odzwierciedlające przebieg procesów gospodarczych w danym podmiocie, czyli operacje kształtujące wynik finansowy; 3. konta korygujące stosowane w celu korekty wartości kont bilansowych; 4. konta rozliczeniowe stosowane do rozliczenia lub ujęcia wstępnych procesów gospodarczych w różnych układach klasyfikacyjnych; 5. konta pozabilansowe stosowane w celu uzupełnienia informacji czerpanych z kont bilansowych lub ewidencji obcych zapasów majątkowych. Podstawowym urządzeniem ewidencyjnym zdarzeń gospodarczych są księgi rachunkowe (trwale oznaczone pełną lub skróconą nazwą jednostki, rokiem którego dotyczą, starannie przechowywane). Składa się na nie: 1. Dziennik, 2. Konta księgi głównej (syntetyczne), 3. Konta ksiąg pomocniczych (analityczne), 4. Zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych i analitycznych, sporządzone w sposób zapewniający ich trwałość, 5. Inwentarz. Prawidłowość prowadzenia ksiąg rachunkowych rozumie się jako: 1. Dokumentowanie każdej operacji gospodarczej i powiązanie zapisu z dokumentem w sposób umożliwiający określenie jakich kont i jakiego okresu ona dotyczy; 2. Ujmowanie operacji w układzie chronologicznym i systematycznym; 3. Stosowanie podwójnego zapisu i sprawdzanie poprawności jego stosowania za pomocą odpowiednich zestawień (zestawienie obrotów i sald) 4. Weryfikację poprawności danych liczbowych, wynikających z ksiąg, za pomocą inwentaryzacji. 1
Księgi rachunkowe otwiera się: 1. Na dzień rozpoczęcia działalności, 2. Na początek każdego roku obrotowego, 3. Na dzień zmiany formy prawnej, 4. Na dzień połączenia lub podziału jednostek, powodującego powstanie nowej jednostki, 5. Na dzień rozpoczęcia likwidacji lub postępowania upadłościowego. Plan Kont Ustalany i aktualizowany przez kierownika jednostki. Jest to usystematyzowany wykaz kont (ich nazw i symboli) przeznaczonych do zgodnego z zasadami rejestracji księgowej grupowania operacji gospodarczych charakteryzujących składniki majątkowe, źródła ich finansowania oraz elementarne procesy gospodarcze, przy uwzględnieniu treści ekonomicznej kont. Należy go tak zorganizować, aby: 1. Księgi rachunkowe były prowadzone w sposób usystematyzowany, 2. Informacje wynikające z kont były, w możliwie najwyższym stopniu, dostosowane do potrzeb jednostki, 3. Jej dane zapewniały w pełni możliwość sporządzenia sprawozdań finansowych. Zakładowy Plan Kont (ZPK) powinien zawierać: 1. Opis funkcjonowania kont zawartych w wykazie, 2. Typowe zapisy na tych kontach, 3. Zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych do poszczególnych kont księgi głównej, 4. Określenie operacji, które mogą być dokumentowane za pomocą dowodów zastępczych, 5. Określenie środków trwałych o niskiej wartości (odpis amortyzacyjny uproszczony). 6. Określenie sposobu sporządzania Rzęs. Zestawienie obrotów i sald funkcja kontrolna i informacyjna. Uzgadnianie prawidłowości dokonanych zapisów (tzw. bilans brutto, bilans próbny) wykaz wszystkich kont syntetycznych. Konta są wykazywane z uwzględnieniem co najmniej: 1. Nazwy konta, 2. Salda początkowego, 3. Obrotów DT i Ct, 4. Salda końcowego. Łączna suma obrotów Dt i Ct powinna być sobie równa. Łączna suma sald Dt i Ct powinna być sobie równa. 2
Przykład I. Przedsiębiorstwo usługowe FENIX, którego właścicielem jest pan Wiesław B. posiada następujące składniki majątkowe, które zostały wykazane w bilansie sporządzonym na 01 stycznia 20XX roku. AKTYWA zł PASYWA zł Aktywa trwałe 11000 Kapitał zakładowy 9500 Materiały 1800 Wynik finansowy (zysk) 3000 Należności krótkoterminowe 1100 Kredyty bankowe 2000 Środki pieniężne w kasie 2700 Zobowiązania krótkoterminowe 3000 Środki pieniężne na rachunku bankowym 900 Suma Aktywów 17500 Suma Pasywów 17500 W styczniu, w wyniku działalności tego przedsiębiorstwa zaistniały następujące operacje gospodarcze: 1. Zakupiono dodatkową maszynę pakującą 2500 zł 2. Kontrahent X uregulował należność płacąc przelewem 600 zł 3. Zakupiono za gotówkę 3-letnie obligacje Skarbu Państwa 500 zł 4. Udziałowiec A wniósł w drodze aportu samochód ciężarowy o wartości 7000 zł 5. Zapłacono zobowiązanie wobec dostaw kontrahenta A 300 zł 6. Zapłacono ratę kredytu 650 zł 7. Zaciągnięto dodatkowy kredyt na rozwój działalności w kwocie 2500 zł Na podstawie powyższych informacji o przedsiębiorstwie KILLER należy: a) otworzyć konta bilansowe na początek okresu b) zaksięgować na odpowiednich kontach operacje od 1 do 7 Środki trwałe Kapitał zakładowy Sp. 11000 9500 Sp. 1) 2 500 7 000 (4 4) 7 000 Materiały Wynik finansowy Sp. 1800 3000 Sp. Rozrachunki z odbiorcami Kredyty bankowe Sp. 1100 600 6) 650 6000 Sp. 2 500 (7 Środki pieniężne w kasie Rozrachunki z dostawcami Sp. 2700 500 (3 5) 300 3000 Sp. Środki pieniężne na rachunku bankowym Sp. 4900 2 500 (1 3) 500 2) 600 300 (5 7) 2 500 650 (6 Inwestycje długoterminowe 3
Zadanie 1. Pierwszego stycznia 200X roku w przedsiębiorstwie SKR stan zasobów gospodarczych i źródeł ich finansowania kształtował się następująco: Aktywa Pasywa Towary 8000 Kapitał podstawowy 12000 Należności od odbiorców 6000 Zobowiązania wobec dostawców 5000 Środki pieniężne na rachunku bankowym 3000 Suma aktywów 17000 Suma pasywów 17000 W miesiącu maju w przedsiębiorstwie SKR miały miejsce następujące operacje gospodarcze: Lp. Treść operacji gospodarczych Kwota (zł) 1. Kontrahent Z uregulował przelewem należność 6000 2. Pobrano z banku do kasy środki na bieżące wydatki 300 3. Uregulowano zobowiązanie wobec dostawcy C płacąc przelewem 1000 4. Zakupiono towary płacąc przelewem (towary przyjęto do magazynu) 1500 Na podstawie zestawienia majątku i źródeł finansowania należy otworzyć odpowiednie konta księgowe oraz sporządzić bilans zamknięcia na koniec okresu. Zadanie 2. Podczas normalnej działalności przedsiębiorstwa mogą wystąpić różne operacje gospodarcze. Przykład kilku takich operacji został zamieszczony poniżej. Należy dokonać dekretacji operacji gospodarczych wpisując nazwy kont w poszczególne rubryki oraz określić charakter każdej z operacji. 1. Zakupiono przelewem 3-letnie obligacje Skarbu Państwa 2. Udziałowcy wpłacili gotówką 15 000 zł na rozszerzenie działalności 3. Część towarów (zakupionych na kredyt) zwrócono dostawcy z powodu ich złej jakości 4. Spłacono część długu wobec dostawców 5. Zakupiono materiały biurowe za gotówkę i przeznaczono je do bezpośredniego zużycia 6. Na potrzeby działalności usługowej zakupiono części zamienne do napraw sprzętu rtv 7. Zakupiono towary na kredyt kupiecki, płatność nastąpi za 20 dni 8. Zakupiono za gotówkę nową maszynę pakującą 4
9. Pobrano z banku do kasy gotówkę na bieżące potrzeby w kwocie 1500 zł 10. Opłacono gotówką i zaksięgowano w koszty rachunek za usługę obcą 11. Dokonano księgowania amortyzacji programu komputerowego w kwocie 200 zł 12. W drodze aportu udziałowiec A wniósł do spółki XYZ maszynę pakującą o wartości 3200 zł Zadanie 3. Przedsiębiorstwo ESTTLE S. A. zajmuje się produkcja lamp samochodowych różnego typu. Działalność gospodarczą przedsiębiorstwa w okresie sprawozdawczym charakteryzują zapisy na kontach księgowych: Materiały Kapitał zapasowy sp. 11000 4000 (3 17700 sp. 2) 8000 Rozrachunki z odbiorcami Zobowiązania wobec dostawców sp. 11500 9500 (4 10) 8700 21500 sp. 11) 600 5000 (5 Rachunek bankowy Kredyt bankowy sp. 14000 5500 (1 1) 5500 26000 sp. 4) 9500 8000 (2 50 (9 600 (11 Kasa Przychody ze sprzedaży usług sp. 6500 8700 (7 20400 (6 6) 20400 8700 (10 Zużycie materiałów Koszty finansowe 3) 4000 9) 50 Rozrachunki z Usługi obce tytułu wynagrodzeń 5) 5000 2300 (8 Wynagrodzenia 7) 8700 8) 2300 5
Należy: 1. Zastanowić się nad treścią zaksięgowanych operacji gospodarczych. 2. Otworzyć i rozliczyć konto Wynik finansowy oraz podać interpretację sald tego konta. 3. Uzupełnić wzorcowe zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych oraz scharakteryzować potrzebę jego sporządzania. Lp. konto ksiegowe 1 2 ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD stan BO obroty miesiąca obroty narastajaco stan BZ 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 SUMA Zadanie 4. Przedsiębiorstwo produkcyjno usługowe MIKS wykazało w bilansie sporządzonym na dzień 31.12.200X wykazało następujące stany składników bilansowych: Aktywa Pasywa A. Aktywa trwałe 41750 A. Kapitał (fundusz) własny 50850 I. Wartości niematerialne i prawne 5500 I. Kapitał (fundusz) podstawowy 27000 II. Rzeczowe aktywa trwałe 35000 IV. Kapitał (fundusz) zapasowy 3000 IV. Inwestycje długoterminowe 1250 VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych 2500 B. Aktywa obrotowe 14200 VIII. Zysk (strata) netto 18350 I. Zapasy 4000 II. Należności krótkoterminowe 3200 III. Inwestycje krótkoterminowe 7000 B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania 5100 1. Kasa 2500 II. Zobowiązania długoterminowe 1500 2. Rachunek bankowy 4500 III. Zobowiązania krótkoterminowe 3600 AKTYWA RAZEM 55950 RAZEM PASYWA 55950 6
W ciągu roku obrotowego miały miejsce następujące operacje gospodarcze: Lp. Treść operacji gospodarczej Kwota (zł) 1 Zakupiono za gotówkę komputer, który przyjęto do użytkowania (FV) 2500 2 Spłacono przelewem z rachunku bieżącego zobowiązanie wobec dostawcy A 1500 3 Zakupiono i przyjęto dostawę materiałów (zapłata kwoty faktury otrzymanej od 2000 dostawcy nastąpi w terminie późniejszym) 4 Otrzymano w gotówce pożyczkę z banku 3000 5 Zakupiono za gotówkę akcje przedsiębiorstwa RYTM przeznaczone do 1500 dalszej sprzedaży 6 Zakupiono płacąc przelewem długoterminowe obligacje wyemitowane przez 700 UM Poznań 7 Kontrahent XY uregulował należność płacąc gotówką 450 Na podstawie powyższych informacji należy: 1. Korzystając z bilansu otwarcia otworzyć konta księgowe i zaksięgować na nich stany początkowe. 2. Zaksięgować kolejno 7 operacji gospodarczych oraz dokonać ich charakterystyki. 3. Zamknąć konta księgowe i sporządzić bilans zamknięcia ustalając kwotę zysku netto za pomocą równania bilansowego. Zadanie 5. Proszę podać, które z wymienionych przedsiębiorstw ma obowiązek prowadzić księgi rachunkowe zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2004 r. nr 229, poz. 2276 z późn. zm.): Lp. Charakter działalności 1 Spółka z o. o. 2 Spółka jawna 3 Spółka cywilna osób prawnych 4 Spółka partnerska 5 Spółka komandytowo-akcyjna 6 Spółka komandytowa 7 Spółka akcyjna 8 Spółka cywilna osób fizycznych Zadanie 6. W przedsiębiorstwie JACA Sp. z o. o. w czerwcu br. Wystąpiły następujące operacje gospodarcze: 1. 03.06. KW 50/05 zakupiono materiały płacąc gotówką 1 750 zł 2. 07.06. Fa 32/05 otrzymano fakturę za usługi transportowe 1 100 zł 3. 12.06. Kp 24/05 kontrahent A uregulował należność płacąc gotówką 1 520 zł 4. 16.06. Wb 128/05 zakupiono komputer przenośny płacąc przelewem 6 000 zł 5. 19.06. Rw/89/01 wydano materiały do bezpośredniego zużycia 1 200 zł Na podstawie zaprezentowanych danych należy: 1. Zarejestrować operacje od 1 do 5 w dzienniku. 2. Ująć operacje od 1 do 5 na kontach księgi głównej (stany początkowe oznaczyć symbolem X) 7
Dziennik księgi głównej Lp. Data Dowód księgowy Treść operacji gospodarczej Kwota operacji 1 2 3 4 5 Zadanie 7. W przedsiębiorstwie produkcyjno handlowym FISKAR będącym pracowniczą spółką akcyjną w październiku 200X roku miały miejsce następujące operacje gospodarcze: Lp. Treść operacji i dowód księgowy Kwota operacji 1 Przedsiębiorstwo KS przekazało nieodpłatnie maszynę pakującą PAK III 13800 zł (PT nr 2) 2 Uregulowano zobowiązanie wobec kontrahenta A (WB nr 115) 1500 zł 3 Przyjęto do magazynu zakupione materiały (PZ nr 41) 2400 zł 4 Sprzedano za gotówkę wyroby gotowe (KP nr 111) 1900 zł 5 Pracownik Kowalski pobrał zaliczkę na koszty podróży służbowej (KW nr 32) 1250 zł Posiadając powyższe informacje należy: 1. Zaksięgować powyższe operacje gospodarcze w dzienniku (wzór w zadaniu 6) określając samodzielnie daty operacji gospodarczych (stany początkowe na kontach oznaczyć symbolem X). 2. Zaksięgować powyższe operacje na kontach syntetycznych. 8
Zadanie 8. Proszę o przypisanie odpowiedniej zasady rachunkowości do następujących rozwiązań stosowanych przez przedsiębiorstwo: 1. Stosowanie uproszczeń w ewidencji operacji gospodarczych niewywierających istotnego wpływu na wynik finansowy 2. Wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej jednostki 3. Stosowanie w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów i ustalania wyniku finansowego 4. Stosowanie niezmiennych metod dokonywania odpisów amortyzacyjnych przez cały okres użytkowania środka trwałego 5. Zmiana zasad (polityki) rachunkowości od pierwszego dnia roku obrotowego 6. Ustalenie wpływu zmian zasad (polityki) rachunkowości na wynik finansowy, z podaniem przyczyn tych zmian 7. Przyjęcie założenia, że jednostka będzie kontynuować w dającej się przewidzieć przyszłości działalność niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości 8. Ujęcie wszystkich osiągniętych, przypadających na rzecz jednostki, przychodów obciążających ją kosztów związanych z tymi przychodami, dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty 9. Zaliczenie do aktywów i pasywów danego okresu gospodarczego kosztów lub przychodów dotyczących przyszłych okresów oraz przypadających na ten okres, kosztów, które jeszcze nie zostały poniesione 10. Ujęcie w ewidencji wszystkich pozostałych kosztów operacyjnych strat nadzwyczajnych. Stosowane rozwiązanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Odpowiednia zasada rachunkowości Zadanie 9. W spółce cywilnej ERIS w styczniu 200X roku miały miejsce następujące operacje gospodarcze: Dowód Lp. Data Treść operacji gospodarczej Kwota operacji księgowy 1. 05.01. WB 23 Spłacono ratę kredytu długoterminowego płacąc przelewem 3450 zł 2. 13.01. PZ 55 Otrzymano dostawę materiałów 2900 zł 3. 19.01 KW 21 Wypłacono pracownikowi zaliczę na delegację służbową 650 zł 4. 22.01 R-k 28 Wydano odbiorcom wyroby gotowe, wystawiając jednocześnie rachunek 2800 zł Na podstawie powyższych informacji należy: 1. Dokonać dekretacji poszczególnych operacji gospodarczych. 2. Uzgodnić zapisy w dzienniku i księdze głównej. 9
Lp. Data Nr. Dowodu Treść operacji Suma ogólna 1. Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct 2. 3. 4. Suma Lp. Data Nr. Dowodu Treść operacji Suma ogólna 1. Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct 2. 3. 4. Suma 10
Zadanie 10*. W przedsiębiorstwie GRYF sp. z o. o. księgowa dokonała następujących księgowań operacji gospodarczych na kontach księgi głównej: 200 Rozrachunki z odbiorcami 810 Pozostałe kapitały (fundusze) 600 Produkty gotowe (X) sp. (X) sp. sp. (X) 900 (1 28000 (2 4) 500 1200 310 Materiały 010 Środki trwałe 200 Rozrachunki z odbiorcami sp. (X) 500 (4 sp. (X) 5000 (5 sp. (X) 1) 900 2) 28000 3) 1200 083 Środki trwałe w budowie 138 Kredyty bankowe sp. (X) (X) sp. 6) 1000 5) 5000 1000 (6 10000 (7 234 Inne rozrachunki z pracownikami 131 Rachunek bankowy sp. (X) 7) 10000 Treść poszczególnych operacji gospodarczych była następująca: Lp. Treść operacji i dowód księgowy Kwota operacji (zł) 1 Otrzymano wraz z fakturą dostawę materiałów 1900 2 Przyjęto w formie aportu wniesiony przez udziałowca środek trwały 29000 3 Wydano z magazynu sprzedane wyroby gotowe 2200 4 Wydano materiały do produkcji 1500 5 Przyjęto do użytkowania maszynę zgrzewającą po jej zamontowaniu 6000 6 Pracownik pobrał w gotówce zaliczkę na zakup materiałów 2000 7 Na rachunek bankowy wpłynęła I transza kredytu bankowego 11000 Znając treść poszczególnych operacji gospodarczych należy: 1. Ustalić czy księgowa przedsiębiorstwa GRYF poprawnie zaksięgowała wszystkie operacje gospodarcze. 2. Jeżeli księgowa popełniła błędy w operacjach od 1 do 4, należy poprawić zapisy na kontach stosując storno czerwone. 3. Jeżeli księgowa popełniła błędy w pozostałych operacjach należy poprawić zapisy na kontach stosując storno czarne. 4. Proszę zastanowić się nad zastosowanymi korektami błędów księgowych. 11
Zadanie 11*. Stan majątkowy przedsiębiorstwa handlowo usługowego Jantar w Ustce kształtował się następująco na początek okresu sprawozdawczego: Lp. Składnik majątku przedsiębiorstwa Wartość (zł) 1 Środki pieniężne w kasie 6000 2 Inwestycje długoterminowe 3300 3 Kapitał zapasowy 6500 4 Towary handlowe 5000 5 Środki pieniężne na rachunku bankowym 13100 6 Zobowiązania wobec dostawców 6000 7 Kapitał podstawowy 2500 8 Środki trwałe 4000 9 5-letni kredyt bankowy 2300 10 Należności od odbiorców 3500 11 Krótkoterminowe należności od pracowników 1200 12 Zobowiązania publicznoprawne 9000 W ciągu okresu sprawozdawczego miały miejsce następujące operacje gospodarcze: Lp. Treść operacji gospodarczej i dowód księgowy Kwota operacji (zł) 1 Sprzedano za gotówkę towary handlowe w cenie sprzedaży Cena zakupu 3900 3500 2 Sprzedano usługi za gotówkę 8000 3 Właściciel Karlik wniósł w drodze aportu środek trwały 2400 4 Otrzymano rachunek za energię elektryczną 1050 5 Spłacono przelewem ratę kredytu wraz z odsetkami 2500 6 Zapłacono czynsz za dzierżawę hali magazynowej 1300 7 Zakupiono paliwo do samochodów dostawczych (zapłata nastąpi za 21 dni) 1250 8 Uregulowano zobowiązanie wobec ZUS (przelew) 1700 9 Uregulowano zobowiązanie wobec kontrahenta Fula 2400 10 Wypłacono z kasy zaległe wynagrodzenie dla pracownika Patka 4000 Na podstawie powyższych informacji należy: 1. Sporządzić bilans otwarcia przedsiębiorstwa Jantar. 2. Otworzyć konta i zaksięgować na nich stany początkowe oraz operacje gospodarcze od 1 do 10. 3. Ustalić wynik działalności (konto Wynik finansowy). 4. Sporządzić zestawienie obrotów i sald. 5. Na podstawie zestawienia obrotów i sald sporządzić bilans zamknięcia. 12