Drewno i ³yko wtórne drzew iglastych na przyk³adzie sosny pospolitej Elementy i struktura drewna wtórnego sosny pospolitej Przekrój poprzeczny przez kambium i wtórne tkanki waskularne (przewodz¹ce) sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Obserwacja drewna wtórnego. Preparat traktowany safranin¹, która barwi œciany zlignifikowane na czerwono oraz zieleni¹ œwietlist¹, która barwi œciany celulozowe na zielono. Dokoñcz schemat i wprowadÿ objaœnienia: elementy systemu pod³u nego drewna: cewka pod³u na, jamka lejkowata, pod³u ny przewód ywiczny, komórka kana³owa (epitelu), komórka miêkiszu drzewnego przy przewodzie ywicznym; elementy systemu poprzecznego drewna: promieñ ³ykodrzewny jednorzêdowy (czêœæ drzewna i ³ykowa), komórka miêkiszowa promienia, cewka poprzeczna (syn. promieniowa), jamka lejkowata, jamka okienkowa (pó³prosta); promieñ ³ykodrzewny wrzecionowaty (wielorzêdowy, zawieraj¹cy poprzeczny przewód ywiczny). Zwróæ uwagê na u³o enie pochodnych kambium w rzêdach promieniowych, zaobserwuj, na których œcianach najliczniej wystêpuj¹ po³¹czenia w postaci jamek lejkowatych. ³yko wtórne kambium Roczny przyrost drewna wtórnego drewno wczesne drewno póÿne Granica rocznego przyrostu drewna wtórnego 40
Przekrój pod³u ny, promieniowy przez drewno wtórne sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Preparat traktowany safranin¹, która barwi œciany zlignifikowane na czerwono oraz zieleni¹ œwietlist¹, która barwi œciany celulozowe na zielono. WprowadŸ objaœnienia: cewki pod³u ne drewna wczesnego i póÿnego, promieñ drzewny niejednorodny: cewki promieniowe i komórki miêkiszowe.wska na rysunku jamki lejkowate; miêdzy dwiema cewkami pod³u nymi, miêdzy cewk¹ pod³u n¹ i poprzeczn¹, miêdzy dwiema cewkami poprzecznymi; jamkê pó³prost¹ (tu okienkow¹) miêdzy komórk¹ miêkiszow¹ promienia i cewk¹ pod³u n¹. Dorysuj jamki proste miêdzy komórkami miêkiszowymi promienia. Na schemacie nie uwzglêdniono pod³u nych i poprzecznych przewodów ywicznych. Przekrój pod³u ny, styczny przez drewno wtórne sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae).Preparat traktowany safranin¹, która barwi œciany zlignifikowane na czerwono oraz zieleni¹ œwietlist¹, która barwi œciany celulozowe na zielono. WprowadŸ objaœnienia: promieñ drzewny jednorzêdowy i wielorzêdowy (syn. wrzecionowaty, zawieraj¹cy poprzeczny przewodów ywiczny), komórka kana³owa (k. epitelu), komórka miêkiszowa promienia drzewnego, cewka promieniowa, cewka pod³u na, jamka lejkowata, jamka pó³prosta (tu okienkowa). Promieñ drzewny (powiêkszenie) 41
Elementy strukturalne w zmacerowanym drewnie sosny. Wymieñ typy jamek wystêpuj¹cych w œcianie cewki pod³u nej w drewnie sosny. Napisz z jakimi elementami drewna umo liwiaj¹ one kontakt. - Pinaceae). Budowa jamki lejkowatej w cewce drewna wtórnego sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate Widok na przekrojach pod³u nych - stycznym i promieniowym. Na rysunku wprowadÿ objaœnienia. Narysuj jamkê lejkowat¹ na przekroju stycznym, jeœli p³aszczyzna przekroju nie przechodzi przez œrodek jamki. A Na nastêpne zajêcia przygotuj przestrzenny model drewna sosny zwyczajnej, uwzglêdniaj¹c przekrój poprzeczny, pod³u ny styczny i pod³u ny promieniowy zachowuj¹c ci¹g³oœæ przebiegu elementów drewna na przejœciu z jednego przekroju na drugi. Minimalne wymiary pola przekroju 10 x 10 cm. Podstaw¹ zaliczenia jest poprawne wykonanie modelu i wykazanie siê umiejêtnoœci¹ wyczerpuj¹cego objaœnienia jego elementów. 42
yko iglastych Elementy i struktura ³yka E wtórnego sosny pospolitej Przekrój poprzeczny przez kambium i wtórne tkanki waskularne (przewodz¹ce) sosny pospolitej - Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Obserwacja ³yka wtórnego. Preparat traktowany safranin¹, która barwi œciany zlignifikowane na czerwono oraz zieleni¹ œwietlist¹, która barwi œciany celulozowe na zielono. Po³¹cz podane objaœnienia z elementami strukturalnymi. rzêdach promieniowych. Zwróæ uwagê na u³o enie pochodnych kambium w niefunkcjonuj¹ce promieñ ³ykowy komórka miêkiszowa promienia yko wtórne: komórka sitowa pole sitowe funkcjonuj¹ce komórka miêkiszu ³ykowego (pod³u nego) Kambium inicja³ wrzecionowaty inicja³ promieniowy Drewno wtórne cewka pod³u na promieñ drzewny cewka promieniowa (poprzeczna) komórka miêkiszowa promienia 43
Przekrój pod³u ny, promieniowy przez kambium i wtórne tkanki waskularne (przewodz¹ce) sosny pospolitej Pinus sylvestris (sosnowate - Pinaceae). Obserwacja ³yka wtórnego. Preparat traktowany safranin¹, która barwi œciany zlignifikowane na czerwono, oraz zieleni¹ œwietlist¹, która barwi œciany celulozowe na zielono. WprowadŸ objaœnienia: elementy systemu pod³u nego ³yka: komórka sitowa z polem sitowym, komórka miêkiszu pod³u nego; elementy systemu poprzecznego ³yka: promieñ ³ykodrzewny - czêœæ ³ykowa, komórka bia³kowa (syn. albuminowa, Strasburgera), zwyk³a komórka miêkiszu promieniowego. ³yko wtórne kambium drewno wtórne cewka pod³u na Promieñ ³ykodrzewny, czêœæ... Promieñ ³ykodrzewny, czêœæ drzewna komórka miêkiszu promieniowego cewka poprzeczna Przekrój pod³u ny promieniowy przez kambium i wtórne tkanki waskularne sosny pospolitej. Obserwacja ³yka wtórnego. Preparat barwiony b³êkitem anilinowym na obecnoœæ kalozy w polach sitowych. Podaj przeciêtne wymiary pola sitowego i jego porów. Objaœnij terminy: kaloza spoczynkowa i kaloza ostateczna. Literatura podstawowa: Gorczyñski T. (red.) - Æwiczenia z botaniki. Wydania od 1978 r. PWN. Braune W., Leman A., Taubert H. - Praktikum z anatomii roœlin. 1975. PWN, Warszawa. Tomanek J. - Botanika leœna. 2008. PWRiL, Warszawa. Szweykowska A., Szweykowski J. - Botanika. Tom 1: Morfologia. 2004 i póÿniejsze wydania. PWN, Warszawa. Hejnowicz Z. - Anatomia i histogeneza roœlin naczyniowych. 2002. PWN. Kokociñski W. - Anatomia drewna. Poznañ 2002. Nak³adem autora. Literatura uzupe³niaj¹ca: Hejnowicz Z. - Anatomia rozwojowa drzew. 1973. PWN, Warszawa. Esau K. - Anatomia roœlin. 1973. PWRiL, Warszawa. Malinowski E. - Anatomia roœlin. 1981. PWN, Warszawa. Zimmermann M.H., Brown C.L. - Drzewa, struktura i funkcje. 1981. PWN, Warszawa. 44