NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Rzeszowie ul. Kraszewskiego 8, 35-016 Rzeszów Rzeszów, dnia grudnia 2008 r. LRZ 410-16-2-08 P/08/023 Pan Piotr Hirszberg p.o. Naczelnika Urzędu Skarbowego w Przemyślu Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r., Nr 231, poz. 1701), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Rzeszowie przeprowadziła w Urzędzie Skarbowym w Przemyślu kontrolę dotyczącą egzekwowania przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w Przemyślu zaległości podatkowych i niepodatkowych w latach 2007 2008 (I półrocze). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli podpisanym w dniu 28 listopada 2008 r. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Rzeszowie, na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuje Panu Naczelnikowi niniejsze WYSTĄPIENIE POKONTROLNE NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia kontrolowany zakres działań, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, Ŝe według stanu na dzień 31 grudnia 2007 r. zaległości brutto w Urzędzie wynosiły 26.189,1 tys. zł, zaś według stanu na dzień 30 czerwca 2008 r. - 27.997,8 tys. zł. W kontroli szczegółową analizą objęto postępowania zabezpieczające i egzekucyjne, prowadzone przez Naczelnika wobec 6 największych dłuŝników, których zaległości łącznie osiągnęły wartość 10.749,55 tys. zł. Ustalono, Ŝe zaległości w wysokości 202,97 tys. zł (dot. 3 spośród w/w dłuŝników) nie zostały zabezpieczone na Ŝadnym etapie postępowania, pomimo wystąpienia przesłanek przewidzianych przepisami art. 33 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja 1
podatkowa (Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 ze zm.), zwanej dalej ustawą OP. W trakcie postępowań egzekucyjnych prowadzonych w stosunku do powyŝszych zaległości, organ egzekucyjny nie ustalił w sposób rzetelny majątku podatników i nie dokonał zabezpieczenia zaległości hipoteką przymusową i/lub zastawem skarbowym. Zobowiązania innego spośród ww. dłuŝników, wynoszące 918,04 tys. zł, zostały zabezpieczone przez Urząd jedynie na pojeździe mechanicznym o wartości 3 tys. zł, na co jednak wpływ miał zbyt późno złoŝony wniosek Dyrektora UKS o zabezpieczenie naleŝności. Stwierdzono, Ŝe dłuŝnik posiadał inne składniki majątkowe o łącznej wartości 160,5 tys. zł, które zostały zbyte w czasie trwania kontroli UKS lub po jej zakończeniu. Urząd nie zabezpieczył na znanych mu składnikach ruchomych majątku zobowiązań podatkowych innego dłuŝnika w wysokości 7.065,96 tys. zł, ograniczając się do pięciokrotnego zabezpieczenia tych samych składników majątkowych, tj. kwot zwrotów podatku VAT oraz środków pienięŝnych znajdujących się na rachunku bankowym w wysokości 508,48 zł, a takŝe jednokrotnego zabezpieczenia nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku tegoŝ podatnika, Naczelnik Urzędu jako organ egzekucyjny w trakcie postępowania egzekucyjnego nie zajął innych składników ruchomych jego majątku, znanych organowi egzekucyjnemu, a które w późniejszym czasie zostały zbyte przez zobowiązanego. NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, Ŝe Urząd w trakcie prowadzonych postępowań egzekucyjnych nie wykorzystał w pełni moŝliwości wynikających z przepisu art. 36 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r., Nr 229, poz. 1954 ze zm.), zwanej dalej ustawą o postępowaniu w administracji, w celu ustalenia majątku 3 największych dłuŝników objętych szczegółową kontrolą, których zaległości wynosiły 10.546,58 tys. zł. W kontroli ustalono, Ŝe w przypadku 2 podmiotów Urząd nie wystąpił z zapytaniami dotyczącymi ich składników majątkowych do Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych i do Komisji Nadzoru Finansowego, zaś w przypadku 1 do Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Ponadto w 1 sprawie Urząd nie wystąpił do Dyrektora UKS z wnioskiem o ujawnienie składników majątkowych podatnika. NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, Ŝe wobec 2 podatników spośród ww., których zaległości wynosiły 7.984 tys. zł, z opóźnieniem wystawiano tytuły wykonawcze oraz wykonywano poszczególne czynności egzekucyjne. W kontroli ustalono, Ŝe prowadząc postępowanie zabezpieczające wobec tych 2 dłuŝników, Naczelnik Urzędu nie przedłuŝył terminu wszczęcia postępowania 2
egzekucyjnego zgodnie z przepisem art. 159 2 ustawy o postępowaniu w administracji, pomimo Ŝe postępowania te trwały dłuŝej niŝ 3 miesiące. W przypadku 1 z nich, posiadającego zaległości w wysokości 918,04 tys. zł, organ egzekucyjny wykonał 5 czynności egzekucyjnych dopiero w trakcie trwania niniejszej kontroli NIK, tj. po upływie 10 miesięcy od dnia doręczenia tytułów wykonawczych. Urząd posiadał m. in. informacje o zatrudnieniu podatnika od 17 października 2007 r., lecz zajęcia wynagrodzenia dokonał dopiero w dniu 26 sierpnia 2008 r. W tym samym przypadku Urząd nie wystawił tytułów wykonawczych w terminie 14 dni od daty doręczenia upomnień, wskazanym w art. 154 4 ustawy o postępowaniu w administracji, co doprowadziło do wygaśnięcia zabezpieczenia, ustanowionego na pojeździe mechanicznym. W kontroli szczegółową analizą poddano próbę 70 tytułów wykonawczych na łączną kwotę 1.620,02 tys. zł, wybraną z 56.435 tytułów na kwotę 34.646,26 tys. zł, w stosunku do których na dzień 30 czerwca 2008 r. nie podjęto Ŝadnych czynności egzekucyjnych lub pierwsze czynności egzekucyjne zostały podjęte po upływie 45 dni od dnia ich wpływu do Urzędu lub komórki egzekucyjnej Urzędu. Na podstawie tej analizy NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, Ŝe w Urzędzie wystawianie tytułów wykonawczych (i upomnień), wprowadzanie ich do systemu Egapoltax, wykonywanie pierwszych czynności egzekucyjnych nie było realizowane na bieŝąco, oraz Ŝe nie wykorzystywano wszystkich moŝliwości dla ustalenia majątku zobowiązanych. W kontroli ustalono, Ŝe na 70 badanych tytułów wykonawczych 17 tytułów obcych (24,3%) na kwotę 213,95 tys. zł nie zostało na bieŝąco wprowadzonych w Urzędzie do systemu Egapoltax. Tytuły te zostały zaewidencjonowane w tym systemie w terminach od 32 do 433 dni od daty ich wpływu do Urzędu. W 6 przypadkach (8,6%), dotyczących naleŝności z tytułu dochodów budŝetu państwa w wysokości 178,07 tys. zł, stwierdzono, Ŝe wystawianie upomnień i tytułów wykonawczych nie odbywało się na bieŝąco. Upomnienia w przedmiotowych sprawach zostały wystawione przez Urząd w okresie od 62 do 752 dni od daty powstania zaległości. W kontroli ustalono, Ŝe tytuły wykonawcze w ww. sprawach nie zostały wystawione w terminie wynikającym z postanowień 3 ust. 1 w związku z 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz. 1541 ze zm.), tj. po upływie 7 dni od daty doręczenia upomnień. Termin taki wskazany był przez Urząd w wystawionych upomnieniach, lecz tytuły wykonawcze w tych sprawach Urząd wystawił w okresie od 28 do 31 dni od daty odebrania upomnień przez zobowiązanych lub ustania wstrzymania wykonania decyzji. 3
W przypadku 49 tytułów (70%), na kwotę 1.580,76 tys. zł stwierdzono, Ŝe pierwsze czynności egzekucyjne nie były wykonywane na bieŝąco. W ww. sprawach zostały one podjęte w okresie od 44 do 1.466 dni od daty wpływu tytułów wykonawczych do Urzędu, Działu Egzekucyjnego lub od dnia ich wystawienia. W ocenie NajwyŜszej Izby Kontroli powyŝsze działania Urzędu nie przyczyniały się do prawidłowej windykacji naleŝności budŝetowych i realizacji przez Naczelnika Urzędu zadań określonych w przepisie art. 19 1 ustawy o postępowaniu w administracji. Odnośnie 18 tytułów wykonawczych (25,7%) na łączną kwotę 40,74 tys. zł, które wpłynęły do Działu Egzekucyjnego w latach 2006 2008 ustalono, Ŝe Urząd nie podjął Ŝadnej próby doręczenia ich odpisów zobowiązanym. Jak wyjaśniono, przyczyną tego zaniechania były: brak informacji o majątku podatników w bazie Poltax Urzędu, duŝa liczba tytułów wykonawczych do załatwienia oraz posiadanie informacji o bezskutecznej egzekucji wobec podatnika prowadzonej na podstawie innych tytułów wykonawczych. W stosunku do 34 tytułów wykonawczych (48,6%) na kwotę 1.441,59 tys. zł, ustalono, Ŝe Naczelnik Urzędu nie podjął wszystkich moŝliwych czynności w celu ustalenia majątku zobowiązanych lub dokonywał poszczególnych czynności z opóźnieniem. W szczególności nie skorzystał z moŝliwości występowania z wnioskami o udzielenie informacji z Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych lub Komisji Nadzoru Finansowego czy Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, do czego upowaŝniał go przepis art. 36 1 ustawy o postępowaniu w administracji. W postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych na podstawie 5 tytułów wykonawczych (7,1%) na kwotę 791,48 tys. zł Naczelnik Urzędu jako organ egzekucyjny nie zajął znanych mu składników majątkowych. W ocenie NajwyŜszej Izby Kontroli powyŝsze nieprawidłowości i uchybienia mogły mieć wpływ na fakt, iŝ Skarb Państwa nie otrzymał do dnia kontroli naleŝnych mu dochodów w wysokości 1.118,7 tys. zł. NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie próby 44 zaległości podatkowych na łączną kwotę 1.215,37 tys. zł stwierdziła, Ŝe w przypadku 1 zaległości (2,3%) w wysokości 15,83 tys. zł Naczelnik Urzędu pomimo wcześniej doręczonego upomnienia w miesiącu lipcu i sierpniu 2008 r. nie wystawił tytułu wykonawczego na tą zaległość. NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, iŝ wskaźniki realizacji oraz efektywności egzekucji tytułów wykonawczych, wystawionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, były niŝsze od takich wskaźników dotyczących tytułów podatkowych własnych Urzędu oraz tytułów przekazanych przez jednostki samorządu terytorialnego. 4
W kontroli ustalono, Ŝe najwyŝsze wskaźniki realizacji w latach 2006 i 2007, posiadały tytuły wykonawcze dotyczące zaległości podatkowych stanowiących dochody budŝetu państwa (SM), które wynosiły odpowiednio: 37,5% i 38,7%. NajwyŜszy wskaźnik realizacji w I półroczu 2008 r. wynoszący 24,4% został osiągnięty w zakresie tytułów wystawionych przez jednostki samorządu terytorialnego (SW). Stwierdzono, Ŝe wskaźniki realizacji tytułów wystawionych i przekazanych przez ZUS w tych okresach wynosiły odpowiednio: 14,9%, 15,8% i 8%. W latach 2006, 2007 i w I półroczu 2008 r. najwyŝsze wskaźniki efektywności egzekucji posiadały tytuły wystawione przez jednostki samorządu terytorialnego (SW), które wynosiły odpowiednio: 16,8%, 21% i 11,7%. Ustalono, Ŝe wskaźniki efektywności egzekucji tytułów wystawionych przez ZUS w tych okresach przedstawiały się odpowiednio: 7,3%, 8% oraz 3,8%. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia dopuszczenie do odpisania w okresie objętym kontrolą zaległości w wysokości 31.083,4 tys. zł, będącego następstwem braku skutecznych działań w zakresie egzekwowania w latach 1999 2006, prowadzonych przez poprzedniego Naczelnika Urzędu. NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, iŝ poprzedni Naczelnik Urzędu pełniący tę funkcję do 19 marca 2007 r. dopuścił do odpisania (z tytułu przedawnienia) naleŝności podatkowych stanowiących dochody budŝetu państwa w wysokości 35.285,34 tys. zł, w tym: 11.005,33 tys. zł naleŝności głównych oraz 24.280,01 tys. zł naliczonych odsetek. Dopuścił takŝe do odpisania (z tego samego tytułu) naleŝności podatkowych stanowiących dochody jednostek samorządu terytorialnego w wysokości 74,04 tys. zł, w tym: 35,68 tys. zł naleŝności głównych i 38,36 tys. zł naliczonych odsetek. W kontroli ustalono, Ŝe w postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych wobec 6 dłuŝników objętych szczegółową kontrolą, których zaległości wynosiły 31.083,4 tys. zł, ówczesny Naczelnik Urzędu jako organ egzekucyjny nie wykonał wszystkich moŝliwych czynności w celu ustalenia majątku zobowiązanych, mogącego stanowić przedmiot egzekucji bądź zabezpieczenia, przewidzianych w treści art. 36 1 ustawy o postępowaniu w administracji. W szczególności Naczelnik Urzędu nie występował do: banków z wnioskami o zajęcie ewentualnych środków zgromadzonych na rachunkach bankowych zobowiązanych, sądów prowadzących księgi wieczyste z wnioskami o udzielenie informacji czy zobowiązani są właścicielami lub współwłaścicielami nieruchomości, Komisji Papierów Wartościowych i Giełd z zapytaniami czy zobowiązani posiadają papiery wartościowe, a takŝe do Dyrektora UKS z wnioskami o ujawnienie składników majątkowych. 5
NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, Ŝe w stosunku do 1 podatnika, któremu odpisano z tytułu przedawnienia największą kwotę, tj. 29.378,15 tys. zł, w tym: 8.685,82 tys. zł zaległości głównych i 20.692,32 tys. zł naliczonych odsetek, Naczelnik Urzędu jako organ egzekucyjny nie wykonał jakichkolwiek skutecznych czynności egzekucyjnych, mających na celu ustalenie jego majątku. W kontroli ustalono, Ŝe w stosunku do zaległości tego zobowiązanego w latach 1999 i 2002 prowadzonych było kilka postępowań egzekucyjnych. Podstawę umorzenia dwóch postępowań, prowadzonych w 1999 r. ze względu na nieściągalność naleŝności stanowiły protokoły o stanie majątkowym tego podatnika (podmiotu), sporządzone przez poborcę skarbowego z oświadczenia dozorcy, który odmówił podania swoich danych personalnych oraz podpisania protokołu. Trzecie z prowadzonych w 1999 r. postępowań egzekucyjnych zostało umorzone przez Naczelnika Urzędu na podstawie protokołu o stanie majątkowym, spisanym z oświadczenia byłego członka zarządu zobowiązanego. Oprócz powyŝszych czynności, organ egzekucyjny w postępowaniach prowadzonych w 1999 r., a następnie w 2002 r. nie wykonał innych działań mających na celu skuteczne ustalenie stanu majątkowego tego dłuŝnika, uzasadniając to tym, iŝ czynności wykonane w postępowaniach prowadzonych w latach wcześniejszych nie wykazały majątku podlegającego egzekucji. NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, Ŝe w trakcie postępowań egzekucyjnych prowadzonych w 1999 r. i 2002 r. wobec ww. podatnika, ówczesny Naczelnik Urzędu był w posiadaniu informacji przekazanych mu przez inne urzędy skarbowe oraz podmioty gospodarcze, świadczące o tym, iŝ podatnik ten posiadał składniki majątkowe. W kontroli ustalono, Ŝe poprzedni Naczelnik dysponował informacjami, otrzymanymi z innych urzędów skarbowych oraz od róŝnych przedsiębiorców, z których wynikało, Ŝe zobowiązany m. in. nabył inne przedsiębiorstwa. Naczelnik posiadał takŝe sprawozdania finansowe tego podatnika, wykazujące majątek o wartości kilkudziesięciu milionów złotych, mogący stanowić przedmiot egzekucji bądź zabezpieczenia naleŝności podatkowych. Informacje powyŝsze nie zostały wykorzystane przez ówczesnego Naczelnika Urzędu do celów egzekucyjnych, jak teŝ nie zostały przez niego przekazane pracownikom podległego mu Działu Egzekucyjnego Urzędu. W kontroli ustalono, iŝ w dniu 20 lutego 2002 r. ówczesny Naczelnik Urzędu sporządził wniosek o wpis hipoteki przymusowej, obejmujący część zaległości ww. podatnika w kwocie łącznej 4.435,58 tys. zł. Wnioskiem objęte zostały jedynie zaległości podatkowe w podatku VAT i opłacie skarbowej, tj. zaległości objęte tytułami wykonawczymi, które były 6
wprowadzone do systemu komputerowego. Wnioskiem tym nie została objęta zaległość w podatku CIT w kwocie 205,01 tys. zł, bowiem tytuł wykonawczy, przekazany do Działu Egzekucyjnego w 2001 r., nie został wprowadzonego do systemu Egapoltax do dnia sporządzenia przedmiotowego wniosku. Wskazany tytuł wykonawczy wprowadzony został do systemu w dniu 21 lutego 2002 r., tj. w dniu następnym po sporządzeniu wniosku o wpis hipoteki przymusowej. W dniu 22 lutego 2002 r., tj. w 2 dni po sporządzeniu wniosku o wpis hipoteki, do Działu Egzekucyjnego zostały złoŝone następne tytuły wykonawcze, obejmujące zaległości tego podatnika w podatku VAT w kwocie 5.106,46 tys. zł, a w niecałe 5 miesięcy później w dniu 9 lipca 2002 r. złoŝono kolejne tytuły, dotyczące podatku CIT w kwocie 3.374,34 tys. zł. Na powyŝsze zaległości podatkowe, objęte tytułami złoŝonymi do Działu Egzekucyjnego po dacie sporządzenia ww. wniosku, nie składano kolejnego wniosku o ustanowienie hipoteki przymusowej, a egzekucja w stosunku do tych zaległości była nieskuteczna, co doprowadziło od ich przedawnienia. W kontroli stwierdzono, Ŝe w latach 2000 2003 Dział Rachunkowości Podatkowej występujący w imieniu wierzyciela, trzykrotnie składał do Działu Podatku Dochodowego lub/i do Działu Podatków Pośrednich, wnioski o przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe ww. podatnika na członków jego zarządu. Odpowiedzialność w tym zakresie nie została jednak ustalona, gdyŝ jak stwierdzano podatnik posiadał majątek podlegający egzekucji. Na podstawie powyŝszych ustaleń NajwyŜsza Izba Kontroli stwierdza, iŝ poprzedni Naczelnik Urzędu jako organ egzekucyjny nie przeprowadził skutecznej egzekucji naleŝności podatkowych ww. zobowiązanego z uwagi, iŝ nie ustalił majątku, z którego moŝna byłoby przeprowadzić egzekucję, mimo posiadania wiedzy o istnieniu takiego majątku, a jednocześnie jako wierzyciel nie ustalił odpowiedzialności członków zarządu (osób trzecich) za zobowiązania tego podatnika właśnie z uwagi na wiedzę o istnieniu majątku zobowiązanego, podlegającemu egzekucji. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Rzeszowie, na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy o NIK, wnosi o podjęcie skutecznych działań w celu zapewnienia: 1. szerszego wykorzystywania wszystkich moŝliwości, przewidzianych w art. 36 1 ustawy o postępowaniu w administracji i art. 2 ust. 1 pkt 13 ustawy o kontroli skarbowej dla ustalenia majątku zobowiązanych, 2. systematycznego wystawiania upomnień i tytułów wykonawczych, oraz ich egzekwowania, zgodnie z 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 7
2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, 3. poprawy efektywności egzekucji tytułów przekazywanych przez ZUS, 4. stosowania środków egzekucyjnych, przewidzianych w przepisach rozdziału 6 ustawy o postępowaniu w administracji, wobec znanych Urzędowi ruchomych składników majątkowych zobowiązanych, 5. dokonywania zabezpieczania znanych składników majątkowych w sytuacjach, gdy występują przesłanki wymienione w art. 33 1 i 2 ustawy OP, 6. przedłuŝania terminu złoŝenia wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w sytuacjach określonych w art. 159 2 ustawy o postępowaniu w administracji. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Rzeszowie, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Naczelnika Urzędu, w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub o przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Naczelnikowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Rzeszowie umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W przypadku zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o której mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 8