PSYCHORUCHOWY ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU OD 0 3 ROKU

PSYCHORUCHOWY ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU OD 0 3 ROKU

Zabawa jako typowa forma aktywności małego dziecka Zabawopodobne czynności niemowląt to ontogenetyczna podstawa bardziej złożonych form zabaw, charakterystycznych dla okresu poniemowlęcego. Zabawa jest czynnością celową, społecznie uwarunkowaną, wpływającą kształcąco na rozwój jednostki, jest nośnikiem rozmaitych wiadomości i umiejętności, wymaga wysiłku ze strony dziecka, owocuje wieloma wytworami.

Zabawy manipulacyjne Zabawy ruchowo manipulacyjne są najbardziej charakterystycznym rodzajem zabaw dzieci w wieku poniemowlęcym. Mają one ogromne znaczenie nie tylko dla wyćwiczenia ruchów rąk oraz usprawnienia motoryki, lecz także dla rozwoju umysłowego dziecka. Mimo, że struktura tych zabaw jest jeszcze prymitywna dziecko wykonuje czynności proste, powtarzając je wielokrotnie wyraźne są ich związki z rzeczywistością społeczno kulturową. Dzięki temu dziecko wykrywa znaczenie społeczne przedmiotów służących do zaspokajania potrzeb ludzkich i uczy się używać rozmaitych rzeczy zgodnie z ich przeznaczeniem.

Zabawy tematyczne Zabawa tematyczna polega na bawieniu się w coś (dom, sklep), lub w kogoś (kominiarza, lekarza), dziecko zaś staje się w niej aktorem grającym role różnych osób i inscenizującym różne przedstawienia. Przedmioty, którymi dziecko posługuje się w swej zabawie, mają charakter umowny, zastępczy: liść jest talerzem, krzesło może być autem czy samolotem. Nie tylko zabawki i przedmioty zastępcze są symbolami rzeczywistych przedmiotów, lecz często same ruchy i czynności są również umowne. Zabawy tematyczne mają też niemały związek z działalnością społeczną. Dzieci W postaci zabawowej odtwarzają najróżniejsze czynności, sytuacje, fakty i zdarzenia, które obserwują w życiu codziennym; odtwarzają to, co czynią dorośli, czym zajmują się w domu i poza domem. Rozwinięte zabawy tematyczne spotykamy dopiero w wieku przedszkolnym. Ich zaczątki pojawiają się jednak już w okresie poniemowlęcym. Są to proste zabawy naśladowcze i odtwórcze, których typowym przykładem jest zabawa lalką lub misiem.

Zabawy tematyczne Na początku 2 r. ż. dziecko potrafi naśladować te czynności, które bezpośrednio przedtem pokazywano mu na tych samych zabawkach. Nie potrafi jednak przenieść tych czynności na inną zabawę. W 3 r. ż. następuje dalszy rozwój zabaw tematycznych. Polega on: 1) na odtwarzaniu coraz liczniejszych i bardziej złożonych czynności życiowych oraz na wiązaniu poszczególnych czynności w łańcuchy; 2) na częściowym odrywaniu się w zabawach od konkretnych przedmiotów i nadawaniu przedmiotom zastępczych znaczeń; 3) na coraz bardziej konsekwentnym wykonywaniu w czasie zabawy zadań podpatrzonych w życiu dorosłych. Dziecko w 2 r. ż. uczy się karmić lalę, wozić ją w wózeczku, przykrywać kołderką, itp. Wszystkie te czynności wykonywane są jednak oddzielnie i kolejność ich jest przypadkowa. Natomiast w 3 r. ż. dzieci zaczynają odtwarzać całe łańcuchy czynności, wożą więc lalę w wózeczku, a potem wracają do domu ze spaceru, rozbierają lalkę, myją ją, karmią, kładą spać. Coraz częściej zaczynają pojawiać się też przedmioty zastępcze, wyobrażone.

Zabawy konstrukcyjne Do zabaw konstrukcyjnych zalicza się te czynności zabawowe, w których wyniku powstaje określony wytwór. Zabawy te pojawiają się w rozwoju dziecka bardzo wcześnie i w pierwszej fazie sąściśle związane czynnościami manipulacyjnymi. Dziecko w wieku nieowlęcym chętnie manipuluje klockami. Najpierw chwyta je, potem obmacuje, postukuje, przekłada z ręki do ręki. Na początku 2 r. ż. dziecko zaczyna piętrzyć klocki, ustawiać jeden na drugim. Wieża zbudowana z dwóch, trzech klocków może być już uznana za konstrukcję wytwór. Po piętrzeniu klocków pierwszej formie konstrukcji następuje szeregowanie ich, tj. układanie klocków rzędem jeden obok drugiego. W drugiej połowie 2 r. ż. dziecko potrafi już stworzyć pierwszą kombinację tych dwóch form i zbudować np. pociąg z kominem, zaś dziecko 3- letnie z kilkunastu a nawet kilkudziesięciu klocków buduje tunele, domki. W wieku poniemowlęcym dziecko tworzy również pierwsze dzieła z piasku ( babki, wały piaskowe) ale zarówno odnośnie zabaw z klockami jak też z piaskiem, nie potrafi jeszcze zaplanować dzieła, najczęściej nazywają swoje wytwory dopiero po zakończeniu dzieła. Zabawy konstrukcyjne nie tylko kształcą precyzję ruchów, myślenie i wyobraźnię dziecka, lecz rozwijają również jego uwagę, wytrwałość, systematyczność i umiejętność pokonywania przeszkód.

Zabawy dydaktyczne Dziecko pod koniec 3 r. ż. jest już na tyle rozwinięte, iż możemy wprowadzać do jego zabaw pierwsze loteryjki obrazkowe, zabawy polegające na chowaniu, odszukiwaniu oraz nazywaniu schowanych przedmiotów. Przy szukaniu schowanych przedmiotów, dziecko nierzadko potrafi już kierować się barwą i kształtem.

Początki twórczości artystycznej dziecka Twórczość artystyczna dziecka to nic innego jak wytwory powstające w toku takich czynności jak: rysowanie, lepienie lub wycinanie.

Początki rysowania S. Szuman wskazuje na trzy fazy rozwoju rysunku: 1) stadium bazgrania, 2) 2) stadium schematu udoskonalonego, 3) 3) stadium kopiowania natury i modeli zewnętrznych. Stadium bazgrot trwa od połowy 2 r. ż. do połowy 4 r. ż. Dziecko w tym okresie nie potrafi jeszcze wyodrębnić istotnych cech przedmiotów i nie potrafi odtworzyć nawet uproszczonych ich kształtów. Dlatego dziecko w tym okresie bazgrze, tzn. kreśli zwoje chaotycznych linii. W 3 r. ż. dziecko uczy się prawidłowo trzymać ołówek i opanowuje drobne ruchy dłoni i palców. Rysuje więc już kreski, łuki oraz pojedyncze punkty, uczy się naśladować kierunek prostych linii, a pod koniec 3 r. ż. umie narysować kółeczko. Mogąc narysować kółeczko, punkciki i kreski dziecko zaczyna rysować słoneczko, drabinkę, płotek oraz tzw. głowonogi twory składające się z kółka i kilku kresek. Ten etap w twórczości rysunkowej dziecka, nazywamy okresem schematu prostego.

Ulepianki Już 2-letnie dziecko chętnie uderza kawałkiem plasteliny o deseczkę, urywa kawałki tworzywa by następnie zlepić je znów w bryłę. Dziecko w 3 r. ż. potrafi z plasteliny zrobić kuleczkę i wałeczek oraz ugnieść placuszek. Z plastelinowych kulek powstają pierwsze modele postaci ludzkich lub zwierzęcych, z wałeczków zaś płotki i drabinki. Postępy w ulepiankach zleżą m. in. od spostrzeżeń. U dzieci mają one charakter całościowy, gdyż nie wyodrębnia ono np. szyi i tułowia, nie potrafi spostrzec i odtworzyć prawidłowej liczby nóg zwierzęcia, nie zauważa dłoni, stóp

Pierwszy etap wycinanek przypada dopiero na 3 r. ż., gdyż sama technika wymaga koordynacji ruchów obydwu rąk. Pod koniec 3 r. ż. dziecko potrafi rozciąć papier na części, przy czym koordynacja obu dłoni nie jest jeszcze wystarczająco dobra Wycinanki

Rozwój lokomocji W 2 roku życia ustala się ostatecznie postawa stojąca u dziecka, a chód staje się podstawowym sposobem przemieszczania się. Kroki dziecka 13- i 14-miesięcznego są jeszcze krótkie i nieregularne, uderza brak automatyzacji i koordynacji ruchowej. Wraz z postępowaniem procesu nauki chodzenia, kroki wydłużają się, dziecko na mniejszą wysokość unosi także stopy, przez co chód nabiera swobody i płynności. Dziecko w 2 i 3 r. ż. umie więc biegać, pokonywać przeszkody, wchodzić i schodzić po niewielkich pochyłościach, omija przedmioty, uczy się chodzić po wąskich ścieżkach. W wieku 2 lat dziecko powinno już wejść i zejść samodzielnie ze schodów, a pod koniec 3 r. ż. jeździć na trzykołowym rowerku, przechodzić przez rowek, omijać przeszkody

Rozwój ruchów rąk i sprawności w życiu codziennym Na okres poniemowlęcy przypadają narodziny zabaw właściwych i uaktywnienie dziecka w zakresie czynności codziennych. W 2 roku życia wzrasta precyzja ruchów wykonywanych palcami rąk, co związane jest z lepszą koordynacją wzrokowo ruchową. Dzięki niej dziecko potrafi np. ustawiać klocki jeden na drugim, wrzucać kapsle do butelki, uczy się zapinać i rozpinać guziki. Odnośnie sprawności w życiu codziennym A. Dzierżanka wyróżnia następujące momenty w procesie posługiwania się przez dziecko przedmiotami codziennego użytku: Zdobycie orientacji, do jakiej części ciała należy dana część ubioru (np. bucik noga) lub do czego służy dane narzędzie (np. łyżka do jedzenia). Wyróżnienie części istotnych w strukturze przedmiotów użytkowych (np. otwory na głowę i szyję w koszuli, otwory do włożenia u nożyczek). Wypracowanie pewnych stereotypów ruchowych (huśtanie nogami, kiwanie się na krześle podczas jedzenia).