Innowacja motorem gospodarki i cywilizacji! Inżynieria Kreatywności w Projektowaniu Innowacji E - Book Poniechanie używania swej kreatywności, to nie tylko strata, ale zdrada samego siebie! Masatoshi YOSHIMURA (dla kursu Inżynieria Kreatywności) Czesław CEMPEL czeslaw.cempel@put.poznan.pl Jak to tworzyć, na żądanie i na co dzień?? Instytut Mechaniki Stosowanej Politechnika Poznańska (copyright Czesław CEMPEL 2010/11)
Twórcze to nowe i cenne. Andrzej GÓRALSKI Motorem rzeczywistego wzrostu gospodarczego nie jest technologia lecz innowacja. Hector RUIZ Przedmowa Żyjemy w świecie turbulentnych zmian. Nowe dane, nowi ludzie, nowe technologie. Nowe problemy, odkrycia. Jesteśmy bombardowani każdego dnia czymś nowym, zaskakującym. Rzeczywistość zmienia się szybciej niż potrafimy się z nią oswoić i uporać. W tym burzliwym świecie, tradycyjne metody rozwiązywania problemów, do których urastają nasze potrzeby, nie zdają egzaminu we wszystkich sytuacjach. Często zaś rozwiązywanie po staremu prowadzi do nowych problemów, jeszcze gorszych. Rutynowe, analityczne podejścia ideał minionego wieku przemysłowego, obecnie rzadko dają oczekiwane rezultaty. Zamiast tego musimy poszukiwać nowych metod sprostania tym zmianom, szukać rozwiązań twórczych, które potrafimy dostosować do dowolnej sytuacji, zamiast polegać na dawno wypróbowanych sprawdzonych rozwiązaniach. Przede wszystkim zaś potrzebujemy wiele wariantów nowych rozwiązań, im więcej wariantów nowych rozwiązań posiadamy tym większe mamy szanse by osiągnąć nasze cele. Konwencjonalna burza mózgów już nie wystarcza, a powoływane grupy problemowe potrzebują znajomości różnych podejść i technik generacji nowych idei i ich ewaluacji. Potrzebują też treningu jak je zastosować w praktyce 1. Przedsmak tych umiejętności może ci dostarczyć niniejsza książka, jeśli zaczniesz działać, bowiem: Cokolwiek zamierzasz zrobić, o czymkolwiek marzysz, zacznij działać; bowiem śmiałość czynu zawiera w sobie geniusz, siłę i magię. Johan Wolfgang GOETHE Nie ma nic bardziej kreatywnego niż sama natura, 1 Ze wstępu do książki; 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, VanGundy A. B., Pfeifer New York, 2006, p410. 2/11
Marcus T. CICERO Spis treści - 3 Inżynieria Kreatywności w Projektowaniu Innowacji 1.Wstęp potrzeba podręcznika 1.1 Wstęp do wstępu - 6 1.2 Potrzeba kreatywnego myślenia - 6 1.3 Struktura i treść podręcznika - 8 1.4 Sposób korzystania - 10 1.5 Zakres użytkowania - 12 1.6 Podsumowanie - 13 1.7 Pomyśl - 13 2. Zadania, problemy i ich rozwiązywanie 2.1 Wprowadzenie - 14 2.2 Zadanie czy problem - 15 2.3 Innowacja, wynalazek, odkrycie - 17 2.4 Poziomy wynalazków 18 2.5 Dyfuzja innowacji - 20 2.6 Twórcze projektowanie 21 2.7 Definiowanie problemów - 21 2.8 Podsumowanie - 22 2.9 Pomyśl -22 3.Kreatywność w rozwoju cywilizacji 3.1 Wprowadzenie - 23 3.2 Znaczące wynalazki w historii ludzkości - 24 3.3 Wielkie umysły w tworzeniu myślenia innowacyjnego - 25 3.4 Potencjał i potrzeba kreatywności człowieka - 27 3.5 Nowy paradygmat innowacji 29 3.6 Współczesna konieczność kreatywności - 29 3.7 Podsumowanie - 30 3.8 Pomyśl - 30 4. Umysł człowieka narzędzie kreatywności 4.1 Wprowadzenie -32 4.2 Umysł i mózg - 33 4.3 Odkrywanie instrukcji obsługi i rozwoju umysłu 36 4.4 Nasze podstawy myślenia - 40 4.5 Rodzaje myślenia, myślenie twórcze - 41 4.6 Czynniki wpływające na sukces twórczości - 44 4. 7Nasze inteligencje i inteligencja kreatywna - 50 4.8 Podsumowanie 52 4.9 Pomyśl - 52 5. Proste techniki i metody innowacyjnego myślenia 5.1 Wstęp 53 5.2 Pytania Quintilianusa 53 5.3 Bazgroły Da Vinci 54 5.4Pocztówki Arnolda 55 5.5 Myślenie lateralne - 55 5.6 Metafora i analogia- 56 5.7 Odwracanie 57 3/11
5.8 SCAMPER - 57 5.9 Dwupoziomowe łańcuchy skojarzeń 58 5.10 Cztery perspektywy 58 5.11 Poszerzacz oglądu i pomysłów DeBono 59 5.12 Prowokacja 61 5.13 DOIT - 63 5.14 Kwestionowanie założeń-64 5.15 Rzeźnia świętych krów - 65 5.16 Podsumowanie - 66 5.17 Pomyśl - 66 6. Zaawansowane metody twórczego myślenia 6.1 Wstęp- 67 6.2 Morfologia atrybutów i funkcji 68 6.3 Kwiat lotosu - 69 6.4 Wirtualna gra- 70 6.5 Sześć myślowych kapeluszy 71 6.6 SIMPLEX -73 6.7 Szkicowanie umysłu - 75 6.8 Burza mózgów i jej warianty 75 6.9 Burza mózgów w organizacji - 77 6.10 Burza mózgów on-line 78 6.11 Synektyka z wariantami -80 6.12 Kaizen, meta-metoda, czy kultura 80 6.13 Myślenie przełomowe 81 6.14 Myślenie produktywne (Think X ) -82 6.15 Niepowodzenie (defekt, uszkodzenie) wyzwania innowacyjnego myślenia-83 6.16 Podsumowanie - 84 6.17 Pomyśl 85 7. Algorytmiczne myślenie twórcze 7.1 Wstęp - 86 7.2 Podstawy algorytmicznego myślenia innowacyjnego - 87 7.3 Charakterystyka algorytmu TRIZ - 89 7.4 Struktura i przebieg algorytmu TRIZ - 92 7.5 Inne pokrewne sposoby innowacyjnego myślenia algorytmicznego USIT, I-TRIZ - 98 7.6 Kształcenie innowacyjności i TRIZ - 102 7.7 Systemowe ujecie kreatywności -103 7.8 Podsumowanie - 104 7.9 Pomyśl - 105 8. Technologie informatyczne w myśleniu twórczym 8.1. Wstęp - 106 8.2. Lokalne zastosowania IT w myśleniu twórczym - 106 8.3. Sieciowe i zdalne możliwości myślenia innowacyjnego - 109 8.4. Naukowe aplikacje IT - 111 8.5. Mobilne narzędzia kreatywności -116 8.6 Podsumowanie 116 8.7. Pomyśl - 116 9. Przykłady problemów innowacyjnych 9.1 Wstęp - 114 9.2 Startery kreatywności; mała turbina wietrzna; problemy szkoły wyższej w Polsce; hałas uliczny, drogi, autostrady, wibracyjny generator wiatrowy - 113 4/11
9.3 Całoroczne zasilanie domku jednorodzinnego energią z OZE - 120 9.4.Usprawnienie zarządzania małą firmą - 129 9.5 Kreatywny i efektywny dzień -138 9.6 Podsumowanie - 144 9.7 Pomyśl - 144 10. Podsumowanie - 145 11. Literatura 147 Indeks haseł -152 12. Dodatki;(oddzielny plik) D1 Wstęp - Większość ludzi nie myśli samodzielnie - dlaczego, diagram Ishikawy, mapa pomysłów - 1 D2 Zadania, problemy i ich rozwiązywanie, Innowatorzy myślenia twórczego, polskie nakłady na naukę w 20leciu, skargi, zażalenia i prawdziwe rozeznanie problemu - 5 D3 Kreatywność w rozwoju cywilizacji,, lista współczesnych najbardziej płodnych wynalazców, kim jest wynalazca, model szczęścia, geografia myślenia twórczego - 8 D4 Umysł człowieka narzędzie kreatywności, Niektóre szacunkowe testy inteligencji, inteligencja przestrzenno wizualna, logiczna, kreatywna, nasze filtry psychologiczne, geniusze się rodzą czy ich tworzą - 22 D5 Proste techniki i metody kreatywnego myślenia, c.d, Pocztówki Arnolda, wytężona koncentracja, relaksacja, kluczowy wymiar- zniekształcanie, kojarzenie atrybutów, dobrze - źle- interesujące, analiza SWOT, wymyślanie motywów i przeciwieństw, analiza Pareto, twórcze określenie dążeń i celów, wyrazy z kółek i kresek, rozwiązywanie problemów we śnie, przypadkowe słowa zdania-obrazy- przymiotniki, niezwykłe połączenia słów i pojęć, analiza pola sił, lista zmian Osborna - 26 D6 Zaawansowane metody twórczego myślenia, Jaki mamy problem kompas, sześć medali wartości, technika SQ3R, dlaczego-dlaczego, jak-jak, co różni liderów, mapka udziałowców, CPS Osborna - 39 D7 Algorytmiczne myślenie twórcze, Przykład diagnostyczny TRIZ, mapka struktury I-TRIZ, sprzeczności współczesnej edukacji, tysięczna armia, wielodziedzinowe warianty zastosowań metodologii TRIZ - 45 D8 Technologie informatyczne w myśleniu twórczym, Sieciowe miejsca kreatywności świata, wpływ IT na ewolucję TRIZ, internetowa lista technik kreatywnego myślenia - 50 D9 Przykłady rozwiązywania problemów innowacyjnych, Porównanie efektywności energetycznej turbin wietrznych HAWT, efektywność energetyczna tandemu turbin VAWT 54 D10 Zaliczenie kursu, Sposób zaliczenia, wnioski z poprawionych prac zaliczeniowych, przykładowa praca zaliczeniowa kursu 2011r 58 D11 Pomyśl raz jeszcze rekapitulacja - 67 D12. Lista technik i metod kreatywności 70 Posłowie - 72 Podziękowania - 72 Indeks haseł - 73 Nie możesz szukać nowych kierunków patrząc intensywniej w to samo miejsce. Edward DeBONO 5/11
C. Cempel Inżynieria Kreatywności Politechnika Poznańska czerwiec 2010-12 Nie idź uczęszczaną drogą, idź nową i zostaw ślad dla innych. Ralf Waldo EMERSON 10. Podsumowanie Wiemy już co to jest twórczość, innowacyjność i to że nasz postęp jest ściśle uzależniony od tego ilu członków danej społeczności myśli i jak potrafi myśleć twórczo. Wiemy też, że zadatki (zdolności) na twórcze myślenie posiada każdy, trzeba je tylko używać i kształcić, bo inaczej spadną do zera, a nasz umysł razem z nami skostnieje. Zatem wpierw zapoznaliśmy się lepiej z tym co potrafi nasz umysł i jak go używać, pielęgnować i odżywiać. Jak zobaczyliśmy w rozdziałach 5 i 6 jest wiele technik myślenia twórczego, opisaliśmy ponad 50 z nich, a z innych podanych źródeł można jeszcze uzbierać trzy razy tyle. Sądzę jednak, że zapoznanie się z podanymi i używanie ich przy rozwiązywaniu problemów jest wystarczające na początek, a apetyt na inne przyjdzie w miarę jedzenia. Najważniejsze jest jednak twórcza postawa, czy jako członka załogi organizacji, przedsiębiorstwa, czy zespołu innowacyjnego, czy tez nawet szefa zespołu czy przedsiębiorstwa (patrz D6.5). Jak widzieliśmy z rozdziału 8mego większość technik twórczego myślenia, z burzą mózgów na czele da się wkomponować w systemy ICT wspierające aktywność innowacyjną organizacji. I tym lepsze będą efekty stosowania tych systemów im lepsze będzie znajomość wkomponowanych tam technik myślenia innowacyjnego. Nie da się więc uciec od dobrego przyswojenia sobie tych sposobów myślenia, a to najlepiej zrobić używając je do innowacyjnego rozwiązywania prostych problemów i zagadnień. 6/11
Rys.10.1 Porównawcza synteza niektórych metod i technik twórczego myślenia [Koch 08]. Będąc natomiast członkiem wielkiej organizacji badawczej lub produkcyjnej, to prędzej czy później natrafimy na konieczność niezawodnego myślenia twórczego, a tego się nie da zrobić bez metod i systemów mających zaimplementowane twórcze myślenie algorytmiczne, np. typu TRIZ. Wiemy już co to jest, i dlaczego działa tak niezawodnie, zwłaszcza w skojarzeniu ze sztuczna inteligencją i ICT. Nie będzie wiec przeszkód w zakupie właściwego systemu i używaniu go w całej rozciągłości do bieżących potrzeb organizacji. Po to by znaleźć proste i niezawodne rozwiązanie problemu technicznego lub zarządczego, czy wyłapać wszystkie możliwe błędy w nowym rozwiązaniu i przewidzieć jego dalszy rozwój w technosferze i dalsze możliwe zastosowania. I na koniec dobrze będzie podsumować i porównać poznane techniki i metody, choćby jakościowo, poznając ich wzajemną wartość i moc twórczego myślenia. Porównanie takie zrobił J Koch [Koch 08] w swoich artykułach na temat innowacyjności, umieszczając je na płaszczyźnie wyznaczonej przez siłę myślenia logicznego i intuicyjnego, tak jak to przedstawia rys. 10.1. Jak widać nie wszystkie techniki i metody omówione w książce znalazły się na rysunku, byłoby wtedy bardzo gęsto, a niektóre nawet są nieznane np. technika 6-3-5 polegająca na metodzie brainwriting w grupie 6cio osobowej [VanGundy 07]. Rysunek ze swą intuicyjna legendą jest samowyjasniający, więc jedyny komentarz to podkreślenie wysokiej pozycji TRIZ i metody lateralnego (pobocznego) myślenia w obu współrzędnych; myślenia intuicyjnego i logicznego. Relatywna niska pozycja mindmapping w tym porównaniu jest dla mnie dyskusyjna, ale jest kompensowana jego prostotą i możliwością wykonania w każdych warunkach. Generalnie można naliczyć ponad 200 technik i metod kreatywnego myślenia, na użytek samodzielny, zespołowy, lokalny i sieciowy, a także ze wsparciem ICT i sztucznej inteligencji. Jak sądzę rysunek ten może być zamknięciem części głównej książki, ale warto zajrzeć jeszcze i przestudiować niektóre strony Dodatków, bo znaleźć tam można wiele ciekawych technik myślenia twórczego i wiele ciekawostek z okolic tych aktywności. Warto to zrobić, bowiem okazuje się często, ze efektywność wielu technik kreatywnego myślenia zależy od osobistych upodobań i preferencji, trzeba więc mieć na każdą okazje kilka swoich metod i najlepiej stosować ich kombinację. Dobrą pomocą może tu być tabela w dodatku D12, z której wybierzemy wstępnie kilka najbardziej przemawiających do nas metod. Życzę powodzenia w ich stosowaniu. 7/11
11. Literatura Lepiej znać niektóre pytania niż wszystkie odpowiedzi. James TURBER 1. Rossi B., Muzi V., An introduction to TRIZ, Internet, http://www.ciaotech.it, 2007, p46. 2. Silverstein D., DeCarlo N., Slocum M., Insourcing Innovation, Auerbach Public., New York 2008, s280. 3. Proctor T., Twórcze Rozwiązywanie Problemów, GWP, Gdańsk 2003, s320. 4. Alder H., Inteligencja Kreatywna, AMBER, Warszawa 2003, s223. 5. Birkenbihl V., Nowe Siano w Głowie, KOS, Katowice 2003, s265. 6. Nakagawa T., TRIZ Home page in Japan, Internet, http://www.osaka-gu.ac.jp/nakagawa/triz/etriz/, 2009. 7. Boratyński J., (red), Teoria Rozwiązywania Innowacyjnych Zagadnień - TRIZ, Świętokrzyskie Centrum Transferu Technologii, Kielce 2009, s261. 8. Orloff M. A., Inventive Thinking through TRIZ - a practical guide, Springer, Berlin 2006, p351. 9. DeBono E., Atlas Myślenia Menedżera, Medium, Warszawa 1998, s216. 10. Buzan T., Buzan B., Mapy Twoich Myśli, RAVI, Łódź 1998_1, s321. 11. Glickman R., Myślenie Optymalne, AMBER, Warszawa 2003. s287. 12. Covey S. R., 7 nawyków skutecznego działania, Medium, Warszawa 1998, s360. 13. Eder W. E., Hosnedl S., Design Engineering - A Manual for Enhanced Creativity, CRC Presss, New York 2008, p588. 14. Dryden G., Vos J., Rewolucja w Uczeniu, Wyd. Moderski i Ska, Poznań 2000, s543. 15. Szurawski M., Pamięć i Intelekt, t 2, Wyd. Aha, Łódź 2008, s253. 16. Savransky S. D., Engineering of Creativity, CRC Press, New York 2000, p394. 17. Cempel C., Teoria i Inżynieria Systemów, wyd.2, ITE Radom 2008, s291. 18. Altshuller H., Algorytm Wynalazku, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975, s280. 19. Koch J. (red.), Wzrost gospodarczy a innowacje, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Wrocław 2008, s141, (patrz też High-Tech). 20. Day L., Praktyczna Intuicja, Ksiązka i Wiedza, Warszawa 1997,s208. 21. Peirce P., Intuicja jak słuchać wskazówek wewnętrznego głosu, MEDIUM, Warszawa 2001,s420. 22. TRIZ Journal, miesięcznik, od 1996, Internet; http://triz-journal.com 23. Zusman A., Zlotin B., Ideation TRIZ, I-TRIZ, http://ideationtriz.com, 2010. 24. Sawyer R. K. a, Explaining Creativity The Science of Human Innovation, Oxford University Press, London 2006, p344. 25. DeBono E., Naucz Swoje Dziecko Myśleć, Wyd. Prima, Warszawa 1996, s 26. Buzan T., Rusz Głową, (wydanie 5-te milenijne), Wyd. JK, Łódź 2007,s154. 27. Leon-Rovira N., (editor) Trends in Computer Aided Engineering, Second IFI Conference, Michigan, October 2007, Springer Verlag, p229. 28. Hitcher W., Innovation Paradigm Replaced, Wiley Intern., New York 2006, p353. 29. Pitagoras z Samos, Internet; http://pl.wikipedia.org/wiki/pitagoras 30. Socrates, Internet; http://en.wikipedia.org/wiki/socrates 31. Maslow A., Internet; http://en.wikipedia.org/wiki/abraham_maslow 32. Hall A. D.III, Metasystem Methodology, Pergamon Press, New York 1989, p518. 33. Hawkins D. R., Power vs. Force - The hidden determinants of human behavior, Hay House, London 2002, p337. 34. Goethe J.W., Internet; http://en.wikipedia.org/wiki/johann_wolfgang_goethe 35. De Bono E., Myślenie Równoległe, Wyd. Prima, Warszawa 1998_2,s239. 36. Budowa i funkcje mózgu, Internet; http://www.mozg-info.pl,2010. 38. Brain wave entrainment and hypnosis, Internet; 8/11
http://www.hypnosis-and- health.com, 2008. 39. Patzak G., System technik planung komplexer innovativer Systeme, Springer- Verlag, Berlin 1982, s445. 40. Biuletyn Informacyjny High-Tech, Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, No 1, 2008. 41. Gardner H., Frames of the Mind, Basic Books, New York 1983, p440. 42. Kiyosaki R., Bechter S.L., Bogaty Ojciec-Biedny Ojciec, Wyd. Instytutu Praktycznej Edukacji, Osielsko 2005,s227. 43. Zohar D., Marshall I., Inteligencja Duchowa, Wyd. REBIS, Poznań 2001,s237. 44. DeBono E., The Six Value Medals the essential tool for success in the 21 th century, Vermilion, London 2005,p163. 45. Dyfuzja Innowacji, Internet; http://en.wikipedia.org/wiki/diffusion_of_innovations, 2010. 46. Stine J.M., Supermoc Umysłu jak wykorzystać ukryte zasoby umysłu i odnieść sukces, REBIS, Poznań 2002,s233. 47. Clarke L., Zarządzanie Zmianą, Gebethner i Ska, Warszawa 1997,s257. 48. Saunders M. D., The 100% Brain Course Master Manual, Creative Alternatives Center, Palmdale FL-USA 2001,s384. 49. Hall A. D., Podstawy Techniki Systemów, PWN, Warszawa 1968, s611. 50. Clegg B., Birch P., Przyspieszony Kurs Kreatywności, Wyd. One Press, Warszawa 2007, s336. 51. Clegg B., Birch P., Instant Creativity simple techniques to ignite innovation & problem solving, Kogan-Page, London 2007,p186. 52. Kacalak W., Wykłady o Innowacjach i Kreatywności w Kształceniu i Badaniach, Politechnika Koszalińska, 2010. 53. Web-Based Creativity, Science Daily, 2010, http://www.sciencedaily.com/releases/2010/10/101005092901.htm 54. Gassmann O., Multicultural Teams: Increasing Creativity and Innovation by Diversity, Creativity and Innovation Management, Vol. 10,No 2,June 2001,p88-95. 55. Mingus N., Zarządzanie Projektami, Alpha One Press, Gliwice 2002,s376. 56. Burton T., Sharpe D., Jenkins N., Bosanyi E., Wind Energy Handbook, John Wiley, New York, 2001,p617. 57. VanGundy B. A., 101 Activities for Teaching Creativity and Problem Solving, Pfeiffer and John Wiley & Sons Inc. San Francisco 2007,p391. 58. Mitchell W. J., et al (editors), Beyond Productivity Information Technology, Innovation and Creativity, The National Academies Press, Washington 2003,p268. 59. 12 Manage, All you need about management, http://www.12manage.com, 2010. 60. Sloan P., The Leader s Guide to Lateral Thinking Skills, Kogan Page, London 2006,p183. 61. Baker M., The space Pen and other Problems, Creativity Central; http://creativitycentral.squarespace.com,05.2011. 62. Gąsiorowski M., Efektywność przetwarzania energii wiatru na prąd, Praca Magisterska, Wydział Mechaniczny ATR Bydgoszcz, 2006. 63. Energy Self Sufficiency Newsletter, 2005, Internet; http://www.otherpower.com/windbasics2.html 64. Zagrożenie Hałasem w Europie i w Polsce, CIOP - Warszawa, 2005, s1-54. 65. Cempel C., Wibroakustyka Stosowana, PWN, Warszawa 1989,s278. 66. Engel Z., Ochrona Środowiska przed Wibracjami i Hałasem, PWN, Warszawa 2001,s500. 67. Rantanen K., Domb E., Simplified TRIZ New problem Solving Applications for Engineers and Manufacturing Professionals, CRC Press Company, London, 2002,p251. 9/11
68. Kowalick J., 17 Secrets of Inventive Mind: How to Conceive World Class Products Rapidly Using TRIZ and other Leading Edge Creative Tools, TRIZ Journal, 1996, p1-18. 69. Skoryna A., Cempel C., Możliwości zastosowań TRIZ w diagnostyce maszyn, Diagnostyka, No 3, 2010, s69-77. 70. Nonaka I., Takeuchi H., Kreowanie Wiedzy w Organizacji, jak spółki japońskie dynamizują procesy innowacyjne, Poltext, Warszawa 2000,s303. 71. Nisbett R., Geografia Myślenia, dlaczego ludzie Wschodu i Zachodu myślą inaczej, Wyd. Smak Słowa, Sopot 2009,s181. 72.Mann D., TRIZ 40 Design Principles, Module SESA3002a, University of Southampton, 2004.s1-42. 73. 40 Inventive Principles with Examples, Oxford Creativity 2004, http://www.triz.co.uk/trizcontradictions.htm 74. Nakagawa T. The Essence of TRIZ in 50 Words, TRIZ Home Page in Japan, http:// www.osaka-gu.ac.jp/php/nakagawa/triz/etrizintro.htm 75. Nakagawa T., Problem Solving Methodology for Innovation by TRIZ / USIT, http://www.osaka-gu.ac.jp/php/nakagawa/triz/etriz/etrizintro.html, 2005. 76. Boratyńska A., TRIZ Pedagogika wprowadzenie, poradnik dla nauczycieli i wychowawców, Kraków 2009, s120, http://triz-pedagogika.pl 77. Boratyński J., Co to jest TRIZ, Internet, http://www.triz-innowacje.pl, s252. 78. Manktelow J., Mind Tools, essential skills for an excellent career, Internet, http://www.mindtools.com, e-book 2004, p194. 79. Reverse Brainstorming, Internet, http://www.mindtols.com/pages/article/newct_96.htm,2011. 80. Orloff M., Modern TRIZ Academy, Internet, http://www.modern-triz-academy.com, 2011. 81. Goeppel R.,TRIZ Erfinden mit System, Quality Engineering, Oktober 2001, Internet; http://www.tms-ulm.de (Artikel 161). 82. Nakamatsu Y. Leading Inventors, Internet, http://en.wikipedia.org/wiki/dr_nakamatsu, 2011. 83. RealInnovation, Zbiór programów innowacyjnych, Internet; http://www.realinnovation.com/best_practices/software_innovation_and_creativity.html 84. Brainstorming Toolbox, Internet, http://www.brainstorming.co.uk,2011. 85. Creativity and Innovation software, Infinitive Innovation, Internet, http://www.ideaconnection.com/software/#,2011. 86. Axon Idea Processor, Internet, http://web.singnet.com.sg/~axon2000/,2011. 87. Ilumin8 from Elsevier, Internet; http://www.illumin8.com/, 2011. 88. Clayton P., Computer aided brainstorming, Infinitive Innovation Ltd., Internet, http://www.brainstorming.co.uk/documents/computer-aided-brainstorming.html 2011. 89. Standler R.B., (1998) Creativity in Science and Engineering, Internet, http://www.rbs0.com/create.htm, 02.2011. 90. WindBelt, Paskowy generator wiatrowy, Internet; http://www.humdingerwind.com/ 91. Wereszczagin D., DEIR Dalszy Energio Informacyjny Rozwój, Rezultat badań KGB nad sterowaniem umysłów, (8 książek) Wyd. KOS, ostatnia; Sztuka, 2010,s301. 92. Bartosik M., Innowacyjność, Energetyka, Transport, Wykład dla Akademii Inżynierskiej, Warszawa 22 03 2011. 93. Tan O. S., (edit), Problem Based Learning and Creativity, CENGAGE Learning, Singapore, 2009, p244. 94. Wheeler J., Moc Innowacyjnego Myślenia, Wyd. AMBER, Warszawa 2001,s107. 95. Higgins J. M., 101Creative Solving Techniques, New Management Publ. Co., Florida USA, 1994, p221 96. Chaffee J., Potega Twórczego Myślenia, Grupa Wydaw.. Bartelsmann, Warszawa 2001,s487. 10/11
97. Birkenbihl V., Scheele P. R., Memory Optimizer, Wyd. Learning Strategy Corporation, Minnesota -USA, 2001.p72. 98. A to Z Creativity, Portal Technik Innowacji; Internet, : http://www.mycoted.com. 99. Schwarz F., Dlaczego myślimy to co myślimy wzorce w głowie, Bauer-Weltbild Media, Klub dla Ciebie, Warszawa 2007,s199. 100. Rossiter J.R., Lilien G. L., New brainstorming principles, Australian Journal of Management, June 1994, pp 61-72. 101. Metody rozwiązywania problemów, Internet; Myśli i Kreacja, http://www.kre-art.eu 102. Szmidt K. J., ABC Kreatywności, Wyd. Difin S A, Warszawa 2010, s246. 103. Hot Regions in Geography of Science, Internet; http:// www.ludowaltman.nl/density_map/ 104. Horowitz R., Creative Problem Solving in Engineering Design, PhD Thesis, Tel-Aviv University, May 1999, Internet: http://www.asit.info 105. Horowitz R., How to Develop Winning New Product Ideas Systematically, e-book 2004, Internet: http://www.start2innovate.com 106. The Lemelson MIT Program, celebrating innovation; Internet: http://web.mit.edu/invent/,08.2011. 107. Loye D., Umysł Przewidujący Przyszłość, KOS, Katowice 2010,s381. 108. Scherer J., Kreativitaets Techniken, GABAL Verlag, 2007, s132. 109. Cox G., Dufault Ch., Hopkins W., 50 Activities on Creativity and Problem Solving, HRD Press Inc., Aldershot 1991,s230. 110. Skyttner L., General Systems Theory ideas & applications, World Scientific, Singapore 2001, p 460. 111. Osborn A. Applied Imagination, Ch. Scribner & Sons, New York 1953,p284. 112. Chess Prodigy, Internet, http://en.wikipedia.org/wiki/judit_polgar,october 2011. 113.Sawyer R.K., Education for Innovation, Thinking Skills and Creativity, 2006,Vol.1, No1, p41-48. 114. Hurson T., Think Better, an innovator s guide to productive thinking, McGraw-Hill Co., New York 2008, p292. 115. Perlmutter D., Villoldo A., Aktywuj Pełną Moc Mózgu, Wyd. Studio Astropsychologii, Białystok 2011, s288. 116. What is CPS? Internet, http://www.creativeeducationfoundation.org/?page_id=41, 06.2010. 117. Mitchell W. J., et al (editors), Beyond Productivity, Information technology, Innovation and Creativity, National Academies Press, Washington 2003, p263. 11/11