Pan Marek Kopel Prezydent Miasta Chorzów WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach przeprowadziła kontrolę w Urzędzie Miasta w Chorzowie, zwanym dalej Urzędem, w zakresie efektywności egzekucji administracyjnej podatków i opłat, dla których ustalania lub określania i pobierania właściwy jest organ wykonawczy gminy, w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 30 kwietnia 2008 r. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 14 października 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Prezydentowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Prezydenta Miasta w zakresie spraw objętych kontrolą, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. 1 Dz. U. z 2007 r., Nr 231, poz. 1701 ze zm.
PowyŜszą ocenę uzasadniają następujące oceny cząstkowe i ustalenia kontroli: Dochody uzyskane z tytułu podatków i opłat lokalnych wyniosły - 52 949,1 tys. zł w 2006 r. (18,1 % dochodów ogółem oraz 34,7 % dochodów własnych), 68 759,8 tys. zł w 2007 r. (odpowiednio 20,0 % i 35,7 %) oraz 23 125,1 tys. zł w okresie czterech miesięcy 2008 r.(odpowiednio 18,9 % i 38,5 %). Zaległości w dochodach z tytułu podatków i opłat zmniejszyły się w tym okresie o 13,2 % - z 40 260,9 tys. zł na koniec 2006 r. do 34 952,0 tys. zł na koniec marca 2008 r. Udział zaległości z tytułu podatków i opłat, w zaległościach ogółem z tytułu dochodów własnych, stopniowo ulegał poprawie i wynosił 64 % w 2005 r., 59 % w 2006 r. oraz 57 % w 2007 r. I. Pozytywnie ocenia się realizację następujących zadań objętych kontrolą: 1. Prawidłowo zorganizowano rejestrację podatków i opłat lokalnych oraz ich egzekucję administracyjną. W strukturze Urzędu funkcjonowały komórki organizacyjne powołane w celu prowadzenia wymiaru, rachunkowości oraz egzekucji tych podatków i opłat, a odpowiedzialnym pracownikom przypisano do realizacji w zakresach czynności zadania, określone w 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 czerwca 2006 r. w sprawie zasad rachunkowości i planu kont w zakresie ewidencji podatków, opłat i niepodatkowych naleŝności budŝetowych dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego 2. 2. Ewidencja naleŝności z tytułu podatków i opłat lokalnych ujmowała wszystkie zdarzenia mające wpływ na sporządzanie wymaganych sprawozdań z wykonania dochodów. W toku badania 20 deklaracji podatkowych na łączną kwotę 32 181,4 tys. zł stwierdzono, Ŝe naleŝności, wynikające z deklaracji podatkowych, zostały przypisane w ewidencji w sposób umoŝliwiający ustalenie ich wartości, według tytułu naleŝności, jak równieŝ według danego podatnika. 3. W latach 2006-2007, przy stałej liczbie zatrudnionych (3,5 etaty)w Referacie Egzekucji, odnotowano wzrost liczby załatwionych tytułów wykonawczych, w porównaniu z 2005 r., odpowiednio o: 40,2 % (z 470 do 659) i 36,8 % (do 643). Liczba załatwionych tytułów, w przeliczeniu na jednego pracownika, wzrosła ze 134 w 2005 r. do 188 w 2006 r. (o 40,3 %) i 184 w 2007 r. (o 36,9 %). Uzyskane w wyniku egzekucji dochody w wysokości; 7 580,4 tys. zł w 2005 r., 2 891,6 tys. zł 2 Dz. U. Nr 112, poz. 761 2
w 2006 r. i 10 012,1 tys. zł w 2007 r. stanowiły, w stosunku do zaległości ogółem, na koniec ww. okresów odpowiednio: 19,1 %, 7,2 % i 29,0 %. 4. Zastosowano zabezpieczenie wierzytelności podatkowych w postaci hipoteki wobec 77 zaległości na łączną kwotę 12 982,5 tys. zł oraz zastawu skarbowego wobec jednej zaległości na kwotę 9 334,8 tys. zł. II. Jednocześnie stwierdzono następujące nieprawidłowości i uchybienia w zakresie objętym kontrolą: 1. W toku badania 30 zaległości na łączną kwotę 567,9 tys. zł, dotyczących podatników występujących w ewidencji księgowej na koniec lat: 2005, 2006 oraz 2007, stwierdzono opóźnienia w wystawianiu upomnień i tytułów wykonawczych, a mianowicie: - 56,7 % upomnień (17 badanych) na łączną kwotę 183,1 tys. zł wystawiono w okresie od 56 do 393 dni po upływie terminu płatności, - 46 % tytułów wykonawczych (14 badanych) na łączną kwotę 97,4 tys. zł wystawiono w okresie od 42 do 1 371 dni od daty doręczenia upomnienia lub terminu płatności, co było niezgodne z 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji 3. 2. W wyniku badania 20 tytułów wykonawczych na łączną kwotę 312,1 tys. zł stwierdzono przypadki przewlekłego prowadzenia czynności egzekucyjnych, a mianowicie dla 10 z nich, pierwszej czynności egzekucyjnej dokonano po upływie od 31 do 644 dni od daty wystawienia tytułu wykonawczego, natomiast w ośmiu badanych postępowaniach egzekucyjnych, drugą czynność egzekucyjną podjęto po upływie od 31 do 231 dni od daty pierwszej czynności. Opóźnienia w wystawianiu upomnień i tytułów wykonawczych oraz prowadzeniu czynności egzekucyjnych wyjaśniano głównie natłokiem spraw, znaczną liczbą podatników oraz niedostateczną obsadą komórki egzekucyjnej. W okresie objętym kontrolą nie analizowano stanu i struktury zaległości z tytułu podatków i opłat lokalnych, co NIK ocenia negatywnie. 3. Pan Prezydent nie ustalił w formie pisemnej procedur kontroli finansowej, dotyczącej procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych, w tym 3 Dz. U. Nr 137, poz. 1541 ze zm. 3
procedur w zakresie terminów wystawiania upomnień, tytułów wykonawczych oraz podejmowania pierwszych czynności egzekucyjnych, co było niezgodne z art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych 4. Brak powyŝszych uregulowań stwarzał, zdaniem NIK, warunki do dowolnego działania pracowników w powyŝszym zakresie. Wniosek pokontrolny w sprawie ustalenia w formie pisemnej procedur kontroli finansowej, NIK przedstawiła w wystąpieniu pokontrolnym Nr LKA-41015-1-08 z dnia 22 września 2008 r., po kontroli przeprowadzonej w Urzędzie w zakresie wykonywania wydanych przez Wojewodę Śląskiego zaleceń i rozstrzygnięć nadzorczych, dotyczących prawidłowości realizacji przez powiat zadań z zakresu administracji rządowej w 2007 r. Według informacji Prezydenta Miasta, przekazanej do NIK w piśmie z dnia 10.10.2008 r. realizację powyŝszego wniosku zaplanowano w terminie do 10.11.2008 r. 4. Prezydent Miasta, jako organ egzekucyjny, wskazany w art. 19 2 ww. ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie prowadził postępowań egzekucyjnych w odniesieniu do zaległości z tytułu opłat za pobyt dłuŝników w Ośrodku Pomocy Osobom UzaleŜnionym od Alkoholu w Chorzowie. Tytuły wykonawcze przekazywane były przez kierowników tych jednostek bezpośrednio do naczelników urzędów skarbowych. W latach 2006-2008 (do 30 kwietnia) łączna kwota zaległości, objętych tymi tytułami, wynosiła 517,8 tys. zł (53,9 % ogółu przekazanych do egzekucji naczelnikom urzędów skarbowych). 5. W sprawozdaniach budŝetowych: Rb-27S (o wykonaniu dochodów budŝetowych) i Rb-PDP (sprawozdanie roczne z wykonania dochodów podatkowych gmin/miast na prawach powiatu w zakresie podatków: rolnego, leśnego, od nieruchomości i od środków transportu), sporządzonych za 2007 r., stwierdzono niezgodności z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej, a mianowicie: a) w sprawozdaniu Rb-27S wykazane w rozdziale 75615 034 (podatek od środków transportowych) wartości: naleŝności, naleŝności pozostałe do zapłaty ogółem oraz zaległości, były wyŝsze odpowiednio o: 4 683,00 zł, 4 569,00 zł i 3 150,86 zł od stanu ewidencyjnego, natomiast wykazana wartość umorzonych zaległości była niŝsza o 2 804,00 zł od stanu ewidencyjnego, b) w sprawozdaniu Rb-27S wykazane w rozdziale 75616 034 wartości: naleŝności, naleŝności pozostałych do zapłaty ogółem, zaległości oraz nadpłaty, były wyŝsze odpowiednio o: 50 981,76 zł, 53 708,76 zł, 3 959,84 zł i 5 407,90 zł od stanu 4 Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm. 4
ewidencyjnego, natomiast wykazana wartość umorzonych zaległości podatkowych była niŝsza o 45 325,26 zł od stanu ewidencyjnego, c) w sprawozdaniu Rb-PDP wykazana wartość umorzonych zaległości z tytułu podatku od środków transportowych była niŝsza o 48 129,26 zł od stanu ewidencyjnego. Zgodnie z art. 18 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych 5, wykazanie w sprawozdaniu budŝetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej, jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Odpowiedzialność za powstanie powyŝszej nieprawidłowości ponosi Skarbnik Miasta, który sporządził ww. zbiorcze sprawozdania oraz Prezydent Miasta, który je zatwierdził. Stwierdzono ponadto, Ŝe w sprawozdaniach Rb-27S dane, dotyczące opłaty eksploatacyjnej od przedsiębiorstw górniczych węgla kamiennego, wykazywano w 046 rozdziału 75619, zamiast prawidłowo w 051. 6. NIK negatywnie ocenia niedostosowanie przez Pana Prezydenta, w terminie do dnia 1 stycznia 2007 r., a takŝe do czasu zakończenia niniejszej kontroli, obowiązującego w Urzędzie planu kont, do zasad wynikających z cytowanego rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 czerwca 2006 r. w sprawie zasad rachunkowości i planu kont w zakresie ewidencji podatków, opłat i niepodatkowych naleŝności budŝetowych dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego, czym nie spełnił wymogów art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości 6. Plan kont nie zawierał, m.in. pozabilansowych kont syntetycznych słuŝących do ewidencji podatków i opłat lokalnych, a mianowicie konta 990 (rozrachunki z osobami trzecimi z tytułu ich odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe podatnika) oraz konta 991 (rozrachunki z inkasentami, z tytułu pobieranych przez nich podatków podlegających przypisaniu na kontach podatników). Stwierdzono ponadto, nieprawidłowe ewidencjonowanie naleŝności podatkowych zabezpieczonych hipoteką, a mianowicie ewidencjonowano je na koncie 221 (naleŝności z tytułu dochodów budŝetowych), zamiast na koncie 226 (długoterminowe naleŝności budŝetowe). Według wyjaśnień Kierowniczki Referatu Księgowości i Sprawozdawczości BudŜetu Miasta nieprawidłowości te powstały wskutek nieprzekazywania do księgowości podatkowej informacji, dotyczących naleŝności zabezpieczonych hipoteką co, zdaniem 5 Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 ze zm. 6 Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm. 5
NIK, wskazuje na brak właściwej organizacji przepływu informacji z zakresu rachunkowości. 7. Nie dokonywano na bieŝąco odpisów zaległości przedawnionych z ewidencji księgowej podatków i opłat lokalnych. W okresie objętym kontrolą odpisano, wskutek przedawnienia, 453 zobowiązania podatkowe w łącznej wysokości 53,6 tys. zł. W wyniku badania losowo wybranych 19 ww. zaległości na łączną kwotę 1 470 zł stwierdzono, Ŝe 17 z nich w kwocie 1 375 zł (z 1996 r.), dotyczących podatku od środków transportowych, odpisano z ewidencji księgowej z opóźnieniem, wynoszącym od jednego do pięciu lat. Wobec niedokonywania na bieŝąco odpisów kwot przedawnionych, zapisy prowadzonej ewidencji nie odzwierciedlały stanu rzeczywistego, co pozostawało w sprzeczności z zasadą określoną w art. 24 cytowanej ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Jako przyczynę nieodpisywania na bieŝąco przedawnionych zaległości z ewidencji księgowej wskazywano równieŝ nieprzekazywanie do księgowości podatkowej bieŝących informacji odnośnie przedawnionych zaległości podatkowych. 8. Ponadto NIK ocenia jako niewystarczający, dla prowadzenia analiz naleŝności z tytułu podatków od środków transportowych, system informatyczny wspomagający ich ewidencję, uniemoŝliwiający, m.in. monitorowanie tych zaległości w zakresie upomnień i tytułów wykonawczych. Stwierdzono, Ŝe nie zostało zrealizowane zadanie, dotyczące prowadzenia egzekucji naleŝności pienięŝnych i niepienięŝnych, ujęte w planie audytu wewnętrznego na 2007 r., co wyjaśniono zwiększoną, niŝ planowano, pracochłonnością rozpoczętych wcześniej innych zadań audytowych oraz przeniesieniem się audytora z dniem 1 kwietnia 2008 r. do pracy w innej jednostce samorządowej (do czasu zakończenia kontroli NIK ww. stanowisko nie było obsadzone). Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. Wystawianie upomnień i tytułów wykonawczych bez zbędnej zwłoki. 2. Podjęcie działań organizacyjnych w celu zwiększenia efektywności postępowań egzekucyjnych. 3. Wykazywanie w rocznych sprawozdaniach Rb-27S i Rb-PDP danych, zgodnych z ewidencją księgową oraz dokonanie korekty tych sprawozdań sporządzonych za 2007 r. 4. Dostosowanie planu kont do zasad wynikających z rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 czerwca 2006 r. 6
5. Zapewnienie bieŝącego dokonywania odpisów naleŝności przedawnionych. 6. Objęcie postępowaniem egzekucyjnym zaległości z tytułu opłat za pobyt w Ośrodku Pomocy Osobom UzaleŜnionym od Alkoholu w Chorzowie. 7. Dostosowanie systemu informatycznego, wspomagającego ewidencję naleŝności z tytułu podatków od środków transportowych, do moŝliwości prowadzenia analizy zaległości, w tym upomnień i tytułów wykonawczych. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Prezydenta, w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 7