Ocena sprawności i efektywności wydatkowania środków publicznych przy wykorzystaniu budŝetu zadaniowego Dr Tomasz Lis, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Dąbrowa Górnicza, 20 marca 2015 r.
Zarządzanie a nie administrowanie w sektorze publicznym New Public Management - lata 80 te Good govermance lata 90 te Konsensus Partycypacja Przejrzystość [wyciąg z wyników badań Bundesministerium der Finanzen i Komisji Europejskiej 2009-2013http:/www.bundesfinanzministerium.de/Web/DE/Research/] /NPM działa: Niemcy 18 narzędzi wdroŝonych, Francja 18, Holandia 14, Portugalia, Hiszpania po 15, Belgia 10, Włochy 9, Grecja, Bułgaria po 3, Polska narzędzia UFP sklasyfikowano jako 6/
Aktywność OECD Celem wiodącym krajów OECD jest kompleksowe wprowadzenie budŝetowania zadaniowego jako głównego narzędzia poprawy gospodarowania środkami publicznymi. Idea ta według OECD to forma budŝetowania zorientowanego na wymierne rezultaty, w której następuje wykorzystanie informacji do alokacji zasobów, zwiększenia efektywności i odpowiedzialności
Formuła rozwija się na świecie NajdłuŜsze doświadczenia na tym polu posiadają Stany Zjednoczone, Kanada i Holandia (od końca lat 70. XX wieku) oraz Dania, Nowa Zelandia, Finlandia, Hiszpania, Norwegia od lat 80. BudŜetowanie zadaniowe wprowadziło większość krajów europejskich oraz między innymi Chile, USA, Japonia, Korea Płd., Meksyk, Turcja, Australia. [wyciąg z badań: T.. Curristine, Performance Budgeting (PB) in OECD Countries, Budgeting and Public Expenditures Division, Public Governance Directorate, OECD 6 th Annual Meeting of Latin american Senior Budget Officials Santiago, Chile, January 28-31, 2014]
Sprawność, skuteczność i efektywność [konieczność badania wyniki analiz własnych 2014 r. dane jako ilustracja] Uwzględnienie w ocenie działalności jednostki jednocześnie miar efektywności i skuteczności pozwala na ocenę sprawności (ang. performance). Jednostka sprawnie realizuje zadania publiczne, jeŝeli z danych nakładów osiąga moŝliwie najwięcej produktów, które przyczyniają się w moŝliwie największym stopniu do osiągnięcia zakładanych celów.
Mierniki produktu (ang. output) ich zadaniem jest pomiar stopnia wykonania celów szczegółowych i dotyczą one ilości lub jakości dostarczanych produktów. Przykładem moŝe być: liczba przyznanych grantów badawczych; liczba odpowiedzi na skargi obywateli; ilość przeprowadzonych kontroli czy liczba kilometrów nowo wybudowanych autostrad. Mierniki rezultatu (ang. results) odnoszą się do celów operacyjnych i słuŝą do pomiaru bezpośrednich skutków podejmowanych działań w krótkiej lub średniej perspektywie czasowej. Przykładowe mierniki: skrócenie czasu oczekiwania pacjentów na operację; liczba bezrobotnych objętych szkoleniami, którzy znaleźli pracę; średni czas postępowania sądowego; zwiększenie przepustowości portów lotniczych; czy skrócenie czasu przejazdu na określonych odcinkach dróg. Mierniki oddziaływania (ang. impakt) - mierzą stopień realizacji celów strategicznych. Przykładowe mierniki: zwiększenie poczucia bezpieczeństwa w Polsce (badania CBOS); liczba cytowań polskich naukowców na liście filadelfijskiej; wskaźnik zatrudnienia wśród absolwentów szkół wyŝszych. Mierniki produktu w przypadku odniesienia ich do nakładów mogą być dodatkowo wykorzystane do oceny efektywności (ang. efficiency) działania jednostki, np. liczba wydanych decyzji administracyjnych przez jednego pracownika, liczba spraw zakończonych przez referendarza sądowego, koszt budowy jednego km drogi, koszt 1 godziny języka angielskiego, itp. Mierniki rezultatu i oddziaływania w relacji do mierników produktu pozwalają z kolei na ocenę skuteczności (ang. effectiveness) działania jednostki, przykładowo: liczba bezrobotnych, którzy znaleźli pracę po odbytych szkoleniach; liczba uczniów, którzy zdobyli certyfikat językowy; liczba badań naukowych, które zakończyły się udaną komercjalizacją; liczba programów profilaktycznych, których wynikiem było zmniejszenie zachorowań na daną chorobę; liczba osób objętych pomocą społeczną, których dochód istotnie wzrósł w porównaniu z rokiem poprzednim.
Managing Current and Future Performance: Striving to Create Public Value, Institute for Public Service Value, Accenture, 2013 badania naukowe wyniki jako ilustracja Efektywność (ang. efficiency) dotyczy pomiaru relacji nakłady produkty, czyli oceny stopnia sukcesu w dostarczaniu zdefiniowanych produktów po najniŝszym koszcie, przy zachowaniu poŝądanej jakości. Produkt rozumiany jest tutaj szeroko i obejmuje wszystko, co jest dostarczane w wyniku realizacji zadań publicznych - zarówno dobra materialne, jak i usługi, np.: wybudowana droga, zakończone postępowanie prokuratorskie, wydana decyzja administracyjna, itp.
Managing Current and Future Performance: Striving to Create Public Value, Institute for Public Service Value, Accenture, 2013 badania naukowe wyniki jako ilustracja Skuteczność (ang. effectiveness) odnosi się do relacji produkt - wynik i dotyczy stopnia osiągania zamierzonych wyników oraz wskazuje, czy dostarczane produkty przyczyniają się do realizacji priorytetów i celów władzy publicznej. Efektywność i skuteczność są z kolei podstawowymi Efektywność i skuteczność są z kolei podstawowymi elementami wartości publicznej. Jednostki sektora publicznego kreują wartość dla obywateli, jeŝeli są skuteczne, czyli w rezultacie swych działań wypełniają cele ustawowe (statutowe) i spełniają oczekiwania swoich interesariuszy oraz są efektywne, to znaczy robią to jak najtaniej.
Managing Current and Future Performance: Striving to Create Public Value, Institute for Public Service Value, Accenture, 2013 badania naukowe wyniki jako ilustracja Skuteczność uzaleŝniona jest od rodzaju zdefiniowanego dla określonego celu rezultatu. Mogą przy tym dotyczyć relacji: produkt bezpośredni rezultat, produkt oddziaływanie, osiągnięty rezultat planowany rezultat, liczba produktów o poŝądanej jakości - liczba produktów, których jakość skontrolowano; poŝądana jakość zasobów osiągnięta jakość posiadanych zasobów; oczekiwany potencjał organizacyjny - faktyczny potencjał organizacyjny.
Badanie efektywności i skuteczności 13 072 metody [lata 2003 2014; badania New York Institute Search i wyciąg z wyników badań Bundesministerium der Finanzen i Komisji Europejskiej 2009-2013http:/www.bundesfinanzministerium.de/Web/DE/Research/] EEI = Output / Input EFI = Outcomes / Output PPM = EEI x EFI Value for Money Public Service Value (PSV) Public Value Indicator (PVI) Public Value Model (PVM) ZrównowaŜona Karta Dokonań Balanced Value for the Citizen Model (BVCM) Nieparametryczna metoda pomiaru efektywności DEA Inne DRW, TRY, REDW, WESD, OKUT, czy azjatyckie REW, OUY
Project Cycle Management Guidelines, European Commission, March 2013 wyniki badań naukowych Przegląd wydatków (spending reviews) narzędziem ewaluacji Metodyka analizy ryzyka i wraŝliwości w kontekście osiągania celów i realizacji zadań publicznych Kontrola zarządcza Ewaluacja budŝetu zadaniowego Audyt ewaluacji budŝetu zadaniowego ZPP, ZPC Inne
Proces badania efektywności wydatkowania środków publicznych własna propozycja Przygotowanie i zarządzanie ewaluacją Ustalanie struktury zarządzania Opracowanie projektu ewaluacji Określenie celów ewaluacji Określanie zakresu ewaluacji Opracowanie agendy analitycznej Ustalanie wskaźników Inwentaryzacja dostępnych informacji Opracowywanie planu pracy Wybór ewaluatora Opracowanie warunków kontraktu Przeprowadzanie ewaluacji Modele ewaluacji Gromadzenie danych i analiza Raportowanie Prezentacja raportów i rozpowszechnienie wyników