4 Siły rynkowe czyli popyt i podaż R I N C I L E S O F MICROECONOMICS F O U R T H E D I T I O N N. G R E G O R Y M A N K I W oweroint Slides by Ron Cronovich 2007 Thomson South-Western, all rights reserved W tym rozdziale odpowiemy na pytania: Jakie czynniki wpływają na popyt na dobra? Jakie czynniki wpływają na podaż dóbr? W jaki sposób popyt i podaż wpływają na ceny i wielkość sprzedaży? W jaki sposób różne czynniki wpływające na popyt i podaż wpływają na ceny rynkowe i jakość dobra? W jaki sposób rynki alokują zasoby? 1 Rynki i konkurencja Rynek - to grupa nabywców i sprzedawców konkretnego dobra lub usługi. Rynek konkurencyjny - to taki rynek, na którym działa wielu nabywców i wielu sprzedawców, handlujących identycznymi produktami, co sprawia, że każdy z nich jest cenobiorcą, a więc ma niewielki wpływ na cenę rynkową. Rynek doskonale konkurencyjny: Wszyscy oferują dokładnie te same dobra Jest tak wielu sprzedających i nabywców, że nikt nie może wpłynąć znacząco na cenę - każdy jest cenobiorcą. W tym rozdziale zakładamy, że rynek jest doskonale konkurencyjny. 2 1
opyt opyt zależy od zachowań nabywców. opyt jest to ilość dóbr jaką ludzie są skłonni kupić przy danej cenie. rawo popytu wraz ze wzrostem ceny danego dobra przy pozostałych czynnikach nie zmienionych - popyt na nie spada. 3 lan popytu lan popytu: Zestawienie pokazujące związek między ceną dobra a popytem na to dobro. rzykład: opyt Heleny na kawy. Zwróć uwagę, że preferencje Heleny są zgodne z prawem popytu. Cena kawy Wielkość popytu 16 1.00 14 2.00 12 3.00 10 4.00 8 5.00 6 6.00 4 4 lan popytu i krzywa popytu Heleny Cena kawy 0 5 10 15 Cena kawy Liczba kaw Liczba kaw 16 1.00 14 2.00 12 3.00 10 4.00 8 5.00 6 6.00 4 5 2
opyt rynkowy a popyt indywidualny opyt rynkowy stanowi sumę popytów indywidualnych na konkretne dobro lub usługę. Załóżmy, że na rynku kawy mamy tylko dwóch kupujących: Helenę i Kena. ( d = wielkość popytu) Cena 1.00 2.00 3.00 4.00 5.00 6.00 d Heleny 16 14 12 10 8 6 4 d Kena + 8 = 24 + 7 = 21 + 6 = 18 + 5 + 4 + 3 + 2 d = 15 = 12 = 9 = 6 Rynku lan popytu i krzywa popytu 0 5 10 15 20 25 d (Rynku) 24 1.00 21 2.00 18 3.00 15 4.00 12 5.00 9 6.00 6 7 rzesunięcia krzywej popytu Krzywa popytu pokazuje, jak cena wpływa na wielkość popytu, przy innych czynnikach nie zmienionych. Te "inne czynniki", to pozacenowe determinanty popytu (czyli wszystko inne niż cena co wpływa na popyt). Czynniki te przesuwają krzywą popytu D. 8 3
rzesunięcia krzywej popytu: # kupujący Wzrost liczby kupujących powoduje 9 rzesunięcia krzywej popytu: # kupujący rzypuśćmy, że nastąpił wzrost liczby kupujących. Wtedy, przy każdej cenie, popyt jest większy (o 5 w tym przykładzie). 0 5 10 15 20 25 30 10 rzesunięcia krzywej popytu: dochód Dobra normalne to takie dobra na które popyt. wraz ze wzrostem dochodu. Wzrost dochodu powoduje.. popytu przy każdej cenie,... krzywą popytu D w. Dobra niższego rzędu to takie dobra na które popyt. wraz ze wzrostem dochodu. Wzrost dochodu powoduje.. popytu przy każdej cenie,.. krzywą popytu D w. 11 4
rzesunięcia krzywej popytu: ceny dóbr powiązanych Dwa dobra są substytutami jeżeli ceny jednego dobra powoduje. popytu na drugie dobro. rzykład: Inne przykłady: 12 rzesunięcia krzywej popytu: ceny dóbr powiązanych Dwa dobra są komplementarne jeżeli. ceny jednego dobra powoduje.. popytu na drugie dobro. rzykład: Inne przykłady: 13 rzesunięcia krzywej popytu: gusty Cokolwiek powoduje zmianę gustów, powoduje przesunięcie krzywej D w prawo. rzykład: Dieta Atkinsa popularna w latach 90tych, spowodowała wzrost popytu na jajka, i przesunęła krzywą popytu na jajka w prawo. 14 5
rzesunięcia krzywej popytu: oczekiwania Oczekiwania co do przyszłości mogą wpływać na obecny popyt na dobra i usługi. rzykład: Jeżeli ludzie oczekują zwiększenia dochodów, ich popyt na droższe restauracje może wzrosnąć teraz. Jeżeli gospodarka jest w kryzysie, a ludzie zaczynają martwić się o pracę, może spaść popyt na nowe samochody. 15 odsumowanie: Zmienne, które wpływają na decyzje nabywców Zmienna Zmiana zmiennej powoduje Cena Liczba nabywców Dochód Ceny dóbr pokrewnych Gusta Oczekiwania przesunięcie.. krzywej popytu przesunięcie. krzywej popytu przesunięcie. krzywej popytu przesunięcie. krzywej przesunięcie. krzywej popytu przesunięcie. krzywej popytu 16 ACTIVE LEARNING 1: Krzywa popytu Narysuj krzywą popytu na pliki muzycznych. Co stanie się w poniższych sytuacjach? Dlaczego? A. Spada cena ioda. B. Spada cena plików muzycznych C. Spada cena płyt kompaktowych. 17 6
ACTIVE LEARNING 1: A. Spada cena ioda Cena plików muzycznych Liczba plików muzycznych 18 ACTIVE LEARNING 1: B. Spada cena plików muzycznych Cena plików muzycznych Liczba plików muzycznych 19 ACTIVE LEARNING 1: C. Spada cena płyt CD Cena plików muzycznych Liczba plików muzycznych 20 7
odaż odaż zależy od zachowań sprzedających. odaż to ilość dobra, którą sprzedawcy chcą i mogą sprzedawać przy danej cenie. rawo podaży: ilość oferowanego dobra rośnie, kiedy jego cena wzrasta (przy innych czynnikach nie zmienionych) 21 lan podaży lan podaży: stanowi zestawienie pokazujące relację pomiędzy ceną dobra a jego oferowaną ilością. rzykład: odaż kawy w Starbucksie. Zauważ, że plan podaży Starbucksa jest zgodny z prawem podaży. Cena kawy Wielkość podaży 0 1.00 3 2.00 6 3.00 9 4.00 12 5.00 15 6.00 18 22 lan podaży i krzywa podaży Starbucks 0 5 10 15 I Cena kawy Ilość kawy 0 1.00 3 2.00 6 3.00 9 4.00 12 5.00 15 6.00 18 23 8
odaż rynkowa a podaż indywidualna odaż rynkowa to suma podaży wszystkich sprzedawców. Załóżmy, że Starbucks i Jitters są jedynymi sprzedawcami kawy na rynku. ( s = podaż) Cena 1.00 2.00 3.00 4.00 5.00 6.00 Starbucks 0 3 6 9 12 15 18 Jitters odaż s + 0 = 0 + 2 = 5 + 4 = 10 + 6 = + 8 = + 10 = + 12 = 15 20 25 30 Krzywa podaży S (odaż) 0 1.00 5 2.00 10 3.00 15 4.00 20 5.00 25 6.00 30 25 rzesunięcia krzywej podaży Krzywa podaży pokazuje, jak cena wpływa na wielkość podaży, przy innych czynnikach nie zmienionych. Te inne rzeczy, to pozacenowe determinanty podaży. Ich zmiany przesuwają krzywą S. 26 9
rzesunięcia krzywej podaży: cena zużywanych zasobów rzykłady cen zużywanych zasobów: pensje, cena dóbr pośrednich. Każdy. cen zużywanych zasobów. ilość, jaką sprzedawcy chcą wyprodukować przy danej cenie, powoduje przesunięcie krzywej S w... 27 rzesunięcia krzywej podaży: cena zużywanych zasobów Załóżmy, że spada cena mleka. Wtedy, podaż kawy w Sturbucks zwiększy się. (o 5 w tym przykładzie). 28 rzesunięcia krzywej podaży: technologia Ważnym czynnikiem decydującym o podaży jest technologia przetwarzania zużywanych zasobów na gotowy produkt. Obniżająca koszty poprawa technologii, przesuwa krzywą S w.. 29 10
rzesunięcia krzywej podaży: # sprzedawcy Zwiększenie liczby sprzedawców podnosi oferowaną ilość dóbr, i przesuwa krzywą S w 30 rzesunięcia krzywej podaży: oczekiwania Załóżmy, że firma oczekuje wzrostu ceny dobra, które sprzedaje. Może wówczas zmagazynować część bieżącej produkcji, alby sprzedać ją później, po wyższej cenie. To przesuwa krzywą S. To jest tylko jeden z przykładów. 31 odsumowanie: Zmienne, które wpływają na sprzedawców Zmienna Cena Cena zużywanych zasobów Technologia Liczba sprzedawców Oczekiwania Zmiana zmiennej powoduje przesunięcie krzywej podaży przesunięcie krzywej podaży przesunięcie krzywej podaży przesunięcie krzywej podaży przesunięcie krzywej podaży 32 11
ACTIVE LEARNING 2: Krzywa podaży Narysuj krzywą podaży na oprogramowanie do wypełniania podatków. Co stanie się w następujących przypadkach? A. Detaliści obniżają cenę oprogramowania B. Rozwój technologii pozwoli na tańszą produkcję oprogramowania. C. rofesjonalni księgowi podnoszą cenę swoich usług. 33 ACTIVE LEARNING 2: A. spadek ceny oprogramowania Cena oprogramowania Ilość oprogramowania 34 ACTIVE LEARNING 2: B. tańsza produkcja oprogramowania Cena oprogramowania Ilość oprogramowania 35 12
ACTIVE LEARNING 2: C. księgowi podnoszą cenę usług Cena oprogramowania Ilość oprogramowania 36 opyt i podaż łącznie D S Równowaga: 37 Cena równowagi: D S D S $0 24 0 1 21 5 2 18 10 3 15 15 4 12 20 5 9 25 6 6 30 38 13
rodukt w równowadze: D S D S $0 24 0 1 21 5 2 18 10 3 15 15 4 12 20 5 9 25 6 6 30 39 Nadwyżka podaży: To sytuacja, w której przy danej cenie podaż jest większa niż popyt. D S rzykład: jeśli = $5, wtedy D = i S = Nadwyżka podaży = S - D = 40 Nadwyżka podaży: D S W przypadku nadwyżki podaży, sprzedający próbują zwiększyć sprzedaż poprzez. ceny. To powoduje D i. S co.. nadwyżkę podaży. 41 14
Nadwyżka podaży: D Nadwyżka podaży S W przypadku nadwyżki podaży sprzedający próbują zwiększyć sprzedaż poprzez obniżenie ceny To powoduje wzrost D i spadek S. Ceny będą aż rynek osiągnie równowagę. 42 Nadwyżka popytu: D Nadwyżka popytu S rzykład: jeśli = $1, wtedy D = i S =. Nadwyżka popytu = D - S =. 43 Nadwyżka popytu: D S W obliczu nadwyżki popytu, sprzedający podnoszą cenę, w ten sposób. D i.. S co redukuje nadwyżkę popytu. Nadwyżka popytu 44 15
Nadwyżka popytu: D S W obliczu nadwyżki podaży, sprzedający podnoszą cenę, powodując spadek D i wzrost S Ceny.. aż rynek osiągnie równowagę. Nadwyżka popytu 45 Trzy etapy analizy zmian stanu równowagi Metoda trzech kroków 1. Ustal, czy zdarzenie powoduje przesunięcie krzywej S, krzywej D, czy może obu tych krzywych. 2. Ustal, w którą stronę przesuwa się krzywa. 3. osłuż się wykresem podaży i popytu, aby sprawdzić, w jaki sposób przesunięcia krzywych zmienią cenę oraz ilość równowagi. 46 rzykład: Rynek samochodów hybrydowych Cena samochodów hybrydowych Ilość samochodów hybrydowych 47 16
rzykład 1: Zmiana popytu Wydarzenie: Wzrost cen benzyny. Krok 1: S 1 Krok 2: 1 Krok 3: 1 D 1 48 rzykład 1: Zmiana popytu Zauważ: Kiedy rośnie cena (), producenci dostarczają.. ilość samochodów, mimo, że krzywa popytu S nie przesuwa się. S 1 1 Zawsze uważaj rozróżniając przesunięcia krzywych a przesunięcia wzdłuż krzywych. 1 D 1 49 rzesunięcia krzywej a przesunięcia wzdłuż krzywej Zmiana podaży: przesunięcie krzywej podaży pojawia się, gdy zmienia się determinant niecenowy podaży (jak technologia czy koszty). Zmiana podaży: przesunięcie wzdłuż krzywej podaży przy zmianie ceny Zmiana popytu: przesunięcie krzywej popytu pojawia się, gdy zmienia się determinant niecenowy popytu (jak dochód lub liczba nabywców). Zmiana popytu: przesunięcie wzdłuż krzywej popytu przy zmianie ceny 17
rzykład 2: Zmiana podaży Wydarzenie: Nowe technologie redukują koszty produkcji samochodów hybrydowych Krok1: S 1 Krok 2: 1 Krok 3: 1 D 1 51 rzykład 3: Zmiana zarówno popytu jak i podaży Wydarzenie: Rośnie cena benzyny i technologia obniża koszty produkcji. Krok 1: S 1 Krok 2: 1 Krok 3: 1 D 1 52 rzykład 3: Zmiana zarówno popytu jak i podaży Wydarzenie: cena benzyny rośnie i technologia obniża koszty produkcji Krok 3, kont. 1 S 1 1 D 1 53 18
ACTIVE LEARNING 3: Zmiany w popycie i podaży Użyj metody trzech etapów do analizy efektów każdego z trzech wydarzeń na cenę równowagi i ilości plików muzyki. Wydarzenie A: Spadek cen płyt CD Wydarzenie B: Sprzedawcy plików muzycznych negocjują obniżenie ceny tantiem za każdą sprzedaną piosenkę. Wydarzenie C: Wydarzenia A i B mają miejsce naraz. 54 ACTIVE LEARNING 3: A. Spadek cen płyt CD Kroki 1. Rynek plików muzycznych S 1 2. 1 3. 1 D 1 55 ACTIVE LEARNING 3: B. Spadek cen tantiem Kroki 1. Rynek plików muzycznych S 1 1 2. 3. 1 D 1 56 19
ACTIVE LEARNING 3: C. Spadek cen płyt CD i spadek cen tantiem Kroki 1. 2. 3. 57 Konkluzja: Jak ceny alokują zasoby Jedna z Dziesięciu Zasad: Rynki są zwykle dobrą formą organizowania aktywności gospodarczej. W gospodarkach rynkowych ceny dostosowują się do zrównoważenia podaży i popytu. Te ceny równowagi są sygnałami, które kierują decyzjami gospodarczymi, alokując w ten sposób zasoby rzadkie. 58 odsumowanie Rynek konkurencyjny posiada kupujących i sprzedających, z których każdy ma niewielki, lub żaden wpływ na cenę rynkową. Ekonomiści używają modeli popytu i podaży do analizy rynków konkurencyjnych. Opadająca (malejąca) krzywa popytu odzwierciedla rawo opytu popyt na dobro zmniejsza się wraz ze wzrostem jego ceny. 59 20
odsumowanie Oprócz ceny, popyt zależy od dochodów, gustów, oczekiwań, cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych oraz liczby nabywców. Zmiana w jednym z tych czynników powoduje przesunięcie krzywej popytu. Rosnąca krzywa podaży odzwierciedla rawo odażyprzy innych czynnikach stałych, podaż dobra rośnie, kiedy jego cena wzrasta. Inne determinanty obejmują ceny, technologię, oczekiwania i liczbę sprzedających. Zmiana w każdym z tych czynników przesuwa krzywą podaży. 60 odsumowanie rzecięcie krzywej popytu i podaży wyznacza punkt równowagę rynku. rzy cenie równowagi popyt równa się podaży. Jeżeli cena rynkowa jest powyżej ceny równowagi, występuje nadwyżka podaży, co powoduje spadek cen. Jeżeli cena rynkowa jest poniżej ceny równowagi, występuje nadwyżka popytu, co powoduje wzrost cen. 61 odsumowanie Możemy użyć wykresu popytu i podaży do analizy efektów każdego wydarzenia na rynek: najpierw, określamy, czy wydarzenie przesunie jedną, czy obie krzywe. Następnie, określamy kierunek przesunięcia. Na koniec porównujemy nową równowagę z równowagą początkową. W gospodarkach rynkowych, ceny są sygnałem, które kierują decyzjami ekonomicznymi i alokują zasoby rzadkie. 62 21