POLSKA AKADEMIA NAUK KANCELARIA PAN KOMITET PROGNOZ POLSKA 2000 PLUS" DROGA POLSKI DO ROKU 2025 ZAŁOŻENIA DŁUGOOKRESOWEJ STRATEGII W ŚWIETLE STUDIÓW KOMITETU PROGNOZ POLSKIEJ AKADEMII NAUK POLAND'S ROAD TO 2025 - LONG-TERM STRATEGY STUDY Warszawa 2005
roku 2001 wydany w Goeteborgu. Mamy też odpowiednie zapisy w Konstytucji RP. Wnioskuję o uzupełnienie tekstu Strategii". Bogdan Marciniec Zgadzam się z założeniami Strategii". W pełni popieram w szczególności rolą innowacyjną nauki i technologii, ale problem jest bardziej skomplikowany i wymaga gruntownych zmian, zarówno strukturalnych w sektorze nauki i edukacji jak i zmian legislacyjnych w relacjach nauka-gospodarka, w szczególności powinien się skoncentrować na polskich niszach technologicznych i rozwoju polskich małych i średnich firm. Sformułowanie - wsparcie konsorcjów naukowo-przemysłowych" brzmi prawidłowo, ale wymaga konkretyzacji. Kompleksową strategię w warunkach polskich proponuję rozszerzyć o: a) energię i zasoby b) nowe technologie i materiały. Wyżej wymienione dziedziny mogą dać nowe miejsca pracy. Lesław Michnowski W ramach dalszych prac, dotyczących Strategii..." proponuję, aby uwzględnić dwa jakościowo odmienne prawdopodobne trendy dalszego przebiegu globalizacji i przezwyciężania globalnego kryzysu, W zależności od dominującego trendu, odmienna powinna być Strategia. Trend I: Globalizacja wykluczająca (Pernicious Globalization) 1. 1 Na negatywne konsekwencje tej formy globalizacji zwraca się uwagę m.in. w CIA, Global Trends 2015: A Dialogue About the Future With Nongovernment Experts,. 131
Przezwyciężanie globalnego kryzysu - w tym ochrona środowiska przyrodniczego oraz pomniejszanie tempa zużywania deficytowych zasobów - będzie dokonywane na zasadzie darwinizmu społecznego. Będzie to przejawiało się w powstrzymywaniu tempa wzrostu gospodarczego, zwłaszcza słabszych ekonomicznie społeczeństw2. Obniżaniu poziomu konsumpcji będzie służyło likwidowanie osiągnięć welfare state" oraz utrzymywanie wysokiej stopy strukturalnego" bezrobocia (zasada 20-80" 3 ). Postępował będzie zatem proces społecznego rozwarstwiania w układzie międzynarodowym, lecz także wewnątrz - nawet i wysoko rozwiniętych społeczeństw. Sprzyjać temu będzie przenoszenie produkcji z krajów wysoko rozwiniętych do krajów pozostałych w rozwoju w tyle. W powstrzymywaniu wzrostu gospodarczego zwłaszcza Chin przywracane będą praktyki protekcjonistyczne. W Unii Europejskiej odchodzić się będzie od zasady solidarności na rzecz budowy układu: Centrum - Peryferie. Konsekwencją tej formy globalizacji będzie narastanie napięć w układzie międzynarodowym, a także zagrożenia terroryzmem. Podstawową metodą społecznej i międzynarodowej stabilizacji będzie budowa nowego - Orwell'owskiego, globalnego - totalitaryzmu. Trend II: Globalizacja włączająca (Inclusive Globalization) oraz Nowy Włączający Porządek Globalny (New Inclusive Global Order). Głównym czynnikiem wymuszających zmianę metod globalizacji będzie szybko postępujący wzrost gospodarczy Chin, a także 2 Wg badań W, R. Feya: jeśli rozwijająca się według obecnych zasad gospodarka światowa będzie odznaczała się nawet tylko 3-4% wzrostem gospodarczym, to w ciągu 25 lat nastąpi globalna katastrofa. 3 Według Hansa Petera Martina i Haralda. 132
ewentualne nikłe rezultaty w przezwyciężaniu terroryzmu siłową metodą pre-emptive war lub eksportu demokracji". Wzrost gospodarczy Chin - uodpornionych na destabilizujące oddziaływania, - będzie radykalnie przyspieszał tempo degradacji środowiska przyrodniczego. Wzrost ten będzie także przyspieszał tempo wyczerpywania deficytowych zasobów naturalnych. Towarzyszący temu wzrost cen tych zasobów będzie destabilizował gospodarkę światową Brak międzynarodowych mechanizmów koordynacji współpracy gospodarczej, w tym rozwoju specjalizacji wytwarzania, będzie powodował destabilizowanie wysokorozwiniętych gospodarek m.in. tanim chińskim eksportem, powodującym, wraz ze wzrostem bezrobocia, coraz silniejsze społeczne napięcia. Sytuacja taka sprzyjać będzie zrozumieniu potrzeby dokonania radykalnej przebudowy systemu światowego na zgodny z wymogami trwałego rozwoju (sustainable development) światowej społeczności. Jako istotne w tej przebudowie zadanie przyjęty zostanie program przebudowy systemu ekonomicznego na oparty na kompleksowym rachunku korzyści i kosztów gospodarowania, ujmującym społeczne i przyrodnicze jego składniki (internalising externalities) A także - program międzynarodowej budowy informacyjnych podstaw polityki i gospodarki trwałego rozwoju. Przebudowa taka stanowi bowiem warunek niezbędny rozprzęgnięcia" (decoupling) wzrostu gospodarczego od wzrostu zużywania deficytowych zasobów naturalnych oraz degradacji środowiska przyrodniczego. Realne uznanie potrzeby internalising externalities spowoduje ukształtowanie międzynarodowych mechanizmów koordynacji trwałego rozwoju, w tym budowy właściwej ku temu infrastruktury społeczno-gospodarczej i informacyjnej. 133
Dla przykładu, z uznania potrzeby internalising externalities wynikną - np. w przypadku wytwarzania samochodów - m.in. następujące niezbędne działania: 1. wyznaczenie kosztów odtworzenie środowiska zdegradowane go w wyniku produkcji i eksploatacji samochodów, a także kosztu odbudowy bazy paliwowo-surowcowej, wyczerpywanej wraz z tym bezpowrotnie; 2. powiększenie cen samochodów o powyższe koszty; 3. odebranie producentowi samochodów powyższej kwoty; 4. przeprowadzenie działań odtwarzających środowisko; 5. uruchomienie programów badawczo-wdrożeniowych, których realizacja zapewni dostąp do alternatywnych źródeł zasobów, w przypadku wyczerpania ich źródeł aktualnie dostępnych. Z zasady włączenia do rachunku ekonomicznego kosztów społecznych, konieczne się stanie m.in. wyznaczanie kosztów pozbawiania pracy załogi przedsiębiorstwa, przeniesionego w poszukiwaniu tańszej siły roboczej za granicę, a następnie obciążanie tego przedsiębiorstwa tymi kosztami, itd. Podobnie powinno być, gdy bezrobocie stanie się konsekwencją wypierania z rynku rodzimej produkcji znacznie tańszym jej importem. Dla przeciwdziałania ponoszeniu tego typu kosztów konieczne się stanie m.in. racjonalizowanie podziału społecznego procesu pracy poznawczej i wytwórczej. W zależności od tego, który z powyższych dwu trendów będzie wyznaczał bieg światowego życia społeczno-gospodarczego, nieco inaczej powinna być zaprojektowania Długookresowa Strategia Rozwoju Polski do roku 2025. Ponadto Strategia" ta powinna obejmować działania (w tym stworzenie odpowiednich w Polsce instytucji) niezbędne dla ukształtowania trendu II. W przypadku trendu I, zamiast efektu 134
rozwoju w wyniku realizacji Strategii" będzie nadal regres polskiego społeczeństwa. Barbara Liberska W założeniach długofalowej strategii rozwoju kraju trzeba uwzględniać tendencje i przemiany w gospodarce światowej. Na jedną z tych tendencji warto zwrócić uwagę. Chodzi o outsourcing nowoczesnych usług i globalne przesunięcia w tej dziedzinie. Do outsourcingu/offshoringu wchodzą głównie usługi biznesowe BPO ( Business Process Outsourcing"), usługi IT i centra badawczo rozwojowe, oraz centra obsługi klienta tzw call centers 4. W ostatnich latach ma miejsce proces przenoszenia tych usług z krajów bogatych do krajów biedniejszych. Proces ten określany jest jako druga fala globalizacji i prowadzi do nowego międzynarodowego podziału pracy. Dzięki włączeniu się w te procesy kraje słabiej rozwinięte integrują się z gospodarką światową na wyższym poziomie opartym na technologiach informatycznych i mogą odnosić znaczne korzyści. Outsourcing nowoczesnych usług może stać się szansą rozwoju dla Polski. Aby tę szansę wykorzystać potrzebna jest polityka przyciągania inwestycji zagranicznych w nowoczesnych usługach w powią- 4 Usługi związane z obsługą klienta w call centers obejmują sprzedaż i telemarketing produktów, reklamacje, rezerwacje biletów hoteli, subskrybcje, obsługą kart kredytowych i inne. Usługi biznesowe BPO wspierają operacje biurowe związane z gromadzeniem i przechowywaniem dokumentów, przetwarzaniem danych, zarządzaniem zasobami ludzkimi, księgowość, listy płac, analizy finansowe i inne. Usługi IT stanowią prace badawczo rozwojowe nad nowymi produktami, oprogramowaniem oraz usługi specjalistów jak usługi architektów, prawników, analityków. 135