Szkolenie regionalne dla szkolnych liderów edukacji wczesnoszkolnej województwa łódzkiego Łódź 2014
Realizacja zagadnień etycznych i antykorupcyjnych w edukacji wczesnoszkolnej w świetle podstawy programowej teoria i praktyka w ramach projektu Etyka nie tylko dla smyka WRKO-410/18/2014/DN
Cele projektu: przygotowanie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej do realizacji zagadnień etycznych i antykorupcyjnych w pracy dydaktyczno-wychowawczej, w oparciu o podstawę programową kształtowanie postaw moralno-etycznych uczniów klas I-III rozwijanie refleksji moralno-etycznej uczniów kształtowanie umiejętności uczniów do podejmowania odpowiedzialnych wyborów moralno-etycznych wychowanie społeczeństwa demokratycznego działającego w oparciu o zasady postępowania etycznego
Moduły: 1. Rola i zadania lidera w realizacji pilotażu projektu Etyka nie tylko dla smyka. 2. Realizacja zagadnień etycznych i antykorupcyjnych w edukacji wczesnoszkolnej w podstawie programowej kształcenia ogólnego. 3. Zagadnienia etyczne i antykorupcyjne wprowadzenie teoretyczne 4. Podejście interaktywne w kształtowaniu postaw moralno-etycznych uczniów I etapu edukacyjnego metodyka.
Wartości etyczne w podstawie programowej
Edukacja polonistyczna - szacunek dla innych - asertywność (odwaga) - pokora, uprzejmość - zaangażowanie ważne są cele i wartości, - wspólnotowość (grupa, rodzina) Klasa III - refleksyjność - etyka dyskursu - logiczno-komunikacyjne, odróżnienia tezy i opinie - umiejętność prowadzenia dyskusji
- etyka - przyjaźń - umiejętność - odróżnienia żądań od potrzeb logika jest etyką myśli - zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie - postawa krytyczna - pluralizm kulturowy, tolerancja, wspólność gatunku ludzkiego
2. Edukacja plastyczna - wrażliwość - wolność - odpowiedzialność - odwaga - tolerancja Klasa III - tożsamość, poczucie świadomość przynależności kulturowej
3. Edukacja społeczna - rozpoznawanie wartości - odwaga - mądrość - empatia - prawdomówność - uczciwość - umiejętność odróżnienia dobra od zła - odpowiedzialność sprawiedliwość (jakie wartości stoją za zachowaniem) - wiarygodność
3. Edukacja społeczna - wspólnotowość, - współdziałanie - etyka biznesu - interes osobisty a reguły społeczne - empatia - pracowitość, - wytrwałość - rzetelność - sumienność - szacunek do swojej i do cudzej pracy - odpowiedzialność za siebie i za innych - poczucie bezpieczeństwa - odwaga cywilna - umiarkowanie - oszczędność/gospodarność
3. Edukacja społeczna Klasa III - nie krzywdzi słabszych, - odpoczywanie zarządzanie czasem i własną energią, organizacja czasu wolnego - poczucie własnej wartości, samoocena, racjonalne stawianie sobie wymagań - umiejętność radzenia sobie w sytuacji zwycięstwa i porażki
4. Edukacja przyrodnicza - etyka ekologiczna - odpowiedzialność za przyrodę szacunek - odpowiedzialność za siebie
5. Edukacja matematyczna - zarządzanie czasem jako zarządzanie wartościami - planowanie czasu, zarządzanie potrzebami - wytrwałość - umiejętność rozpoznawania własnymi emocjami np. w sytuacji porażki i umiejętność radzenia sobie z nimi - odpowiedzialność
6. Zajęcia komputerowe i techniczne - dbanie o swoje zdrowie etyka/ etykieta komputerowa uetycznienie świata komputerowego Zajęcia techniczne - wartość życia swojego i innych + przyroda i zwierzęta - afirmacja - odpowiedzialność
7. Wychowanie fizyczne i zdrowotne - szacunek dla siebie, dla swojego zdrowia - wspólnotowość - tolerancja, prostota - godność ludzka - wykluczenie - przeciwdziałanie wykluczeniu - umiejętność integrowania się
Etyka w edukacji wczesnoszkolnej podstawowe pojęcia
Ludzie nie tylko działają, ale także nieustannie oceniają działania zarówno swoje, jak i innych, a także skutki owych działań. Zakres, charakter i kryteria ocen są bardzo zróżnicowane. Przykładowo: sądy oceniamy ze względu na tzw. kryterium epistemologiczne, posługując się pojęciami prawda i fałsz. Wiele rzeczy oceniamy z kolei posługując się kryteriami estetycznymi, tzn. używając pojęć piękno i brzydota. Wreszcie jednym z najczęściej spotykanych sposobów oceniania jest ocena moralna. Dla jej sformułowania podstawowe są pojęcia dobro i zło.
Człowiek jako istota refleksyjna dąży do tego, by pojęcia i kryteria używane w aktach oceny uczynić jasnymi i zrozumiałymi. W kulturze europejskiej głównym obszarem uprawiania refleksji mającej na celu sformułowanie jasnych, uniwersalnych zasad oceny była filozofia. W ramach filozofii pytano więc o znaczenie i kryteria prawdy, piękna, dobra.
etyka Etyka (gr ethikos - zwyczajny, obyczajny) to nauka o moralności lub teoria moralności. Filozofia moralności. Auguste Rodin Myśliciel
Filozoficzna refleksja o ocenach moralnych zrodziła się w kulturze i filozofii starożytnej Grecji. Biorąc pod uwagę znaczenie źródłowe terminu etyka (etyka od ethos już w Grecji starożytnej oznaczała zespół wartości czy też cnót, które powinny towarzyszyć ludzkiemu działaniu) i jego późniejszą ewolucję, a zwłaszcza oddzielenie znaczeniowe pojęcia etyka od pojęcia moralność, możemy etykę określić jako wiedzę o moralności, a więc wiedzę o kryteriach, sposobach, zasadach dokonywania ocen moralnych.
etyka - zadania Etyka próbuje wyjaśnić czym jest dobro moralne, w szczególności tzw. dobro najwyższe, sumienie, odpowiedzialność, powinność moralna. Etyka od najdawniejszych czasów starała się również odpowiedzieć na pytanie: jak żyć, jaki jest cel, sens i wartość życia, czym jest szczęście i jak je osiągnąć.
Mówi się często moralność zamiast etyka. W nauce jednak odróżnia się moralność od etyki. Moralność obejmuje decyzje i czyny człowieka, etyka zaś jest teoretyczną refleksją nad tak pojętą moralnością, jest nauką o moralności, moralność jest natomiast przedmiotem etyki.
etyka - podział W zależności od sposobu podejścia do badanego przedmiotu etykę można podzielić na: - etykę opisową - etykę normatywną - metaetykę;
etyka opisowa Jeden z trzech głównych działów etyki, obok etyki normatywnej i metaetyki. Niekiedy nazywa się ją etologią.
etyka opisowa Nauka ta opisuje różne systemy etyczne, powstałe w różnych okresach historycznych i różnych społecznościach. Przygląda się ich kształtowaniu, starając się dotrzeć do jego przyczyn. Zwraca też uwagę na znaczenie tychże systemów w odpowiadających im społecznościach.
etyka opisowa Etyka opisowa (deskryptywna), to wiedza, której przedmiotem są istniejące niegdyś lub współcześnie reguły, wartości, dylematy moralne. Mówiąc inaczej, ten dział etyki opisuje i wyjaśnia to, co ludzie faktycznie czynią, dokonując ocen moralnych, a także to, jak rozumieją mechanizm własnych ocen.
etyka opisowa Wyróżnia się w niej: - historię moralności (opisującą moralność z historycznego punktu widzenia) - psychologię moralności (badającą stosunek podmiotu do obowiązujących do norm moralnych z punktu widzenia psychologii) - socjologię moralności (interesującą się moralnością w odniesieniu do grup społecznych)
etyka normatywna Rodzaj etyki, który wskazuje jak należy postępować, jakie są kryteria oceny działań i ich uzasadniania. Jest ona przeciwstawiana etyce opisowej, która opisuje, jakiego rodzaju normy moralne ludzie stosują w swoich działaniach.
etyka normatywna W zależności od tego, jakie pojęcia uznają za centralne, można wyróżnić następujące rodzaje etyk normatywnych: - aksjologiczne stawia w centrum uwagi pojęcie wartości, - deontologiczne stawia w centrum uwagi pojęcie powinności (obowiązku), - odpowiedzialności stawia w centrum uwagi pojęcie odpowiedzialności, - aretologiczne stawia w centrum uwagi pojęcie cnoty (Areté).
metaetyka Jeden z trzech głównych działów etyki obok etyki opisowej i normatywnej. Jej początki datuje się na pierwsze lata XX wieku, kiedy to pojawiło się dzieło George a Edwarda Moore a pod tytułem Zasady etyki. Samo słowo metaetyka oznacza zaś gnoseologiczne, logiczne i metodologiczne zagadnienia etyki normatywnej.
Metaetyka to dział etyki, którego przedmiotem są pewne cechy języka i metod stosowanych w etyce, natura wypowiedzi etycznych, metody argumentacji etycznej itp.
metaetyka Problematyka metaetyki jest bardzo obszerna. Obejmuje ona nawet takie zagadnienia jak wolność woli, odpowiedzialność moralna i przedmiot oceny etycznej, lecz włącza je przede wszystkim od strony znaczenia uwikłanych w te zagadnienia podstawowych pojęć, poddając te pojęcia subtelnej analizie logicznej.
metaetyka W węższym natomiast sensie metaetyka zajmuje się pewnymi wyodrębnionymi zagadnieniami, z których dwa od czasu ukształtowania się jej w odrębnych działach etyki wysunęły się na czoło. Pierwsze z tych zagadnień dotyczy znaczenia orzeczników etycznych (dobry, zły, słuszny, podły). Drugim z podstawowych problemów jest kwestia, czy sądom etycznym przysługuje wartość logiczna i czy wolno je traktować jako fałszywe lub prawdziwe.
Filozofia dziedziny (gałęzie) 1. Metafizyka, czyli teoria bycia 2. Epistemologia, czyli teoria poznania 3. Etyka, czyli teoria wartości
Filozofia działy 1. Epistemologia 2. Ontologia 3. Antropologia filozoficzna
Filozofia działy Można wyróżnić tradycyjnie pięć centralnych obszarów filozofii: - ontologia- dotyczącą natury bytu i rzeczywistości, - epistemologia (gnoseologia, teoria poznania) - zajmuje się problemem poznania, wiedzy, prawdy i ich relacji do rzeczywistości, - etyka (czasami wraz z estetyką łączoną w aksjologię) - czyli kwestie dotyczące wartości, norm postępowania, cnót, - historia filozofii - czyli naukę historyczną zajmującą się dziejami filozofii, - logika
Filozofia działy Współcześnie wyróżniamy 6 działów (dyscyplin, teorii) filozofii: - teoria poznania - gnozeologia (epistemologia). - teoria bytu - ontologia lub metafizyka - antropologia - etyka - estetyka - teoria wartości - aksjologia
Filozofia - działy Podział ze względu na przedmiot zainteresowań: - filozofia czasu - filozofia przestrzeni - filozofia historii - filozofia przyrody
Filozofia działy - filozofia umysłu - filozofia percepcji - filozofia języka - logika filozoficzna - filozofia nauki
Filozofia działy - antropologia filozoficzna - filozofia społeczna - filozofia edukacji - filozofia polityczna - filozofia prawa
- filozofia techniki - filozofia kultury - filozofia religii - estetyka - filozofia medycyny - filozofia wartości - metafilozofia - historia filozofii Filozofia działy
Aksjologia z gr. αξιοs - godny, cenny. Eduard von Hartmann Terminu aksjologia został wprowadzony przez P. Lapiego w Logique de la volonté (1902), utrwalił go E. Hartmann w Grundriss der Axiologie (1908).
Aksjologia W węższym znaczeniu szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi
aksjologia W węższym znaczeniu szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi
aksjologia W szerszym znaczeniu ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości.
W ramach aksjologii rozwinęła się etyka i estetyka
zagadnienia aksjologii - istnienie wartości, - sposób istnienia wartości, - stosunek wartości do bytu, - poznawcze ujmowanie wartości, - klasyfikacja, typologia i hierarchizacja wartości, - kryteria i zasady podziału wartości, - tzw. wartość najwyższa, która sprowadza się do pytania o to, którą z wartości w odniesieniu do jednej, jak też różnych dziedzin, uznać za najwyższą, - znaczenie wartości w życiu człowieka i w kulturze
W obrębie stosunku wartości do bytu powstały dwa przeciwstawne stanowiska - obiektywizm aksjologiczny - subiektywizm aksjologiczny
obiektywizm aksjologiczny Stanowisko, zgodnie z którym wartości (etyczne i estetyczne) istnieją niezależnie od odbierającej je świadomości, np. Platon - Wartość jest niezależna od aktów poznania, a nawet to ona właśnie je umożliwia, jest zatem obiektywna.
subiektywizm aksjologiczny Stanowisko uzależniające sądy o wartościach (moralnych i estetycznych) od osobistych przeżyć, wrażeń, reakcji emocjonalnych.
obiektywizm aksjologiczny Subiektywizm głosi, że oceny wyrażają indywidualne lub zbiorowe doznania bądź dyspozycje do tych doznań, są więc zdaniami psychologicznymi, które sprawdzić można jedynie drogą introspekcji lub ankiet.
obiektywizm aksjologiczny Według subiektywizmu aksjologicznego, w zdaniach wyrażone są emocje, wzruszenia (subiektywizm emocjonalny), doznania popędowe (subiektywizm woluntarystyczny) bądź przeżycia poznawcze (subiektywizm intelektualistyczny). np. Sofiści - dobro i zło są każdorazowym tworem funkcji oceniania, stanowią projekty podmiotu narzucane, różnie w różnych sytuacjach, na ten lub ów przedmiot oceny.
Literatura 1. Durozoi G., Roussel A., Filozofia. Słownik. Pojęcia. Postacie. Problemy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997 2. Kunzmann P., Burkard F. P., Wiedmann, Atlas filozofii, Prószyński i Spółka, Warszawa 1999 3. Jedynak St. (red.), Mały słownik etyczny, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1999