Raport z ewaluacji dotyczącej cyberprzemocy Zespół Szkół Urszulańskich w Poznaniu

Raport z ewaluacji dotyczącej cyberprzemocy Zespół Szkół Urszulańskich w Poznaniu

1. Wprowadzenie W ramach prowadzenia w naszej placówce diagnozy zjawiska przemocy z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych, przeprowadzone zostało badanie ankietowe, którego wyniki zaprezentowano w poniższym dokumencie. Problematyka badawcza koncentrowała się wokół obszarów związanych z terminem cyberprzemoc, agresja elektroniczna czy cyberbullying, których podstawowymi formami są: nękanie, szantażowanie z użyciem sieci internetowej, straszenie, publikowanie lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących informacji, filmów, zdjęć z użyciem sieci oraz podszywanie się pod kogoś innego wbrew jego woli, a tym samym czy badana grupa pada ofiarą cyberprzemocy oraz czy sama stosuje ww. formy agresji elektronicznej. Analizie zostały poddane takie tematy jak bezpieczeństwo w sieci, zasady korzystania z nternetu oraz procedury postępowania w przypadku aktów cyberprzemocy. Techniką uzyskania materiału badawczego zastosowaną w omawianym badaniu była ankieta. Jej zaletą jest wysoki stopień standaryzacji oraz możliwość przeprowadzenia w krótkim czasie badania dużej liczby respondentów. Kwestionariusz ankiety składał się z 45 pytań dla uczniów, 25 pytań dla nauczycieli, 18 pytań dla rodziców, 24 pytań dla administratora środowiska informatycznego oraz 26 pytań skierowanych do dyrekcji/psychologa Termin przeprowadzenia badania: 06.06.2016 17.06.2016 Grupa badawcza: uczniowie gimnazjum: uczniowie liceum ogólnokształcącego: nauczyciele: rodzice uczniów gimnazjum: rodzice uczniów liceum ogólnokształcącego: administrator środowiska informatycznego: 223 osoby, 48 osób, 53 osoby, 22 osoby, 3 osoby, 2 osoby. Badanie zostało przeprowadzone na losowo wybranej próbie. Dobór wielkości badanych grup zgodny był z najwyższymi standardami prowadzenia badań socjologiczno-ewaluacyjnych oraz potrzeb placówki.

2. Raport zespołu szkół 2.1 Ankieta uczniów gimnazjum 1a. Jestem uczniem klasy: 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 39% 34% 26% 1. W ramach naszego badania wśród ankietowanych uczniów znaleźli się przedstawiciele wszystkich klas trzeciego etapu edukacyjnego w następujących proporcjach: a. Klasa 39%, b. Klasa 26%, c. Klasa 34%. 2. Łącznie w ankiecie udział wzięło 223 uczniów gimnazjum. 1b. Płeć 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 26% 5 49% 74% 4 51% Dziewczyna Chłopak 1. W gronie badanych uczniów klas trzecich 51% stanowiły dziewczęta, a 49% chłopcy. Podobna proporcja była wśród uczniów klas drugich 4 stanowiły dziewczynki, a chłopcy 5. 2. W przypadku badanych pierwszoklasistów zdecydowanie dominującą płcią były dziewczęta liczące 74%, chłopcy natomiast stanowili 26%.

10 8 6 4 2 9 92% 9 2. Z których urządzeń nowych technologii informacyjnokomunikacyjnych korzystasz? 58% 49% 41% 76% 7 66% 58% 49% Telefon komórkowy Komputer stacjonarny Komputer przenośny Tablet Nie korzystam 36% 1. Ankietowani uczniowie mogli wskazać kilka odpowiedzi na powyższe pytanie. 2. Jak wykazała analiza uczniowie wszystkich trzech klas dokonali podobnych wskazań. 3. Większość badanej młodzieży przyznaje, że korzysta z telefonu komórkowego. Telefon komórkowy jest wynalazkiem z połowy XX wieku, jednak dopiero pod koniec tysiąclecia podbił świat. Obecnie większość z nas nie wyobraża sobie codziennego funkcjonowania bez telefonu. Coraz częściej przestają pełnić funkcje jedynie telefonu, stały się centrum komunikacji i rozrywki (dostęp do telewizji, radia, aparatu fotograficznego, gier itp.). Czasem posiadanie, używanie telefonu, czy chociaż sprawdzanie godziny na wyświetlaczu przeradza się w zachowania kompulsywne, nazywane fonoholizmem, który obecnie określany jest uzależnieniem XX wieku. Fonoholizm czyli syndrom uzależnienia od telefonu komórkowego prowadzi do zubożenia języka, osłabienia więzi z rodziną przyjaciółmi, trudnościami w nawiązywanie bezpośrednich relacji, zaniku pasji, zaniedbywaniem obowiązków w pracy, szkole, a nawet zaburzeniem funkcji biologicznych. Telefon komórkowy posiada również pozytywne strony. Poza oczywistą funkcją komunikowania się z innymi ludźmi, możemy również tworzyć filmiki, zdjęcia i mieć kontakt z nternetem kiedy tylko tego potrzebujemy. Dlatego jeśli narzędzie wykorzystywane jest w prawidłowy sposób i nie jest traktowane jako substytut kontaktów międzyludzkim, może przynieść nam wiele korzyści. Ogólnopolskie badanie Młodzież a telefony komórkowe (TNS OBOP, 2011) przeprowadzone na reprezentatywnej grupie młodych ludzi w wieku 12-19 lata wskazuje, że powszechne staje się zjawisko fonoholizmu. (Ogólnopolskie badanie Młodzież a telefony komórkowe: (TNS OBOP, 2011).

3a. le przeciętnie godzin w tygodniu korzystasz z nternetu? 10 8 6 4 10 10 10 2 Korzystam Nie korzystam 3b. Liczba godzin: 1 21% 1 49% 2 34% 12% 34% 2 32% 1 31% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1-5 6-10 10-15 16-20 20 i więcej 1. Wszyscy ankietowani gimnazjaliści przyznali, że korzystają z nternetu. 2. Analiza pogłębiona wskazuje, że gimnazjaliści wraz z wiekiem spędzają w nternecie coraz więcej czasu 31% pierwszoklasistów i 34% drugoklasistów spędza tygodniowo w Sieci około 16-20 godzin, natomiast wśród najstarszych uczniów wynik ten wyniósł już 49%. Niemniej jednak za pozytywny wynik należy uznać brak jednoznacznych odpowiedzi uczniów świadczących, że tygodniowo poświęcają na taką aktywność 20 bądź więcej godzin. 3. Dodatkowo możemy przypuszczać, że większa ilość godzin spędzonych w nternecie wynika z faktu, że uczniowie w mniejszym stopniu oglądają telewizję a częściej zaczynają korzystać z platform internetowych emitujących filmy czy seriale. 4. Szkoła i rodzice powinni podjąć wspólne działania wychowawcze w celu stworzenia u dzieci i młodzieży potrzeby racjonalnego spędzania wolnego czasu (np. ze znajomymi, czy w aktywny sposób). W przeciwnym wypadku obecny styl życia może doprowadzić do sytuacji, w której brakuje czasu na wspólne rozmowy z rodzicami czy rówieśnikami, a w konsekwencji na osłabieniu lub całkowitej utracie więzi emocjonalnych. 5. W związku z tak dużym korzystaniem przez młodzież z nternetu należy z zastanowić się w jaki sposób wykorzystać to medium w pracy z uczniem podczas zajęć oraz przy zadawanych pracach domowych.

4. Jaka jest Twoja preferowana metoda komunikacji ze znajomymi, koleżankami, kolegami? 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 68% 68% 56% Bezpośrednia rozmowa 14% 11% 1 1% Za pomocą komunikatorów tekstowych (SMS) Za pomocą komunikatorów internetowych 1% E-mailem 1 2 14% Za pomocą portali społecznościowych 1% 2% Nie kontaktuje się ze znajomymi 1. Uczniowie mogli wskazać kilka odpowiedzi na zadane powyżej pytanie. 2. Najwięcej wskazań otrzymała odpowiedź bezpośrednia rozmowa. Choć wynik ten na poziomie 56% () i 68% ( i ) nie jest zadowalającym rezultatem to porównując go z pozostałymi wskazaniami uczniów należy go uznać za dobry. 3. Niewiele respondentów preferuje pozostałe formy komunikacji ze znajomymi, mimo to są jednostki, które wolą kontakt za pośrednictwem portali społecznościowych, komunikatorów tekstowych tj. SMS czy za pomocą komunikatorów internetowych. 4. Należy pamiętać, że wirtualne kontakty z innymi ludźmi poza aspektami pozytywnymi (przekraczanie barier terytorialnych, oszczędność czasu) mają negatywny wpływ na człowieka ponieważ osłabiają relacje z innymi ludźmi w realnym życiu, na rzecz aktywności w sieci. Z tego powodu szkoła oraz opiekunowie dzieci powinni kłaść nacisk na komunikacje bezpośrednią z uczniami oraz pomiędzy samą młodzieżą. Należy wskazywać uczniom zalety komunikacji interpersonalnej face to face oraz ewentualne konsekwencje przy zaniku takiej zdolności.

5. Jak sądzisz jak zmienia się świat dzięki nowym technologiom takim jak nternet i telefonia komórkowa? 10 8 6 4 2 2 32% 2 16% 2 28% 24% 36% 3 21% 24% 2 Staje się lepszy Staje się gorszy Ani lepszy ani gorszy Nie mam zdania 1. Ankietowana młodzież została zapytania jak według nich zmienia się świat dzięki nowym technologiom. Wyniki są bardzo zbliżone około 26% badanych uczniów jest zdania, że świat staje się lepszy, natomiast około 21% zaznaczyło odpowiedź świat staje się gorszy. 2. Najwięcej osób 2 wszystkich badanych gimnazjalistów wskazało odpowiedź ani lepszy ani gorszy. Pozostali ankietowani przyznają, że nie mają zdania na ten temat. 3. Jako, że odpowiedzi są bardzo zróżnicowane, a ponad połowa uczniów ma mieszane lub nie ma wcale zdania, należy przeprowadzić z uczniami zajęcia których to celem będzie pokazanie plusów i minusów nowych technologii co pozwoli młodzieży wyrobić czy też skrystalizować własne opinie. 6. Które z poniższych zdań są w Twoim przypadku prawdziwe Często korzystam z forów internetowych Prowadzę swoją stronę internetową/bloga Potrafię samodzielnie stworzyć stronę nternetową Publikuję w nternecie swoją twórczość (zdjęcia, muzykę itp.) Mam swoje tajemnica, związane z tym, co robię korzystając z nternetu Nudzę się, gdy przez jeden dzień nie mam dostępu do nternetu Często zarywam noce, aby korzystać z nternetu Bardzo lubię spędzać czas przed komputerem Znam się na komputerze lepiej niż moi znajomi Posiadam profil na portalach społecznościowych (np. Facebook, nstagram itd.) 36% 4 9% 12% 14% 14% 19% 32% 4 5 38% 41% 2 11% 8% 1 1 4 39% 39% 39% 9 46% 56% 49% 32% 58% 36% 88% 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1. Ankietowani mogli udzielić kilku wskazań na zadane pytanie. 2. Większość badanych gimnazjalistów przyznaje, że posiada swój profil na portalach społecznościowych takiego wskazania dokonało 88% uczniów klas pierwszych, 9 klas drugich i 9 klas trzecich. 3. Średnio 51% wszystkich wskazań uzyskały odpowiedzi publikuję w nternecie swoją twórczość natomiast 49% otrzymał punkt bardzo lubię spędzać czas przed komputerem z wyraźną przewagą obu tych wskazań wśród drugoklasistów. 4. Przeciętnie 4 respondentów uważa, że często korzysta z forów internetowych. Taka sama część posiada swoje tajemnice, związane z tym co robi korzystając z nternetu. 5. Aż 32% uczniów klas drugich i 2 uczniów klas trzecich przyznaje, że nudzi się kiedy przez jeden dzień nie ma dostępu do nternetu. Według badań przeprowadzonych przez dra Plichtę aż 37,8% uczniów gimnazjum przyznaje się do tego samego (Specjalne potrzeby edukacyjne a nowe media, Plichta, 2012, 2013). Jeśli uczniowie nie potrafią zorganizować sobie zajęć bez korzystania z nternetu powinno to być alarmującym sygnałem dla rodziców i wychowawców młodzieży. Kompulsja sieciowa jest uzależnieniem i jako taka powinna być traktowana i leczona. 7. Jak oceniasz agresję elektroniczną w zestawieniu z tradycyjną agresją pomiędzy uczniami? 18% 34% 1 1 1 1 29% 24% 1 2 1 36% 1 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Jej konsekwencje są takie same Jej konsekwencje są mniej poważne Nigdy nie zastanawiałem/zastanawiałam się nad tym Jej konsekwencje są poważniejsze Nie potrafię określić 1. Co trzeci ankietowany gimnazjalista stwierdził, że agresja elektroniczna powoduje poważniejsze konsekwencje niż agresja przejawiana w tradycyjny sposób. 2. Aż 3 pierwszoklasistów i 2 uczniów klas drugich przyznaje, że nigdy się nad tym nie zastanawiali. Średnio 12% wszystkich respondentów mówi wprost, że nie potrafi tego określić. 3. Spora liczba odpowiedzi nigdy się nie zastanawiałem (zwłaszcza wśród najmłodszych) oraz nie potrafię określić wskazuje kolejny raz na potrzebę podjęcia tematu cyberprzemocy w ramach zajęć wychowawczych z uczniami.

8. Czy zdarzyło Ci się wyzywać kogoś w nternecie (w przeciągu ostatniego roku)? 16% 11% 54% 14% 19% 8% 4 2 11% 6 19% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam Niezależnie od formy zadawanej cyberprzemocy, jeśli sprawcą bądź podejrzanym jest osoba poniżej 17. roku życia, wszelkie działania realizuje Sąd Rodzinny i Nieletnich, właściwy ze względu miejsca pobytu sprawcy przemocy. Oznacza to, że małoletni podlega działaniom, konsekwencją zawartym w kodeksie karnym oraz kodeksie wykroczeń w chwili ukończenia 17 roku życia. 1. Średnio zaledwie 5 wszystkich gimnazjalistów stwierdziło, że nigdy nie zdarzyło im się wyzwać kogoś w nternecie. 2. Co więcej co trzeci badany przyznaje, że taka sytuacja miała miejsce, jednak w najmniejszym stopniu wśród najmłodszych uczniów. Wśród starszych respondentów aż 16% () i 19% () przyznaje, że taka sytuacja miała miejsce 5 razy i więcej. Jest to bardzo niepokojący wynik - nternet sprawia wrażenie anonimowości i bezkarności, przez co daje fałszywe poczucie bezpieczeństwa i kontroli. Anonimowość przyczynia się do występowania zjawiska tzw. rozhamowania, polegającego na tym, że osoba w nternecie pozwala sobie na więcej w kwestii łamania reguł życia społecznego niż w świecie realnym. 9. Czy zdarzyło Ci się zamieścić w nternecie kompromitujące kogoś materiały (w przeciągu ostatniego roku)? 12% 76% 9% 76% 12% 1% 89% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam

1. Ok. 8 wszystkich respondentów jest zdania, że nigdy nie zdarzyło im się zamieścić w nternecie kompromitujących drugą osobę materiałów. 2. Przeciętnie 9% przyznaje, że nie wie bądź nie pamięta czy taka sytuacja miała miejsce. 3. Należy zwrócić uwagę, że aż 12% ankietowanych trzecioklasistów i drugoklasistów dopuściło się takiego czynu minimum 5 razy bądź więcej jest to niepokojący wynik. 4. Szkoła powinna edukować młodzież odnośnie konsekwencji prawnych takiego działania. 5. Zamieszczanie kompromitujących, ośmieszających danych np. na stronie internetowej, blogu, serwisie społecznościowym jak również ich rozsyłanie drogą elektroniczność, jest ścigane prawnie. Tego typu działania to naruszenie czci, czyli zniesławienie, znieważenie drugiej osoby. O postępowaniu w takich sytuacjach mówi art. 212. oraz art. 216. Kodeksu Karnego i dotyczy osoby i/lub grupy osób, która dopuszcza się wskazanego czynu lub w nim pomaga. 10. Czy zdarzyło Ci się komentować wypowiedzi na forum internetowym, żeby ośmieszyć/ sprawić przykrość innej osobie (w przeciągu ostatniego roku)? 8% 4% 64% 1 1 7 1 1% 2% 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. 9 uczniów klas pierwszych, 7 klas drugich oraz 64% trzecioklasistów jest zdania, że nigdy nie dopuściło do takiej sytuacji, zaś kolejno, 1 i 1 badanych przyznaje, że nie wie bądź nie pamięta czy takie zdarzenie miało kiedykolwiek miejsce. 2. Należy zwrócić uwagę, że niemało uczniów przyznaje, że sprawili przykrość innej osobie poprzez użycie przykrych komentarzy na forum internetowym. 3. nternauci przekonani o własnej anonimowości w sieci, uważają że komunikacja internetowa jest mniej realna niż ta offline i kończy się w momencie wylogowania. Szkoła powinna uświadomić uczniom, że jest to jedynie iluzja i należy się liczyć z tym, że mogą pojawić się realne konsekwencje postrzegane jako wirtualne.

11. Czy zdarzyło Ci się wysłać SMS, żeby sprawić przykrość innej osobie (w przeciągu ostatniego roku)? 1% 76% 14% 8% 71% 12% 2% 6% 69% 19% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. Większość ankietowanych gimnazjalistów (ok. 72%) twierdzi, że taka sytuacja nigdy nie miała miejsca, natomiast 1 stwierdziło, że nie wie bądź nie pamięta. 2. Rozróżniając uczniów na różne grupy klasowe zauważa się, że to uczniowie klas drugich w większym stopniu niż pozostali gimnazjaliści sprawiali przykrość innym osobom wysyłając wiadomości SMS. 3. Osiągnięty wynik jest wysoce niepokojący należy przeprowadzić dodatkową analizę omawianego zjawiska i w sytuacji potwierdzenia wyników, podjąć odpowiednie kroki wychowawcze. 12. Czy zdarzyło Ci się wyzywać inne osoby na czacie internetowym (w przeciągu ostatniego roku)? 1 9% 4% 61% 1 22% 12% 51% 8% 6% 78% 8% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. Aż 41% uczniów klas drugich i 26% klas trzecich przyznaje, że wyzywało inne osoby na czacie internetowym - z czego aż 22% () i 1 () dopuściło się tego 5 razy i więcej. Do takiego samego zdarzenia przyznało się jedynie 14% uczniów klas pierwszych. 2. Zaledwie 51% drugoklasistów i 61% najstarszych respondentów stwierdziło, że taka sytuacja nigdy nie miała miejsca, natomiast pierwszoklasiści w 78% są tego zdania.

3. W związku z wieloma odpowiedziami wskazującymi na niewłaściwe zachowanie uczniów w nternecie, szkoła powinna zorganizować zajęcia pt. Jak bezpiecznie poruszać się po Sieci oraz zapoznać młodzież ze zbiorem zasad przyzwoitego zachowania obowiązujących wszystkich użytkowników w sieci nternet. Wspomniane reguły postępowania tworzą Netykietę, stworzoną w myśl trzech głównych zasad: myśl, nie działaj na czyjąś szkodę oraz nie nadużywaj. 13. Czy zdarzyło Ci się umieścić/rozesłać znajomym w nternecie zdjęcie przedstawiające zdjęcie innych osób w niekorzystnej sytuacji (w przeciągu ostatniego roku)? 16% 9% 4% 64% 1 1 7 9% 7 9% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. 7 ankietowanych gimnazjalistów uważa, że nigdy nie umieszczało czy przesyłało za pośrednictwem sieci, zdjęć krzywdzących drugą osobę. 8% nie wie bądź nie pamięta, aby taka sytuacja miała miejsce. 2. 29% uczniów klas trzecich, 2 klas drugich oraz 19% pierwszoklasistów przyznaje, że chociaż raz dokonała takiego czynu, natomiast większość z nich stwierdziła, że nawet 2-4 razy bądź 5 razy i więcej. 3. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi we wnioskach do pytania 9 należy zapoznać młodzież z konsekwencjami prawnymi takich czynów zgodnie z art. 216 1,2 k.k., przestępstwo dokonane za pomocą środków masowego komunikowania się są ścigane na wniosek pokrzywdzonego. 14. Czy zdarzyło Ci się dostać do poczty internetowej/komunikatora innej osoby (w przeciągu ostatniego roku)? 11% 5 9% 8% 1 69% 9% 1 68% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam

1. Podobnie jak w odpowiedzi na poprzednie pytanie większość ankietowanych uczniów udzieliła odpowiedzi nigdy (ok. 64%) 2. Natomiast co czwarty badany gimnazjalista przyznaje, że dostał się do poczty elektronicznej i/lub komunikatora innej osoby oraz ujawniło zawarte tam informacje. 3. Szkoła oraz opiekunowie uczniów powinni podjąć pilne działania profilaktyczne w tym zakresie. Należy pamiętać, że włamanie do miejsca w nternecie strzeżonego hasłem lub innym zabezpieczeniem podlega karze grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności i jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego, zgodnie z art. 267. oraz art 268a. k.k. 4. Warte uświadomienia uczniom są również ich prawa podstawowe wynikające z Konstytucji jak chociażby tzw. tajemnica korespondencji. 15. Czy zdarzyło Ci się wysłać na portal towarzyski/randkowy fałszywe ogłoszenie z danymi innych osób (w przeciągu ostatniego roku)? 91% 1% 2% 2% 92% 1% 99% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. Drobna część ankietowanej młodzieży stwierdziła, że dopuściła się aktu zniesławienia poprzez tworzenie fałszywych ogłoszeń na portalach towarzyskich/randkowych, bez zgody zainteresowanych osób. 2. Nauczyciele i rodzice powinni uświadomić uczniom, że osoba, która dopuszcza się określonego czynu (art. 190a 2 k.k.) podlega karze grzywny bądź karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku. 3. 94% gimnazjalistów stwierdziło, że nigdy nie dopuściło się takiego czynu jest to wynik dobry.

16. Czy zdarzyło Ci się obrażać inne osoby podczas gier online (w przeciągu ostatniego roku)? 18% 8% 71% 2 8% 66% 1 7 6% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. Odpowiedzi gimnazjalistów na pytanie 16 ukazują niemałą grupę uczniów której zdarza się obrażać inne osoby podczas gier online. Co więcej znaczna część z nich twierdzi, że taka sytuacja miała miejsce 5 razy i więcej takiego wskazania dokonało aż 2 drugoklasistów, 18% trzecioklasistów i 1 najmłodszych respondentów. 17. Czy zdarzyło Ci się obrażać kogoś przez komunikator internetowy (w przeciągu ostatniego roku)? 16% 11% 54% 14% 1 12% 8% 51% 19% 1% 1% 6% 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. Zaledwie połowa uczniów klas drugich (51%) i trzecich (54%) uważa, że nigdy nie obrażała kogoś za pośrednictwem komunikatora internetowego tego samego zdania jest zdecydowanie więcej pierwszoklasistów aż 8 udzieliło odpowiedzi nigdy. Oprócz tego spora część starszych uczniów nie wie, bądź nie pamięta takiej sytuacji (19% i 14% ). 2. Aż 32% ankietowanych trzecioklasistów oraz 3 drugoklasistów przyznało, że zdarzyło im się obrazić kogoś przez komunikator elektroniczny, z czego aż 16% () i 1 () jest zdania, że taka sytuacja miała miejsce 5 razy i więcej. Jakkolwiek nie należy przez to bagatelizować odpowiedzi młodszych respondentów pośród których także znajdują się uczniowie dopuszczający się tych samych postaw co ich starsi koledzy.

3. Szkoła powinna dokonać głębszej analizy omawianego zjawiska. Należy zastanowić się jakiego typu komunikaty młodzież do siebie przesyła. Konieczne jest również zapoznanie uczniów z metodami radzenia sobie w sytuacji, gdy zostaną słownie zaatakowani w nternecie. 18. Czy zdarzyło Ci się ujawnić w nternecie czyjeś prywatne rozmowy (w przeciągu ostatniego roku)? 4% 1 76% 14% 69% 8% 8 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. Przeciętnie 7 gimnazjalistów nigdy nie ujawniło czyichś prywatnych rozmów w nternecie. 2. Pojawiła się jednak grupa ankietowanych (największa pośród drugoklasistów 22%), którzy się tego dopuścili. 3. Należy uświadomić uczniom, że bezprawne ujawnienie informacji w nternecie podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności bądź jej pozbawienie do lat 2 art. 267 1-5 k.k. natomiast art. 23 k.c. reguluje należne człowiekowi dobra osobiste. 19. Czy zdarzyło Ci się przerobić i umieścić w nternecie lub rozesłać zdjęcie innej osoby (w przeciągu ostatniego roku)? 16% 11% 54% 14% 1 1 71% 6% 86% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam

1. Spora grupa uczniów klas trzecich (32%) i niewiele mniejsza grupa uczniów klas drugich (2) przyznaje, że rozpowszechniała zdjęcie innej osoby w nternecie. Takich samych zachowań dopuszczało się 9% uczniów klas pierwszych. 2. Dodatkowo niepokój budzą wskazania uczniów świadczące o tym, że aż 16% trzecioklasistów i 1 uczniów klas drugich wskazało odpowiedź 5 razy i więcej. 3. Uzyskany wynik jest martwiący szkoła niezwłocznie powinna podjąć działania informacyjno-edukacyjne i uświadomić młodzież jakie są ewentualne konsekwencje ich czynów - art. 23 i art. 24. k.c. lub nawet art. 212 k.k (mówiący o zniesławieniu), art. 216 k.k. (o zniewadze drugiej osoby). Przestępstwo ścigane jest z oskarżenia prywatnego. 20. Czy zdarzyło Ci się celowo rozesłać zawirusowane wiadomości do innej osoby (w przeciągu ostatniego roku)? 1% 9 1% 9 1% 98% 1% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam 1. Średnio 96% gimnazjalistów nigdy celowo nie rozesłało zawirusowanej wiadomości do innej osoby. Jest to dobry wynik jednak pojedyncze jednostki przyznały się do takiego zachowania. 21. Czy zdarzyło Ci się celowo wykluczyć ze swoich znajomych w nternecie inną osobę, aby jej dokuczyć (w przeciągu ostatniego roku)? 9% 9% 6 8% 8% 76% 1% 6% 1 72% 9% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 razy i więcej 2-4 razy 1 raz Nigdy Nie wiem, nie pamiętam

1. Przeciętnie 21% ankietowanych gimnazjalistów przyznało, że usunęło swoich znajomych z portali społecznościowych, aby im dokuczyć. 2. 8% nie wie, bądź nie pamięta czy taka sytuacja miała miejsce. 3. Pozostała część badanych uczniów nie przyznaje się do takiej praktyki. 4. Podczas spotkania z rodzicami warto zapoznać ich z sytuacją, ponieważ nastoletni internauci rzadko sami informują swoje najbliższe otoczenie o problemach. Pomocy szukają najczęściej wśród rówieśników. 22. Jeśli zdarzyło Ci się robić choćby jedną z rzeczy wymienionych w pytaniach od 8 do 21, zaznacz proszę kogo to dotyczyło? Nie zdarzyło mi się Nie tyle konkretnych osób co grup ludzi, np. kibice Osób całkowicie przypadkowych/nieznajomych Osób, które znasz tylko z nternetu nnych dorosłych Nauczycieli nnych młodych ludzi, których znasz (np. z podwórka) Kolegów/koleżanek z klasy 9% 1 1 8% 8% 2% 11% 1 1 22% 1 2 18% 3 41% 34% 3 32% 48% 51% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1. W pytaniach od 8 do 21 pytaliśmy uczniów czy zdarzyło im się przejawiać zachowanie agresywne względem innej osoby w nternecie, natomiast w pytaniu 22 pytamy, kto był adresatem takiego zachowania. 2. Wyniki uzyskane z powyższego pytania wskazują, że większość ankietowanych zachowała się tak w stosunku do znajomych z klasy (4), a następnie wobec młodych ludzi, których nie potrafią konkretnie wskazać (26%), bądź uważają, że były to osoby całkowicie przypadkowe (19%). Dodatkowo należy zwrócić uwagę na odpowiedzi drobnej części respondentów, która przyznaje się do przemocy elektronicznej wobec nauczycieli. 3. Szkoła powinna wprowadzić edukacje medialną dla młodych ludzi, która nie koncentruje się wyłącznie na technicznej stronie korzystania z nowych technologii ale również uwzględnia społeczne znaczenie ich wykorzystania relacje online, role jakie przybiera młodzież w świecie wirtualnych oraz aspekty prawne, jeśli normy społeczne nie zostały zachowane lub jeśli sam uczeń stał się ofiarą przemocy elektronicznej.

23a. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś wysłał SMS, który Ci dokuczył? 10 8 6 71% 61% 59% 4 2 Nigdy 3 32% 24% roku 2% 2% 1% 2% 2% 1% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie Polskie prawo przewiduje dwie drogi ochronny prawnej, w sytuacji cyberprzemocy, gdy osobą poszkodowaną zostanie osoba poniżej 18. roku życia. Pierwszą formą odpowiedzialności prawnej jest postępowanie cywilne, czyli forma uzyskania ochronny poprzez możliwość otrzymania od sprawcy odszkodowania oraz zapewnienia zaprzestana dalszych działań bezprawnych. Drugą formą jest odpowiedzialność karna sprawcy za dokonane przestępstwo. Kara uzależniona jest od wielu czynników: formy cyberprzemocy, natężenia, ilości zaangażowanych osób, motywów, świadomości dokonywanych czynów itp. Trzeba jednak pamiętać, że w stosunku do małoletnich - osób poniżej 18 roku życia, które nie zawarły związku małżeńskiego wszystkie działania prawne realizują ich prawni opiekunowie. Nie jest możliwe dochodzenie odpowiedzialności prawnej bez ich udziału. 1. Przeciętnie aż 36% ankietowanych gimnazjalistów przyznaje, że w ostatnim czasie otrzymali krzywdzącą wiadomość tekstową ok. 29% jest zdania, że miało to miejsce raz lub kilka razy w roku, natomiast pozostali uważają, że ma to miejsce znacznie częściej nawet raz lub kilka razy dziennie. 2. Wychowawcy powinni stale monitorować omawiany wskaźnik. Należy pamiętać, że wielokrotne powtarzanie jakiegoś działania, złośliwe niepokojenie w celu dokuczenia jest uznawane jako nękanie - takie zachowanie reguluje kodeks wykroczeń, art. 107 oraz 190a kodeksu karnego. Nauczyciele powinni ustalić od kogo młodzież otrzymuje SMSy oraz czego dotyczą. Jeśli wiadomości są o charakterze przemocowym należy niezwłocznie skontaktować się z opiekunami dziecka oraz policją.

10 8 6 4 2 23b. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś komentował Twoje wypowiedzi na forum internetowym w taki sposób, że sprawił Ci przykrość? 7 64% 7 Nigdy 29% 18% 22% roku 8% 2% 4% 1% 1% 2% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. Podobnie jak w odpowiedzi na poprzednie pytanie część respondentów stwierdziła, że spotkała się w różnym stopniu z przykrymi komentarzami pod swoim adresem na forum internetowym. 2. Zaledwie 69% gimnazjalistów nigdy tego nie doświadczyło. 10 8 6 4 2 76% 23c. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś umieścił/rozesłał w nternecie Twoje zdjęcie w niekorzystnej sytuacji? 6 61% Nigdy 34% 2 1 roku 4% 2% 2% 1% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. Średnio 2 respondentów stwierdziło, że doświadczyło sytuacji, że ktoś umieścił bądź rozesłał w nternecie zdjęcie, które stawiało ich w niekorzystnym świetle. Ten wynik wskazuje, że niespełna co czwarty gimnazjalista w przeciągu ostatniego roku spotkało się ze zjawiskiem zniesławienia, znieważenia w nternecie. Jest to wynik niepokojący. Dlatego należy młodzież edukować na temat kroków, jaki powinni podejmować, jeśli staną się ofiarami takiego działania. Konieczny jest kontakt z policją. Ofiara zdarzenia może ubiegać się podjęcia działania drogą roszczeń odszkodowawczych oraz

wymuszających zaprzestania czynności przez sprawcę. Na terenie Polski funkcjonuje również serwis, który pomaga reagować, kiedy w nternecie pojawią się nielegalne i szkodliwe treści skierowane przeciwko bezpieczeństwo dzieci i młodzieży. Można skontaktować się z nimi poprzez stronę internetową: www.dyzurnet.pl Pomoc świadczy również Fundacja Dzieci Niczyje rodzice i nauczyciele mogą nawiązać łączność telefonicznie pod numerem telefonu 800 100 100 - oraz Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży poniżej 18 roku życia (numer kontaktowy 116 111 oraz na stronie internetowej 116111.pl). 10 8 6 4 2 23d. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś wysłał na portal randkowy/towarzyski fałszywe ogłoszenie z Twoimi danymi/zdjęciem? 10 9 96% Nigdy 2% 2% 2% 1% roku miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. Pojedyncze jednostki uczniów w pytaniu 23d przyznały, że spotkały się z opisaną sytuacją. 2. Jednak 9 stwierdziło, że taka sytuacja nie miała miejsca jest to dobry wynik. 3. Warto pamiętać, że podszywanie się pod inną osobę jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego i regulowanym przez art. 190a 2 k.k. 10 8 6 4 2 23e. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś założył fikcyjne konto internetowe w portalu społecznościowym ośmieszające Twoją osobę? 9 9 9 Nigdy roku 4% 2% 1% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie

1. Drobna część ankietowanych uczniów przyznaje się, że padła ofiarą zniesławienia. 2. Szkoła powinna wprowadzić edukację młodzieży w tym zakresie, zapoznać ją z ewentualnymi konsekwencjami dla sprawcy zdarzenia oraz przysługujących prawach dla ofiary - art. 23 i 24 k.c., art. 190a oraz 216 k.k. 10 8 6 74% 23f. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś obraził Cię w trakcie grania w gry online? 58% 74% 4 2 Nigdy 1 14% roku 9% 8% miesiącu 8% 1 4% 2% tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. 31% gimnazjalistów doświadcza w różnym stopniu agresywnych sytuacji podczas grania w gry online. 2. Szkoła powinna przeanalizować ten wskaźnik. Należy zastanowić się w jakie gry grają uczniowie i co może być przyczyną tak częstych ataków na młodzież. 3. Koniecznie trzeba również wypracować model zachowań asertywnych dla takich sytuacji. 10 8 6 4 2 23g. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś dostał się do Twojego komunikatora internetowego i ujawnił Twoje tajemnice/treści rozmów? 9 8 82% Nigdy 14% 16% roku 2% 1% 1% 1% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. Przeciętnie aż 1 badanych twierdzi, że spotyka się z takim zachowaniem z różną częstotliwością.

2. Natomiast 8 wskazało odpowiedź nigdy. 3. Ponownie przypominamy, że dostanie się do miejsca w nternecie strzeżonego hasłem lub innymi zabezpieczeniami jest włamaniem. Przestępstwo ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego. Osoba dopuszczająca się omawianego czynu podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności reguluje art. 267. oraz art. 268a.k.k. 23h. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś wysłał Ci zawirusowaną wiadomość? 10 8 82% 8 74% 6 4 2 Nigdy 18% 14% 12% roku 2% 1% 2% 4% 1% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. Jedynie 8 młodzieży stwierdziło, że w przeciągu ostatniego roku nie otrzymał zawirusowanej wiadomości. 2. Nauczyciele i opiekunowie młodzieży powinni niezwłocznie zdiagnozować sytuację oraz zaznajomić uczniów z zasadami bezpiecznego korzystania z nternetu oraz programami antywirusowymi, które pomagają zabezpieczyć sprzęt przed wirusami. 10 8 6 23i. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś wyzywał Cię podczas rozmowy na czacie? 6 59% 49% 4 2 Nigdy 31% 22% 2 roku 1 6% 8% 8% 2% 4% 2% 4% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. Jak pokazują wskazania gimnazjalistów wielu z nich doświadczyło tego typu sytuacji.

2. Wyniki są niepokojące, szkoła powinna podjąć się dokładniejszej analizy tego zjawiska. 3. Należy uświadomić uczniów, jakie działania można podjąć w celu uniknięcia podobnych sytuacji w przyszłości oraz w jaki sposób reagować, kiedy do tego już dojdzie. 23j. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś wykluczył Cię z grupy swoich znajomych aby Cię ośmieszyć? 10 8 8 84% 78% 6 4 2 Nigdy 14% 1 1 roku 2% 1% 1% 2% 2% 1% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. 82% ankietowanych uważa, że nigdy nie spotkało się z taką sytuacją, natomiast pozostali przyznają, że byli złośliwie wykluczani ze znajomych przez innych 23k. Czy zdarzyło Ci się w ostatnim roku, że: ktoś dostał się do Twojej poczty internetowej? 10 8 86% 86% 8 6 4 2 Nigdy 1 1 11% roku 1% 2% 2% 1% 1% miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. 86% gimnazjalistów deklaruje, że taka sytuacja nie miała miejsca. 14% doświadczyła włamania na ich skrzynkę. 2. Nauczyciele powinni uświadomić młodzież jakie prawa im przysługują jeśli dojdzie do takiej sytuacji. Sankcje prawne uzależnione są oczywiście od wielkości wyrządzonej szkody np. za włamanie się do miejsca chronionego hasłem w celu nielegalnego uzyskania informacji, niszczenia, zmiany bądź usunięcia informacji, zablokowanie dostępu do narzędzia. Przestępstwo ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego i grozi

za nie kara grzywny, ograniczenia wolności albo jej pozbawienia (art. 267. oraz art. 268a.k.k.). 3. Poza sankcjami prawnymi, poszkodowany podlega ochronie cywilnej (art. 43 k.c.) pod którą można kwalifikować samo włamanie oraz bezprawną inwigilacje konta użytkownika portalu internetowego, czyli jest to naruszenie życia prywatnego i dobra osobistego pokrzywdzonego. Ponadto haker może próbować poniżyć ofiarę w oczach opinii publicznej czyli naruszyć wizerunek użytkownika. 24. Jeśli zdarzyło Ci się doświadczyć wymienionych wyżej zachowań, wymień proszę kto Ci to zrobił? Nie zdarzyło mi się Nie tyle konkretna osoba co grupa ludzi, np. kibice Osoby całkowicie przypadkowe/nieznajome Osoby, które znam tylko z nternetu nny dorosły Nauczyciel nnych młodzi ludzie, których znam (np. z podwórka) Koledzy/koleżannki z klasy 3 2% 2 21% 19% 12% 12% 8% 24% 28% 2 29% 2 41% 48% 39% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1. Na to pytanie młodzi ludzie mogli udzielić kilku odpowiedzi. 2. Zdecydowana większość ankietowanych uważa, że omawianych wyżej sytuacji (od pytania 23a do pytania 23k) doświadczyło ze strony kolegów i koleżanek z klasy (31%), następnie ze strony innych młodych ludzi znanych z innych miejsc niż szkoła (24%) oraz osób całkowicie przypadkowych (22%). 3. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że 4% badanych wskazało nauczycieli jako sprawców takich zdarzeń. Należy upewnić się, że nie doszło do naruszenia prywatności uczniów.

25. Czy otrzymujesz treści od swoich znajomych, które ośmieszają, obrażają inne znane Ci osobiście osoby? 10 8 6 4 2 41% 3 3 38% 34% 22% 2 1 9% 1 12% 6% 9% Nigdy Prawie nigdy roku miesiącu tygodniu Raz lub kilka razy dziennie 1. Analiza odpowiedzi uczniów na pytanie 25 budzi duży niepokój zaledwie 3 gimnazjalistów deklaruje, że nie otrzymuje treści od swoich znajomych, które ośmieszają bądź obrażają inne znane im osoby. Zdecydowana większość potwierdza, że taka praktyka jest obecna wśród uczniów. 26. Jak reagujesz, jeśli otrzymasz od znajomego treści, które ośmieszają inne znane Ci osoby? 49% 29% 18% 4% 49% 34% 1 44% 4 1 2% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Nie reaguję Wysyłam informację do znajomego, że nie chcę otrzymywać tego typu treści nformuję osobę zainteresowaną Rozpowszechniam treść dalej w sieci 1. Aż 4 ankietowanych przyznaje, że nie podejmuje żadnego działania w sytuacji gdy otrzymuje ośmieszające informacje na temat drugiej osoby. 2. 3 deklaruje, że informuje nadawcę że otrzymane przez niego treści są niepożądane, natomiast jedynie 1 informuje o zdarzeniu osobę zainteresowaną. 3. 4% gimnazjalistów przyznało się, że dalej rozpowszechnia ośmieszające treści w Sieci. 4. Szkoła powinna zadbać o dodatkową edukację uczniów w tym zakresie. Należy uświadomić podopiecznych o skutkach prawnych wynikających z niereagowania w takich sytuacjach, uświadomić jakie są dostępne metody działania gdy do takiego zdarzenia dojdzie, a także uwrażliwiać na problemy innych osób. Świadkowie przemocy

szybko się do niej przyzwyczają i w pewnym momencie zaczną traktować ją jako część normalnego życia. Warto pokazywać młodzieży skutki rozproszonej odpowiedzialności sięgając nawet po drastyczne przykłady (Kitty Genovese znana studentom psychologii i kryminalistyki na całym świecie). 27. Jak oceniasz swoje kontakty, relacje w klasie? Nie potrzebuję kontaktu z klasą 2% 9% Mam problemy w relacjach z kolegami/koleżankami z klasy 2% 6% Mam jednego kolegę/koleżanką 1% Mam kilku dobrych znajomych 66% 42% 66% Jesteśmy zgraną klasą, wszyscy się lubimy 22% 21% 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1. Większość ankietowanych przyznało, że ma kilku dobrych znajomych bądź, że w klasie wszyscy się lubią. 2. Uzyskane wyniki świadczą o dobrym poziomie socjalizacji większości uczniów w środowisku klasowym. 3. Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że spośród wszystkich gimnazjalistów to pierwszoklasiści mają największe problemy w relacjach z rówieśnikami Nie jest to wynik budzący obawy ponieważ są to uczniowie, którzy najkrócej się znają i być może nie zdążyli się jeszcze zżyć z klasą tak jak starsi. Niemniej warto aby szkoła dołożyła starań aby uczniowie mieli więcej okazji na integracje w otoczeniu klasowym. 28a. Jak oceniasz zdanie: W moim domu rodzice ustalają i egzekwują zasady dotyczących korzystania przeze mnie z nternetu i urządzeń służących do komunikacji 11% 4 39% 1 32% 49% 8% 1 2 51% 16% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Całkowicie nieprawdziwe Nieprawdziwe Prawdziwe Całkowicie prawdziwe

1. Analiza odpowiedzi uczniów na pytanie 28a wykazała pewną tendencję, że im uczniowie są starsi tym mniej słyszą od swoich rodziców, aby ustalali i egzekwowali zasady dotyczące korzystania z nowych mediów (podobna tendencja przejawia się w pozostałych pytaniach 28a-28d). 2. 6 uczniów klas pierwszych, 5 uczniów klas drugich i jedynie 44% najstarszych uczniów odpowiedziała twierdząco, że rodzice ustalają i egzekwują takie zasady. Natomiast pozostali, w tym aż 56% uczniów klas trzecich są przeciwnego zdania. 3. Uzyskany wynik jest martwiący, zważywszy że ankietowani uczniowie to osoby w wieku 13-16 lat. Podczas spotkania z rodzicami wychowawcy powinni poruszyć omawiany temat z opiekunami. Należy uświadomić im jakie szkody może wywołać nadużywanie nternetu oraz urządzeń służących do komunikacji w niewłaściwy sposób. 28b. Jak oceniasz zdanie: Moi rodzice/opiekunowie sprawdzają co robię w nternecie 28% 4 22% 2 41% 36% 19% 36% 36% 8% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Całkowicie nieprawdziwe Nieprawdziwe Prawdziwe Całkowicie prawdziwe 1. 44% uczniów klas pierwszych, 39% uczniów klas drugich i zaledwie 2 najstarszych ankietowanych uważa, że ich rodzice kontrolują co robią w nternecie. 2. Pozostali ankietowani są przeciwnego zdania. 28c. Jak oceniasz zdanie: Rozmawiam ze swoimi rodzicami o tym co robię w nternecie 16% 41% 39% 4% 12% 32% 51% 1 32% 4 11% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Całkowicie nieprawdziwe Nieprawdziwe Prawdziwe Całkowicie prawdziwe

1. 51% uczniów klas pierwszych, 56% drugoklasistów i jedynie 4 trzecioklasistów rozmawia ze swoimi rodzicami o tym co robią w nternecie. 2. Należy zwrócić uwagę na fakt, że ankietowana młodzież to uczniowie w wieku około 13-16 lat, co często wiąże się z angażowaniem młodych ludzi w formy spędzania czasu przeznaczone dla osób dorosłych zwłaszcza tych najstarszych gimnazjalistów. 28d. Jak oceniasz zdanie: Moi rodzice rozmawiają ze mną na temat zagrożeń płynących z korzystania z technologii informacyjnokomunikacyjnych 2 3 41% 14% 36% 44% 16% 16% 42% 26% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Całkowicie nieprawdziwe Nieprawdziwe Prawdziwe Całkowicie prawdziwe 1. 68% najmłodszych uczniów i jedynie połowa uczniów klas drugich i trzecich twierdzi, że rozmawia z rodzicami na temat zagrożeń związanych z użytkowaniem nowych mediów. 2. Pozostali badani przeczą temu twierdzeniu. 29a. Jak oceniasz zdanie: W szkole są jasno określone zasady korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnej 11% 11% 42% 24% 1 8% 51% 2 1 2% 8% 41% 3 19% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Całkowicie nieprawdziwe Nieprawdziwe Prawdziwe Całkowicie prawdziwe Nie wiem 1. Większość ankietowanych jest zdania, że zasady korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnej zostały jasno określone przez szkolę takiego wskazania dokonało 71% uczniów klas pierwszych, 76% klas drugich i 66% klas trzecich.

2. Natomiast 19% (), 1 () i 1 () gimnazjalistów przyznaje, że nie wie czy takie działania zostały podjęte przez placówkę, a pozostali temu przeczą. 29b. Jak oceniasz zdanie: W szkole prowadzone są zajęcia na temat bezpiecznego korzystania z technologii informacyjnokomunikacyjnych 16% 2 3 11% 1 12% 2 36% 2 1 14% 44% 18% 14% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Całkowicie nieprawdziwe Nieprawdziwe Prawdziwe Całkowicie prawdziwe Nie wiem 1. 62% pierwszoklasistów i zaledwie 4 () i 48% () uczniów starszych klas uważa, że szkoła prowadzi zajęcia na temat bezpiecznego korzystania z technologii informacyjnokomunikacyjnych. 2. Pozostali uczniowie w tym aż 3 drugoklasistów, 36% trzecioklasistów i 24% najmłodszych uczniów są przeciwnego zdania. Natomiast 1 wszystkich gimnazjalistów nie wie nic na ten temat. 3. Ponad połowa ankietowanych (5) przyznaje, że takie działanie nie są prowadzone przez szkolę, natomiast 14% nie wie nic na ten temat. 29c. Jak oceniasz zdanie: W szkole egzekwowane są zasady korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych 12% 1 39% 14% 1 14% 4 1 24% 6% 44% 16% 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Całkowicie nieprawdziwe Nieprawdziwe Prawdziwe Całkowicie prawdziwe Nie wiem 1. 6 klas pierwszych, 62% klas drugich oraz 5 klas trzecich potwierdziła, że szkoła egzekwuje zasady korzystania z nowych technologii na terenie placówki, aczkolwiek

warto zwrócić uwagę, że bardzo mała część z nich (14-16%) jest o tym całkowicie przekonana 2. 29% trzecioklasistów, 14% trzecioklasistów oraz 1 najmłodszych uczniów nie zgadza się z tym twierdzeniem, a pozostali nie wiedzą nic na ten temat. 3. Nauczyciele powinni zdiagnozować przyczynę tak dużego odsetka uczniów, którzy nie respektują zasad bądź udzielili odpowiedzi nie wiem. W związku z analizą pytania 29a można wnioskować, że spora część młodzieży nie jest świadoma obowiązujących reguł postępowania. 4. Zasady obowiązujące w szkole w zakresie korzystania z nowych mediów powinny być jednym z pierwszych zagadnień wychowawczych omawianych zarówno przez wychowawców jaki nauczycieli prowadzących zajęcia z wykorzystaniem tychże. 30. Czy masz poczucie, że kompetencje komputerowe Twoje i Twoich kolegów i koleżanek z klasy przewyższają umiejętności nauczycieli w tym zakresie? 2 38% 11% 2 1 2 2 8% 34% 19% 16% 1 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Zdecydowanie tak Tak Nie Zdecydowanie nie Trudno stwierdzić 1. Większość najstarszych gimnazjalistów (6) jest zdania, że ich kompetencje komputerowe przewyższają umiejętności ich nauczycieli tego samego zdania jest 3 uczniów klas drugich oraz 2 uczniów klas pierwszych. 2. 4 klas pierwszych, 34% klas drugich oraz 2 klas trzecich stwierdziło, że trudno jest to ocenić. 3. Pozostali wyrazili przeciwne zdanie na ten temat.

31. Które z poniższych stwierdzeń uważasz za zgodne z prawdą? 2 Żadne z wymienionych 8% 2 Korzystam z technologii informacyjno-komunikacyjnej, gdyż tu można pokazać jakim się naprawdę jest; nikt Cię nie ocenia Obawiam się, że znajomi mogą wykorzystać pewne treści, które dotyczą mojej osoby, w nternecie, w telefonii komórkowej celem ośmieszenia mnie 12% 8% 14% 28% 31% 34% Rozpowszechnianie treści ośmieszających odnośnie nieznajomych oceniam jako zjawisko negatywne. 68% 61% 5 Przekazywanie fałszywych treści odnośnie mojego wieku i płci w nternecie jest rzeczą naturalną i nie ma wpływu na kontakty, które utrzymuję w sieci Rozpowszechnianie w nternecie żartobliwych treści na temat znanej mi osoby, koleżanki, kolegi nie sprawia nikomu przykrości 1 2 14% 1 12% 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Pytanie 31 było pytaniem wielokrotnego wyboru. 2. 61% gimnazjalistów uważa za złe zjawisko rozpowszechniania treści ośmieszających innych nieznajomych ludzi, a 31% obawia się zniesławienia przez znajomych w Sieci. 3. 11% badanych stwierdziło, że korzystając z nowych technologii czują się sobą i nie są oceniani przez innych. Takie wyniki mogą świadczyć o problemach z samooceną poszczególnych gimnazjalistów oraz o niskiej jakości środowiska, w którym przebywają. Niska samoocena często jest efektem braku akceptacji rówieśników w realnym świecie. Takie osoby mogą przejawiać lęki społeczne, mają problemy z koncentracją, alienują się, natomiast w skrajnych przypadkach popadają w depresję a nawet miewają tendencje samobójcze. Osoby te często odnajdują spokój zanurzając się w świecie wirtualnym. Należy jednak pamiętać, że taki substytut nie naprawi realnych problemów, a może jedynie je pogorszyć. Co więcej osoba miewa wrażenie, że w świecie wirtualnym jest bardziej akceptowalna przez otoczenie. Konieczne jest uświadomienie młodzieży, że jest to jedynie złudzenie. Tradycyjne formy przemocy mają podobny wpływ co cyberprzemoc - nie należy tego lekceważyć. 4. 1 uczniów klas trzecich oraz 12% klas drugich jest zdania, że robienie sobie żartów w nternecie z innej osoby nikomu nie szkodzi. Nauczyciele i rodzice powinni porozmawiać z uczniami o zjawisku zwanym cyberbullying. Należy również przeprowadzić zajęcia i ćwiczenia uświadamiające, że nawet niewinny żart może doprowadzić do prawdziwej tragedii, a konsekwencje takich czynów są znaczne.

32. Czy wiesz jak postępować, jeśli staniesz się ofiarą agresji elektronicznej? 39% 51% 29% 6 4 4 8% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tak Raczej tak Raczej nie Nie 1. Zdecydowana większość gimnazjalistów uważa, że wie jak postępować, jeśli stanie się ofiarą agresji elektronicznej. 2. Przeciwnego zdania jest jedynie 11% gimnazjalistów. 33. Czy szkoła, nauczyciele informują jak należy postąpić jeśli staniesz się ofiarą agresji elektronicznej? 5 2 18% 39% 34% 2 6 16% 22% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tak Nie Nie wiem 1. Większość uczniów klas pierwszych (6) i trzecich twierdzi, że szkoła i nauczyciele informują ich jak należy postępować w sytuacji bezpośredniego zagrożenia takiego samego wskazania dokonało zaledwie 39% uczniów klas drugich. Dodatkowo pojawiają się wśród wszystkich gimnazjalistów opinie, które temu przeczą 2 -klas, 34% klas oraz 16% -klas udzieliło odpowiedzi nie wskaźnik wymaga poprawy.

34. Jak oceniasz swoje stosunki z matką? 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 6 56% 4 42% 28% 19% 1 1 8% 2% Bardzo dobrze Dobrze Średnio dobrze Źle Bardzo źle 35. Jak oceniasz swoje stosunki z ojcem? 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 52% 44% 41% 34% 34% 2 1 14% 16% 8% 4% 2% Bardzo dobrze Dobrze Średnio dobrze Źle Bardzo źle 1. Większość odpowiedzi dobrze lub bardzo dobrze wskazuje na właściwe relacje w rodzinie oraz poprawne realizowanie funkcji rodzicielskiej. 2. Wyniki pokazują jak ważną rolę pełnią rodzice należy wykorzystać ten fakt w procesie wychowawczym uczniów. 3. W odpowiedziach pojawił się także pewien procent wskazań średnio dobrze odnośnie relacji z ojcem to 1, a z matką 12%. Wraz z odpowiedziami źle i bardzo źle pokazuje, że pojawiają się problemy wychowawcze na linii dziecko-rodzic. Z jednej strony zaburzenia w stosunkach z rodzicami są również niejako wpisane w wiek ankietowanych uczniów, z drugiej jednak ważne jest, aby szkoła podejmowała wysiłki w celu wzmacniania roli rodziców w procesie wychowawczym, a także monitorowała sytuację, aby podjąć odpowiednie działania w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia ucznia (Procedura Niebieskie Karty, itp.).

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 6 58% 58% 5 49% 4 3 31% 29% 26% 22% 18% 21% 11% 11% 1 11% 2% 2% 9% 64% 22% 1% 59% 2 49% 29% 9% Tak Raczej tak 36. Czy poniższe stwierdzenia odnoszą się do Ciebie? Raczej nie Nie Tak Raczej tak Raczej nie Nie Tak Raczej tak Raczej nie Nie Moi rodzice określili ściśle zasady, co ja mogę robić w domu Moi rodzice wiedzą z kim spędzam wieczory Moi rodzice wiedzą, gdzie spędzam wieczory 1. Zaledwie ponad połowa ankietowanych uczniów (5) przyznaje, że rodzice jasno określili zasady obowiązujące w domu. Niepokojącym jest fakt, że spora liczba ankietowanych uznała, że takie reguły nie zostały przedstawione. Wychowawcy klas powinni przedyskutować problem z rodzicami podczas zebrań. 2. 6 uczniów deklaruje, że ich rodzice wiedzą z kim spędzają wieczory, a 2 twierdzi, że raczej wiedzą jest to bardzo dobry wynik. 3. 14% ankietowanych uczniów deklaruje, że rodzice nie wiedzą z kim spędzają czas. Należy podjąć działania mające na celu poprawę komunikacji w tych rodzinach, angażujące zarówno uczniów jak i ich rodziców. 36. Czy poniższe stwierdzenia odnoszą się do Ciebie? 7 6 59% 59% 59% 59% 5 5 44% 4 41% 3 3 2 26% 2 26% 2 11% 8% 1 2% 4% 4 24% 1 11% 1% 34% 39% 1 8% 38% 3 1 9% Tak Raczej takraczej nie Nie Tak Raczej takraczej nie Nie Tak Raczej takraczej nie Nie Mogę łatwo otrzymać wsparcie emocjonalne od matki Mogę łatwo otrzymać wsparcie emocjonalne od ojca Mogę łatwo otrzymać wsparcie emocjonalne od przyjaciela

1. Większość uczniów deklaruje, że z relacji z przyjaciółmi są zadowoleni ponieważ mogą liczyć na ich wsparcie emocjonalne. Jest to potwierdzenie jak istotni są przyjaciele na tym etapie życia i dlatego ze względu na pojedyncze odpowiedzi nie i raczej nie konieczne jest podjęcie działań, które umożliwią uczniom zawiązanie nowych znajomości, socjalizację w większej grupie. 2. stotna rola przyjaciela może niejako tłumaczyć mniejszą rolę rodziców. O tym fakcie, należy poinformować również rodziców, którzy niekiedy mogą nie doceniać roli relacji koleżeńskich. 37. Czy uważasz, że w Twojej klasie jest wielu uczniów, którzy odnoszą się do Ciebie w sposób lekceważący? 12% 9% 54% 2 22% 51% 2 14% 9% 39% 39% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tak Raczej tak Raczej nie Nie 1. Uczniowie w zdecydowanej większości określili, że nie ma lub raczej nie ma osób, które odnoszą się do nich w sposób lekceważący. Pojawiają się jednak odpowiedzi raczej tak i tak co wskazuje na potrzebę prowadzenia ciągłych działań wychowawczych eliminujących tego typu zachowania, a w przypadkach skrajnych, należy rozważyć przeprowadzenie lekcji wychowawczych na ten temat, a wręcz ujęcie omawianej kwestii Wewnątrzszkolnych Zasadach Oceniania Zachowania uczniów. 38. Czy uważasz, że w Twojej klasie jest wielu uczniów, którzy odnoszą się do Ciebie w sposób sprawiający Ci przykrość? 8% 11% 51% 3 1 49% 29% 6% 8% 34% 52% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tak Raczej tak Raczej nie Nie 1. Wynik nie budzi większych zastrzeżeń uczniowie w znaczącej większości nie doznają przykrych zachowań ze strony rówieśników. 2. 11% odpowiedzi raczej tak i tak sugeruje podjęcie działań informujących wszystkich uczniów o możliwym wsparciu, którego mogą mu udzielić nauczyciele, bądź inni uczniowie.