- 1
Drodzy Odkrywcy Darwina Witajcie! Mam na imię Dan i pracuję w Australii Południowej. Wybrałem to miejsce ze względu na jego wyjątkowość oraz bogactwo ciekawych roślin i zwierząt. Mam nadzieję, że uda mi się zebrać nasiona kilku niezwykłych roślin, które tutaj rosną. Każdego dnia wyruszam na poszukiwanie roślin i ich nasion. Roślin poszukuję głównie w miejscach gorących i suchych, co wymaga noszenia kapelusza chroniącego przed słońcem. Rośliny rosną w wielu różnych miejscach nad morzem, w górach oraz na suchych obszarach pustynnych w głębi lądu. Podczas zbierania muszę być przygotowany na wszelkie okoliczności związane z miejscem i pogodą. Za każdym razem gdy znajdę jedną z poszukiwanych roślin, przyglądam się dobrze jej liściom i kwiatom, oraz sporządzam notatkę lub rysunek w moim notatniku. Zapisuję również dokładne miejsce odkrycia poszczególnych roślin, aby inni Poszukiwacze Roślin wiedzieli, gdzie się w udać w przyszłości. Mam nadzieję, że przywiozę te nasiona do Banku Nasion Millenium znajdującego się w Królewskich Ogrodach Botanicznych w Kew w Wielkiej Brytanii i przeprowadzę badania, dzięki którym dowiem się, czego potrzebują nasiona, aby stały się roślinami. Byłoby pomocne, gdybyście zechcieli przeprowadzić dla mnie kilka badań. Będę się do Was zwracał moi Odkrywcy. Waszym zadaniem będzie udać się na wyprawę i znaleźć w waszej okolicy różne rośliny i nasiona, a następnie podpatrzeć, jak rosną. Powodzenia! Dan - 2
Odnośniki do programu nauczania Odnośniki do programu nauczania (rok 2) Różnice pomiędzy środowiskami lokalnymi Produkcja nasion przez rośliny okrytonasienne Formowanie się nowych roślin z nasion Przeprowadzanie rzetelnych badań Poznanie poszczególnych części roślin Umiejętność porównywania roślin Rozumowanie i umiejętności własne Zarządzanie zasobami informacyjnymi (Wszystkie zajęcia) Myślenie, rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji: (Wszystkie zajęcia) Świat wokół Nas: Współzależność: Wzajemna zależność roślin i zwierząt w świecie przyrody (Wszystkie zadania) Współzależność: Współzależność ludzi, roślin, zwierząt i miejsc (Zadanie 2 i 3) Miejsce: Jak miejsce wpływa na życie roślin i zwierząt (Wszystkie zajęcia) Miejsce: W jaki sposób istoty żywe są zależne od środowiska i dostosowują się do niego (Zadania 2 i 3) Istoty żywe i procesy życiowe: Różnorodność i cechy charakterystyczne (przyporządkowanie istot żywych do odpowiednich grup w zależności od widocznych cech charakterystycznych) Procesy życiowe (rozpoznawanie etapów procesów życiowych znanych roślin; identyfikacja głównych części roślin okrytonasiennych; zapewnienie roślinom warunków sprzyjających właściwemu wzrostowi) Interakcja istot żywych z ich środowiskiem (rozpoznawanie i nazywanie niektórych z roślin powszechnie występujących w środowisku lokalnym) Umiejętności wykorzystywane w naukach ścisłych Badanie Przygotowanie do zadań (zrozumienie, zaplanowanie, przygotowanie testu i przewidywanie) Realizacja zadań (obserwacja, pomiar i rejestracja wyników) Przegląd i przedstawienie raportu dotyczącego poszczególnych etapów badania (prezentowanie, ocena i zrozumienie znaczenia wyników badań) Badania naukowe: Charakter nauki (rozważanie informacji uzyskanych poprzez własną pracę i tych zdobytych przy pomocy innych prostych źródeł) Komunikacja w nauce (różne sposoby prezentacji informacji naukowych z wykorzystaniem diagramów, rysunków, tabeli i wykresów) Umiejętności badawcze (przekształcanie pomysłów w formy badawcze, które mogą być analizowane; decydowanie, co należy obserwować i mierzyć) Procesy życiowe i żywe organizmy: Rośliny zielone jako organizmy (do wzrostu rośliny potrzebują światła i wody; rozpoznanie i nazwanie części rośliny: liścia, kwiatu, łodygi i korzenia roślin okrytonasiennych; rośliny okrytonasienne rosną i wytwarzają nasiona, a z tych z kolei powstają nowe rośliny) Istoty żywe we własnym środowisku (zapoznanie się z różnymi rodzajami roślin występujących w środowisku lokalnym; pogrupowanie roślin według widocznych różnic i podobieństw) - 3
Zapraszamy na Wielkie Poszukiwanie Roślin Efekty uczenia się Nasiona pochodzą z owocu, który powstaje z kwiatu Nasiona zawierają w sobie wszelkie informacje potrzebne do powstania rośliny Istnieje wiele różnych nasion, z których wyrastają rośliny Nasiona, aby rosnąć, potrzebują wody Umiejętność identyfikowania i nazywania niektórych z powszechnie występujących roślin Umiejętność rozróżniania poszczególnych części rośliny i wskazywania różnic między nimi Umiejętność identyfikowania różnic miedzy dwoma środowiskami i sugerowania przyczyny Koncepcje Rośliny występują na całym świecie, w miejscach zarówno gorących jak i zimnych, mokrych i suchych, na poziomie morza i wysoko w górach. Rośliny przystosowały się, aby móc przetrwać w wielu różnych środowiskach. Rozglądając się w naszym środowisku lokalnym, możemy zaobserwować niesamowite sposoby, dzięki którym roślinom udaje się przetrwać w nawet najbardziej niezwykłych miejscach. Każdą roślinę wiele łączy z innymi roślinami, ale mają też one specjalne i tylko im właściwe struktury umożliwiające przetrwanie. Darwin był szczęściarzem, który miał szansę wypłynąć w rejs na statku badawczym Beagle i odkryć wspaniałe rośliny występujące w innych krajach. Zebrał wiele okazów roślin oraz ich nasion i przywiózł je z powrotem do Wielkiej Brytanii. Do dnia dzisiejszego naukowcy z całego świata badający rośliny wciąż odkrywają wspaniałe okazy i gromadzą je w celu ich zbadania. Podczas tych zajęć, dzieci stają się Odkrywcami poszukującymi wspaniałych roślin, które rosną w ich zakątku świata. Pozwoli im to zaobserwować różnice i podobieństwa pomiędzy roślinami z różnych środowisk, zebrać okazy i zbadać je, przeprowadzając proste eksperymenty. Poznaj Poszukiwaczy Roślin Przeczytaj na głos rozdział 3 zatytułowany Darwin Odkrywca ze zbioru opowiadań Podążając śladami Darwina, aby dowiedzieć się, jak wyglądała praca Darwina i nakreślić dzieciom cel ich pracy. Przedstaw Dana Poszukiwacza Roślin czytając na głos jego pocztówkę, a następnie pobierz film video od Dana ze strony internetowej Wielkie Poszukiwanie Roślin www.greatplanthunt.org (DOSTĘPNY JEDYNIE W WERSJI ANGIELSKIEJ) Obejrzyj jak Dan, Poszukiwacz Roślin z prawdziwego zdarzenia, pracuje w terenie, prowadząc obserwacje i zapiski podobne do tych, jakie będą robiły dzieci. Te materiały można wykorzystać na zebraniu dotyczącym projektu, lub zaprezentować klasie w celu zapoznania z projektem. - 4
Zadanie 1: Spacer Poznawczy Zadanie 1 powinno zostać rozłożone na dwie jednostki lekcyjne. 1) Zrób książeczkę-bazgrolnik Darwin Doodle Book Wykorzystaj stronę książki Darwin Doodle Book, którą znajdziesz w segregatorze. Posłuży ona za notatnik do projektu Odkrywcy. 2) Wybierz się na Spacer z Przemyśleniami Poświęć około 30 minut na spacer po terenie szkoły, pobliskim parku, cmentarzu lub dowolnym miejscu w okolicy. Wymagane są dwa kontrastujące ze sobą obszary, na przykład teren trawiasty, mury pokryte roślinami, czy też tereny zacienione. Staraj się unikać wypielęgnowanych terenów zielonych, a szukaj dzikich roślin rodzimych (chwastów!). Spacer: Zachęć dzieci do: Planowania: Jaki sprzęt jest potrzebny na przykład płaszcze przeciwdeszczowe czy kapelusze chroniące przed słońcem, Zestaw Badawczy do Wielkiego Poszukiwania Roślin pomocny przy dokonywaniu rozpoznania, książeczki-bazgrolniki Darwin Doodle Books, ołówki, szkła powiększające, torebki i koperty na zebrane rośliny. Odkrywania: Ile w okolicy jest środowisk naturalnych? Obserwowania: Przyjrzyj się dobrze poszczególnym obszarom. Jak wygląda życie roślin na tych obszarach? Notowania: W książeczce-bazgrolniku Darwin Doodle Book rysuj lub zapisuj słowa, aby opisać tereny widziane podczas spaceru. Zbierania: Fotografuj różne środowiska naturalne. Sporządź listę słów pomocnych do opisania tych środowisk naturalnych i różnic między nimi. Notuj, jakie rośliny rosną w poszczególnych miejscach. Zbieraj całe rośliny i szukaj ciekawych szczegółów, które odnoszą się do Zadania 2. Proszę upewnij się, że masz zgodę właściciela na zrywanie roślin. - 5
Pomocne Wskazówki Środowisko jest różnorodne i można zaliczyć do niego tereny zacienione, słoneczne, podmokłe i suche. Nie wszystkie rośliny produkują nasiona jak na przykład mchy i paprocie. To dobra okazja by pokazać dzieciom, że nasiona są wytwarzane przez rośliny, które kwitną takie jak jaskier, stokrotka czy mniszek lekarski. Jeśli to możliwe, zbierz nasiona, które będą potrzebne do Zadania 3. Kwiaty zapylane przez wiatr, jak trawy, nie mają efektownych, kolorowych płatków. Jeśli do zbierania roślin używamy plastikowych woreczków, proszę upewnić się, że dzieci są świadome zagrożeń. Przy obchodzeniu się z materiałem roślinnym należy przestrzegać odpowiednich procedur. Skarbnicę obrazków ze strony internetowej Wielkie Poszukiwanie Roślin www.greatplanthunt.org (DOSTĘPNA JEDYNIE W WERSJI ANGIELSKIEJ) można wykorzystać do zadania przygotowawczego lub do zebrania wspomnień po powrocie dzieci do szkoły. Jeden zestaw obrazków pokazuje szereg różnych siedlisk porośniętych roślinami. Niektóre z nich są bardzo powszechne w Wielkiej Brytanii, a inne występują nieco dalej. Obrazki mogą się też przydać, gdy spacer trzeba będzie odwołać z powodu deszczu! Środki Pomocnicze Co znajdziemy w segregatorze? - Książeczkę-bazgrolnik Darwin Doodle Book - Informację na temat zdrowia i bezpieczeństwa - Informację o różnych środowiskach Co znajdziemy w Skrzyni Skarbów? - Zestaw Badawczy do Wielkiego Poszukiwania Roślin Coś do zabawy Odwiedź stronę Wielkie Poszukiwanie Roślin na www.greatplanthunt.org, aby znaleźć obrazki i filmiki przedstawiające różne środowiska, oraz gry interaktywne. (DOSTĘPNE JEDYNIE W WERSJI ANGIELSKIEJ) Co należy zabrać. - Upewnij się, czy dzieci wzięły ze sobą książeczki-bazgrolniki Darwin Doodle Books (notatniki do projektu) - Papierowe torebki na rośliny i nasiona. - Ewentualnie można wykorzystać torebki plastikowe, nadmuchać torebkę i zamknąć po zebraniu roślin. To pozwoli im zachować świeżość na badanie po powrocie do klasy. - Małą saperkę lub łyżkę do wykopywania roślin. - 6
Cykl życiowy rośliny Te obrazki można znaleźć w skarbnicy na stronie internetowej www.greatplanthunt.org - 7
Zadanie 2: Wypatrywanie rośliny Zadanie 2 powinno zostać rozłożone na dwie jednostki lekcyjne. 1) Wychwytywanie różnic Zachęć dzieci do: Obserwowania: Przypatrzcie się różnym roślinom zebranym podczas Zadania 1. Wykorzystaj zdjęcia z Zestawu Badawczego do Wielkiego Poszukiwania Roślin, aby pokazać gamę zapachów i faktur roślin. Badania: Wybierz przynajmniej trzy rośliny, najlepiej z korzeniami i kwiatami każdy chwast się nada! Po kolei przypatrz się korzeniom, łodygom, liściom i kwiatom. Jak bardzo się od siebie różnią? Odkryj różne kolory, długości, faktury, kształty, zapachy. Czy kształt liści oraz budowa kwiatów i łodygi różnią się między roślinami z odmiennych terenów? Zapytaj dzieci, czy potrafią znaleźć przyczyny tych różnic. Notowania: Narysuj dwie z zebranych roślin i dopisz etykiety wskazujące różnice między nimi. Tworzenia: Zrób w klasie zdjęcia lub modele roślin z podpisanymi częściami i zaznaczonymi różnicami. Pomocne wskazówki Rośliny dostosowują się do miejsc suchych lub zacienionych. W miejscach zacienionych muszą przechwycić więcej światła, dlatego potrzebują dużych liści. W miejscach suchych muszą oszczędzać wodę, więc mają małe liście. Ludzie również mają wpływ na to, jak rośliny rosną mniszki lekarskie i stokrotki rosnące na trawnikach mogą mieć krótkie łodygi i płaskie okręgi liści, aby uniknąć kosiarki w innych miejscach mają długie łodygi i stojące liście. Wielu ludzi nie zna różnicy między kwiatami i owocami. Po zapyleniu część kwiatu (słupek, gdzie znajduje się zalążnia wraz z zalążkami) przekształca się w owoc, który zawiera nasiona. Niektóre owoce i nasiona są duże i efektowne, jak na przykład pomidory czy dmuchawce mniszka lekarskiego. Niektóre są niewielkie i łatwo je przeoczyć. Może uda się znaleźć jakieś owoce i nasiona podczas spaceru. Środki pomocnicze Co jeszcze można znaleźć w tej broszurce? - Cykl życia rośliny To, co należy zebrać - Rośliny lub zdjęcia roślin z dwóch miejsc odwiedzonych podczas spaceru - Materiały do stworzenia w klasie zdjęć lub modeli. Coś do zabawy Odwiedź stronę Wielkie Poszukiwanie Roślin na www.greatplanthunt.org, aby znaleźć obrazki różnych środowisk i cykle życiowe roślin, oraz gry interaktywne. (DOSTĘPNE JEDYNIE W WERSJI ANGIELSKIEJ) Co można znaleźć w Skrzyni Skarbów? - Zestaw Badawczy do Wielkiego Poszukiwania Roślin - 8
Zadanie 3: Sortowanie i Kiełkowanie Zadanie 3 powinno zostać rozłożone na dwie jednostki lekcyjne. 1) Sortowanie Obserwowanie: Przyjrzyj się uważnie wystawionym nasionom i zdjęciom nasion, by zobaczyć tę niesamowitą różnorodność kształtów, rozmiarów i kolorów. Jeśli to możliwe, miej przygotowane również zdjęcia w pełni wykształconej rośliny, jak na przykład żołędzi i dębu. Jest to przydatne, aby wprowadzić myśl, że nasiona zawierają w sobie maleńką roślinkę (embrion) wraz ze wszelkimi niezbędnymi składnikami potrzebnymi do wzrostu rośliny w odpowiednich warunkach. Notowanie: Narysuj kilka nasion w swojej książeczce-bazgrolniku Darwin Doodle Books i opisz ich kolor, rozmiar i inne cechy charakterystyczne. Tworzenie: Dzieci mogłyby stworzyć swoje własne wystawy z zestawem zebranych nasion 2) Kiełkowanie To zadanie uczy, czego wymagają nasiona, aby zakiełkować i zacząć rosnąć. Wprowadzone zostaje pojęcie rzetelnego badania. Zaplanuj badanie, aby przekonać się, w jakich warunkach nasiona kiełkują Poproś o sugestie, co można zmienić - wilgotność, nasłonecznienie, temperaturę, powietrze Skup się na jednej sugestii i omów, jak przeprowadzić badanie Upewnij się, by badanie było rzetelne, mając przygotowane dwa identyczne zestawy nasion, a zmieniając jedynie warunek poddawany badaniu. Korzystając z podwójnych zestawów, byłby to więc zestaw z wodą i bez; zestaw ze światłem i bez; zestaw z odmiennymi temperaturami (jeden w miejscu ciepłym a drugi w miejscu zimnym najlepiej tam gdzie jest zimno i słonecznie, a jeśli nie, to w lodówce). Przygotuj, obserwuj i notuj: Przyglądaj się nasionom każdego dnia i zapisuj zmiany w książeczce-bazgrolniku Darwin Doodle Books; aby przedstawić wyniki klasowe, rejestruj dane na grafie przy wykorzystaniu nalepek. Zauważ, że nie wszystkie nasiona, nawet tego samego rodzaju, wykiełkują w tym samym dniu. - 9
Pomocne Wskazówki: Sortowanie Nasiona, które najlepiej obserwować to żołędzie, kasztany, nasiona słonecznika, maku, kolendry, fasolki szparagowej, fasolki zwyczajnej lub złotej, rzeżuchy, sezamu, kawy, brązowego ryżu czy kokosu. Pamiętaj, aby przyjrzeć się wszystkim zebranym nasionom na przykład mniszka lekarskiego. Pomocne Wskazówki: Kiełkowanie Postaraj się, żeby zakiełkowały nasiona, które zebrała klasa, lub wybierz szybko rosnące nasiona, takie jak nasiona rukoli czy lnu. Doskonałe są nasiona fasoli złotej, które szybko rosną. Są na tyle duże, że paluszki łatwo je chwycą, i na tyle małe, by pomieścić od 10 do 20 nasion w jednym naczyniu. Suszona fasolka lub groszek z supermarketu są tańsze niż paczka nasion z centrum ogrodniczego. Na dzień przed lekcją namocz nasiona w zimnej wodzie. Użyj tego samego rodzaju nasion w obydwu naczyniach. Każda grupa w klasie może wykorzystać inne rodzaje nasion, ale wyniki badań muszą być zapisane oddzielnie. W ten sposób można pokazać, że nasiona pochodzące od niektórych roślin kiełkują szybciej niż inne. Jeżeli wszystkie grupy użyją tych samych nasion, to wyniki można połączyć. Jako mokre podłoże możesz wykorzystać kompost, wilgotny bawełniany wacik lub ręcznik papierowy, czy wilgotną gazetę. Ponieważ nasiona nie są zakopane, kiełkowanie można zaobserwować prawie natychmiast. Aby dalej rosły, przenieś je do pojemników po jogurcie lub pojemników wykonanych z gazety. Większość nasion nie wymaga światła, by zakiełkować. Wilgoć i temperatura to te warunki, które jest najlepiej zbadać. To zadanie można połączyć z projektem dotyczącym szkolnego ogrodu. Wykorzystaj resztki nasion ze szkolnego ogrodu lub, jeśli jest to właściwa pora roku, zasadź w ogrodzie te nasiona, które wykiełkowały. Środki Pomocnicze Co jeszcze znajduje się w tej broszurce? - Ostatnia strona zawiera obrazki nasion Co należy zebrać - Naczynia, etykietki, bawełniane waciki, ręczniki papierowe lub gotowy kompost - Nasiona - Czarny papier Co jeszcze znajduje się w segregatorze? - Instrukcje jak wykonać pojemniki z gazety Rzeczy do zabawy Odwiedź stronę Wielkie Poszukiwanie Roślin na www.greatplanthunt.org, aby znaleźć obrazki przedstawiające różne środowiska, filmik poklatkowy o cyklu życiowym roślin, oraz gry interaktywne. (DOSTĘPNE JEDYNIE W WERSJI ANGIELSKIEJ) - 10
Arkusz Odkrywców Duże rośliny nie zawsze mają duże nasiona. Czy możesz pomóc Lily i Ashowi odpowiednio przyporządkować nasiona do właściwych roślin? - 11
- 12
Nasiona znalezione w kuchni Te obrazki można znaleźć w skarbnicy na stronie www.greatplanthunt.org - 13