Elżbieta Klemba Specjalny Osrodek Szkolno-Wychowawczy w Skierniewicach PLANOWANIE PRACY Z DZIEĆMI O OBNIŻONEJ SPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ NA ETAPIE KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO. Na pierwszym etapie nauczania w klasach I-III szkoły specjalnej w pracy z dziećmi upośledzonymi stosuje się metodę ośrodków pracy. Ma ona swoją bogatą tradycję. Wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań opracowanej teoretycznie i stosowanej w praktyce przez dr Ovide Decrolyego. Maria Grzegorzewska dostosowała metodę Decrolyego do warunków polskich i zaproponowała nazwę,,metoda ośrodków pracy. Podstawą pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim jest uaktywnianie ich, poprzez pobudzanie zainteresowania przez cały czas zajęć. Szczególny nacisk kładzie się także na stopniowanie trudności w nauczaniu. Materiał nauczania ma układ logiczny i koncentryczny co oznacza, iż rozpatrywane zagadnienia wypływają jedne z drugich i ponadto zakres treści programowych na poszczególnych etapach edukacyjnych stopniowo rozszerza się. W przekazywanych uczniom wiadomościach nie może być luk niejasności, niezrozumiałości, które mogą zdezorientować ucznia i zniechęcić go do pracy. W nauczaniu dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim na tle zespołowej pracy w klasie, należy stosować jak najdalej idącą indywidualizacje, która jest niezbędna podczas oceniania pracy każdego wychowanka. Oprócz tego każdy z tych uczniów musi w pracy swojej odnosić choćby minimalne sukcesy. Wpływa to dodatnio na pracę dziecka, które w ten sposób dowartościowuje się na tle zespołu klasowego. W metodzie ośrodków pracy dobór i układ materiału oparty jest na otaczających dziecko, bezpośrednio je dotyczących i dlatego interesujących codziennych zjawiskach występujących w najbliższym i stopniowo coraz dalszym otoczeniu. Nauczanie metodą ośrodków pracy oparte jest na obserwacji i opracowaniu zaobserwowanego materiału oraz utrwaleniu go poprzez zastosowaniu w praktyce - bez zbędnego pośpiechu i przy indywidualnym uwzględnieniu możliwości poszczególnych dzieci. W dziennym ośrodku pracy wyróżniamy następujące etapy: 1. Zajęcia wstępne - zajęcia porządkowe (powitanie z dziećmi, lista obecności, ustalenie daty) - obserwacja zmian przyrodniczych i analiza stanu pogody - prowadzenie kalendarza pogody - ćwiczenia ruchowe związane z tematyka dnia, gry i zabawy ruchowe ze śpiewem - sprawdzenie pracy domowej 2. Podanie celu i wzbudzenie zainteresowania 3. Praca poznawcza-obserwacja, kojarzenie (ma na celu poznanie nowego materiału) 4. Ekspresja - praktyczna (czynności samoobsługowe, przygotowywanie posiłków, porządkowanie, hodowanie roślin, zwierząt, zbieranie owoców i warzyw, modelowanie, konstruowanie) - plastyczna (rysunek, malowanie różnymi technikami, wydzieranki, wycinanki) 1
- ruchowa (ćwiczenia ruchowe, zabawy, gry, inscenizacje) - muzyczna (śpiewanie piosenek, ich inscenizacja, zabawy rytmiczne) - werbalna (wypowiedzi ustne czytanie, recytowanie wierszy, pisanie zdań, opowiadań, rozwiązywanie zadań matematycznych) 5. Zajęcia końcowe (trwające 10-15 minut) - podsumowanie całodziennej pracy - przypomnienie lub zadanie pracy domowej - ocena pracy i zachowania uczniów - pożegnanie. 2
Fragment planu kierunkowego dla klasy III Edukacja społeczno-przyrodnicza Edukacja polonistyczna - ćwiczenia Edukacja TEMATYKA matematyczna Ekspresja i ruch ogólna szczegółowa w mówieniu w czytaniu w pisaniu 1 2 3 4 5 6 7 8 1. Robi się coraz Rozmowa zimniej. kierowana. Przygotowanie ludzi do zimy. 2. Przygotowanie domu do zimy. 3. Zapasy na zimę. 4. Ciepła odzież i obuwie. 5. Dlaczego należy się ciepło ubierać? Swobodne wypowiedzi uczniów. Omawianie treści obrazków, historyjek obrazkowych. Wzbogacanie słownika czynnego uczniów. Czytanie głośne indywidualne i zbiorowe. Wzorowe czytanie nauczyciela. Czytanie z podziałem na role. Konkurs czytania. Wypisywanie z tekstu rzeczowników. Dzielenie wyrazów na sylaby. Uzupełnianie zdań z lukami. Pisanie ze słuchu, wyrazy z dwuznakami. Podpisywanie obrazków. Utrwalanie pojęć czasowych i przestrzennych. Dodawanie i odejmowanie w zakresie 30. Para- 2 sztuki. Utrwalanie miesięcy. Rozwiązywanie zadań z treścią. Segregowanie przedmiotów wg różnych cech. Rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków z otoczenia: deszcz, szum wiatru, szelest liści, głosy ptaków. Uszczelnianie okien w klasie. Projektowanie szalików i czapek. Pokaz jesiennej mody. Ćwiczenia na płaskostopie. Rzuty piłką do celu. Przewidywane umiejętności i efekty wychowawcze Uczeń na miarę swoich możliwości: - potrafi wypowiedzieć się na temat zmian w przyrodzie, - rozumie związek między pogodą a ubiorem człowieka, - wie, dlaczego należy przygotować się do zimy, - osiąga płynność w czytaniu głośnym i cichym ze zrozumieniem, - rozpoznaje w tekście rzeczowniki, - dodaje i odejmuje w zakresie 30, - umie dobrać do pary, - potrafi segregować przedmioty wg podanej cechy, - zna nazwy miesięcy, - wykonuje prace plastyczne wykorzystując różne techniki i materiały, - umie rzucać piłką do celu, - współdziała w grupie rówieśniczej. 3
PLAN WYNIKOWY TYGODNIOWEGO OŚRODKA PRACY W KLASIE III Dział / Moduł W y m a g a n i a Temat ośrodka tygodniowego Przygotowanie ludzi do zimy. podstawowe Uczeń na miarę swoich możliwości: - rozpoznaje przyrodę otoczenia - rozpoznaje i nazywa elementy pogody - wie, że należy przygotować się do zimy - rozumie czytane głośno przez siebie lub przez nauczyciela wyrazy, zdania, krótki tekst - zna pojęcie rzeczownika - dodaje i odejmuje w zakresie 30 na konkretach - zna pojęcie para, umie dobrać do pary - potrafi segregować przedmioty wg podanej cechy - zna nazwę aktualnego miesiąca - wykonuje prace plastyczne techniką zasugerowaną przez nauczyciela - próbuje rzucać piłką do celu - współdziała w grupie rówieśniczej ponadpodstawowe Uczeń na miarę swoich możliwości: - potrafi wypowiedzieć się na temat zmian w przyrodzie - rozumie związek między pogodą a ubiorem człowieka - wie, dlaczego należy przygotować się do zimy - osiąga płynność w czytaniu głośnym i cichym ze zrozumieniem - rozpoznaje w tekście rzeczowniki - dodaje i odejmuje w zakresie 30 pamięciowo - przelicza przedmioty po 2 - potrafi uzasadnić przynależność elementu do danego zbioru - zna nazwy kolejnych miesięcy - wykonuje prace plastyczne wykorzystując różne techniki i materiały - umie rzucać piłką do celu - respektuje normy, zasady obowiązujące w grupie 4
PLAN METODYCZNY DZIENNEGO OŚRODKA PRACY W KLASIE III 1. Przedmiot: nauczanie zintegrowane kl. III 2. Temat ośrodka tygodniowego: Przygotowanie ludzi do zimy. Temat ośrodka dziennego: Ciepła odzież i obuwie. 3. Cele: ogólne: - zapoznanie z pojęciem ciepła odzież i słownictwem z nim związanym - dostrzeganie zmian zachodzących w przyrodzie, związanych ze zmianą pory roku - doskonalenie umiejętności wypowiadania się na określony temat - doskonalenie umiejętności pisania i czytania - utrwalanie pojęcia rzeczownik - doskonalenie umiejętności dodawania i odejmowania w poznanym zakresie - utrwalanie pojęcia para - wyrabianie nawyku dbałości o swoje ubrania - wdrażanie do współpracy w grupie operacyjne: uczeń: - opanuje pojęcie ciepła odzież i słownictwo z nim związane - rozpoznaje i nazywa elementy pogody - posegreguje odzież i obuwie zimowe i letnie - podpisze obrazki na karcie pracy - uzupełni zdania z lukami - przeczyta wybrany fragment tekstu i podkreśli w nim rzeczowniki - odszuka odzież noszoną parami - obliczy działania w zakresie 30 - połączy w pary rękawiczki i buty - zaprojektuje czapkę, szalik, rękawiczki - dba o swoją odzież i jej estetyczny wygląd 4. Metody: oparte na słowie elementy pogadanki, opisu, praca z tekstem oparte na obserwacji obserwacja pogody, pokaz oparte na działaniu praktycznym (aktywizujące) 4
Etapy ośrodka pracy I. ZAJĘCIA WSTĘPNE Czynności nauczyciela Nauczyciel zaprasza dzieci do kręgu. Wita się z nimi piosenką Witam was oraz zabawą pn. Witam tych, którzy.... docelowe Czynności uczniów zadania dydaktyczne Uczniowie śpiewają piosenkę. Biorą udział w zabawie pn. Witam tych, którzy.... Środki dydaktyczne Podkład muzyczny do piosenki Witam was. Prosi uczniów o wyszukanie etykietek ze swoim imieniem i nazwiskiem i przyczepienie ich na tablicy obecności. Zadaje pytania mające na celu utrwalanie nazw dni tygodnia, pór roku, miesięcy oraz pojęć: dzisiaj, jutro, wczoraj. Nauczyciel zapisuje datę na tablicy. Ustalą i zapiszą datę. Wyszukują etykietki ze swoim imieniem i nazwiskiem, a następnie przyczepiają je na tablicy obecności. Odpowiadają na pytania nauczyciela. Przyczepiają etykietki z pojęciami: dzisiaj, jutro, wczoraj na kalendarzu magnetycznym. Ustalają datę i zapisują ją w zeszytach. Etykietki z imionami i nazwiskami uczniów, tablica obecności Jestem.... Etykietki pojęć: dzisiaj, jutro, wczoraj. Kalendarz magnetyczny. Prosi dzieci o podejście do okna i obserwację pogody. Zaobserwują i wyrażą aktualny stan pogody. Podchodzą do okna i obserwują pogodę. Jeden z uczniów opowiada o pogodzie za oknem, inny zaznacza ją odpowiednim obrazkiem na kalendarzu magnetycznym. Obrazki elementy pogody. Prosi o zilustrowanie dzisiejszej pogody w zeszytach wykorzystując technikę origami. Ilustrują pogodę w zeszytach. Koła do origami. Nauczyciel rozdaje uczniom zdania z lukami i prosi o ich uzupełnienie. Uzupełniają zdania z lukami. Zdania z lukami. Sprawdza pracę domową. Uczniowie pokazują pracę domową. II. PODANIE CELU I BUDZENIE POŻĄDANEGO ZAINTERESOWANIA Nauczyciel rozdaje uczniom krzyżówkę. Podaje temat i cel zajęć. Poznają temat i cel zajęć. Dzieci rozwiązują krzyżówkę. Odczytują hasło. Zapisują je na tablicy. Krzyżówka z hasłem. 5
III. PRACA POZNAWCZA Demonstruje odzież i obuwie zgromadzone w klasie. Zadaje pytania. Opanują pojęcie ciepła odzież i słownictwo z nim związane. Obserwują, nazywają i etykietują odzież i obuwie zgromadzone w klasie, określają materiał, z którego jest wykonane oraz cechy materiału. Odzież i obuwie zimowe, etykietki z nazwami odzieży i obuwia. Nauczyciel dwukrotnie czyta tekst. Zadaje pytania do tekstu. Słuchają czytanego przez nauczyciela tekstu. Odpowiadają na pytania do tekstu. Tekst z podręcznika Ciepłe ubrania. Prosi o głośne przeczytanie konkretnego fragmentu tekstu i podkreślenie w nim rzeczowników nazw odzieży. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy i wyjaśnia, że jedna grupa ma za zadanie posegregować odzież zimową i letnią, druga zaś obuwie zimowe i letnie. Rozdaje uczniom karty pracy wyjaśnia, obserwuje. Prosi uczniów o wyszukanie odzieży noszonej parami, założenie jej. Nauczyciel rozdaje karty pracy i prosi o rozwiązanie działań, połączenie jednakowych wyników oraz pokolorowanie par rękawiczek. Prosi o połączenie w pary butów i pokolorowanie butów zimowych. Odczytają dany fragment tekstu i podkreślą w nim rzeczowniki. Posegregują odzież i obuwie zimowe i letnie. Podpiszą ubrania na zimę. Utrwalą pojęcie rzeczownik. Odszukają odzież noszoną parami. Utrwalą odejmowanie w zakresie 20 oraz pojęcie pary. 6 Głośno czytają wybrane fragmenty. Podkreślają w tekście rzeczowniki nazwy odzieży. W grupach segregują odzież i obuwie zimowe i letnie. Podpisują obrazki, wybierają odpowiednie etykietki z nazwami odzieży i przyczepiają je do tablicy. Kolorują obrazki. Utrwalają pojęcie rzeczownik. Wyszukują odzież, którą nosi się parami. Zakładają ją wskazują prawą i lewą rękę, nogę. Rozwiązują działania i łączą jednakowe wyniki. Kolorują pary rękawiczek. Łączą w pary buty i kolorują obuwie na zimę. Odzież zimowa i letnia, obuwie zimowe i letnie. Karty pracy Ubrania na zimę. Rękawiczki, skarpety, buty. Karty pracy, liczydła. Karty pracy.
IV. EKSPRESJA Nauczyciel rozdaje karty pracy kontury czapki, szalika, rękawiczek i wyjaśnia, na czym ma polegać praca uczniów. Ich zadaniem jest zaprojektowanie czapek, szalików i rękawiczek przy użyciu stempli. Zaprojektują czapkę, szalik, rękawiczki. Uczniowie wg własnego pomysłu projektują czapki, szaliki i rękawiczki wykorzystując stemple. Karty pracy, stemple. V. ZAJĘCIA KOŃCOWE Nauczyciel zachęca uczniów do wypowiadania się na temat ośrodka, zadaje pytania. Utrwalą wiadomości z całego ośrodka. Odpowiadają na pytania nauczyciela. Rozdaje karty pracy i prosi o pokolorowanie kółek na niebiesko przy ubraniach na zimę, zaś na żółto przy ubraniach na lato. Uczniowie uzupełniają karty pracy kolorują kółka. Karty pracy wybieranka. Rozdaje karty pracy do rozwiązania w domu, wyjaśnia, odpowiada na pytania. Sprawdza, czy wszyscy zaznaczyli pracę domową w ćwiczeniach. Dowiedzą się co jest zadane do domu. Słuchają objaśnień nauczyciela, zadają pytania. Zaznaczają pracę domową w ćwiczeniach. Karty pracy, ćwiczenia. Zachęca dzieci do wypowiadania się na temat pracy na lekcji. Oceniają aktywność i zachowanie podczas zajęć. Opowiadają, jak im się pracowało, jakie korzyści odnieśli, na jakie trudności napotkali. Prosi uczniów, aby podziękowali sobie za pracę. Wszyscy dziękują sobie za pracę oklaskami. 7