Gospodarcza i ekonomiczna sytuacja przemysłu drzewnego i jego przyszłość Dowejko Norbert 1
Zasoby surowca drzewnego w Polsce Rozwój sektora drzewnego, papierniczego i meblarskiego w znacznym stopniu uzależniony jest od zasobów leśnych i dynamiki jej eksploatacji. Lesistość w Polsce kształtuje się na poziomie 30% i jest zbliżona do poziomu lesistości w Niemczech, Norwegii, czy też Francji. W założeniach perspektywicznych lesistość w Polsce w roku 2050 powinna wynieść 33%, czyli przekroczyć ponad 10 mln ha. W ostatnich latach mamy do czynienia z ciągłym wzrostem pozyskania drewna: -W roku 2000 pozyskano ogółem 27.659 tyś m3 ( w tym w LP 25.718 tyś m3) -W roku 2010 pozyskano ogółem 35.467 tyś m3 ( w tym LP 33. 769 tyś m3) -Zauważamy w ostatnim 10 - leciu wzrost pozyskania ogółem o 28%, w tym samym okresie w Lasach Państwowych nastąpił wzrost pozyskania drewna o ponad 30%. -Wzrost pozyskania surowca jest pozytywnym czynnikiem wpływającym na rozwój przemysłu drzewnego, borykającego się z ciągłym jego deficytem. 2
350 Pozyskanie drewna na Świecie 100% 300 90% 80% miliony metrów sześciennych 250 200 150 100 50 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% procent światowej produkcji 0 Stany Brazylia Federacja Kanada Chiny Szwecja Niemcy Finlandia Chile Indonezja Polska Francja Australia Indie Nowa Zelandia Malezja Afryka Japonia Turcja Czechy Austria Hiszpania Nigeria Portugalia Argentyna 0% 3
Zapas drewna,,na pniu polskich lasów wyróżnia nasz kraj spośród państw europejskich. W Polsce średnia zasobność drzewostanów wynosi aktualnie według danych BUL 253,6 m3 grubizny brutto/ha. Należy zaznaczyć, że jeszcze 10 lat temu zasobność ta wynosiła 214,6 m3 grubizny brutto/ha a 20 lat temu 191,4 m3 grubizny brutto/ha. Na przełomie 20 lat zapas drewna,,na pniu wzrósł o ponad 30%, czego podstawową przyczyną jest stopniowe obniżanie rozmiaru pozyskania drewna w stosunku do przyrostu. Pozyskanie drewna ogółem w latach 1995 2005 stanowiło przeciętnie poniżej 60% przyrostu bieżącego(grubizna brutto). Dla przykładu w innych krajach europejskich pozyskuje się: - Szwecja 86 % - Czechy 84 % - Słowacja 75 % - Finlandia 70 % - Francja 55 % Pomimo tak wysokiej zasobności polskich lasów poziom pozyskania surowca nie jest adekwatny do potrzeb rynku i dlatego też od wielu lat generalnie w Polsce istnieje niedobór drewna. 4
Możliwości zakupu drewna W Polsce największym dostawcą drewna jest Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, dostarczające około 90 % tego surowca. Wykorzystywanie przez Lasy Państwowe pozycji dominujące łączy się również z funkcjonowaniem nierynkowego i często mało przejrzystego systemu sprzedaży drewna. Aktualny system sprzedaży nie zapewnia przetwórcą możliwości zakupu drewna w okresie dłuższym niż okres półroczny. W wyniku narzuconych przez Lasy Państwowe takich zasad przedsiębiorstwa pozbawione są możliwości kontraktowania drewna w okresach wieloletnich, co jest podstawą do rozwoju i możliwości zwrotu poczynionych inwestycji. Aktualnie drewno w Polsce stanowi największe źródło biomasy, spalanej zarówno w ciepłownictwie jak i energetyce. Europejskie badanie,,euwood wskazuje, że zużycie drewna do produkcji energii ma wzrosnąć w Europie z 346 mln m3 w 2010 r. do 573 mln m3 w 2020r. i może osiągnąć 752 mln m3 w roku 2030. Zjawisko to tylko spotęguje, również w Polsce i tak już znaczący deficyt drewna. 5
W roku 2010 jako odbiorcy drewna okrągłego zarejestrowane były w Lasach Państwowych 8.675 podmioty. Z czego aż 92 % zarejestrowanych odbiorców kupuje mniej niż 5 tyś m3/rok, a 66% - nawet mniej niż 1 tyś m3/rok. 90% całej masy drewna sprzedawanej w Lasach Państwowych kupuje około 700 przedsiębiorstw, stanowiących podstawowy trzon przemysłu. Sytuacją dość niezrozumiałą jest fakt, że firmy przerabiające setki tyś m3 rocznie muszą kupować drewno na tych samych warunkach i po tych samych cenach co firma kupująca poniżej 1 tyś.m3/rok. Przerób tak małych mas to naprawdę jest przetwórstwo rzemieślnicze, niż prawdziwy przemysł. W jak najszybszym czasie konieczne jest znowelizowanie zasad sprzedaży drewna w Lasach Państwowych różnicujących możliwości zakupu drewna przez podmioty przerabiające drewno w sposób rzemieślniczy od zakupu drewna przez firmy przerabiające drewno przemysłowo. 6
Eksport i wpływ kursów walut na jego wielkość Branża drzewna, a zwłaszcza papiernicza i meblarska to sektory wybitnie proeksportowe. Udział przemysłu drzewnego w całym polskim eksporcie to 10% w roku 2008 i blisko 11% w roku 2009. Polskie meble są jednym z najważniejszych towarów eksportowych, stanowią one około 6% całego eksportu. Od wielu lat Polska to ścisła czołówka wśród eksporterów na świecie. Ustępujemy jedynie taki potęgą światowym jak : Chiny, Włochy czy Niemcy. W roku 2010 wartość eksportu całej branży kształtowała się na poziomie ponad 10 mld Euro. Polska eksportuje; -74% wytwarzanych mebli - 49% produkowanego papieru i tektury - 43% materiałów podłogowych - 28 % płyt drewnopochodnych Jednoznacznie można stwierdzić, że obok ceny drewna, kurs euro to czynnik decydujący o wynikach całej firmy. 7
Kurs Euro i USD w latach 200-2011 Niski kurs euro wielokrotnie może doprowadzić nie tylko do słabszej kondycji firmy, ale również do jej upadłości. 8
Rynek pracy a przemysł drzewny Przemysł drzewny jest znaczącym w skali kraju pracodawcą. Według GUS cały przemysł drzewny (dane dotyczą podmiotów zatrudniających więcej niż 9 pracowników) zatrudniał w 2009 roku około 261 tyś. osób. Blisko połowa zatrudniona była w przemyśle meblarskim około130 tyś. pracowników. Sytuacja na rynku pracy jest ważnym czynnikiem kształtującym koniunkturę w branży drzewnej w Polsce. W minionych latach jedną z głównych przewag konkurencyjnych polskiego przemysłu drzewnego na rynkach europejskich były niskie koszty pracy. Dynamiczny wzrost wynagrodzeń po wejściu Polski do Unii Europejskiej w znacznym stopniu wpłynął na spadek konkurencyjności. 9
- Ponad 90 % firm drzewnych w Polsce to małe bądź bardzo małe zakłady zatrudniające mniej niż 10 osób. - Niespełna 2 % to firmy zatrudniające ponad 49 osób. - Jedynie 0,3 % przedsiębiorstw to firmy zatrudniające więcej niż 250 osób W celu zwiększenia konkurencyjności istotnym wyzwaniem dla całego przemysłu drzewnego jest konieczność konsolidacji mocno rozdrobnionego sektora. Aktualnie większość firm przerabiających drewno, w szczególności położonych w południowo-wschodniej części kraju to firmy rodzinne, częstokroć funkcjonujące jako,,szara strefa. 10
Technologia i innowacyjność Aktualnie w sektorach opartych na przerobie drewna poziom zaawansowania technologicznego i innowacyjności jest bardzo zróżnicowany, w znacznym stopniu odbiegającym (in minus) od poziomu średnio-europejskiego. Uzależnione jest to częściowo od małej podatności niektórych branż drzewnych na innowacje, dotyczy to w głównej mierze stosunkowo prostych form przerobu drewna. Duży udział w procesie rozwoju zarówno technologicznym jak i wzrostu zdolności produkcyjnych miał na przełomie ostatnich 20 lat transfer znaczącego kapitału zagranicznego. Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w sektorze drzewnym w latach 1990 2008 szacowana jest na ponad 6 mld USD i stanowi ponad 5% całego wpływu kapitału inwestycyjnego w Polsce. Zainteresowaniem inwestorów zagranicznych cieszyła się głównie: - branża celulozowo papiernicza - przemysł płyt drewnopochodnych - meblarstwo 11
Inwestycje w przemyśle drzewnym sprzyjają : - wzrostowi konkurencyjności polskich wyrobów drzewnych na zagranicznych rynkach - powstawaniu nowych miejsc pracy - wzrostowi innowacyjności nie tylko poszczególnych firm, ale i całego sektora drzewnego. Do unowocześnienia i modernizacji pozostaje jeszcze wiele obszarów. Przykładem mogą być wdrożenia: - materiałooszczędne - nowych technologii - energooszczędne - przyjazne środowisku - organizacja i zarządzanie Branża drzewna nie do końca wykorzystała swoją szansę na wzrost modernizacji jak i innowacji jakie niosą za sobą środki Unii Europejskiej. 12
Przyszłość przemysłu drzewnego Po mimo tak wielu przeciwności z jakimi boryka się przemysł drzewny w Polsce, a przede wszystkim: - znaczący wzrost cen na surowiec drzewny (w przeciągu 3 ostatnich lat surowiec podrożał średnio o ponad 50%) - deficyt drewna - rosnące koszty wynagrodzenia pracowników - niestabilny kurs walut - niezadawalający poziom technologiczny należy żywić nadzieję, że po wielu ostatnich,,trudnych latach, perspektywy rozwoju całej branży drzewnej w Polsce powinny rysować się w dość optymistycznych barwach. 13
Na optymistyczną ocenę perspektyw rozwoju branży drzewnej wpływają przede wszystkim takie czynniki jak: - systematyczny wzrost popytu na większość materiałów drzewnych i na drzewne wyroby finalne. - bliskość i zasobność bazy surowcowej zarówno w odniesieniu do drewna litego jak i materiałów drewnopochodnych - korzystna lokalizacja rynków Europy Zachodniej - otwartość na inwestycje zagraniczne - rozwój technologii energooszczędnych i ekologicznych głównie w budownictwie - aktywny rozwój produktu, w tym ciągłe doskonalenie wzornictwa dostosowującego się do zmiennych potrzeb rynku - budowa i rozwój istniejących wizerunków marek firmowych - wieloletnie doświadczenia w handlu z rynkami Europy Zachodniej i umiejętność spełniania bardzo wysokich wymagań jakościowych tych rynków. 14
Dziękuję za uwagę 15