Układ krwiotwórczy
Zadania krwi 1. Nieustannym dostarczeniu komórkom i tkankom substancji odżywczych i tlenu, 2. Zabraniu z nich produktów rozpadu, które powstają w procesach przemiany i muszą ulec wydaleniu z ustroju, 3. Utrzymaniu stałości składu środowiska wewnętrznego ustroju niezależnie od ciągle zachodzących zmian pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych, 4. Zapewnieniu łączności pomiędzy poszczególnymi częściami i narządami ustroju za pomocą różnych substancji krążących we krwi (hormony), 5. Ochronie ustroju przed różnymi czynnikami szkodliwymi przenikającymi do niego z zewnątrz (ciałami obcymi, drobnoustrojami).
Składniki krwi i ich funkcje W krwioobiegu u dorosłego człowieka znajduje się 5-5,5 litra krwi Ilościowo krew u człowieka stanowi ok.6,5% ciężaru ciała u kobiety i ok.7% u mężczyzny. W skład krwi wchodzą: osocze oraz elementy morfotyczne czyli krwinki czerwone, białe i płytki krwi.
Osocze (wodny roztwór krwi stanowi 55% objętości krwi ) Zawiera ono około 92% wody 7% związków organicznych 1% soli mineralnych.
Związki organiczne osocza białka krwi : albuminy (4%), globuliny (2,8%), i fibrynogen (0,4%). związki azotowe: aminokwasy, mocznik, kwas moczowy, kreatynina związki bezazotowe: cukier gronowy, tłuszcze i lipidy, oraz w śladowych ilościach kwas mlekowy, witaminy, enzymy, hormony, barwniki
Sole mineralne Z jonów najwięcej jest : Na+, Cl- i HCO3-, a w mniejszym stopniu występują: K+, Ca2+, Mg2+, HPO42-, SO42-.
Składniki morfotyczne (ELEMENTY UPOSTACIOWNE KRWI) Krwinki czerwone (erytrocyty ) Krwinki płytowe (płytki krwi, trombocyty) Krwinki białe (leukocyty)
Erytrocyty Ich liczba zależy od płci i wieku. I tak u noworodków występuje ich ok. 7 ml w 1 mm3, u mężczyzn- ok. 5 ml w 1 mm3, a u kobiet- ok. 4,5 ml w 1 mm3. Dojrzałe erytrocyty nie posiadają jądra i mają kształt dwuwklęsłych dysków. Krwinki czerwone produkowane są w szpiku kostnym czerwonym. U dorosłego człowieka powstają w kościach czaszki, kręgosłupie, żebrach, mostku oraz górnych częściach kości ramiennych i udowych. Żyją od 3 do 4 miesięcy. Po tym okresie ulegają rozpadowi, głównie w śledzionie.
Hemoglobina W erytrocytach występuje czerwony barwnikhemoglobina (Hb). Hemoglobina jest to substancja białkowa połączona z atomem żelaza. Dzięki hemoglobinie erytrocyty nietrwale łączą się z tlenem lub dwutlenkiem węgla. Hemoglobina odgrywa podstawową rolę przy oddychaniu jako przenośnik gazów, szczególnie tlenu. W transporcie dwutlenku węgla hemoglobina bierze niewielki udział, jest on bowiem przenoszony szczególnie przez osocze.
Leukocyty 1. Krwinki białe są większe od czerwonych. Posiadają one jądro komórkowe, które ma swoisty kształt u poszczególnych rodzajów leukocytów. Ich liczba u zdrowego człowieka wacha się od 5 do 6 tysięcy w 1 mm3. Krwinki białe są zróżnicowane pod względem budowy i funkcji. I tak dzieli się je na: Granulocyty monocyty limfocyty
Trombocyty Trombocyty są fragmentami komórek macierzystych, wytwarzanych w czerwonym szpiku kostnym. W 1 ml krwi człowieka znajduje się ich od 200 do 400 tys. Biorą one udział w procesie krzepnięcia krwi.
Krzepnięcie krwi Krzepnięcie polega na zmienianiu się krwi płynnej w niepłynną masę, wskutek przekształcenia się rozpuszczalnego fibrynogenu (białko) w nierozpuszczalny włóknik (fibryna). Włóknik ten tworzy siatkę, w której delikatnych oczkach zamknięte są krwinki czerwone i ustaje krwawienie. W procesie krzepnięcia udział wiele substancji zawartych w płytkach krwi, osoczu oraz ścianach naczyń krwionośnych
Po zranieniu ciała, płytki krwi ulegają zlepianiu i dochodzi do ich rozpadu. Z uszkodzonych trombocytów uwalniany jest enzym trombokinaza, która przekształca nieaktywną protrombinę w bardzo aktywny enzym- trombinę. Trombina zdolna jest w ciągu kilku sekund przekształcić fibrynogen w fibrynę. Należy podkreślić, że protrombina jest białkiem występującym w osoczu, ale jest wytwarzana w wątrobie. Do procesu krzepnięcia krwi niezbędne są jony wapnia i witamina K.
Choroby krwi Anemia (niedokrwistość ) Białaczka Hemofilia (krwawiączka)
Anemia (niedokrwistość) Jest to stan chorobowy, w którym występuje zmniejszona ilość hemoglobiny często połączona ze zmniejszeniem liczby erytrocytów. Objawami anemii są: Ogólne osłabienie i łatwe męczenie się przy niewielkim wysiłku fizycznym, ponieważ jest mniejsza ilość transportowanego tlenu (zmniejszona ilość hemoglobiny nie pozwala na transport większej ilości tlenu do prawidłowego funkcjonowania organizmu) Bladość skóry i błon śluzowych jamy ustnej oraz spojówek oka
Białaczka Jest to choroba nowotworowa szpiku kostnego i węzłów chłonnych. Przy tej chorobie leukocyty namnażają się w bardzo szybkim tempie i wypierają erytrocyty i trombocyty, co najczęściej prowadzi do anemii, nieprawidłowej krzepliwości krwi, a także do braku prawidłowych leukocytów we krwi. Przy białaczce towarzyszy zwiększona podatność na zakażenia, powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych.
Hemofilia (krwawiączka) Jest to dziedziczna choroba objawiająca się słabą krzepliwością krwi. Występuje ona przede wszystkim u mężczyzn, kobiety zazwyczaj są nosicielkami. Objawami tej choroby są m. in. Duże, ciężkie do zatamowania krwotoki, występujące nawet po niewielkich urazach.
Układ AB 0 Obecność antygenów tego układu stwierdza się nie tylko w krwinkach czerwonych, ale i wszystkich komórkach poza neuronami a w płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo-rdzeniowym) u ponad 80% populacji (tzw. wydzielacze). Występowanie antygenu A i B (jednego lub drugiego albo obu naraz) albo ich braku (grupa zero) zależy od dwóch genów.
Pierwszy odpowiada za syntezę enzymu dołączającego substancję podstawową (antygen) H (cukier). Występują dwa allele: H - kodujący enzym h - allel niemy (brak produktu białkowego) Występują trzy podstawowe allele: A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i antygenowości A1 - najsilniejszy i A2 oraz rzadsze: A3, Ax, Am) B (istnieją podtypy Bx i Bm jednak nie mają znaczenia diagnostycznego) 0 - allel niemy
Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio: Grupę A1 mają osoby o genotypie: A10, A1A1, A1A2 Grupę A2 mają osoby o genotypie: A2A2 lub A20 Grupę B mają osoby o genotypie: BB lub B0 Grupę A1B mają osoby o genotypie: A1B Grupę A2B mają osoby o genotypie: A2B Grupę 0 mają osoby o genotypie: 00
Poza antygenami każda grupa krwi charakteryzuje się odpowiednim zestawem naturalnych przeciwciał należących do klasy IgM: Grupa A1: anty-b Grupa A2: anty-b i niekiedy anty-a1 Grupa B: anty-a Grupa 0: anty-a i anty-b Grupa A1B: brak naturalnych przeciwciał Grupa A2B: mogą wystąpić anty-a1
Układ Rh Nazwa Rh wzięła się od małp rezusów Rhesus, u których po raz pierwszy wykryto ten układ. Obejmuje ponad 47 antygenów, lecz 5 z nich, które kodowane są przez 3 geny, ma znaczenie praktyczne: antygen C: genotypy CC lub Cc antygen c: genotyp cc antygen e: genotyp ee antygen D: genotypy DD lub Dd. Allel d jest genem niemym i genotyp dd nie koduje żadnego antygenu antygen E: genotypy EE lub Ee
Najsilniejszy jest antygen D i to jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+ a brak Rh-. Przeciwciała anty-d nie występują normalnie we krwi osób z grupą Rh-, natomiast mogą się pojawić po kontakcie z antygenem D. Wśród ludzi rasy białej około 85% posiada czynnik Rh.
Zasady krwiolecznictwa Ogólny schemat zgodności grup krwi w układzie AB0. Osoba z grupą krwi 0 może być dawcą dla pozostałych grup, osoby z grupami A i B mogą być dawcami dla osób z grupą krwi AB.
przetaczana krew musi być zgodna w układzie AB0 i antygenie D układu Rh wykonuje się próbę krzyżową: czy zachodzi aglutynacja między erytrocytami dawcy a surowicą biorcy oraz surowicą dawcy, a erytrocytami biorcy (eliminuje to błędy w określeniu grupy i konflikt serologiczny u osób z grupą "Bombay") u osób u których wystąpił kiedyś konflikt serologiczny dobiera się również krew w pozostałych 4 podstawowych antygenach układu Rh i zgodną w antygenie K układu Kell w bardzo rzadkich przypadkach powstaje konflikt na tle niezgodności w układzie: MNSs - antygeny S i U, Kidd - antygen Ik, Kell - antygen K
Krew grupy 0- można przetoczyć każdej osobie. Chory mający grupę AB+ może otrzymać dowolną krew. Osoba posiadająca grupę krwi 0- ma najmniejszą szansę, że przypadkowy człowiek może być dla niej dawcą.
Dziedziczenie grup krwi (układu AB 0 oraz układu Rh)]
Antygen D oddziedziczony choćby od jednego z rodziców decyduje o tym, że dziecko będzie miało układ Rh+. Może wystąpić przypadek, ukazany w tabelce, gdy oboje rodzice mają układ Rh+ a ich dziecko będzie miało układ Rh-. Natomiast jeżeli oboje rodzice mają układ Rh-, a więc nie mają antygenu D, wtedy ich dziecko też go nie będzie miało i oddziedziczy układ Rh-.
Dziękuje za uwagę