Żyto hybrydowe z systemem POLLENPLUS w żywieniu bydła jest lepsze, niż myślisz www.kws.pl
1. Żyto może być stosowane w żywieniu bydła mlecznego i opasów w wysokim udziale Według uzyskanych wyników przeprowadzonych badań żywieniowych w skarmianiu bydła mlecznego, żyto może być stosowane w żywieniu do 40% (tab. 1). Dla opasów natomiast zalecany maksymalny udział żyta to 1 kg/dzień. Badania terenowe w skarmianiu z udziałem żyta dla bydła w Niemczech, jak i w Polsce potwierdziły poprawę ekonomiki produkcji bez najmniejszego ujemnego wpływu na zdrowie zwierząt i wydajność mleczną, a zastosowanie żyta w dawce dla opasów powoduje polepszenie jakości mięsa wołowego. Tabela 1. Zalecenia dotyczące skarmiania żyta w przypadku bydła według Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego (DLG) 2006 Grupa wiekowa Cielęta Bydło - młodzież Opasy Krowy mleczne do % żyta 0 w paszy startowej 5-8 w paszy dla cieląt 1) 40 w paszy treściwej 20 w paszy treściwej maks. 1,0 kg żyta/dzień 40 w paszy treściwej maks. 4,0 kg żyta/dzień 1) Z uwagi na brak wyników odpowiednich doświadczeń obecnie nie ma pewności dla wartości wyższych. 2. Żyto hybrydowe plonuje najwyżej ze zbóż na glebach średnich i lekkich Żyto hybrydowe uprawiane na glebach lekkich i średnich w porównaniu do pszenicy, jak i pszenżyta odznacza się wyższym i stabilniejszym plonowaniem. Jest to oczywiście spowodowane jego lepszą adaptacją w słabszych warunkach glebowo-klimatycznych. Żyto ma niski współczynnik transpiracji (350 litrów wody do wyprodukowania 1 kg suchej masy), dzięki czemu bardzo oszczędnie gospodaruje wodą. Współczynnik transpiracji dla pszenicy zawiera się w przedziale 450-500 litrów wody (czyli pszenica w porównaniu do żyta potrzebuje o 28-43% wody więcej na wyprodukowanie 1 kg s.m.). Dodatkowo pszenica nie posiada specyfi cznych cech morfologicznych ani anatomicznych, które uodporniałyby ją na suszę. Wczesne strzelanie w źdźbło oraz kłoszenie żyta w stosunku do pszenicy i pszenżyta czyni je bardziej tolerancyjnym na późnowiosenne posuchy. Jedynie ekstremalne niedobory wody w fazie zawiązywania ziarna i dojrzałości mlecznej mogą mocno obniżyć plon tej rośliny. Żyto hybrydowe z powyższych względów jest gatunkiem doskonale nadającym się do uprawy w warunkach gleb lekkich i średnich, co potwierdzone zostało w trzyletnim doświadczeniu ścisłym prowadzonym w latach 2007-2009 w Polsce. Porównując średnie plony ziarna (rys. 1) uzyskane w trzyletnim doświadczeniu ścisłym (2007-2009) przeprowadzonym w różnych rejonach Polski, można stwierdzić, że żyto hybrydowe reprezentowane przez odmianę Balistic plonowało średnio najlepiej we wszystkich latach prowadzonego doświadczenia, przewyższając pod tym względem pszenżyto Moderato. Żyto populacyjne Dańkowskie Diament plonowało niżej od żyta mieszańcowego oraz pszenżyta, natomiast pszenica ozima Tonacja charakteryzowała się najniższym średnim plonem wśród analizowanych gatunków. Fot. 1. Jedna z najbardziej rozpoznawalnych ras bydła mięsnego. Bydło rasy Limousine pochodzenia francuskiego jest wysoce cenione w świecie za walory kulinarne mięsa Rysunek 1. Plonowanie gatunków w latach 2007-2009 Źródło danych: Doświadczenie KWS Lochow Polska i Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu 2007-2009. 2 Żywienie bydła Żywienie bydła 3
3. Wartość pokarmowa żyta dla przeżuwaczy Żyto, tak jak pozostałe zboża, jest nośnikiem energii. W wartościowaniu pasz dla bydła żyto jest porównywalne z pszenicą i znacznie bardziej energetyczne od jęczmienia. Tabela 2 prezentuje wybrane wartości pokarmowe niektórych surowców paszowych. Tabela 2. Wartość pokarmowa wybranych zbóż Rodzaj paszy Wartość pokarmowa (w kg świeżej masy) białko og. dostępne bilans azotu energia netto w jelicie cienkim w żwaczu laktacji nbo (g) BNŻ (g) NEL MJ Jęczmień ozimy 144-5,3 7,11 Pszenica 151-4,4 7,49 Żyto 147-7,9 7,47 Owies 123-2,6 6,13 Kukurydza 144-7,9 7,38 4. Żyto hybrydowe idealne na kiszonkę Żyto hybrydowe KWS doskonale nadaje się do przygotowania kiszonki z całych roślin. Przy zachowaniu optymalnej agrotechniki prowadzenia łanu, zbioru roślin pomiędzy fazą dojrzałości mleczno-woskowej oraz zachowaniu zasad poprawnego kiszenia można wyprodukować tanią i bardzo smaczną paszę dla bydła. Wysoka zawartość cukru w substracie żytnim sprzyja namnażaniu bakterii kwasu mlekowego, co ułatwia proces zakiszania. Żyto użytkowane w kierunku GPS bardzo wcześnie jest koszone, co daje możliwość terminowego przygotowania pola pod zasiew np. rzepaku ozimego. Inną możliwością jest uprawa żyta zielonkowego jako międzyplonu jesiennego. W tym przypadku siewu możemy dokonać po przedplonach późno schodzących z pola, nawet w październiku, ponieważ żyto odznacza się doskonałą mrozoodpornością, co daje lepszą gwarancję plonu niż w przypadku międzyplonów z udziałem innych gatunków. W tym kierunku użytkowania rośliny kosimy tuż przed kłoszeniem, nieco wcześniej niż żyto na GPS, co umożliwia np. uprawę kukurydzy o krótkim okresie wegetacji. W takich płodozmianach zawsze należy wziąć pod uwagę wpływ uprawy żyta na zasobność wody w glebie. Dedykowane odmiany żyta KWS do uprawy na zielonkę lub GPS odznaczają się wyższym potencjałem plonowania niż tradycyjne odmiany przeznaczone do użytkowania w kierunku ziarnowym. Fotografi a nr 2 przedstawia kiszonkę przygotowaną z roślin zbieranych w trakcie fazy kłoszenia. Źródło: Zalecenia Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG 2006. Podczas bilansowania dawki pokarmowej dla przeżuwaczy szczególną uwagę należy zwrócić na zawartość łatwo rozpuszczalnych węglowodanów, takich jak skrobia czy cukier. Cukier - którego w życie jest dwa razy więcej w porównaniu z innymi zbożami - odgrywa bardzo ważną rolę jako starter i pożywka dla bakterii żwaczowych. Często w paszy objętościowej brakuje łatwo przyswajalnych cukrów. W kiszonce z kukurydzy jest w znikomej ilości, natomiast w kiszonce z traw czy lucerny cukru nie ma prawie wcale. Zawartość cukru w życie waha się w granicach 50-60 g/kg, dla porównania w pszenicy jest tylko 29 g/kg. Nie mniej ważnym parametrem jest zawartość białka ogólnego dostępnego w jelicie cienkim. W zależności od wielu czynników, takich jak nawożenie, suma opadów w okresie wegetacji, agrotechnika itp., żyto zawiera ok. 99 g/kg białka surowego, ale zawartość białka ogólnego dostępnego w jelicie cienkim oscyluje na wysokim poziomie 147 g/kg. Z tej przyczyny powstaje ujemny bilans azotu w żwaczu wynoszący -7,9 RNB. Żyto z uwagi na swoją ujemną wartość RNB świetnie nadaje się do równoważenia dawek wysokobiałkowych, ponieważ redukuje nadwyżki azotu w żwaczu. Fot. 2. Kiszonka przygotowana z roślin żyta zbieranego tuż przed kłoszeniem Dodatkowym atutem jest możliwość ubiegania się o dodatkowe dopłaty w ramach programu rolnośrodowiskowego. Wystarczy zgłosić uprawę żyta jako poplon ozimy w pakiecie 8 Ochrona Wód i Gleb. 4 Żywienie bydła Żywienie bydła 5
5. Żyto hybrydowe z systemem POLLENPLUS bezpieczne w żywieniu bydła Wszystkie zboża oprócz składników odżywczych, takich jak białko, skrobia, tłuszcz, włókno, zawierają również związki mogące wpływać negatywnie na wyniki produkcyji zwierzęcej. Najnowsze odmiany żyta hybrydowego KWS z systemem POLLENPLUS charakteryzują się niską zawartością substancji antyżywieniowych (tab. 3). Wyniki przeprowadzonych badań wykazały zawartość substancji antyżywieniowych na poziomie bardzo podobnym do pszenżyta, które jest uznawane za dobry surowiec paszowy. Tabela 3. Zawartość substancji antyżywieniowych w ziarnach zbóż wg analizy wykonanej dla potrzeb doświadczenia Ziarno Alkilorezorcynole Pentozany Inhibitory (mg/kg) rozpuszcz. (%) trypsyny (TUI/g) Pszenica 522,70 1,035 0,279 Pszenżyto 505,85 1,916 1,403 Jęczmień 292,84 0,888 0,40 Żyto Visello 400,92 1,920 1,636 Tabela 4. Zawartość mikotoksyn w zbożach Stężenie mikotoksyn [ppb] DON NIV T2 HT2 ZEA OTA Średnia zboża 338 11,3 4,03 9,21 31,7 4,17 Maximum zboża 8187 290 149 486 608 155 Średnia żyto 33,9 3,49 1,31 2,75 7,32 8,9 Maximum żyto 113 7,94 2,38 4,95 28 17,8 DON - deoksyniwalenol; NIV - niwalenol; T2 - toksyna T-2; HT-2 - toksyna HT-2; ZEA - zearalenon; OTA - ochratoksyna A Źródło: J. Grajewski, M. Twarużek, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, 2011 r. Żyto poprzez wyższą odporność na fuzariozę jest najmniej obciążone toksynami fuzaryjnymi, które przez specjalistów żywienia zwierząt uznawane są za cichych zabójców. Rysunek 2 ilustruje zawartości deoksyniwalenolu w próbach pszenicy i żyta, przebadanych w okresie 2003-2009. Źródło: Pracownia Chemii Zbóż Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, prof. dr hab. Ewa Makarska, 2010 r. W przewodzie pokarmowym dorosłego bydła większość związków antyżywieniowych (polisacharydy nieskrobiowe, taniny, pektyny) zostaje rozłożona przez mikroorganizmy żwacza i w postaci prostych związków wykorzystana w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. Uważa się, że przy dużym spożyciu i złym zbilansowaniu dawki pokarmowej taniny obniżają dostępność białka i energii z pasz, tymczasem u przeżuwaczy działają korzystnie, chroniąc białko przed zbyt szybką degradacją w żwaczu, przeciwdziałając wzdęciom oraz hamując rozwój pasożytów przewodu pokarmowego. Zawartość mikotoksyn jest ważnym wskaźnikiem jakości ziarna. W 2011 roku w Laboratorium Badawczym Mikotoksyn Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy przebadano kilkaset prób zbóż na zawartość grzybów pleśniowych i mikotoksyn. Wyniki badań jednoznacznie dowiodły, że średnia zawartość mikotoksyn w ziarnie żyta, jak i ich maksymalny poziom były znacznie poniżej średniej dla badanych 4 zbóż (tab. 4). W przypadku deoksyniwalenolu (DON) żyto było dziesięciokrotnie mniej porażone w porównaniu z innymi zbożami. Jeśli chodzi o pozostałe mikotoksyny, takie jak niwalenol (NIV), zearalenon (ZEA) czy toksyny T-2 i HT-2, wyniki również wskazywały zdecydowanie niższe skażenie żyta zarówno w średnim, jaki i maksymalnym poziomie w porównaniu z pozostałymi przebadanymi zbożami. Autorzy doświadczenia odnotowali wyższe porażenie żyta ochratoksyną A (OTA), jednak za przyczynę tego stanu rzeczy podają przechowywanie ziarna żyta w magazynie o zbyt dużej wilgotności, ponieważ wilgotne ziarniaki żyta mają skłonność do szybkiego porastania i tworzenia mikotoksyn magazynowych, m.in. ochratoksyny A. Rysunek 2. Maksymalne zawartości deoksyniwalenolu (DON) w przebadanych próbkach żyta i pszenicy z Bawarii Źródło: Bayerische Landesanstalt für Landwirtschaft 2009. Mikotoksyny mogą powodować szereg problemów, takich jak uszkodzenia wątroby czy nerek, zaburzenia w rozrodzie łącznie z obumieraniem płodu oraz wiele innych dolegliwości. Włączając żyto hybrydowe do mieszanek paszowych, możemy zapobiegać ww. problemom, co przyczyni się do obniżenia kosztów opieki weterynaryjnej oraz wydatków związanych z zakupem preparatów dezaktywujących mikotoksyny w zbożach. 6 Żywienie bydła Żywienie bydła 7
6. Odmiany z systemem POLLENPLUS - bezpieczny wybór Sporysz występuje najczęściej w uprawach żyta i pszenżyta. Silniejsze porażenie upraw sporyszem obserwuje się w latach z dużą ilością opadów deszczu, występujących w trakcie kwitnienia roślin. Wtedy możemy go spotkać w jęczmieniu, pszenicy oraz kwiatostanach traw. Skutkiem porażenia roślin przez zarodniki sporyszu jest pojawienie się w kłosach rosy miodowej (fot. 3), a później sklerocji (fot. 4), która jest formą przetrwalnikową tej choroby. Firma KWS LOCHOW dawno dostrzegła ten problem i od wielu lat w swoich pracach hodowlanych rozwija skuteczną technologię POLLENPLUS. Odmiany żyta hybrydowego wychodowane w tej technologii są zdolne do wytwarzania dużej ilości własnego pyłku, dzięki czemu proces zapłodnienia jest bardzo skuteczny, a domieszka 10% nasion odmian populacyjnych jest zbędna. Odmiany żyta hybrydowego KWS z systemem POLLENPLUS według oceny Bundessortenamt prezentują odporność na sporysz na poziomie najlepszych odmian żyta populacyjnego (rys. 3). Dzięki optymalnej kombinacji wysokiego plonu i odporności na sporysz odmiany zdobyły zaufanie wśród producentów rolnych, a ich duży udział w uprawie przyczynił się do znaczącego obniżenia występowania sklerocji sporyszu w zbieranym ziarnie żyta, co zostało potwierdzone w ofi cjalnych badaniach Instytutu Maxa Rubnera w Detmold. Fot. 3. Przenoszenie rosy miodowej zawierającej zarodniki sporyszu przez owady na inne kłosy Fot. 4. Rosa miodowa oraz sklerocja sporyszu w zainfekowanym kłosie żyta Sklerocje zawierają alkaloidy sporyszowe, które są toksyczne dla ludzi i zwierząt, dlatego też surowiec zbóż silnie porażonych nie może być wykorzystywany w celach konsumpcyjnych, jak i paszowych. Wartości norm granicznych dla zawartości sporyszu w surowcu ziarna są następujące: Żyto przeznaczone na konsumpcję (chlebowe) - max. 500 mg bądź 0,05% wagowych Żyto z przeznaczeniem na paszę - max. 1000 mg bądź 0,1% wagowych Żyto z przeznaczeniem do produkcji etanolu - max. 1000 mg bądź 0,1% wagowych w przypadku stosowania wywaru w charakterze paszy Rysunek 3. Źródło danych: Bundessortenamt, Beschreibende Sortenliste 2013 - wyciąg; wyniki zbonitowane: 3 - niska podatnosć na sporysz do 9 - bardzo wysoka podatność na sporysz. Odmiany żyta populacyjnego (P) oraz hybrydowego (H) zarejestrowane w Niemczech od 2005 r. Przekroczenie ww. wartości granicznych dyskwalifi kuje partie ziarna z przerobu. W przypadku sporyszu największy wpływ na jego wystąpienie, jak i rozległość infekcji w łanie ma czynnik pogodowy, na co producent rolny nie ma żadnego wpływu. Aktualnie na rynku nie ma również dostępnych środków chemicznych z ofi cjalną rejestracją do zwalczania tej choroby. Poprzez zadbanie o niektóre elementy uprawy (odpowiednie zmianowanie, uprawa orkowa, wykaszanie miedz i rowów, zakładanie ścieżek technologicznych) możemy minimalizować potencjalną, przyszłą infekcję. Skuteczna ochrona przed sporyszem rozpoczyna się w chwili dokonywania wyboru odmiany żyta do uprawy. Wybór odmian genetycznie podatnych na porażenie sporyszem może przynieść katastrofalne skutki, szczególnie w latach z niekorzystnym przebiegiem warunków atmosferycznych w trakcie fazy kwitnienia. Chcesz wiedzieć więcej? Zeskanuj kody i obejrzyj nasze filmy na temat możliwości ograniczenia występowania sporyszu w uprawie żyta. Jak powstaje sporysz w życie i jak mu zapobiegać? Ograniczyć porażenie sporyszem - wybierając odpowiednią odmianę. 8 Żywienie bydła Żywienie bydła 9
Tabela 4. Tabela wartości pokarmowej różnych surowców paszowych dla przeżuwaczy, według Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG Żyto hybrydowe Rodzaj Sucha Skład chemiczny - zawartość w kg Wartość pokarmowa paszy masa świeżej i suchej masy (w kg ŚwM) popiół białko tłuszcz włókno skrobia cukier białko og. bilans energia surowy ogólne surowy surowe S C dostępne azotu netto PS BO TS WS w jelicie w żwaczu laktacji cienkim BNŻ NEL nbo MJ (g) (g) (g) (g) (g) (g) (g) (g) (g) Jęczmień ozimy 880 24 109 24 50 527 16 144-5,3 7,11 Pszenica 880 17 121 18 26 583 29 151-4,4 7,49 Żyto 880 18 99 16 24 556 60 147-7,9 7,47 Owies 880 29 106 47 102 398 14 123-2,6 6,13 Kukurydza 880 15 93 40 23 611 17 144-7,9 7,38 Śruta poekstrakcyjna 880 59 449 13 59 61 95 271 +28 7,59 sojowa Śruta poekstrakcyjna 890 69 355 22 117 0 71 195 +26 6,51 rzepakowa Kiszonka z traw 350 39 64 15 75 0-51,5 +2,1 2,30* Kiszonka z lucerny 350 47 74 16 65 0-48 +4,2 2,1 Kiszonka z kukurydzy 320 16 26 10 75 68 4 41,3 +2,6 1,99 Kiszonka z żyta 340 36 60 18 82 0-50 +1,4 2,32 Kiszone ziarno kukurydzy 600 12 61 28 17 397 4 99-6 5,18 Wysoką mrozoodporność mamy w standardzie Albo żyto hybrydowe z systemem POLLENPLUS - albo żadne inne! KWS DANIELLO* KWS LIVADO* Odmiana dostępna od sezonu 2015 Odmiana dostępna od sezonu 2015 KWS GATANO* Odmiana dostępna od sezonu 2015 KWS BONO Tolerancyjne na suszę UWAGA! Wszystkie udzielane w tej broszurze informacje są wynikiem naszej najlepszej wiedzy. Przedstawione wykresy oraz dane odzwierciedlają wyniki uzyskane w przeprowadzonych doświadczeniach terenowych. Mimo zachowania jak największej staranności z naszej strony nie możemy zagwarantować, iż podane wyniki zostaną osiągnięte w stu procentach pod każdym względem. Charakteryzują się bowiem one naturalną zmiennością dla warunków środowiska rolniczo-przyrodniczego. Należy więc je rozumieć jako informację o potencjale wydajności produkcji i jakości, a nie jako bezwarunkową gwarancję ich uzyskania. BRASETTO Tęga odmiana, tęgi plon * Odmiana zarejestrowana w EU PALAZZO Fest odporność na wyleganie 10 Żywienie bydła Żywienie bydła 11 www.kws.pl
Potrzebujesz konsultacji w zakresie żywienia zwierząt żytem? Polska południowo-zachodnia Region 1 Marcin Hoffmann - Przedstawiciel Handlowy tel. 601 189 739 Region 2 Jarosław Wierzyk - Doradca Agrotechniczny tel. 663 360 560 Polska północno-zachodnia Region 5 Roman Żekieć - Przedstawiciel Handlowy tel. 605 280 190 Region 4 Krzysztof Zamczyk - Doradca Agrotechniczny tel. 601 690 608 Region 3 Rafał Prętkowski - Doradca Agrotechniczny tel. 697 640 940 Doradcy ds. Żywienia Zwierząt Polska północna Tomasz Pieńczewski - tel. 601 372 912 Polska południowa Karol Włodarczyk - tel. 601 374 823 Polska północno-wschodnia Region 6 Łukasz Preuss - Przedstawiciel Handlowy tel. 605 570 430 Region 7 Tomasz Grygoruk - Doradca Agrotechniczny tel. 607 312 326 Polska południowo-wschodnia Region 8 Łukasz Wnuk - Przedstawiciel Handlowy tel. 693 950 940 Region 9 Doradca Agrotechniczny tel. 603 654 901 Kierownik Sprzedaży i Logistyki Maciej Marczewski - tel. 71 39 27 319 Product Manager (Pszenica, Jęczmień, Pszenżyto, Owies) Paweł Żmijewski - tel. 71 39 27 305 Kierownik Marketingu Product Manager Żyto Hybrydowe Bartosz Rudzki - tel. 71 39 27 306 KWS Lochow Polska Sp. z o.o. Kondratowice ul. Słowiańska 5 57-150 Prusy tel.: 71 39 27 300 www.kws.pl Dystrybutor