4.Arkusz kalkulacyjny Calc

4.Arkusz kalkulacyjny Calc 4.1. Okno programu Calc Arkusz kalkulacyjny Calc jest zawarty w bezpłatnym pakiecie OpenOffice.org 2.4. Można go uruchomić, podobnie jak inne aplikacje tego środowiska, wybierając polecenie Start/Programy/OpenOffice.org 2.4/OpenOffice.org Calc. Okno arkusza kalkulacyjnego (rysunek 4.1) można porównać do zeszytu z kartkami. Kolumny są nazywane kolejnymi literami alfabetu A, B, C, D, a po skończeniu alfabetu następują nazwy składające się z dwóch liter: AA, AB, AZ, itd. aż do ostatniej kolumny, oznaczonej jako IV. Wiersze są nazywane kolejnymi liczbami naturalnymi:1, 2, 3, 4... aż do 65 536. Pasek tytułu Przyciski: Minimalizuj, Maksymalizuj, Zamknij Pasek narzędzi Standardowy Pole nazwy aktywnej komórki Komórka aktywna Pasek narzędzi Formatowanie Pasek formuły Wiersze oznaczone liczbami Kolumny oznaczone literami Obszar roboczy arkusza Pasek statusu Rysunek 4.1.Okno programu Calc 4.2. Zaznaczanie komórek Podstawowym elementem arkusza kalkulacyjnego jest komórka. Każda komórka arkusza ma swoje niepowtarzalne oznaczenie. Przecięcie kolumny oznaczonej literowo z wierszem oznaczonym numerem identyfikuje daną komórkę i określa jej adres (położenie w arkuszu). Podczas wpisywania, modyfikowania czy usuwania danych aktywna jest tylko jedna komórka, otoczona czarną ramką. Aby zaznaczyć kilka komórek sąsiadujących z sobą (tzw. blok komórek), należy wcisnąć lewy przycisk myszy i poprowadzić kursor przez wszystkie komórki, które mają zostać zaznaczone (rysunek 4.2).

Rysunek 4.2. Zaznaczony blok komórek sąsiadujących Można zaznaczać również komórki niesąsiadujące z sobą. W tym celu należy zaznaczyć pierwszy zakres komórek, wcisnąć klawisz Ctrl i przytrzymując go, zaznaczać kolejne zakresy. Po podświetleniu wszystkich zakresów można zwolnić przycisk Ctrl (rysunek 4.3). Zwróć uwagę, w jaki sposób jest oznaczona ostatnia z zaznaczonego bloku komórek Rysunek 4.3. Zaznaczone zakresy komórek niesąsiadujących z sobą 4.3. Edycja danych arkusza Do przemieszczania się po arkuszu służy klawiatura lub mysz. Jeśli posługujesz się myszą, wystarczy wskazać, a następnie kliknąć lewym przyciskiem myszy komórkę, do której chcesz wprowadzić dane. Do poruszania się po arkuszu kalkulacyjnym za pomocą klawiatury wykorzystujemy następujące klawisze: przejście do komórki z lewej strony, przejście do komórki z prawej strony, przejście do komórki poniżej, przejście do komórki powyżej, Ctrl skok do pierwszej kolumny, Ctrl skok do ostatniej kolumny, Ctrl skok do ostatniego wiersza, Ctrl skok do pierwszego wiersza. Wprowadzanie i poprawianie danych odbywa się podobnie jak w arkuszu kalkulacyjnym Excel (podręcznik, podrozdział 8.2). Jeśli chcesz usunąć zawartość danej komórki lub komórek, wciśnij klawisz Delete. Gdy wyświetli się okno Usuń zawartość, zaznacz właściwą opcję (rysunek 4.4).

Rysunek 4.4. Usuwanie zawartości komórki Do komórki arkusza kalkulacyjnego można wprowadzić tekst, liczbę, datę lub formułę. Teksty mogą służyć do opisu danych, a formuły do wykonywania obliczeń. Aby utworzyć formułę, możesz użyć liczb, adresów komórek, funkcji (więcej o funkcjach w podręczniku w podrozdziale 8.5), znaków działań arytmetycznych, nawiasów okrągłych. Na pasku formuły są wyświetlane wpisane do komórki dane (rysunek 4.5). W polu nazwy wyświetlany jest adres aktywnej komórki Na pasku formuły wyświetlana jest zawartość aktywnej komórki Rysunek 4.5. Okno arkusza Calc. Wyrazy wyrównywane są do lewej strony, a liczby do prawej 4.4. Formatowanie danych Każdą aktywną komórkę, podobnie jak blok zaznaczonych komórek, można formatować. W tym celu należy zaznaczyć komórkę, wcisnąć prawy przycisk myszy i z podręcznego menu wybrać Formatuj komórki... (rysunek 4.6). Zwróć uwagę, jakie inne polecenia są wyświetlone w podręcznym menu (Wstaw komórki, Usuń komórki, Usuń zawartość, Wstaw notatkę, Wytnij, Kopiuj, Wklej, Wklej specjalnie ). Rysunek 4.6. Polecenie Formatuj komórki... Po wywołaniu polecenia Formatuj komórki wyświetli się okno Atrybuty komórek (rysunek 4.7). Rysunek 4.7. Okno Atrybuty komórek

Kolejne zakładki umożliwiają wykonanie określonych czynności: zakładka Liczby pozwala ustalić kategorię i format liczb (np. format walutowy, liczbowy, procentowy), zakładka Czcionka umożliwia określenie rodzaju, kroju i wielkości czcionki, zakładka Efekty czcionki posiada opcje podkreślania, przekreślania i uwypuklenia czcionki oraz nadawania jej koloru, zakładka Wyrównanie umożliwia odpowiednie wyrównanie tekstu i ustawienie go w wybranym położeniu (rysunek 4.8), Rysunek 4.8. Zakładka Wyrównanie umożliwia między innymi wybór orientacji tekstu zakładka Krawędzie umożliwia odpowiednie ułożenie linii, określenie ich stylu, koloru i cienia, zakładka Tło pozwala określić kolor wypełnienia, zakładka Ochrona komórek zapewnia ochronę komórek. 4.5. Adresowanie komórek Aby dokonać obliczeń w arkuszu, należy w komórce wpisać formułę oznaczającą działanie matematyczne. Przykładowo formuła: =A2 B2 pozwala obliczyć różnicę liczb z komórek A2 i B2. Poniżej została zamieszczona pełna instrukcja wprowadzania formuły umożliwiającej odejmowanie dwóch liczb. Wprowadź dane, jak na rysunku 4.9. Ustaw kursor w komórce, w której ma pojawić się wynik działania. Wpisz znak =. Kliknij komórkę zawierającą dane dotyczące liczby a (na rysunku 4.9 to jest adres A2). Wpisz z klawiatury znak. Kliknij komórkę zawierającą dane dotyczące liczby b (na rysunku 4.9 to jest adres B2). Zatwierdź operację klawiszem Enter. Rysunek 4.9. Tabela arkusza z formułą odejmowania dwóch liczb Po zatwierdzeniu klawiszem Enter należy: ustawić zaznaczenie na pierwszym wyniku, naprowadzić kursor myszy na prawy dolny róg komórki, tak aby przybrał postać czarnego krzyżyka,

wcisnąć lewy przycisk myszy, przeciągnąć w dół do ostatniego wiersza, w którym występują dane, zwolnić przycisk myszy. Rysunek 4.10. Kopiowanie formuły odejmowania dwóch liczb Możesz sprawdzić na pasku formuły, czy skopiowane formuły są poprawne, zaznaczając komórkę z jednym z wyników. Zwróć uwagę, że formuły zostały dopasowane do nowego położenia komórek. Ich postać jest widoczna na pasku formuły (rysunek 4.11). Rysunek 4.11. Wyświetlanie formuły dla czwartego wyniku Wniosek jest następujący: podczas kopiowania formuł nie zmienia się położenie komórek występujących w formule względem komórki zawierającej tę formułę. Taki rodzaj adresowania nazywamy adresowaniem względnym Adresowanie bezwzględne ma zastosowanie wtedy, gdy kolejne obliczenia mają być wykonywane na konkretnej danej, umieszczonej w określonej komórce. Aby podczas tworzenia formuły odwołać się do konkretnej komórki w celu dokonania obliczeń, trzeba zastosować adres bezwzględny. Do adresu komórki dodaje się wówczas znak $ (tzw. znak dolara), który otrzymamy, wciskając na klawiaturze Shift+4. Prześledź poniższy przykład. Jaka będzie cena każdego z wymienionych w tabeli artykułów po podwyżce wynoszącej 0,5 zł? Wprowadź do tabeli dane, tak jak na rysunku 4.12. Sformatuj komórki, aby wyświetlił się symbol zł (wciśnij prawy przycisk myszy, wybierz opcję Formatuj komórki i na zakładce Liczby wybierz format zł) (rysunek 4.12).

Rysunek 4.12. Nadawanie liczbom formatu zł W związku z tym, że każdą cenę z tabeli (rysunek 4.12) należy powiększyć o kwotę 0,5 zł, w formule należy zastosować adresowanie bezwzględne, tzn. dopisać znak $ przed nazwą kolumny i numerem wiersza, blokując tym samym zmianę adresu tej komórki. Formuła wprowadzona do komórki C2, w której ma wyświetlić się wynik, będzie miała postać, gdzie adres bezwzględny będzie wyglądał tak: $B$8. Po wprowadzeniu formuły należy ją zatwierdzić klawiszem Enter i skopiować (jak na rysunku 4.10). Adresowanie mieszane to połączenie dwóch rodzajów adresowania: względnego i bezwzględnego. Po jego zastosowaniu w czasie kopiowania formuły zmienia się w adresie komórki tylko nazwa kolumny lub tylko numer wiersza. Adresowanie mieszane w aplikacji Calc przebiega tak samo, jak w programie Excel. Zagadnienia związane z adresowaniem mieszanym zostały opisane w podręczniku, podrozdział 8.3. 4.6. Tworzenie wykresów Po wprowadzeniu danych lub obliczeniu wyników można przystąpić do tworzenia wykresu. W tym celu należy przeprowadzić procedurę opisaną poniżej. Wciśnij znajdującą się na pasku Standardowy ikonę. Rysunek 4.13. Okno uruchomionego kreatora wykresów W oknie Kreator wykresów wybierz typ wykresu i wciśnij przycisk Dalej. Zaznacz myszą zakres danych w tabeli (np. trzy nazwiska i odpowiadające im średnie). Aby utworzyć zakres danych z wielu obszarów komórek, niesąsiadujących z sobą: zminimalizuj okno kreatora poprzez wciśnięcie, wprowadź pierwszy zakres, zaznaczając pierwsze nazwisko i odpowiednią średnią,

wpisz średnik, wprowadź pozostałe zakresy (między zakresami zastosuj średniki) (rysunek 4.14). Rysunek 4.14. Drugi etap tworzenia wykresu określanie zakresu danych Określ zakresy dla serii danych (rysunek 4.15). Pierwszy krok to minimalizacja opcji Wybierz zakres danych i zaznaczenie w tabeli pierwszego z zakresów Drugi krok, to wciśnięcie przycisku Dodaj Rysunek 4.15. Określanie serii danych i odpowiadających im zakresów Trzeci krok to minimalizacja opcji Wybierz zakres danych i zaznaczenie w tabeli kolejnego zakresu Określ nazwy wykresu oraz osi X i Y. Wciśnij przycisk Utwórz, aby wyświetlić wykres (rysunek 4.16). Rysunek 4.16. Wykres przed zmianą koloru dla poszczególnych serii danych Aby zmienić kolor serii danych, kliknij kilka razy daną serię i z podręcznego menu wybierz Właściwości obiektu. Z zakładki Obszar wybierz określony kolor. W podobny sposób ustal kolor dla pozostałych serii. Wykres powinien wyglądać podobnie do przedstawionego na rysunku 4.17.

Rysunek 4.17. Efekt końcowy utworzonego wykresu 4.7. Wstawianie funkcji Program Calc został wyposażony w różne funkcje: matematyczne, statystyczne, logiczne, tekstowe, daty i czasu, finansowe i wiele innych. Do zapisu funkcji używa się nazwy funkcji i jej argumentów, na przykład liczby, tekstu, adresu komórki. Do wstawiania funkcji służy polecenie Wstaw/Funkcja lub ikona Kreator funkcji. Po jej kliknięciu ukaże się okno, takie jak na rysunku 4.18. Rysunek 4.18. Okno kreatora funkcji Często używane są funkcje pozwalające wyznaczać minimum i maksimum w zbiorze, na przykład wybrać najmniejszą liczbę. Po wprowadzeniu liczb, dla których chcesz zastosować funkcje MIN i MAX, wykonaj poniższą procedurę. Ustaw kursor w komórce, w której ma się pojawić wynik. Wybierz polecenie Wstaw/Funkcja lub wciśnij przycisk Kreator funkcji. Wybierz funkcję MIN z kategorii Statystyka (rysunek 4.19). Rysunek 4.19. Wybór funkcji Wciśnij przycisk Dalej. Zaznacz właściwe argumenty (zakres komórek do wyłonienia minimum) i kliknij OK (rysunek 4.20).

Rysunek 4.20. Określenie zakresu liczb, spośród których wyłoniona zostanie najmniejsza liczba W podobny sposób postępuj w celu wyłonienia największej spośród podanych liczb (funkcja MAX). Ćwiczenia 1. Scharakteryzuj, czym różni się aplikacja Calc od arkusza kalkulacyjnego Excel. 2. Jak należy dostosować zakresy danych dla poszczególnych serii danych? 3. Sprawdź, czy istnieje możliwość eksportowania danych z arkusza Calc i na czym ono polega. Test 1. Wiersze arkusza kalkulacyjnego Calc nazwane są: a. kolejnymi literami alfabetu b. kolejnymi liczbami c. nie mają nazwy 2. Blok komórek niesąsiadujących z sobą zaznacza się w programie Calc: a. z wciśniętym klawiszem Shift b. z wciśniętym klawiszem Ctrl c. z wciśniętym klawiszem Alt 3. Aby usunąć zawartość komórki arkusza, należy: a. wcisnąć klawisz Delete b. wcisnąć klawisz Delete i w wyświetlonym oknie Usuń zawartość zaznaczyć właściwą opcję c. wcisnąć klawisz Enter i w wyświetlonym oknie Usuń zawartość zaznaczyć właściwą opcję 4. Aby sformatować komórkę, należy: a. wcisnąć prawy przycisk myszy i z podręcznego menu wybrać Formatuj komórki, a następnie odpowiednią opcję b. wcisnąć prawy przycisk myszy i z podręcznego menu wybrać Domyślnie c. wcisnąć klawisz Enter i w wyświetlonym oknie zaznaczyć właściwą opcję 5. Adresowanie w arkuszu Calc nazywamy względnym, jeśli: a. podczas kopiowania formuł nie zmienia się względne położenie komórek występujących w formule względem komórki zawierającej tę formułę b. podczas kopiowania formuł zmienia się względne położenie komórek

c. stosujemy określoną funkcję