Wstęp: Cooperativa di Sperimentazione Territoriale per lo Sviluppo Sostenibile Soc.Coop. Agr. została założona w 2006 roku i składa się z gospodarstw La Buona Terra i Panta Rei. Jest to centrum kształcenia w zakresie ochrony środowiska certyfikowane przez region Umbria, które zostało założone w 1992 roku. Dwa gospodarstwa bazują na różnych dziedzinach wiedzy: La Buona Terra specjalizuje się w rolnictwie ekologicznym i metodach przetwarzania żywności, a także przekazywaniu dzieciom wiedzy dotyczącej dziedzictwa i tradycji. Panta Rei skupia się na działaniach związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz środowiskiem, a w szczególności na odnawialnych źródłach energii, materiałach ekologicznych w budownictwie, recyklingu odpadów, oszczędzaniu wody, itd. Przedsiębiorstwa pracują w 2006 roku założyły spółdzielnie. Obydwa gospodarstwa są bardzo aktywne i oferują programy edukacyjne dla szkół na temat rolnictwa ekologicznego oraz żywności ekologicznej, a także działań promujących zrównoważony rozwój środowiska. Główne działania, które przeprowadzane są wspólnie, to: - rolnictwo ekologiczne (certyfikat AIAB/IFOAM); - żywność ekologiczna (oliwa z oliwek extra-virgin, pieczywo, dżemy owocowe, szynka); - nauczanie i kursy edukacyjne na temat rolnictwa ekologicznego oraz przetwarzania żywności dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych; - nauczanie i kursy edukacyjne na temat wykorzystania odnawialnych źródeł energii, recyklingu odpadów, oszczędzania wody, materiałów ekologicznych w budownictwie. Profil założyciela: Imię i nazwisko: Sanni Mezzasoma Wiek: 40 Płeć: Mężczyzna Stan cywilny: Żonaty Liczba dzieci: - Wykształcenie i praktyka: menadżer i trener szkoleniowców oraz nauczycieli w zakresie działań związanych ze środowiskiem 1
Lata doświadczenia zawodowego: 15 Dane na temat gospodarstwa rolnego: Nazwa: Cooperativa di Sperimentazione Territoriale per lo Sviluppo Sostenibile Soc.Coop. Agr. Adres: Loc. Le guardie (Panta Rei Loc. Le Pierle) Passignano sul Trasimeno (PG) Strona internetowa/email: http://www.pantarei-cea.it ; info@pantarei-cea.it Rok założenia: La Buona Terra, 1977; Panta Rei, 1992; Cooperativa di Sperimen tazione Territoriale per lo Sviluppo Sostenibile Soc.Coop.Agr. 2006 Hektary: 160 Członkowie rodziny pracujący w gospodarstwie rolnym: Sanni Mezzasoma, Zarządca oraz 15 pracowników Poprzednia sytuacja: Na początku swojej działalności gospodarstwo produkowało wyroby mleczarskie, jednak w wyniku pożaru obory uległy zniszczeniu. Doświadczenie z wielofunkcyjnością: W 1992 roku grupa młodych rolników zdecydowała się zakupić tereny, które zostały opuszczone przez właścicieli po pożarze, który zniszczył obory. Obszar składał się głównie z opuszczonych pastwisk i terenów leśnych. Natychmiast nawiązali kontakt ze spółdzielnią La Buona Terra", która została założona w 1977 roku przez ludzi zaangażowanych w odzyskiwanie niewykorzystywanych ziem wokół jeziora Trasimeno. Ich głównym celem było promowanie produkcji ekologicznej oraz przekazywanie tradycji rolniczych i dziedzictwa młodszym pokoleniom. Pan Mezzasoma oraz jego przyjaciele zdecydowali się na rozpoczęcie tego projektu, ponieważ: chcieli stworzyć nowe, praktyczne podejście do zagadnień dotyczących zrównoważonego rozwoju rolnictwa, ponownego wykorzystania materiałów ekologicznych, uczenia dzieci posługiwania się odnawialnymi źródłami energii oraz recyklingu odpadów. Po drugie, chcieli wykorzystać przestrzeń na terenach wiejskich jako laboratorium wśród natury, służące szerzeniu świadomości związanej z ochroną środowiska. Po etapie planowania, z pomocą ekspertów ze spółdzielni, La Buona Terra oraz we współpracy z instytucjami regionalnymi, można było podjąć pierwsze kroki:
- wykorzystanie tylko oryginalnej struktury obór i wypełnienie przestrzeni ścianami z materiałów oddychających, samodzielnie zrobionych bloków z gliny i siana; - zbudowanie wspólnych pomieszczeń, na przykład: sal lekcyjnych, kuchni i restauracji przy wykorzystaniu w znacznym stopniu powierzchni szklanych do stworzenia jasnych pomieszczeń z naturalnie izolowanymi dachami, które są ciepłe w zimie i chłodne w lecie; - wykorzystanie miedzi z recyklingu do zbudowania grzejników do pomieszczeń oraz kotła parowego wykorzystującego biomasę (z drzew pochodzących z lasu oraz słomy z pól) do podgrzewania wody; - stworzenie trwałej współpracy z La Buona Terra w celu dostarczania żywności dzieciom ze szkół; - zapoczątkowanie programów new age" dla instytucji akademickich oraz stowarzyszeń zajmujących się turystyką zrównoważoną. Dzięki samodzielnemu wykonywaniu robót i ponownemu wykorzystaniu materiałów ekologicznych, koszty projektu były dosyć niskie, ale prace trwały wiele lat. Niemniej jednak całkowity koszt inwestycji wyniósł około 1 800 000 euro, z czego 50% pochodziło z dofinansowania z różnych lokalnych i regionalnych funduszy rozwoju. Jako certyfikowane centrum kształcenia w zakresie ochrony środowiska, projekt odniósł natychmiastowy sukces. Średnia odwiedzających wynosi 2000 osób rocznie. Czasami pojawiają się problemy związane z dużą ilością rezerwacji w szczytowym sezonie (marzec - czerwiec). W terminie wrzesień - październik najwięcej odwiedzających stanowią grupy dorosłych przybywających na konferencje lub spotkania stowarzyszeń ochrony środowiska oraz grupy trekkingowe albo rowerowe. Wyniki: Aktualnie piętnaście osób utrzymuje się z dochodu pochodzącego z gospodarstwa. Bezpieczeństwo dochodu jest wyższe dzięki zaplanowaniu programu wizyt studyjnych ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Tereny należące do dwóch gospodarstw, z których składa się spółdzielnia, obejmują 160 ha ziemi, z czego 40 ha jest przeznaczone na uprawę, 50 ha na pastwiska oraz 70 ha na produkcję drewna. Dwa gospodarstwa współpracują ze szkołami. La Buona Terra specjalizuje się w rolnictwie ekologicznym i żywności, a Panta Rei w zagadnieniach związanych z ochroną środowiska. Kwalifikacje założyciela: 3
Pan Mezzasoma ukończył szkolenie w zakresie zarządzania gospodarstwem oraz księgowości. Otrzymał też wykształcenie naukowe w szkole. Grupa psychologów i pedagogów jest zaangażowana na stałe w działania spółdzielni. Odbyli oni szkolenia w zakresie nauczania przy Krajowej Radzie ds. Badań w Rzymie. Uczęszczali również na szkolenia dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska. Rada założyciela: Zrównoważony rozwój jest możliwy tylko wtedy, gdy ludzie mogą mieć bezpośrednie doświadczenie w zakresie ochrony środowiska. Nauka poprzez praktykę jest jedyną drogą. Kluczem do sukcesu mojego projektu była pasja dla pracy i kwalifikacje zdobywane dzień po dniu." Pytania i wątpliwości: - Co sądzisz o gospodarstwach otwartych w rolnictwie, żywności tradycyjnej oraz o zagadnieniach związanych z ochroną środowiska? Czy uważasz, że te pomysły mogłyby zostać wdrożone w twoim gospodarstwie? - Ta analiza przypadku jest przykładem średniej/dużej finansowanej inwestycji. Czy uważasz, że możliwe byłoby przeprowadzenie planu dywersyfikacji w twoim gospodarstwie rolnym, również we współpracy z innymi rolnikami, zgodnie z tą zasadą finansowania? - Co sądzisz o możliwości wykorzystywania materiałów ekologicznych zamiast zwykłego cementu przy budowie obiektów na terenach wiejskich? Jakie jest twoje zdanie na temat bezpośredniego angażowania w tę praktykę dzieci i młodzieży? Czy uważasz, że takie podejście jest odpowiednie dla twojego gospodarstwa? - Jakie twoim zdaniem są społeczne, gospodarcze, środowiskowe korzyści takiego gospodarstwa dla społeczności wiejskiej? - Które elementy tej analizy przypadku najbardziej zwróciły twoją uwagę? Zalecane szkolenie dla zainteresowanych rolników: - Zarządzanie biznesem; - Wykształcenie psychologiczne i pedagogiczne; - Źródła energii odnawialnej; - Recykling odpadów;
- Oszczędzanie wody; - Budowanie przy pomocy materiałów ekologicznych; - Rolnictwo ekologiczne; - Zarządzanie krótkim łańcuchem dostaw żywności; - Technologie informatyczne i komunikacyjne. Linki: http://www.pantarei-cea.it (strona internetowa gospodarstwa) http://www.aiab.it (instytut wydający certyfikaty ekologiczne) http://www.regione.umbria.it (Region Umbria - Centra kształcenia na temat ochrony środowiska) Mocne i słabe strony: Mocne strony: - Zróżnicowanie źródeł dochodu; - Bezpośredni kontakt z konsumentami; - Cały łańcuch wartości w przedsiębiorstwie/ niezależna działalność handlowa. Słabe strony: - Wysoka kwota inwestycji. Kryteria dotyczące wielofunkcyjności: Aspekty społeczne/ gospodarcze/ środowiskowe/ kulturowe: Aspekty społeczne: - zaangażowanie społeczeństwa w produkcję rolną 5
- informowanie/uczenie społeczeństwa o rolnictwie i zrównoważonym wykorzystaniu źródeł - wzmacnianie regionu poprzez współpracę biznesową Aspekty gospodarcze: - zróżnicowanie źródeł dochodu - alternatywne sposoby marketingu rolniczego Aspekty środowiskowe: - zrównoważone wykorzystywanie terenów rolnych (produkcja ekologiczna) - wykorzystanie energii odnawialnej Aspekty kulturowe: - wykorzystanie obiektów/krajobrazów historycznych POGŁĘBIANIE/ POSZERZANIE/ OPTYMALIZACJA (DEEPENING/ BROADENING/ REGROUNDING)
Słowa kluczowe: - Cały łańcuch wartości - Rolnictwo ekologiczne - Szkoła na terenie gospodarstwa - Przetwarzanie produktów rolniczych - Źródła odnawialne 7