ANALIZA EKONOMICZNA / FINANSOWA Szkolenie dla potencjalnych beneficjentów I i II osi priorytetowej POIiŚ Wojciech Kurowski Grontmij Polska Ministerstwo Środowiska, październik 2009
Plan prezentacji Miejsce i zakres analizy finansowej w studium wykonalności Cele analizy finansowej / ekonomicznej Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej Logika analizy finansowej / ekonomicznej Poszczególne elementy analizy finansowej i ekonomicznej Analiza opcji instytucjonalnych Analiza opcji Analiza ex post Analiza projektu Analiza trwałości Analiza ryzyka analiza wraŝliwości Analiza kosztów i korzyści Błędy popełniane w analizie finansowej 2
Analiza ekonomiczna / finansowa jest jednym z najwaŝniejszych elementów studium wykonalności. Dla osób oceniających Projekt stanowi ona podstawę do oceny efektywności i wykonalności Projektu w aspekcie jego zakresu, celów, zapotrzebowania na dotację oraz trwałości finansowej, rozumianej jako zachowanie płynności finansowej w fazie inwestycyjnej oraz operacyjnej. Dla Beneficjenta jest kluczowym elementem dającym informację o strukturze finansowania, kosztach finansowych, szacunku kosztów eksploatacyjnych, przychodów, taryf. Jest planem finansowym zawierającym prognozę podstawowych składowych sprawozdania finansowego, weryfikuje wykonalność finansową Projektu. 3
Cele analizy finansowej i ekonomicznej (1/2) Potencjalny beneficjent powinien wykazać,ŝe: projekt jest wykonalny, dane, na podstawie których oceniany jest projekt są wiarygodne (i - na ile to moŝliwe - porównywalne), planowana inwestycja jest spójna z załoŝonymi celami, postulowany wariant jest najlepszy z punktu widzenia społeczeństwa, postulowana kwota dofinansowania jest niezbędna do osiągnięcia celów, zapewniona zostanie trwałość inwestycji po jej realizacji. 4
Cele analizy finansowej i ekonomicznej (2/2) Wybór optymalnego zakresu Projektu analiza opcji - metoda DGC; Obliczenie stopnia dofinansowania dla projektów generujących dochód netto zastosowanie ma metoda luki finansowej; Ocena finansowej efektywności Projektu przed dofinansowaniem oraz po dofinansowaniu dotacją UE; Ocena trwałości finansowej operatora analiza płynności finansowej operatora w okresie realizacji inwestycji oraz eksploatacji; Ocena akceptowalności społecznej realizacji Projektu Ocena efektywności przyjętego modelu instytucjonalnego. 5
Logika analizy finansowej / ekonomicznej (1/2) Analiza Projektu ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI ANALIZA OPCJI INSTYTUCJONALNYCH ANALIZA OPCJI - DGC ANALIZA LUKI, NPV, IRR ANALIZA PŁYNNOŚCI ANALIZA RYZYKA ANALIZA EX POST Analiza Beneficjent / Operator Analiza Projektu Analiza Beneficjent + Projekt 6
Logika analizy finansowej / ekonomicznej (2/2) ANALIZA EX POST ANALIZA LUKI FINANSOWEJ ANALIZA PŁYNNOŚCI Dane wejściowe: - Sprawozdania finansowe, - Wnioski taryfowe, - Zestawienia oraz informacje. Dane wejściowe: - Dokumentacja techniczna, - Szacunki własne, - Parametry makro wytyczne. Dane wejściowe: - Analiza ex post, analiza luki, - Parametry makro - wytyczne, - Szacunki własne. Metodyka: - Analiza wskaźnikowa - Analiza przychod., kosztów - Analiza cash flow ex post Metodyka: - Analiza DCF, FNPV, FIRR - Model róŝnicowy - Kalkulacja dotacji UE Metodyka: - Plan finansowy - Projekt + Operator - Analiza sald gotówki Produkt: - Ocena operatora ex post, - Wskaźniki KON, ECIT, - Bilans wyjściowy. Produkt: - Ocena efektywności Projektu, - % i kwota dotacji, - Przychody i koszty, nakłady. Produkt: - Ocena płynności Operatora, - Struktura finansowania, - Ceny, affordability. 7
Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej (1/4) Podstawowe dokumenty i wytyczne: Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, 1080/2006. Część E i H.2 załącznika XXI do Rozporządzenia Komisji 1828/2006 (algorytm wyliczania dofinansowania) EC, The New Programming Period 2007-2013: Guidance On The Methodology For Carrying Out Cost-Benefit Analysis, Working Document No. 4, 08/2006. - (dostępne takŝe w j. polskim). Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych: Przewodnik; Dyrekcja Generalna - Polityka Regionalna KE. 8
Metodyka analizy finansowej / ekonomicznej (2/4) Podstawowe dokumenty i wytyczne: Wytyczne w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym generujących dochód, 15 stycznia 2009 r., MRR. Wytyczne do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska współfinansowanych przez FS i EFRR w latach 2007-2013; Jaspers (Określone w tym dokumencie zasady mają pierwszeństwo przed zasadami określonymi w wytycznych MRR z 15 stycznia 2009) Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO IiŚ 9
Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej (3/4) Sposób przygotowania analizy finansowej (model finansowy): naleŝy dołączyć do studium wykonalności skoroszyt w postaci plików z aktywnymi komórkami i formułami, np. w formacie MS Excel lub OpenOffice; skoroszyt powinien składać się z trzech arkuszy: Arkusz 1: ZałoŜenia powinien zawierać wszystkie wprowadzane dane (zarówno załoŝenia opisowe, jak i dane liczbowe); 10
Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej (4/4) wszystkie obliczenia powinny być zawarte w Arkuszu 2: Obliczenia; w tym arkuszu nie powinny być wpisywane Ŝadne dane, powinny one być powiązane formułami z danymi wprowadzonymi w Arkuszu 1: ZałoŜenia. Arkusz 3: Wyniki powinien zawierać wszystkie tabele i załączniki do studium wykonalności (wykorzystywane w studium wykonalności); nie powinny tam występować Ŝadne obliczenia; cała zawartość powinna być pobierana albo z Arkusza 2: Obliczenia, albo z Arkusza 1: ZałoŜenia. 11
Struktura analizy finansowej i ekonomicznej Analiza opcji instytucjonalnych wpływ na metodykę i wyniki analizy finansowej Analiza opcji analiza efektywności kosztowej DGC Analiza ex post Analiza Projektu Analiza luki finansowej Analiza efektywności Analiza trwałości Analiza ryzyka analiza wraŝliwości Analiza kosztów i korzyści - CBA 12
Analiza opcji instytycjonalnych (1/3) Analiza opcji instytucjonalnych ma na celu wybór optymalnego wariantu organizacyjnego wdroŝenia Projektu i eksploatacji majątku. Podstawowymi kryteriami wyboru rekomendowanej opcji powinny być: Wytyczne instytucji wdraŝających instrument finansowy, Efektywność finansowa minimalizacja kosztów dla uŝytkowników, Przejrzystość i funkcjonalność struktury instytucjonalnej. Trwałość Projektu 13
Analiza opcji instytycjonalnych (2/3) Wybór wariantu instytucjonalnego ma istotny wpływ na kształt i wyniki analizy finansowej: MoŜliwe dwie podstawowe opcje: Beneficjent = operator Beneficjent operator Wybór opcji organizacyjnej determinuje: Kwestie kwalifikowalności VAT, Kwestie związane z amortyzacją i jej kumulacją, Kwestie związane z finansowaniem części polskiej, Kwestie związane z systemem poboru opłat, zasadami, eksploatacji majątku, finansowaniem odtworzeń, Kwestie związane z analizą ex post oraz metodyką analizy płynności. 14
Analiza opcji instytucjonalnych (3/3) Inne kwestie / efekty: MoŜliwości kumulacji gotówki z amortyzacji na przyszłe odtworzenia. Rozdzielność własności i uŝytkowania potencjalnie mniejsza efektywność. Pozytywny efekt tarczy podatkowej. Wpływ na wskaźniki zadłuŝenia gminy wynikające z Ustawy o Finansach Publicznych. Kwestia pełnej podmiotowości prawnej operatora ograniczenia w zawieraniu umów / zobowiązań. 15
Analiza opcji DGC (1/5) Analiza opcji jest decydująca dla: Właściwej identyfikacji zakresu inwestycji oraz Wyboru najbardziej opłacalnego rozwiązania technicznego. Analiza opcji powinna być wykonana na wczesnym etapie przygotowania projektu Analiza opcji powinna skupiać się na wyłącznie istotnych, technicznie oraz instytucjonalnie i prawnie wykonalnych opcjach. Głównym celem analizy opcji jest wybór wariantu pozwalającego na uzyskanie efektu ekologicznego przy najniŝszym koszcie dla społeczeństwa 16
Analiza opcji DGC (2/5) Głównym celem analizy opcji jest odpowiedź na pytanie który wariant pozwala na uzyskanie efektu ekologicznego przy najniŝszym koszcie dla społeczeństwa? Na to pytanie moŝna odpowiedzieć stosując metodę efektywności kosztowej. NaleŜy wyznaczyć cel, moŝliwe sposoby jego osiągnięcia, przeanalizować koszty realizacji poszczególnych opcji, i na koniec wybrać opcję, która jest najtańsza. Podejście to jest prostsze do zastosowania (nie ma potrzeby wyceniania korzyści, związanych z poprawą jakości środowiska) i prowadzi do jednoznacznych wniosków. 17
Analiza opcji DGC (3/5) Analiza efektywności kosztowej. DGC Dynamiczny Koszt Jednostkowy (Dynamic Generation Cost) Dynamiczny koszt jednostkowy DGC jest równy cenie, która pozwala na uzyskanie zdyskontowanych przychodów równych zdyskontowanym kosztom, a więc minimalnej cenie, która powoduje, Ŝe przedsięwzięcie staje się rentowne. DGC pokazuje, jaki jest techniczny koszt uzyskania jednostki miary rezultatu (np. efektu ekologicznego). Koszt ten jest wyraŝony w złotówkach na jednostkę miary rezultatu. 18
Analiza opcji DGC (4/5) Przykładowe miary rezultatu lub efekty ekologiczne dla projektów z zakresu gospodarki wodno-ściekowej: Typ projektu Miara rezultatu (MR) / Efekt ekologiczny (EE) Jednostka EE ilość doprowadzonej wody w wyniku realizacji projektu m 3 /rok kompleksowe projekty z zakresu gospodarki wodno-ściekowej EE ilość odprowadzonych ścieków do oczyszczalni ścieków w wyniku realizacji projektu m 3 /rok EE wielkość zredukowanego ładunku biochemicznego zapotrzebowania tlenu BZT 5 Mg/rok 19
Analiza opcji DGC (5/5) Przykładowe miary rezultatu lub efekty ekologiczne dla projektów z zakresu gospodarki odpadami: Typ projektu Budowa i rozbudowa regionalnych zakładów zagospodarowania odpadów, w tym takich elementów jak stacje przeładunkowe, instalacje do odzysku (recyklingu), instalacje do unieszkodliwiania EE Miara rezultatu (MR) / Efekt ekologiczny (EE) ilość odpadów poddanych odzyskowi oraz unieszkodliwionych Jednostka Mg/rok Budowa i rozbudowa instalacji do odzysku odpadów EE ilość odpadów poddanych odzyskowi Mg/rok Rekultywacja nieczynnych i wyeksploatowanych składowisk odpadów niebezpiecznych oraz innych niŝ niebezpieczne Budowa lub rozbudowa systemów selektywnego zbierania odpadów EE EE powierzchnia terenu odzyskanych terenów zdegradowanych ilość odpadów zebranych selektywnie, w tym odpady przekazane do odzysku (w tym recyklingu) ha Mg/rok Budowa, rozbudowa lub przebudowa kompostowni odpadów EE ilość odpadów poddanych odzyskowi Mg/rok Budowa, rozbudowa lub przebudowa spalarni odpadów innych niŝ niebezpieczne Budowa, rozbudowa lub przebudowa pozostałych instalacji do odzysku lub unieszkodliwiana odpadów niebezpiecznych oraz innych niŝ niebezpieczne EE EE ilość odpadów innych niŝ niebezpieczne poddanych odzyskowi lub unieszkodliwieniu ilość odpadów niebezpiecznych poddanych odzyskowi lub unieszkodliwieniu Mg/rok Mg/rok 20
Analiza finansowa ex post (1/4) Analiza finansowa ex post sporządzana jest dla beneficjenta / operatora infrastruktury wytworzonej w ramach Projektu i obejmuje takie elementy jak: Analiza Rachunku zysków i strat Analiza Bilansu Analiza Rachunku Przepływów PienięŜnych Nie ma w zasadzie szczegółowych wytycznych dla analizy finansowej ex post. Stosuje się powszechnie przyjęte metody oceny kondycji finansowej podmiotów gospodarczych analiza wskaźnikowa. 21
Analiza finansowa ex post (2/4) Cele analizy finansowej ex post to: Ocena kondycji operatora/beneficjenta w aspekcie jego zamierzeń inwestycyjnych (analiza wskaźnikowa); Analiza kształtowania się istotnych parametrów, wykorzystywanych następnie w analizie ex ante, np. gotówkowa stopa podatku, wskaźniki rotacji KON; Analiza moŝliwości zadłuŝania się badanego podmiotu; Analiza charakterystyki przychodów i kosztów; 22
Analiza finansowa ex post (3/4) Sprawozdanie finansowe składa się z: wprowadzenia do sprawozdania finansowego (ogłaszane w Monitorze B) bilansu (balance sheet), rachunku zysków i strat (profit and loss account), informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia (notes to the accounts). Spółki akcyjne oraz przedsiębiorstwa, które w poprzedzającym roku obrotowym spełniły przynajmniej 2 z 3 warunków: a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób, b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2,5 mln EUR, c) przychody netto ze sprzedaŝy towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln EUR, sporządzają ponadto: rachunek przepływów środków pienięŝnych, zestawienie zmian w kapitale własnym. 23
Analiza finansowa ex post (4/4) Pamiętać naleŝy, Ŝe: Wielkości w bilansie odzwierciedlają wartość danego aktywa / pasywa na dzień sporządzenia bilansu, łatwo więc o manipulację lub błędną ocenę, mniejszy problem w przypadku rachunku zysków i strat lub cash flow, tam są prezentowane wielkości kumulatywne. Nie wszystkie zobowiązania oraz ograniczenia dla dalszego zwiększania kapitału obcego w przedsiębiorstwie są uwidocznione w bilansie, przydatne moŝe się okazać zapoznanie z umowami Zaobserwowane tendencje w analizie ex post mogą (choć nie muszą) mieć powaŝne skutki dla przyszłej kondycji przedsiębiorstwa. Prawidłowe obliczenie wskaźników rotacji często wymaga analizy składowych, uwzględnianych przy wyliczeniach. 24
Analiza finansowa projektu (1/18) Analiza finansowa projektu obejmuje: Analizę luki finansowej celem jest kalkulacja stopnia dofinansowania Analizę efektywności projektu celem jest ocena efektywności / opłacalności finansowej inwestycji oraz kapitału własnego (duŝe projekty, PPP). 25
Analiza finansowa projektu (2/18) LUKA FINANSOWA To część zdyskontowanego kosztu inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem netto z projektu Metoda luki w finansowaniu jako podstawa obliczania dotacji W przypadku projektów generujących dochód wydatki kwalifikowane nie mogą przekraczać bieŝącej wartości kosztu inwestycji pomniejszonej o bieŝącą wartość dochodu netto z inwestycji w okresie referencyjnym właściwym dla danej kategorii inwestycji (art.55 ust. 2 Rozp. 1083/06) 26
Analiza finansowa projektu (3/18) Dochód (przychód) Projektu to: Jakakolwiek operacja obejmująca inwestycję w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających* lub jakakolwiek operacja pociągająca za sobą sprzedaŝ gruntów lub budynków, dzierŝawę gruntu lub najem budynków, lub jakiekolwiek inne świadczenie odpłatnych usług. *np. dotacje operacyjne nie stanowią przychodów w rozumieniu art. 55 ust.1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 27
Analiza finansowa projektu (4/18) W Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 wyróŝniono dwie kategorie projektów generujących dochód: Projekty, dla których istnieje moŝliwość obiektywnego oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust.2). Są to projekty generujące dochód, który moŝna oszacować ex ante. Zastosowanie ma metoda luki finansowej. Projekty, dla których nie istnieje moŝliwość obiektywnego oszacowania dochodu z wyprzedzeniem (art. 55 ust.3). Są to projekty generujące dochody, ale nie moŝna ich obiektywnie oszacować ex ante (np. ze względu na innowacyjny charakter). Zastosowanie ma stopa dofinansowania określona dla danego działania. Projekty takie muszą zostać objęte monitoringiem generowanego dochodu. 28
Analiza finansowa projektu (5/18) Cele analizy luki finansowej: Ustalenie tej części zdyskontowanego kosztu pierwotnej inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem netto z Projektu, Ustalenie optymalnego poziomu dofinansowania z funduszy UE, Podstawa wyliczenia maksymalnej kwoty dotacji, wskazanej następnie w umowie o dofinansowaniu. 29
Analiza finansowa projektu (6/18) Wyłączenia ze stosowania metody luki: Projekty podlegające zasadom pomocy publicznej, art. 55 ust. 6 Rozp. 1083, NiezaleŜnie od formy pomocy publicznej (de minimis, pomoc regionalna, sektorowa, ) zasad luki finansowej dla projektów generujących dochód nie stosuje się. Projekty dla których wsparcie związane jest z instrumentami inŝynierii finansowej w rozumieniu art. 44 Rozp. Rady (WE) nr 1083/2006 oraz sekcji 8 Rozp. Komisji (WE) 1828/2006. Projekty, których całkowity koszt nie przekracza 1 mln EUR. (Rozp. Rady (WE) nr 1341/2008) 30
Analiza finansowa projektu (7/18) Niezbędnym do oszacowania luki finansowej jest zestawienie przepływów pienięŝnych wpływów i wypływów generowanych przez projekt: Pozycja WPŁYWY obejmować powinna: wpływy z przychodów generowanych przez projekt wartość rezydualną projektu na koniec okresu jego uŝytkowania Pozycja WYPŁYWY obejmować powinna: początkowe nakłady inwestycyjne inwestycje odtworzeniowe koszty działalności operacyjnej (bez amortyzacji) 31
Analiza finansowa projektu (8/18) Plan inwestycyjny powinien być podzielony na dwie kategorie: (1) inwestycje rozwojowe i modernizacyjne; (2) inwestycje odtworzeniowe. Struktura planu inwestycyjnego powinna być zatem następująca: 1. Inwestycje rozwojowe i modernizacyjne: a) Projekt UE; b) Inne inwestycje rozwojowe i modernizacyjne. 2. Inwestycje odtworzeniowe: a) Inwestycje odtworzeniowe w ramach Projektu UE; b) Inwestycje odtworzeniowe dotyczące innych inwestycji rozwojowych i modernizacyjnych; c) Inwestycje odtworzeniowe dla istniejącego majątku (poza Projektem UE). Nakłady inwestycyjne Projektu UE (1.a) powinny zawierać rezerwę. Rezerwa kwalifikuje się do finansowania w ramach POIiŚ, ale nie jest uwzględniania w kalkulacji luki. Zatem ta kategoria wydatków powinna być wydzielona. 32
Analiza finansowa projektu (9/18) W analizie luki finansowej Projektu stosuje się tzw. model róŝnicowy Idea modelu róŝnicowego polega na skalkulowaniu przepływów dla jednostki przy załoŝeniu prowadzenia dotychczasowej działalności (bez realizacji Projektu WARIANT BAZOWY) i z uwzględnieniem przepływów związanych z Projektem (WARIANT Z REALIZACJĄ PROJEKTU) Przepływy dla Projektu są róŝnicą wymienionych wyŝej dwóch wariantów 33
Analiza finansowa projektu (10/18) WARIANT PO REALIZACJI PROJEKTU - WARIANT BAZOWY = PRZEPŁYWY PROJEKTU WARIANT Z REALIZACJĄ PROJEKTU WARIANT BAZOWY WPŁYWY przychody wartość rezydualna majątku na koniec okresu jego uŝytkowania z dotychczasowej działalności (liczby odbiorców); związane z realizacją inwestycji własnych; z Projektu (nowi odbiorcy) majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych; majątku z Projektu z dotychczasowej działalności (liczby odbiorców); związane z realizacją inwestycji - własnych = majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych WPŁYWY PROJEKTU WYPŁYWY nakłady inwestycyjne inwestycje odtworzeniowe koszty działalności operacyjnej (bez amortyzacji) inwestycje własne jednostki; nakłady Projektu majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych; majątku z Projektu dotychczasowe; związane z realizacją inwestycji własnych; Projektu - inwestycje własne jednostki majątku dotychczasowego; majątku z inwestycji własnych dotychczasowe; związane z realizacją inwestycji własnych = WYPŁYWY PROJEKTU 34
Analiza finansowa projektu (11/18) Kalkulacja przychodów Projektu: W analizie finansowej, w tym w analizie luki naleŝy stosować zasadę zanieczyszczający płaci. Jest ona jedną z głównych zasad wspólnotowej polityki w zakresie środowiska naturalnego [art. 174 traktatu WE] i ma zastosowanie na całym terytorium Wspólnoty. W praktyce wdroŝenie tej zasady oznacza stworzenie systemu opłat, w którym pełne koszty zanieczyszczania środowiska i środków zapobiegawczych przed zanieczyszczaniem środowiska byłyby ponoszone przez tego, kto spowodował zanieczyszczenie. W obliczeniach naleŝy równieŝ wykorzystać zasadę sprawiedliwości (przystępności cenowej), o której mowa w Rozporządzeniu ogólnym [art. 55 Rozp. 1083/2006]. Ceny muszą spełniać zasadę sprawiedliwości, aby produkty lub usługi były przystępne cenowo dla korzystających. Dla przykładu, naleŝy pamiętać, aby poziom wydatków na gospodarkę wodno-ściekową/ odpadami nie przewyŝszał 3% / 0,75% dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych (mierzonego medianą). 35
Analiza finansowa projektu (12/18) Algorytm kalkulacji luki finansowej: (1) Szacunek wartości bieŝącej przychodów netto (DNR) Wartość bieŝąca dochodów kalkulowana jest jako suma zdyskontowanych przychodów oraz zdyskontowanej wartości rezydualnej, pomniejszona o sumę zdyskontowanych kosztów operacyjnych. (DIC) bazuje na przepływach przyrostowych oraz wartości bieŝącej nakładów inwestycyjnych (bez rezerwy), obejmujących równieŝ inwestycje odtworzeniowe. (2) Obliczenie wskaźnika luki finansowej przedsięwzięcia, liczonego jako stosunek maksymalnego wydatku kwalifikowanego Max EE (gdzie Max EE = DIC DNR) do bieŝącej wartości nakładów inwestycyjnych DIC. Wskaźnik luki finansowej kalkuluje się zatem na podstawie równania: R = Max EE / DIC (3) Kalkulacja kwoty decyzji DA, czyli kwoty, do której ma zastosowanie stopa współfinansowania dla danej osi priorytetowej, liczona na podstawie równania: DA = EC * R, gdzie EC jest kosztem kwalifikowanym (liczonym z rezerwą) (4) Określenie kwoty dotacji Unii Europejskiej: Dotacja UE = DA * Max CRpa, gdzie Max CRpa jest maksymalną stopą współfinansowania (85%) 36
Analiza finansowa projektu (13/18) Przykład liczbowy kalkulacji luki: Wartość bieŝąca przychodów netto (DNR) Wartość bieŝąca nakładów inwestycyjnych (DIC) Maksymalny wydatek kwalifikowany (Max EE) (Max EE = DIC DNR) Wskaźnik luki finansowej przedsięwzięcia (R = Max EE / DIC) Kwota decyzji DA DA = EC * R, gdzie EC to koszt kwalifikowany Maksymalna kwota dotacji UE Dotacja UE = DA * Max CRpa, gdzie Max CRpa jest maksymalną stopą współfinansowania (85%) Ustalenie udziału dotacji w całkowitych wydatkach kwalifikowanych (efektywna stopa dofinansowania) 30 mln PLN 95 mln PLN 65 mln PLN 68,42% 68,420 mln PLN 100 mln PLN 58,157 mln PLN 58,16% 37
Analiza finansowa projektu (14/18) Poziom luki finansowej: R = Max EE / DIC R = (DIC - DNR) / DIC Nakłady inwestycyjne (DIC) NadwyŜka finansowa (DNR) Dyskonto (k) Stawki amort. Amortyzacja + MarŜa zysku Affordability [% DD] Konsumpcja jedn. JKC obecny DD CASH FLOW BENEFICJENTA / OPERATORA 38
Analiza finansowa projektu (15/18) Analiza efektywności finansowej Projektu: Przeprowadzana jest na podstawie przepływów pienięŝnych Projektu Analiza efektywności przeprowadzana jest dla przepływów Projektu bez dofinansowania oraz z uwzględnieniem dofinansowania z funduszy UE. Analiza rentowności przed dofinansowaniem ma na celu wykazanie, Ŝe dla utrzymania rentowności projektu konieczne jest wsparcie zewnętrznymi środkami. Analiza rentowności po dofinansowaniu jest weryfikacją dobrze oszacowanej wielkości dotacji, która nie moŝe przynosić nadmiernych korzyści projektodawcy. 39
Analiza finansowa projektu (16/18) Od beneficjenta oczekuje się obliczenia dwóch następujących wskaźników finansowych w celu wykazania, Ŝe dotacja nie jest przeszacowana. w wariancie bez i z dotacją: FRR/C i FNPV/C; w wariancie z dotacją: FRR/K i FNPV/K (jedynie dla projektów powyŝej 25 milionów EUR i w formule PPP). 40
Analiza finansowa projektu (17/18) Kategorie przepływów pienięŝnych branych pod uwagę w celu wyliczenia wskaźników efektywności: FNPV/C, FRR/C: Przychody, Wartość rezydualna, Koszty operacyjne, Zmiany w kapitale obrotowym netto, Nakłady odtworzeniowe, Nakłady inwestycyjne na realizację projektu. (+ dotacja FNPV/c po dofin.). FNPV/K, FRR/K: Przychody, Wartość rezydualna, Koszty operacyjne, Koszty finansowania, Spłaty kredytów, Krajowy wkład prywatny, Krajowy wkład publiczny. Uwaga: w kalkulacji FNPV/K oraz FRR/K nie bierze się pod uwagę wartości dofinansowania z funduszy UE, gdyŝ celem ustalenia wartości FNPV/K i FRR/K jest ustalenie zwrotu i wartości bieŝącej kapitału krajowego zainwestowanego w projekt. 41
Analiza finansowa projektu (18/18) Oczekiwane wartości wskaźników efektywności FNPV/c FRR/c FNPV/c; FRR/c po dofinansowaniu FNPV/k FRR/k Wskaźnik FNP/c powinien być ujemny; FRR/c moŝe być ujemna (nie istnieć) FNPV/C moŝe być dodatni 0<FRR/c<k FNPV/k moŝe być dodatni FRR/c<k Rekomendacja Wyłącznie wartość ujemna uzasadnia konieczność dotacji Po uwzględnieniu dotacji efektywność Projektu powinna być wyŝsza, ale nie przekraczać stopy dyskontowej Nie powinna być wyŝsza od przyjętej stopy dyskontowej nadmierne korzyści dla beneficjenta Interpretacja 42
Analiza trwałości (1/4) 1. Analiza płynności finansowej ma na celu ocenę zdolności podmiotu odpowiedzialnego za eksploatację majątku wytworzonego w ramach Projektu do generowania dodatnich sald gotówki w całym badanym okresie; Stąd najwaŝniejszym elementem analizy jest rachunek przepływów pienięŝnych. 2. Analiza ponadto ma na celu prognozę całościowego obrazu finansowego operatora / beneficjenta (przychodów, kosztów, inwestycji, KON, przepływów pienięŝnych), uwzględniającego zarówno działalność dotychczasową, jak i zmiany wynikające z wdroŝenia Projektu. 43
Analiza trwałości (2/4) W stosunku do beneficjenta i operatora analiza powinna potwierdzać, Ŝe: w przypadku podmiotów publicznych objętych ustawą o finansach publicznych stosunek długu do dochodów ogółem nie przekracza 60%. w przypadku spółek podlegających Kodeksowi spółek handlowych, wskaźnik pokrycia obsługi długu jest nie niŝszy niŝ 1,2 dla sektora oczyszczania ścieków oraz1,5 dla sektora odpadów stałych. W przypadku finansowania części projektu z kredytu / poŝyczki, Ŝe posiada zdolność kredytową = zdolność do obsługi oraz do zabezpieczeń. 44
Analiza trwałości (3/4) Prognoza przychodów: Powinna uwzględniać prognozy dotyczące popytu na usługi / produkty; NaleŜy pamiętać o elastyczności cenowej i dochodowej popytu; Prognozy przychodów powinny być realne i wiarygodne; Powinna uwzględniać wszystkie efekty wdroŝenia projektu efekt kanibalizmu ; Cena powinna zostać skalkulowana w oparciu o pełne pokrycie kosztów zasada zanieczyszczający płaci oraz uwzględniać szczegółowe regulacje prawne, np. taryfa za zbiorowe zaopatrzenie w wodę; (inaczej niŝ w metodzie luki finans.) Przychody prezentowane są w wartościach netto. 45
Analiza trwałości (4/4) Prognoza kosztów: Powinna bazować na obecnym układzie kosztowym; Powinna uwzględniać podział kosztów na zmienne oraz stałe; Powinna odzwierciedlać realne zmiany cen jednostkowych zakupu; Koszty energii powinny bazować na prognozowanym zapotrzebowaniu nowopowstałych obiektów na energię (w jednostkach fizycznych), natomiast obecnych obiektów na dotychczasowym zapotrzebowaniu na energię z uwzględnieniem ewentualnych zmian; Koszty amortyzacji powinny bazować na planie amortyzacji 46
Analiza ryzyka analiza wraŝliwości (1/6) Inwestycja to bieŝące wyrzeczenie dla przyszłych korzyści. Ale teraźniejszość jest względnie dobrze znana, podczas, gdy przyszłość jest zawsze tajemnicą. Inwestycja jest zatem wyrzeczeniem się pewnego dla niepewnych korzyści * *J. Hirshleifer, Investment Decisions under Uncertainity Choice Theoretic Approaches, The Quarterly Journal of Economics vol. 74, 1965, no. 4. 47
Analiza ryzyka analiza wraŝliwości (2/6) W roku 1921 F.H. Knight opublikował swoją koncepcję niepewności mierzalnej i niemierzalnej gdzie pierwszą nazwał ryzykiem, a drugą niepewnością sensu stricto. Niepewność oznacza moŝliwość odchyleń od stanu oczekiwanego, której nie moŝna zmierzyć, poniewaŝ nie moŝna zastosować rachunku prawdopodobieństwa. Ryzyko jest równieŝ moŝliwością odchyleń od stanu oczekiwanego, ale moŝna je wyrazić prawdopodobieństwem. Ryzyko jest definiowane jako odchylenie od wartości oczekiwanej. 48
Analiza ryzyka analiza wraŝliwości (3/6) Jedną z najpopularniejszych metod stosowanych w kraju i za granicą jest analiza wraŝliwości: Analiza wraŝliwości jest to prosta technika analityczna, która polega na badaniu wpływu zmian, jakie mogą wystąpić w przyszłości w kształtowaniu się kluczowych zmiennych projektu inwestycyjnego wpływających na jego opłacalność. polegającą na dokonywaniu korekt poprzez uwzględnianie narzutów procentowych wybranych parametrów i zmiennych wykorzystywanych w metodach oceny opłacalności projektów inwestycyjnych. Analiza wraŝliwości moŝe być wykorzystywana dla wszystkich metod bezwzględnej oceny opłacalności projektów inwestycyjnych. 49
Analiza ryzyka analiza wraŝliwości (4/6) Analiza wraŝliwości jest rekomendowaną techniką analizy ryzyka w projektach aplikujących w ramach POIiŚ. Analiza wraŝliwości i ryzyka dla inwestycji finansowanych z dotacji powinna być wykonana w odniesieniu do analizy trwałości finansowej. W rzeczywistości z punktu widzenia podmiotu zarządzającego dotacjami jedyne istotne ryzyko, to utrata płynności finansowej (uwaga: Wniosek zmiany FNPV). Analiza wraŝliwości ma na celu wskazanie krytycznych zmiennych. Dokonuje się tego poprzez pozwolenie zmiennym na wahania według określonej procentowo zmiany i obserwowanie wahań w przepływach pienięŝnych. Jednorazowo wahaniom powinna ulegać tylko jedna zmienna. NaleŜy zidentyfikować i omówić róŝne czynniki ryzyka, uzasadnić, które z nich są istotne i przeliczyć model uwzględniając poszczególne scenariusze makroekonomiczne (co oznacza, Ŝe model powinien być zastosowany 10 razy, tzn. dla 5 czynników ryzyka pomnoŝonych przez 2 scenariusze makroekonomiczne podstawowy i pesymistyczny). Zmiany wartości tych czynników powinny być oparte na znajomości sektora i lokalnych warunków rynkowych. 50
Analiza ryzyka analiza wraŝliwości (5/6) Badanie 15-25-letnich przepływów pienięŝnych w analizie ryzyka jest bezzasadne. Wystarczające będą wyniki dla okresu wdraŝania projektu oraz pięciu lat eksploatacji w rzeczywistości jest to zwykle okres, w którym taryfy są najwyŝsze, gdyŝ kończy się okres karencji w spłacie poŝyczki i są wyŝsze koszty eksploatacyjne. Ocena wpływu, jaki wywiera procentowa zmiana zmiennej na wskaźniki efektywności projektu nie mówi nic o prawdopodobieństwie zaistnienia tej zmiany. Analiza ryzyka ma właśnie na celu przypisanie krytycznym zmiennym właściwego rozkładu prawdopodobieństwa, dzięki czemu moŝna oszacować rozkład prawdopodobieństwa dla wskaźników efektywności. NaleŜy zwrócić uwagę na fakt, iŝ analiza wraŝliwości jest zawsze moŝliwa do przeprowadzenia, czego z kolei nie moŝna powiedzieć o analizie ryzyka. W niektórych przypadkach (np. brak historycznych danych na temat podobnych projektów) sformułowanie prawidłowych wniosków co do rozkładu prawdopodobieństwa krytycznych zmiennych moŝe się okazać trudne. W takich przypadkach naleŝy sporządzić przynajmniej jakościową ocenę ryzyka, aby podeprzeć wyniki analizy wraŝliwości. 51