Socjologia jest to nauka o społeczeństwie ( z łac. Societes społeczeństwo, z gr. Logos rozum, nauka)
Nauka o społeczeństwie (najkrócej) Nauka, czyli w odróżnieniu od wiedzy zdroworozsądkowej, często powierzchownej, ograniczonej jednostkowym doświadczeniem, a więc fragmentarycznej wiedza oparta na faktach stwierdzonych empirycznie, zgodnie z regułami metodologicznymi. Wiedza o zjawiskach społecznych w ich uwikłaniu z innymi zjawiskami.
Społeczeństwo to: a. zorganizowany zespół zbiorowości ludzkich posiadających wspólne warunki bytowania b. ogół więzi i stosunków społecznych oraz instytucji c. zbiorowość terytorialna stanowiąca układ zamknięty o własnej tożsamości będącą podstawą poczucia odrębności wobec innych
Socjologia jako dyscyplina naukowa narodziła się w pierwszej połowie XIX wieku. Za ojca socjologii uważany jest August Comte Comte wprowadził nazwę socjologia i sformułował program tej nauki
A. Comte tworząc koncepcje nauki społecznej, którą nazwał socjologią, uważał, iż powinna ona czerpać z wzorów nauk przyrodniczych; socjologia ma badać fakty i tylko fakty, a na tej podst. na formułować prawa ogólne taka s. Bywa nazywana pozytywistyczną, naturalistyczną, czy też scjentystyczną.
a. Socjologia historyczna (zmierzała do wykrycia prawideł rządzących rozwojem społeczeństw, odkrycia etapów tego rozwoju jak w organizmie) b. Socjologia analityczna (nastawiona na badanie aspektów, elementarnych zjawisk społecznych, ustalanie prawideł rządzących ich pojawianiem się, trwaniem, zmianą)
Struktura społeczna Mikrostruktura (np. rodzina, grupa koleżeńska, sąsiedzka, pracownicy oddziału szpitalnego, przychodni rodzinnej) Makrostruktura (naród, klasa, warstwa, liczebne kategorie społeczno-zawodowe np. sportowcy, nauczyciele Mezostruktura (obszar interakcji między spotkaniem twarzą w twarz a szerszą strukturą społeczną; zob. społeczeństwo lokalne, społeczeństwo obywatelskie) Kultura (wg Antoniny Kłoskowskiej: bytu, tj. materialna, socjetalna, tj. społeczna sensu stricto, symboliczna, tj. duchowa
a. Ujęcie statyczne b. Ujęcie dynamiczne Procesy społeczne Proces społeczny to ciąg następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu społecznego
a. funkcjonalizm socjologiczny (Talcott Parsons, Robert K. Merton): społeczeństwo to system utrzymywany w stanie równowagi przez wewnętrzne mechanizmy samoregulujące; zjawiska społeczne są postrzegane przez pryzmat funkcji, jakie pełnią na rzecz systemu (jego przetrwania; zob. szpital jako system)
b. teoria konfliktu (źródłem m.in. XIX-wieczny Marksizm; w XX w. Ralph Dahrendorf, Lewis Coser): konflikt jest cechą każdego systemu, w którym nieustannie narastają antagonizmy prowadzące do wybuchu konfliktu, wytrącającego system ze stanu równowagi i powodującego jego rekonstrukcję (zob. relacje dyrekcji szpitali z personelem)
. teoria wymiany społecznej (George C. Homans, Peter M. Blau): zachowania ludzi i funkcjonowanie systemów społecznych to nieustanna wymiana nagród i kar między jednostkami (zob. relacje lekarz pacjent, pielęgniarka pacjent, dyrekcja personel, nauczyciel student)
. interakcjonizm symboliczny (George H. Mead, Herbert Blumer): rzeczywistość społeczna jest tworzona i odtwarzana (rekonstruowana) w procesie interakcji międzyludzkich, czyli wzajemnego wysyłania sygnałów symboli (język mówiony i język ciała, gest, ubiór, intonacja głosu), odczytywania ich i w odpowiedzi wysyłania następnych (chory a lekarz)
Socjologia ogólna dostarcza aparatury pojęciowej, metod badawczych i zasad ich stosowania; Jako dyscyplina nadrzędna zajmuje się: strukturami społecznymi teorią zmiany zachowaniami zbiorowości wpływem zbiorowości na zachowania jednostek Subdyscypliny zajmują się wycinkami rzeczywistości społecznej (socjologia gospodarki, kultury, miasta, pracy, prawa, rodziny, wsi).
kultura fizyczna: system zachowań i działania związane z dbałością o rozwój fizyczny człowieka; wychowanie fizyczne, sport, rekreacja fizyczna, rehabilitacja ruchowa, turystyka.