PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Mnserswo Fnansów Deparamen Polyk Fnansowej, Analz Saysyk Numer 3 / 22 Monor konwergencj cyklcznej Konak: el. (+48 22) 694 36 694 36 4 fax (+48 22) 694 4 77 e-mal: dzennkarze @mofne.gov.pl Mnserswo Fnansów Ul. Śwęokrzyska 2-96 Warszawa Sps reśc. Porównane srukur gospodark polskej srefy euro...2 2. ZbeŜność cyklczna Polsk ze srefą euro...4 3. Symera szoków podobeńswa reakcj gospodarek na szok...6 4. Ocena sopna konwergencj Grecj, Irland, Hszpan, Porugal Włoch ze srefą euro w konekśce hpoezy o endogencznośc kryerów opymalnych obszarów waluowych.... 8 5. Aneks.... W 2 r. doszło do pogłębena róŝnc mędzy srukuram worzena PKB nwesycj w Polsce w srefe euro. Zjawsku emu owarzyszyła konynuacja zapocząkowanego w 27 r. rendu wzrosowego w zakrese podobeńswa srukur konsumpcj mędzy oboma obszaram, kóra była efekem relaywnego wzrosu dochodów. Rok 2 był dzesąym z rzędu, w kórym nasąpł względny wzros zamoŝnośc Polaków w sosunku do srefy euro. W zakrese srukur nwesycj doszło do zmnejszena sę sopna podobeńswa mędzy Polską srefą euro. Powodem był wzros udzału wydaków nwesycyjnych w Polsce przeznaczanych na budowncwo nfrasrukuralne komercyjne, spowodowany rwającym procesem przygoowań do Euro 22 oraz wysokm sopnem wykorzysana funduszy unjnych. Równocześne, w okrese III kw. 2 r. II kw. 2 r. zaobserwowano wzros podobeńswa kszałowana sę cykl konunkuralnych w Polsce w srefe euro w zakrese wszyskch rozparywanych składowych (przy czym wzros w przypadku eksporu usług rynkowych okazał sę neznaczny). Wzros pozomu skorelowana komponenów cyklcznych Polsk srefy euro w zakrese wszyskch analzowanych kaegor jes w duŝej merze pochodną kryzysu gospodarczofnansowego. Pommo skrajne róŝnego zachowana obu obszarów w waroścach bezwzględnych, moŝna zaobserwować duŝą zbeŝność zachowań w zakrese odchyleń od warośc poencjalnych. WcąŜ nsk pozosaje pozom skorelowana szoków doykających oba obszary. Zarówno w przypadku szoków podaŝowych, jak popyowych pozom współczynnków korelacj ne uległ zmane w sosunku do okresu analzowanego w poprzednm wydanu Monora. O le nsk sopeń synchronzacj szoków podaŝowych ne pownen odbć sę negaywne na blanse korzyśc koszów z przysąpena Polsk do wspólnego obszaru waluowego (przy załoŝenu braku wpływu polyk penęŝnej na gospodarkę realną w długm okrese), o yle nsk pozom synchronzacj szoków popyowych mógłby być powodem zwększonych wahań PKB po przysąpenu do srefy euro. Skala ego zjawska zaleŝy jednak od efekywnośc alernaywnych mechanzmów absorpcj wsrząsów. Wysokm sopnem synchronzacj charakeryzują sę naomas odpowedz gospodark polskej oraz srefy euro na mpulsy konunkuralne (podaŝowe popyowe). Pozwala o wnoskować o podobeńswe szybkośc dososowań obu gospodarek po wysąpenu zaburzena, co jes jednym z kluczowych paramerów w przypadku rezygnacj z nekórych narzędz polyk sablzacyjnej (auonomcznej polyk penęŝnej kursowej). Ocena sopna konwergencj realnej ze srefą euro pańsw, w kórych kryzys ujawnł sę w najwększym sopnu, j. Grecj, Hszpan, Irland, Porugal Włoch (por. Tema specjalny), wskazuje na brak jednolego wzorca charakeryzującego wszyske wskazane kraje. Grecja wykazuje nsk sopeń podobeńswa srukur gospodarczych ze srefą euro, a w zwązku z ym równeŝ nsk sopeń skorelowana cykl konunkuralnych. W Irland pommo róŝnc w srukurze gospodark (wynkających m.n. z relaywne duŝego udzału przemysłu) w porównanu do srefy euro, pozom skorelowana komponenów cyklcznych pozosaje wysok. Podobną syuację obserwuje sę w Hszpan Porugal, w kórych srukuralne róŝnce mędzy ym gospodarkam a srefą euro ne przeszkodzły w osągnęcu wysokego pozomu zbeŝnośc cyklcznej. W przypadku Włoch dane wskazują na wyraźne podobeńswo obu obszarów pod względem wszyskch analzowanych aspeków. Tym samym rezygnacja z nezaleŝnej polyk penęŝnej ne moŝe być rakowana jako bezpośredna przyczyna kryzysu doykającego pańswa posługujące sę wspólną europejską waluą. Monor bazuje na koncepcj opracowanej w perwszym numerze publkacj przez Karolnę Konopczak
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Noa meodologczna. Mara podobeńswa srukur gospodarczych Do analzy podobeńswa srukur poszczególnych gospodarek względem gospodark referencyjnej (benchmarku), j. srefy euro, wykorzysany zosał ndeks Saev-Ralevy (26) : k = ea 2 ( s s ) s, ea s k ea gdze s oznacza udzał -ego sekora w srukurze gospodarczej kraju k (s odnos sę do analogcznej welkośc w srefe euro). Warośc ndeksu są ogranczone z góry przez, kóra o warość oznacza denyczność srukury danego kraju względem benchmarku. Wskaźnk ne jes ogranczony z dołu, przy czym m nŝsza jego warość, ym wększe róŝnce srukur. Szerzej na en ema w Adamowcz n. (29) 2. Saev Raleva (26), Convergence n he GDP Srucures, Souh Easern Europe Journal of Economcs, 2, s. 93 27. 2 Adamowcz n. (29), Synchronzacja cyklu konunkuralnego polskej gospodark z krajam srefy Euro w konekśce srukury ych gospodarek, Rapor na ema pełnego uczesncwa Rzeczypospolej Polskej w rzecm eape UGW, NBP. Rys.. Srukura PKB (wg NACE) poszczególnych gospodarek względem srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -,2 -,25 -,3 -,35 -,4 996 997 998 999 2 2 22 23. Dla Francj dane za 2 r. Rys. 2. Srukura PKB (wg NACE) poszczególnych gospodarek w 2 roku srefa euro % 4% 6% 8% % rolncwo przemysł budowncwo handel naprawy pośredncwo fnansowe usług publczne. Dla Francj dane za 29 r. 24 25 26 27 28 29 2 Porównane srukur gospodark polskej srefy euro W 2 r. doszło do pogłębena róŝnc mędzy srukuram worzena PKB w Polsce w srefe euro (Rys. ). Źródłem dywergencj były przede wszyskm składowe odnoszące sę do przemysłu pośredncwa fnansowego. Podczas, gdy udzał ych dwóch gałęz w worzenu PKB srefy euro był relaywne sablny, w Polsce udzał przemysłu wzrósł z 26,7% do 28, a udzał pośredncwa fnansowego spadł z 9% do 7,8%. Wskazane składowe PKB w przewaŝającym sopnu decydują o róŝnorodnośc srukur PKB w obu obszarach (sanową 54% warośc wskaźnka Saev-Ralevy, por. Noa meodologczna ). W porównanu z 29 r. wzrosła równeŝ dywergencja w zakrese sekora budowlanego sablnemu udzałow ej branŝy w worzenu produku w Polsce (7, PKB wobec 7,% w 29 r.) owarzyszył spadek w srefe euro (z 5, do 4,9%). Z uwag na rwające prace przygoowawcze do Euro 22 w obecnym roku naleŝy sę spodzewać pogłębena róŝnc w zakrese udzału sekora budowlanego w PKB Polsk srefy euro. W przypadku Czech Słowacj warość wskaźnka merzącego podobeńswo srukur gospodarczych kszałowała sę w 2 r. na zblŝonym pozome, jednak endencje zman obserwowane w obu pańswach były skrajne róŝne. W przypadku Słowacj konynuowany był dynamczny wzros podobeńswa srukury worzena PKB zapocząkowany w 29 r. Dalszemu spadkow udzału produkcj przemysłowej w worzenu PKB Słowacj z 34,6% do 34,% owarzyszyło w 2 r. upodobnene w zakrese produkcj rolnej (spadek z 5,8% do 4,7% wobec sablnego udzału ego sekora w srefe euro na pozome 2,). Pommo wskazanych powyŝej zman, główną przyczyną róŝnc mędzy oboma obszaram wcąŝ pozosaje wysok udzał w produkcj przemysłowej Słowacj. W przypadku Czech ne doszło w 2 r. do sonych zman podobeńswa srukur PKB ze srefą euro w sosunku do roku poprzednego. W srukurze worzena PKB wyraźne domnuje przemysł, kórego udzał jes w Czechach wcąŝ sone wyŝszy (35,%) nŝ w srefe euro (2,). W przypadku Węger nadal obserwuje sę sone wahana pozomu podobeńswa srukur produku krajowego, kórych źródłem jes zmenny udzał rolncwa w PKB. Udzał en w porównanu z 29 r. zmnejszył sę z 6,7% do 5,8% (węcej w Monorze konwergencj cyklcznej nr 2/2). 2
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Rys. 3. Srukura konsumpcj prywanej poszczególnych gospodarek (wg COICOP) względem srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -,2 -,25 996 997 998 999 2 2 22 23 urzędu saysycznego Słowacj. Dla Włoch brak danych za 2 r. Rys. 4. Srukura konsumpcj prywanej (wg COICOP) poszczególnych gospodarek w 2 roku srefa euro % 4% 6% 8% % Ŝywność alkohol opłay za meszkane rekreacja kulura resauracje hoele ranspor komunkacja odzeŝ wyposaŝene meszkana zdrowe edukacja pozosałe urzędu saysycznego Słowacj. Dla Włoch dane za 29 r. Rys. 5. Srukura nwesycj (wg CPA) poszczególnych gospodarek względem srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -,2 -,25 -,3 -,35 -,4 996 997 998 999 2 2 22 23. Dla Francj brak danych za 2 r. Rys. 6. Srukura nwesycj (wg CPA) poszczególnych gospodarek w 2 roku srefa euro % 4% 6% 8% % maszyny budowncwo meszkanowe pozosałe 24 24 25 25 26 26 27 27 28 28 29 29 2 2 sprzę ransporowy budowncwo nfrasrukuralne komercyjne W 2 r. mała mejsce konynuacja zapocząkowanego w 27 r. rendu wzrosowego w zakrese podobeńswa srukur konsumpcj w Polsce w srefe euro (Rys. 3). Wprawdze w konsumpcj polskch gospodarsw domowych wcąŝ domnowały dobra usług charakeryzujące sę nską elasycznoścą dochodową popyu (m.n. wydak na Ŝywność alkohol), a udzał dóbr usług wyŝszego rzędu był relaywne nsk (m.n. wydak na resauracje hoele, Rys. 4), jednak skala róŝnc uległa zmnejszenu. Udzału wydaków przeznaczanych na Ŝywność alkohol w polskm PKB spadł z 25,3% w 29 r. do 24,3% w 2 r. na rzecz wzrosu udzałów kaegor odzeŝ obuwe oraz pozosałe (m.n. wydak na hgenę osobsą, opekę społeczną, ubezpeczena usług fnansowe). Śwadczy o o poprawe syuacj maeralnej polskch gospodarsw domowych, kórych decyzje konsumpcyjne w malejącym sopnu są deermnowane przez wydak szywne. Tendencja a przekłada sę na obserwowany w osanch laach wzros pozomu skorelowana komponenu cyklcznego konsumpcj prywanej w obu obszarach (Rys. ). Wnosk doyczące poprawy syuacj maeralnej polskch gospodarsw domowych znajdują powerdzene w relaywnym wzrośce dochodów Polaków (Rys. 7). Rok 2 był dzesąym z rzędu, w kórym nasąpł względny wzros zamoŝnośc w sosunku do srefy euro. Relaywne wysoke empo wzrosu dochodów (przecęne o 7,4% w sosunku do 29 r.) spowodowało, Ŝe konwergencj dochodów do pozomu noowanego w srefe euro owarzyszyło akŝe zmnejszene dysansu dzelącego Polskę od Czech Słowacj. Tym samym zwększył sę dysans dzelący Polskę, kóre od 29 r. pozosają najmnej zamoŝnym spośród analzowanych pańsw naszego regonu. W 2 r. doszło do osłabena sopna podobeńswa srukur nwesycj w Polsce w srefe euro (Rys. 5). Powodem był wzros udzału wydaków nwesycyjnych w Polsce przeznaczanych na budowncwo nfrasrukuralne komercyjne (z 42,6% w 29 r. do 45,5% w 2 r.), kóremu owarzyszył spadek relaywnego udzału wydaków na en cel w srefe euro (z 26,9% do 25,8%). Trwający proces przygoowań do Euro 22 oraz wysok sopeń wykorzysana funduszy unjnych, kóre w duŝej merze są przeznaczane właśne na nwesycje w nfrasrukurę pozwalają przypuszczać, Ŝe relaywne nsk sopeń podobeńswa srukur nwesycj w Polsce w srefe euro ne ulegne poprawe w beŝącym roku. Rys. 7. Welkość dochodów względem srefy euro (dochód narodowy neo wyraŝony w sandardze sły nabywczej na meszkańca) 8% 7% 6% 5% 4% 3% % % 3 996 997 998 999 2 2 22 23 24 25 26 27 28 29 2
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Noa meodologczna 2. Mary zbeŝnośc cyklcznej gospodarek Badana nad synchronzacją cyklczną są prowadzone w ramach dwóch defncj cykl konunkuralnych klasycznej oraz odchylenowej. Zgodne z perwszą z nch, kórej podsawę sanow koncepcja cyklu Burnsa Mchella (946), badana jes dynamka akywnośc gospodarczej w ujęcu absolunym, zaś druga bardzej współczesna koncenruje sę na odchylenach beŝącej akywnośc gospodarczej od długookresowego rendu. Na porzeby nnejszego opracowana zasosowana zosała odchylenowa defncja cyklu. Odchylena beŝącej akywnośc gospodarczej od poencjału zosały wyodrębnone z orygnalnych szeregów przy pomocy flru pasmowo-przepusowego Chrsano-Fzgeralda 2, zaś zmany sopna zbeŝnośc cyklcznej w czase analzowane były przy pomocy rekursywnych współczynnków korelacj 3 wyodrębnonych składowych cyklcznych. W przyblŝenu monoonczny wzros warośc współczynnka korelacj w czase oznaczałby konwergencję cyklu konunkuralnego danego kraju względem srefy euro. Burns Mchell (946), Measurng Busness Cycles, NBER, New York. 2 Szerzej: Skrzypczyńsk (28), Wahana akywnośc gospodarczej w Polsce srefe euro, Maerały Suda, 227. 3 Rekursywne współczynnk korelacj zosały wylczone dla oken o sałej długośc 9 la (perwsze okno obejmowało laa 995-23 włączne), co pozwala na uwzględnene w kaŝdym okne co najmnej jednego pełnego cyklu konunkuralnego (zakładając zgodne z defncją Burnsa Mchella, Ŝe na cykl składają sę wahana o długośc od,5 do 8 la). Warość współczynnka korelacj wylczonego w danym okrese przypsana jes osanemu okresow w podpróbe. Rys. 8. Skorelowane komponenów cyklcznych PKB poszczególnych gospodarek srefy euro,8,6,4,2 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Rys. 9. Skorelowane komponenów cyklcznych warośc dodanej w przemyśle poszczególnych gospodarek srefy euro ZbeŜność cyklczna Polsk ze srefą euro Analza współczynnków korelacj komponenów cyklcznych PKB dla Polsk srefy euro w okrese III kw. 2 II kw. 2 (por. Noa meodologczna 2) wskazuje na wzros podobeńswa w ym zakrese w obu obszarach (wzros współczynnka korelacj z,73 do,8; Rys. 8). Trend en jes obserwowany neprzerwane od II kw. 26 r. Cągły wzros synchronzacj komponenów cyklcznych PKB naleŝy ocenć pozyywne z punku wdzena wspólnej polyk penęŝnej, kóra będze mała zasosowane wraz z wprowadzenem w Polsce euro (por. Monor Konwergencj nr /29). Podobny wnosek naleŝy sformułować równeŝ dla pozosałych gospodarek naszego regonu, w kórych w analzowanym okrese współczynnk korelacj usablzowały sę na wysokm pozome (dla II kw. 2 r.: :,98; :,88; :,95). Tym samym sopeń synchronzacj komponenów cyklcznych PKB Polsk srefy euro pozosał, pommo endencj wzrosowej, najnŝszy pośród pańsw regonu.,8,6,4,2 -,2 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q RówneŜ w przypadku przemysłu sopeń korelacj Polsk ze srefą euro uległ neznacznej poprawe. Po odbcu od lokalnego mnmum, kóre odnoowano w II kw. 2 r. (warość współczynnka korelacj:,66), w kolejnym roku korelacja wzrosła do,7 (Rys. 9). Podobne jak w przypadku PKB, pozom zbeŝnośc cyklcznej przemysłu jes wcąŝ nŝszy nŝ w pozosałych krajach regonu. Na sablnym, wysokm pozome kszałowały sę współczynnk korelacj doyczące synchronzacj komponenów cyklcznych Polsk srefy euro w zakrese usług rynkowych (warość współczynnka korelacj dla II kw. 2 r.:,82; Rys. ), nwesycj (,89; Rys. 2) eksporu (,9; Rys. 3). 4
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Rys.. Skorelowane komponenów cyklcznych warośc dodanej w usługach poszczególnych gospodarek srefy euro,8,6,4,2 -,2 -,4 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Neznaczny wzros odnoowano naomas w zakrese pozomu synchronzacj cyklcznej konsumpcj prywanej w Polsce w srefe euro. Warość współczynnka korelacj wynosła,4 wobec,33 przed rokem. Uwagę zwraca fak, Ŝe w osanch 2 laach wzros synchronzacj komponenów cyklcznych konsumpcj wysąpł we wszyskch gospodarkach naszego regonu, choć w Czechach w najmnejszym sopnu. Wzros pozomu skorelowana komponenów cyklcznych Polsk srefy euro w zakrese wszyskch analzowanych kaegor jes w duŝej merze pochodną kryzysu gospodarczo-fnansowego. Pommo skrajne róŝnego zachowana obu obszarów w waroścach bezwzględnych, moŝna zaobserwować duŝą zbeŝność zachowań w zakrese odchyleń od warośc poencjalnych (Rys. 28 33). Rys.. Skorelowane komponenów cyklcznych konsumpcj prywanej poszczególnych gospodarek srefy euro,8,6,4,2 -,2 -,4 -,6 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Rys. 3. Skorelowane komponenów cyklcznych eksporu poszczególnych gospodarek srefy euro,9,8,7,6,5,4,3,2, 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Rys. 2. Skorelowane komponenów cyklcznych nwesycj poszczególnych pańsw srefy euro,8,6,4,2 -,2 -,4 -,6 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Rys. 4. Współczynnk korelacj mędzy beŝącym komponenem cyklcznym srefy euro a opóźnonym o k okresów cyklem gospodark polskej (k= do ),8,6,4,2 -,2 -,4 -,6 -,8 - -2-3 -4-5 -6-7 -8-9 - - PKB warość dodana w przemyśle warość dodana w usługach konsumpcja prywana nwesycje ekspor 5
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Noa meodologczna 3. Wyodrębnane szoków srukuralnych doykających gospodark Sopeń symer szoków doykających gospodark oraz podobeńswa ch reakcj na szok moŝna uznać za marę neo synchronzacj cyklcznej, oczyszczonej z korelacj przypadkowej. Podejśce o pozwala na ocenę podobeńswa gospodarek grupy krajów w zakrese zdolnośc do absorpcj szoków szybkośc dososowań, czyl kluczowych paramerów w przypadku rezygnacj z nezaleŝnośc monearnej kursowej w zwązku ze wsąpenem do un waluowej. W celu analzy szoków srukuralnych (podaŝowych ε popyowych S ε ) doykających poszczególne D gospodark, oszacowany zosał dwurównanowy model VAR z empem wzrosu PKB ( y ) oraz ogólnego pozomu cen ( p ) jako zmennym endogencznym: p p γ y = γ2 p + β yy y + β yp p + εs = = γ p = γ y + 22 2 p = β py Ze względu na endogenczność wysępującą w modelu srukuralnym, oszacowany zosał model w posac zredukowanej: Y = Γ B(L)Y + Γ ε y + p = β pp p Y = A(L)Y + e, gdze A(L) = Γ B(L), e = Γ ε. + ε D. Składnk losowe modelu zredukowanego (e) ne mają nerpreacj ekonomcznej sanową lnową kombnację szoków srukuralnych. Aby orzymać szereg szoków popyowych podaŝowych, koneczna jes denyfkacja modelu VAR poprzez nałoŝene odpowednch resrykcj. W leraurze powszechne sosowana jes w akm przypadku dekompozycja Blancharda Quah, kóra polega na przyjęcu obok sandardowych resrykcj (nezaleŝność szoków, sandaryzacja ch warancj) zesawu załoŝeń odnośne do wpływu szoków na gospodarkę. Zgodne z ną, pozyywny szok popyowy prowadz do zwększena produku pozomu cen w krókm okrese, a w długm jedyne do wzrosu cen, zaś pozyywny szok podaŝowy prowadz zarówno w krókm, jak długm okrese do wzrosu produku spadku pozomu cen, co moŝna zapsać nasępująco: y = p d d d ε ε d = d = 2 S, 2 D = 2 d22 D, = 2 d22 Wyodrębnene szeregów szoków podaŝowych popyowych w podzale na szok wewnęrzne (odpowedno krajowy krajowy srefa_euro srefa_euro ε S ε ) zewnęrzne (pochodzące ze srefy euro odpowedno D ε S ε ) jes moŝlwe D poprzez zasosowane czerowymarowego modelu VAR z empem wzrosu PKB ( y ) pozomu cen ( p srefa_euro d srefa_euro ) srefy euro oraz analogcznych szeregów dla danego kraju (odpowedno reprezenacj neskończonej wekorowej średnej ruchomej model moŝna zapsać jako: srefa_euro y srefa_euro a(l) a2(l) a3(l) a4(l) ε S srefa_euro, psrefa_euro = a2(l) a22(l) a23(l) a24(l) εd krajowy y a3(l) a32(l) a33(l) a34(l) ε S krajowy p a4(l) a42(l) a43(l) a44(l) εd Gdze a j (L) oznacza neskończony weloman opóźneń. y p ). W NałoŜone zosały nasępujące resrykcje w celu denyfkacj dwóch par szoków: symerycznych asymerycznych (przy załoŝenu, Ŝe w długm okrese zmenne dla srefy jako całośc deermnowane są jedyne szokam symerycznym): (L) = a (L) = a (L) = a (L), a3 4 23 24 = popyowych podaŝowych (dekompozycja Blancharda Quah): (L) = a (L) = a (L). a2 32 34 = 6
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Rys. 7. Skorelowane szoków podaŝowych doykających poszczególne kraje srefę euro,8,6,4,2 -,2 25Q4 26Q2 26Q4 27Q2 27Q4 28Q2 neuwzględnone z uwag na brak moŝlwośc wyodrębnena szoków podaŝowych popyowych. 28Q4 29Q2 29Q4 2Q2 2Q4 2Q2 Rys. 8. Skorelowane szoków popyowych doykających poszczególne kraje srefę euro,8,6,4,2 -,2 25Q4 26Q2 26Q4 27Q2 27Q4 28Q2 neuwzględnone z uwag na brak moŝlwośc wyodrębnena szoków podaŝowych popyowych. 28Q4 29Q2 29Q4 2Q2 2Q4 2Q2 Rys. 9. Korelacja wewnęrznych szoków podaŝowych doykających dany kraj srefę euro,5,4,3,2, -, -,2 -,3 -,4 -,5 25Q 25Q3 26Q 26Q3 27Q 27Q3 28Q 28Q3 29Q neuwzględnone z uwag na brak moŝlwośc wyodrębnena szoków podaŝowych popyowych. Rys. 2. Korelacja wewnęrznych szoków popyowych doykających dany kraj srefę euro,3,2, -, -,2 -,3 -,4 25Q 25Q3 26Q 26Q3 27Q 27Q3 28Q 28Q3 29Q 29Q3 29Q3 2Q 2Q 2Q3 2Q3 2Q 2Q Symera szoków doykających gospodarkę polską srefę euro. Podobeńswo reakcj gospodarek na szok. W okrese III kw. 2 r. II kw. 2 r. ne odnoowano sonych zman w zakrese korelacj oszacowań szoków podaŝowych popyowych mędzy Polską a srefą euro (Rys. 7 Rys. 8). Sopeń skorelowana szoków podaŝowych popyowych urzymał sę na dodanm pozome. Pozycja Polsk na le pańsw regonu (Czech, Słowacj) róŝnła sę naomas, choć neznaczne, w przypadku poszczególnych szoków. W przypadku szoków podaŝowych korelacja była neznaczne wyŝsza od obserwowanej na Słowacj. W przypadku szoków popyowych pozom skorelowana dla Polsk jes najnŝszy w regone. Sablzację doychczas obserwowanych pozomów korelacj obserwowano równeŝ w przypadku rozwnęych gospodarek UE (,, ). Szereg szoków popyowych podaŝowych pozosają w ych krajach wyraźne slnej skorelowane z szokam doykającym srefę euro, nŝ ma o mejsce w przypadku gospodarek naszego regonu, co jes nauralne z uwag na udzał wskazanych krajów rozwnęych w PKB całego obszaru waluowego. W oblczu hpoezy o braku w długm okrese wpływu polyk penęŝnej (przekazywanej wraz z przysąpenem do srefy euro w ręce organów decyzyjnych EBC) na podaŝową sronę gospodark, nsk sopeń synchronzacj szoków podaŝowych ne pownen odbć sę negaywne na blanse korzyśc koszów z przysąpena Polsk do wspólnego obszaru waluowego (por. Monor Konwergencj Cyklcznej nr /29). Nsk pozom synchronzacj szoków popyowych mógłby naomas być powodem zwększonych wahań PKB po przysąpenu do srefy euro. Skala ego zjawska będze jednak zaleŝeć od efekywnośc alernaywnych mechanzmów absorpcj wsrząsów (kanałów: konkurencyjnośc, fskalnego fnansowego), kóre mogłyby złagodzć wysępujące szok w oblczu osłabonego wpływu na polykę penęŝną. W okrese III kw. 2 r. II kw. 2 r. ne zaobserwowano znaczących zman równeŝ w zakrese korelacj wewnęrznych szoków doykających poszczególne kraje naszego regonu srefę euro. Współczynnk korelacj wewnęrznych szoków podaŝowych mędzy Polską srefą euro pozosał najnŝszy wśród pańsw regonu. Sopeń synchronzacj wewnęrznych szoków popyowych mędzy Polską a srefą euro wzrósł neznaczne w analzowanym okrese pozosał na najwyŝszym pozome w porównanu z pozosałym pańswam regonu. Do sonych aspeków analzy konwergencj cyklcznej naleŝy równeŝ zbadane reakcj gospodark na szok konunkuralne. Pozwala o na ocenę podobeńswa gospodarek w zakrese zdolnośc do absorpcj szoków szybkośc dososowań po wysąpenu zaburzena, czyl kluczowych paramerów w przypadku rezygnacj z nekórych narzędz sablzacyjnych (auonomcznej polyk penęŝnej kursowej) w zwązku z przysąpenem do un waluowej. neuwzględnone z uwag na brak moŝlwośc wyodrębnena szoków podaŝowych popyowych. 7
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Rys. 2. Skumulowane funkcje reakcj PKB na mpulsy konunkuralne,4%,,%,8%,6%,4%,,% 2 3 4 5 6 7 8 9 2 3 4 5 6 7 8 9 2 Odpowedź PKB Polsk na jednoskowy szok podaŝowy Odpowedź PKB Polsk na jednoskowy szok popyowy Odpowedź PKB srefy euro na jednoskowy szok podaŝowy Odpowedź PKB srefy euro na jednoskowy szok popyowy śródło: opracowane własne na podsawe danych Eurosa Rys. 22. Korelacja skumulowanych reakcj PKB poszczególnych krajów na jednoskowe szok konunkuralne ze srefą euro.,9,8,7,6,5,4,3,2, Korelacja odpowedz PKB na szok podaŝowe Korelacja odpowedz PKB na szok popyowe neuwzględnone z uwag na brak moŝlwośc wyodrębnena szoków podaŝowych popyowych. Reakcja PKB Polsk srefy euro w odpowedz na jednoskowy szok podaŝowy jes zblŝona w długm okrese wynos,-,3% PKB (Rys. 2). W krókm okrese polsk produk reaguje slnej nŝ srefy euro na mpuls podaŝowy (% PKB po czerech kwarałach wobec nespełna,8% PKB dla srefy euro), przy jednoczesnej słabszej reakcj na szok popyowy (,4% PKB po czerech kwarałach wobec,5% dla srefy euro). Odpowedź PKB na mpuls popyowy w długm okrese (zbegająca do w obu obszarach) sanow załoŝene modelu Blancharda-Quah (por. Noa meodologczna 3). Obserwowany w Polsce wysok pozom synchronzacj reakcj PKB na szok ze srefy euro jes zbeŝny z zachowanem pozosałych gospodarek regonu (Rys. 22). Zarówno, jak charakeryzują sę wysoką korelacją szoków podaŝowych (ponad,9). Jednocześne, co sone, korelacja odpowedz na szok popyowe kszałowała sę w ych krajach na pozome nŝszym nŝ w Polsce. Rys. 23. Dekompozycja warancj błędów prognozy w horyzonce 2-u kwarałów. % % 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% % Szok podaŝowy zewnęrzny Szok popyowy zewnęrzny Szok podaŝowy wewnęrzny Szok popyowy wewnęrzny neuwzględnone z uwag na brak moŝlwośc wyodrębnena szoków podaŝowych popyowych. Tema specjalny Ocena sopna konwergencj realnej Grecj, Hszpan, Irland, Porugal Włoch ze srefą euro w konekśce hpoezy o endogencznośc kryerów opymalnych obszarów waluowych Rys. 24. Podobeńswo srukury PKB poszczególnych gospodarek srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy). -,5 -, -,5 -,2 -,25 -,3 -,35 996 997 998 999 2 2 22 23 Porugala Irlanda Grecja Hszpana. Dla Grecj brak danych za okres przed 2 r. 24 25 26 27 28 29 2 W oblczu kryzysu fnansowo-gospodarczego w wybranych pańswach srefy euro, naleŝy zadać pyane o sopeń goowośc ych gospodarek do funkcjonowana w warunkach wspólnej polyk penęŝnej kursowej. Kwesę ę naleŝy rozparywać w konekśce hpoezy o endogencznośc opymalnych obszarów waluowych. Zgodne z ą hpoezą, na eape worzena wspólnego obszaru waluowego wysok pozom podobeńswa srukur gospodarczych zachowań konunkury w poszczególnych pańswach członkowskch jes wskazany, aczkolwek ne jes koneczny. Zakłada sę bowem, Ŝe wraz z wejścem na wyŝszy pozom negracj, w ym m.n. nensyfkacją wymany handlowej wskuek wprowadzena jednej waluy, będze mało mejsce przyspeszene procesu konwergencj realnej. W nnejszym Temace specjalnym dokonano oceny sopna konwergencj realnej ze srefą euro pańsw, w kórych kryzys ujawnł sę w najwększym sopnu. W celach porównawczych w analze uwzględnono akŝe (jako pańswo referencyjne) Polskę. 8
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Rys. 25. Porównane beŝącej srukury PKB wybranych gospodarek srefy euro ze srukurą z okresu przysępowana pańswa do un waluowej. EA 2 EA 998 PT 2 PT 998 IT 2 IT 998 IE 2 IE 998 EL 2 EL 2 ES 2 ES 998 DE 2 DE 998 PL 2 PL 998 % 4% 6% 8% % rolncwo przemysł budowncwo handel, ranspor, urysyka pośredncwo fnansowe usług publczne. EA srefa euro; PT Porugala; IT ; IE Irlanda; EL Grecja; ES Hszpana; DE ; PL. Rys. 26. Podobeńswo srukury konsumpcj poszczególnych gospodarek srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -,2 -,25 996 997 998 999 2 2 22 23 24 25 26 27 28 Irlanda Grecja Hszpana Rys. 27. Porównane beŝącej srukury konsumpcj wybranych gospodarek srefy euro ze srukurą z okresu przysępowana pańswa do un waluowej. EA 2 EA 998 IT 2 IT 998 IE 2 IE 998 EL 2 EL 2 ES 2 ES 998 DE 2 DE 998 PL 2 PL 998 % 4% 6% 8% % Ŝywność alkohol opłay za meszkane rekreacja kulura resauracje hoele ranspor komunkacja odzeŝ wyposaŝene meszkana zdrowe edukacja pozosałe. EA srefa euro; PT Porugala; IT ; IE Irlanda; EL Grecja; ES Hszpana; DE ; PL. Rys. 28. Podobeńswo srukury nwesycj poszczególnych gospodarek srefy euro (ndeks Saeva-Ralevy) -,5 -, -,5 -,2 -,25 -,3 996 997 998 999 2 2 22 23 Porugala Irlanda Grecja Hszpana 24 25 26 27 28 29 29 2 2 Grecja Sopeń podobeńswa srukur worzena produku w Grecj w srefe euro kszałował sę w analzowanym okrese na nskm pozome (Rys. 24 25). RóŜnca wynkała przede wszyskm z wysokego na le srefy euro udzału składowej handel, ranspor, urysyka oraz nskego udzału przemysłu. Co sone, od 2 r. skala zróŝncowana mędzy oboma obszaram (przede wszyskm w zakrese wskazanych dwóch kaegor) uległa zwększenu (Rys. 25). Spadek udzału przemysłu w PKB moŝna przypsać osłabenu konkurencyjnośc greckej gospodark na arene mędzynarodowej oraz spadkow jej arakcyjnośc dla nwesorów (wysoke jednoskowe koszy pracy, słabość nsyucjonalna). RóŜnce w srukurach gospodarczych mędzy Grecją a srefą euro znajdują odzwercedlene w nskm pozome skorelowana komponenów cyklcznych obu obszarów. Pozom skorelowana komponenów cyklcznych PKB, przemysłu konsumpcj prywanej wskazuje na nske, najnŝsze w analzowanej grupe, podobeńswo gospodark greckej ze srefą euro (Rys. 3-33). Co węcej, dla wszyskch wskazanych szeregów czasowych Grecja wykazuje nŝszy sopeń podobeńswa z obszarem wspólnej waluy akŝe w porównanu z Polską, kóra wcąŝ znajduje sę na śceŝce przygoowań do negracj ze srefą euro. Co sone, w zakrese komponenu cyklcznego produkcj przemysłowej doszło do wyraźnej dywergencj mędzy Grecją srefą euro. Irlanda Przecwną endencję, j. wzros udzału przemysłu w PKB, odnoowano w Irland. Zmana a była m.n. skukem obserwowanych w ym kraju zman srukuralnych wdraŝanych reform (nskej sopy podaku od przedsęborsw, rosnącego pozomu kapału ludzkego rozumanego jako wzros odseka osób z wykszałcenem wyŝszym oraz braku barery językowej). Czynnk e sanowły zachęę dla nwesorów zagrancznych. RóŜnca w srukurach produku Irland srefy euro wynka w zdecydowanej wększośc z duŝego udzału przemysłu w worzenu rlandzkego dochodu. Co węcej, wzros udzału ej gałęz gospodark w PKB odnoowany w laach 29-2 doprowadzł do pogłębena róŝnc (Rys. 24). Waro odnoować, Ŝe nemalŝe w całym analzowanym okrese sopeń podobeńswa srukur PKB ze srefą euro był w przypadku Irland nŝszy nŝ dla Polsk. Spadkow podobeńswa srukur PKB mędzy Irlandą a srefą euro owarzyszy analogczna endencja w przypadku nwesycj (Rys. 28). Wobec drasycznego spadku pozomu nwesycj ogółem w okrese kryzysu (o ok. 5% w 2 r. w porównanu do 26 r.), relaywne najmnejszy spadek odnoowano w kaegor sprzę ransporowy (o 6% w porównanu do 26 r.). Skukem ego był wzros udzału wskazanej kaegor w sume nwesycj, kóry zawaŝył na spadku warośc wskaźnka Saeva-Ralevy (por. Noa meodologczna ). Jednocześne, znaczny spadek nwesycj w budowncwo meszkanowe (o ok. 7% w porównanu z 26 r.), będący skukem pęknęca bańk spekulacyjnej na rynku neruchomośc, doprowadzł do zblŝena udzału ej kaegor w Irland srefe euro (Rys. 29). Opsane powyŝej zmany zachodzące w Irland ne przełoŝyły sę doychczas na osłabene zbeŝnośc cyklcznej ego kraju ze srefą euro. W przypadku PKB, konsumpcj nwesycj pozom skorelowana przekraczał,8. Wyjąek sanowł komponen cyklczny produkcj przemysłowej. Porugala Pozom podobeńswa srukur PKB w Porugal w srefe euro pozosaje wysok w całym okrese analzy. Obserwowane róŝnce wynkają z wyŝszych nŝ w srefe euro dochodów z urysyk (wysok udzał składowej handel, ranspor, urysyka ) oraz mnejszego udzału pośredncwa fnansowego, kóry moŝna łumaczyć relaywne nskm pozomem dochodów na le całej srefy euro. Jednocześne, 9
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Rys. 29. Porównane beŝącej srukury nwesycj wybranych gospodarek srefy euro ze srukurą z okresu przysępowana pańswa do un waluowej. EA 2 EA 998 PT 2 PT 998 IT 2 IT 998 IE 2 IE 998 EL 2 EL 2 ES 2 ES 998 DE 2 DE 998 PL 2 PL 998 % 4% 6% 8% % maszyny budowncwo meszkanowe pozosałe sprzę ransporowy budowncwo nfrasrukuralne komercyjne. EA srefa euro; PT Porugala; IT ; IE Irlanda; EL Grecja; ES Hszpana; DE ; PL. Rys. 3. Korelacja komponenów cyklcznych PKB dla wybranych pańsw srefy euro Polsk,8,6,4,2 -,2 -,4 -,6 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Porugala Irlanda Grecja Hszpana Rys. 3. Korelacja komponenów cyklcznych produkcj przemysłowej dla wybranych pańsw srefy euro Polsk,8,6,4,2 -,2 -,4 -,6 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Porugala Irlanda Grecja Hszpana Rys. 32. Korelacja komponenów cyklcznych konsumpcj prywanej dla wybranych pańsw srefy euro Polsk,8,6,4,2 -,2 -,4 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Irlanda Grecja Hszpana wysokemu sopnow podobeńswa srukur PKB owarzyszyło osłabene w zakrese podobeńswa srukur nwesycj. Podobeńswo srukur gospodarczych mędzy Porugalą a srefą euro skukuje wysokm pozomem zbeŝnośc komponenów cyklcznych w obu obszarach. Zarówno w przypadku komponenu PKB, jak produkcj przemysłowej nwesycj doszło w badanym okrese do wzrosu warośc współczynnków korelacj. Hszpana W przypadku Hszpan róŝnce w srukurze worzena PKB wynkają przede wszyskm z dwóch kaegor: () budowncwa, kórego wysok w porównanu ze srefą euro udzał w gospodarce jes pokłosem dynamcznego rozwoju sekora budowlanego w mnonej dekadze (co było konsekwencją m.n. nadmernej akcj kredyowej po wprowadzenu euro) oraz (2) pośredncwa fnansowego, kórego pozom jes wcąŝ nŝszy nŝ w srefe euro ogółem. Jednocześne w analzowanym okrese doszło w Hszpan do wyraźnego wzrosu podobeńswa srukur konsumpcj ze srefą euro (Rys. 26). Powodem róŝnc mędzy oboma obszaram jes relaywne wysok udzał wydaków w Hszpan na resauracje hoele. Wraz z sysemaycznym spadkem udzału wydaków na en cel w laach 24-29 (oraz neznacznym wzrosem w 2 r., kóry jednak okazał sę słabszy nŝ wzros w srefe euro) sopeń podobeńswa uległ wyraźnej poprawe. Pommo wcąŝ obserwowanych róŝnc w srukurach gospodarczych, pozom zbeŝnośc cyklcznej mędzy Hszpaną a srefą euro pozosaje wysok w całym okrese analzy. W przypadku wszyskch rozparywanych komponenów (PKB, produkcja przemysłowa, konsumpcja prywana nwesycje) współczynnk korelacj kszałują sę powyŝej,8 w całym okrese analzy. W porównanu z przedsawonym doychczas krajam, pozom konwergencj realnej Włoch ze srefą euro naleŝy ocenć bardzo wysoko. Newelke róŝnce w zakrese srukur gospodarczych (Rys. 24-29) znajdują odzwercedlene w wysokm pozome skorelowana wszyskch analzowanych składowych cyklcznych (warośc współczynnków korelacj powyŝej,9 w przypadku kaŝdej składowej, Rys. 3-33). *** Ocena sopna konwergencj realnej ze srefą euro pańsw, w kórych kryzys ujawnł sę w najwększym sopnu, j. Grecj, Hszpan, Irland, Porugal Włoch, wskazuje na brak jednolego wzorca charakeryzującego wszyske wskazane kraje. Tym samym rezygnacja z nezaleŝnej polyk penęŝnej ne moŝe być rakowana jako bezpośredna, a ym bardzej jedyna, przyczyna kryzysu doykającego pańswa posługujące sę wspólną europejską waluą. Rys. 33. Korelacja komponenów cyklcznych nwesycj dla wybranych pańsw srefy euro Polsk,8,6,4,2 -,2 -,4 -,6 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q Porugala Irlanda Grecja Hszpana
PF Monor konwergencj cyklcznej syczeń 22 Aneks. Komponeny cyklczne poszczególnych mar akywnośc gospodarczej w Polsce srefe euro Rys. 34. Komponen cyklczny PKB Rys. 35. Komponen cyklczny warośc dodanej w przemyśle 4% 3% % % -% -3% -4% % 8% 6% 4% % -4% -6% -8% -% 997Q 998Q 999Q 2Q 2Q 22Q 23Q 24Q 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q srefa euro u. Rys. 36. Komponen cyklczny konsumpcj prywanej % % % -% -% 997Q 998Q 999Q 2Q 2Q 22Q 23Q 24Q 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q 997Q 998Q 999Q 2Q 2Q 22Q 23Q 24Q 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q srefa euro u. Rys. 37. Komponen cyklczny warośc dodanej w usługach 4% 3% % % -% -3% -4% 997Q 998Q 999Q 2Q 2Q 22Q 23Q 24Q 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q srefa euro u. srefa euro u. Rys. 38. Komponen cyklczny nwesycj Rys. 39. Komponen cyklczny eksporu 8% 6% 4% % 5% % % -4% -5% -6% -8% -% -% 997Q 998Q 999Q 2Q 2Q 22Q 23Q 24Q 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q -5% 997Q 998Q 999Q 2Q 2Q 22Q 23Q 24Q 25Q 26Q 27Q 28Q 29Q 2Q 2Q srefa euro u. srefa euro u.