Polskie czasopisma open access i repozytoria stan obecny. Jolanta Stępniak Biblioteka Główna Politechnika Warszawska

Polskie czasopisma open access i repozytoria stan obecny Jolanta Stępniak Biblioteka Główna Politechnika Warszawska

Otwarta nauka Czasopisma Open Access Recenzowane czasopisma naukowe dostępne bez płatnej prenumeraty, finansowane przez autorów publikacji lub sponsorowane Biblioteki cyfrowe sposób na poprawę dostępności zbiorów bibliotek Kopie zbiorów drukowanych, których digitalizacja umożliwia lepsze zachowanie i bezpieczne udostępnianie Dokumenty nowe materiały edukacyjne [wykłady, skrypty, prezentacje], rozprawy doktorskie, Inne publikacje chronione prawem autorskim za zgodą autora i wydawcy Repozytoria instytucjonalne i dziedzinowe piśmiennictwa naukowego prace publikowane i niepublikowane, preprinty prac wydanych w czasopismach i wydawnictwach komercyjnych zamieszczanych przez AUTORA w publicznie dostępnych zasobach instytucji, w kolekcjach dziedzinowych lub na stronach domowych autora "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 2

Polskie czasopisma Open Access na świecie jest ponad 4890 tytułów czasopism recenzowanych OA w Polsce ok. 100? Directory of Open Access Journals DOAJ 76 tytułów (ostatni dodany 7.04.2010) Ulrichs Global Serials Directory 82 tytuły OA ARIANTA (Naukowe i Fachowe Czasopisma Polskie) UŚ 55 tytułów czasopism naukowych / fachowych dostępnych tylko on-line "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 3

Dziedziny Medycyna ok. 25 ograniczenia dostępu: lekarze, studenci, ogół społeczeństwa Nauki przyrodnicze i nauki o ziemi 20 Seria Acta Scientarum Polonorum seria 15 tytułów OA wspierana przez Rektorów Uczelni Przyrodniczych tworzona od 2001 (obecnie aktywne 11) Nauki techniczne ok. 10 Fizyka Chemia ok. 5 "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 4

Wydawcy [1] szkoły wyższe (ok. 30) jednostki PAN (ok. 20) towarzystwa naukowe (10) wydawcy komercyjni (38) Versita 24 Termedia 5 Cornetis 5 ICI Corporate (Index Copernicus) - 4 "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 5

Wydawcy [2] Wspólna platforma udostępniania współwydawane (Versita: Springer, de Gruyter) z różnych dziedzin, z różnych krajów nie tylko OA Dodatkowe opcje Książki, konferencje, Serwisy społecznościowe Program do edycji czasopism MetaPress IC Publisher Pannel "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 6

"Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 7

Opłaty Subwencja MNiSW Wpłaty członkowskie (towarzystwa naukowe) Prenumerata wersji drukowanej Reklamy? Sprzedaż archiwów Opłata autorów (pełna lub częściowa) ok. 10 tytułów powyżej 20 stron opłaty za strony w kolorze za każdą stronę 50 USD całość 350 PLN 300 Euro "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 10

Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej dodane do DOAJ - 7.04.2010 ukazuje się od 1949 roku, ostatni numer drukowany w 2003 6 pkt wg kategorii MNiSW Rejestrowany w Chemical Abstracts, Scopus, Web of Knowledge [IF] brak informacji o opłatach autorów Edycja IndexCopernicus Journal Management System Udostępnia informacje statystyczne o cytowaniach artykułów, liczbie pobrań "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 12

Elementy ograniczające dostępność czasopisma Poziom merytoryczny publikacji (punktacja MNiSW, IF) Czasopisma OA umożliwiają większą cytowalność, uzyskanie tego efektu wymaga wypromowania czasopisma Język publikacji / dziedzina Platforma udostępniania Brak powiązań z bazami bibliograficznoabstraktowymi (polskimi, dziedzinowymi, wielodziedzinowymi) Brak informacji o jego istnieniu! "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 15

Serwisy indeksujące Bazy wielodziedzinowe Thompson Reuters Web of Knowledge Scopus Ebsco Proquest Bazy dziedzinowe Cambridge Scientific Abstracts Chemical Abstracts... Bazy krajowe BazTech, BazHum, AGRO, AGRIS, Polska Bibliografia Lekarska,... "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 16

Acta Palaeontologica Polonica na podstawie Ulrichs Global Service Directory "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 17

Biblioteki cyfrowe Kolekcje tworzone z inicjatywy bibliotek zawierają dokumenty z własnych zbiorów obejmują całości wydawnicze (ciągi czasopism, stare druki, kolekcje ikonograficzne) gromadzą głównie wydawnictwa nie objęte już prawem autorskim, będące własnością biblioteki Dublowanie zbiorów bibliotecznych dla celów ochrony konserwatorskiej i szerszego udostępniania Wieloletnia archiwizacja "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 18

Biblioteki Cyfrowe w Polsce Federacja Bibliotek Cyfrowych równoległe przeszukiwanie ponad 50 kolekcji dostęp do ponad 376 000 dokumentów Europeana, DART Cel: poprawa dostępności zbiorów bibliotecznych [polityka nie dublowania digitalizacji] Przykłady publikowania bieżących czasopism OA Powiązanie z innymi typami zbiorów [również drukowanymi] "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 21

Archiwum piśmiennictwa naukowego REPOZYTORIUM [1] Zapewnienie łatwego dostępu typu open access do publikacji, bez względu na miejsce ich publikowania [wydawca komercyjny] i do prac niepublikowanych Zapewnienie drugiego egzemplarza [kopii autorskiej] dzieła dodatkowa forma archiwizacji Powiązanie z zasobami edukacyjnymi [wykłady, materiały ćwiczeniowe, laboratoria, listy lektur] Promocja bezpośrednia prac autora i instytucji, funkcje informacyjne (bibliografia dorobku) Udział w procesie komunikacja naukowej: Instytucji Dziedziny "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 24

Archiwa piśmiennictwa naukowego [2] Prawo autorskie a repozytoria autor deponuje w repozytorium dzieło, nie tracąc praw autor może zawsze wycofać dzieło autor odpowiada za legalność publikowania dokumentu w repozytorium Właściciel repozytorium nie odpowiada za treść dokumentu opracowuje swoje zasady dostarczania tekstów (np. *.pdf) może określić zasady licencjonowania dostępu, ale podstawą jest wolny dostęp zapewnia wieloletnią archiwizację "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 25

Prawo autorskie a repozytoria Projekt Sherpa - RoMeo (UK) Wersja publikacji w repozytorium Preprint Postrint *.PDF Wykupienie licencji Kategorie wydawców Green - preprint, postprint Blue - status niejasny Yellow - embargo White - zakaz "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 26

Repozytoria w Polsce AMUR repozytorium UAM inauguracja marzec 2010 ECNIS - repozytorium dziedzinowe Instytut Medycyny Pracy (Europejski projekt: Environmental Cancer Risk, Nutrition and Individual Susceptibility Rak Środowiskowy, Dieta i Indywidualna Wrażliwość) Repozytoria wydziałowe Strony domowe autorów Akces do międzynarodowych repozytoriów dziedzinowych Projekt Politechniki Warszawskiej repozytorium rozproszonego na wydziałach z centralnym portalem udostępniania zasobów w Bibliotece Głównej "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 28

Podsumowanie [1] Promocja idei publikowania prac w czasopismach polskich: wśród społeczności szkół wyższych zaproszenie do współpracy dla pracowników nauki z całego świata Współpraca wydawców / pracowników bibliotek /dostawców usług internetowych przy budowie modelu przekształcania czasopism do postaci OA Określenie warunków dla efektywnego wyboru i stosowania: programów redakcyjno-edytorskich czasopism platform / portali udostępniania czasopism OA "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 31

Podsumowanie [2] Polityka wspierania otwartego dostępu przez wydawców polskich czasopism [zgoda na zamieszczanie kopii publikacji w repozytoriach] Upowszechnianie polskich czasopism przez stworzenie warunków ich indeksowania w krajowych i zagranicznych bazach abstraktowych tytuły i abstrakty w języku angielskim, międzynarodowy skład Rady Programowej, system recenzowania przysyłanych artykułów zachowanie ciągłości wydawniczej "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 32

Dziękuję za uwagę Jolanta Stępniak stepniak@bg.pw.edu.pl "Otwarta nauka" 15 kwietnia 2010 33