Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) STANISŁAW MAZUR, JACEK NAWROCKI WYKORZYSTANIE ZWIĄZKÓW NATURALNYCH W OCHRONIE MARCHWI PRZED ALTERNARIOZĄ Z Katedry Ochrony Roślin Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie ABSTRACT. All the tested compounds used in carrot control against Alternaria blight reduced the leaf infestation. In the field conditions the best protective efficacy had standard fungicide Amistar 250 SC, slightly poorer had Biosept 33 SL. However in laboratory conditions the size of necrosis of petioles was the smallest, after the application of Biosept 33 SL. Key words: Daucus carota, carrot, Alternaria blight, control Wstęp Alternarioza naci marchwi należy obecnie do powszechnie występujących chorób tej rośliny. Przypisuje się ją głównie grzybowi Alternaria dauci (Kühn) Groves et Skolko (Gianasi i in. 2000). W doświadczeniach autorów z porażonej naci izolowano jednak inne gatunki tego rodzaju: A. radicina, A. alternata, A. chartarum, które zostały uwzględnione w dalszych badaniach. Szkodliwość choroby zależy głównie od warunków pogodowych w okresie wegetacji oraz od wieku rośliny i odmiany. Można jej zapobiegać poprzez uprawę odmian tolerancyjnych (Mazur i in. 2004) lub stosując w okresie wegetacji ochronę chemiczną (Poissonnier i in. 1995, Nawrocki i Mazur 2005). Nie wszystkie fungicydy zalecane w ochronie przed alternariozą są jednakowo skuteczne, stąd nadal poszukuje się nowych, o zróżnicowanym mechanizmie działania, które mogłyby znaleźć się na liście preparatów, zalecanych zwłaszcza do ochrony marchwi, uprawianej metodą integrowaną. W niniejszych badaniach uwzględniono preparaty powstałe z wykorzystaniem wyciągu z grejpfruta (Biosept 33 SL), czosnku (Bioczos) oraz chitozanu (Biochikol 020 PC). Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 565-569 Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
566 S. Mazur, J. Nawrocki Materiał i metody Badania nad przydatnością Bioczosu (w stężeniu 2%), Biochikolu 020 PC (2%) oraz Bioseptu 33 SL (0,2%) prowadzono w latach 2005-2006 na odmianie Koral w Mydlnikach koło Krakowa. Doświadczenie założono metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach, a wielkość poletek wynosiła 12 m 2. Jako preparat porównawczy zastosowano Amistar 250 SC (250 g azoksystrobiny) w dawce 0,8 dm 3 ha -1. W 2005 roku wykonano cztery, a w 2006 trzy zabiegi ochronne. Ilość cieczy użytkowej wynosiła każdorazowo 2,9 dm 3 dla kombinacji. Ocenę porażenia naci alternariozą przeprowadzono trzykrotnie w okresie wegetacji. Oceniano losowo po 30 liści z każdego poletka (120 z kombinacji) według przyjętej skali, którą opisano we wcześniejszej pracy (Mazur i in. 2004). W warunkach laboratoryjnych przebadano również wpływ testowanych preparatów na porażenie naci grzybami A. radicina, A. alternata i A. chartarum, najczęściej izolowanymi z chorych roślin, za pomocą zmodyfikowanego testu ogonkowego (Grzebelus i in. 2003). Zdrowe pędy naci marchwi o długości 9 cm traktowano roztworami badanych preparatów w tych samych stężeniach, jakie stosowano w doświadczeniu polowym. Tak zabezpieczone ogonki liściowe układano po trzy na szalkach Petriego, wyłożonych wilgotną bibułą i na ich końce nakładano krążki grzybni A. radicina, A. alternata lub A. chartarum o średnicy 0,5 cm, w pięciu powtórzeniach. Kontrolę stanowiły ogonki nie traktowane żadnym preparatem. Miarą skuteczności preparatów była długość nekrozy, którą po siedmiu dniach powodowały poszczególne gatunki grzybów. Wyniki uzyskane w doświadczeniu polowym i laboratoryjnym poddano obliczeniom statystycznym, aby wykazać istotność różnic między poszczególnymi kombinacjami. Istotność różnic między średnimi oceniono na podstawie testu t-duncana. Wyniki i dyskusja Analiza porażenia naci marchwi alternariozą, wykonana na początku sierpnia, w 2005 i w 2006 roku wykazała słabe porażenie, zarówno na roślinach potraktowanych preparatami, jak i w kombinacji kontrolnej. Ponieważ wartości indeksu porażenia nie były statystycznie istotne, nie zamieszczono ich w tabeli. W następnym terminie analizy stwierdzono większe nasilenie choroby, zwłaszcza na roślinach w kombinacji kontrolnej. Indeks porażenia roślin w kombinacji kontrolnej różnił się statystycznie istotnie w porównaniu z kombinacjami, w których stosowano ochronę (tab. 1). Nie stwierdzono statystycznie istotnej różnicy w wielkości indeksu porażenia pomiędzy kombinacjami chronionymi, z wyjątkiem Biochikolu. Jednak wystąpiła pewna tendencja, która znalazła potwierdzenie w drugim roku badań świadcząca o tym, że najsłabiej jest porażana nać opryskana preparatami Amistar 250 SC i Biosept 33 SL. Wartości indeksu porażenia w tych kombinacjach były najmniejsze zarówno w pierwszym, jak i w drugim roku badań (tab. 1). Ocena porażenia naci wykonana w terminie wrześniowym, a więc po zakończeniu ochrony, wykazała przydatność wszystkich preparatów stosowanych do ochrony, gdyż porażenie roślin było słabsze niż w kombinacji kontrolnej (tab. 1). Badania prowadzone w warunkach laboratoryjnych potwierdziły, że najlepszą ochronę przed
Wykorzystanie związków naturalnych w ochronie marchwi przed alternariozą 567 Wpływ badanych preparatów na zdrowotność naci marchwi The effect of tested preparations on health status of carrot leaves Tabela 1 Preparat Preparation Indeks porażenia w 2005 roku Index of infestation in 2005 Termin obserwacji Date of observation Indeks porażenia w 2006 roku Index of infestation in 2006 25. 08 8. 09 18. 08 28. 09 Biochikol 020 PC 46,22 c 59,75 b 8,33 a 49,70 ab Biosept 33 SL 32,87 ab 45,87 ab 7,07 a 49,15 ab Bioczos 33,22 ab 45,35 ab 8,33 a 57,30 bc Amistar 250 SC 28,42 a 41,85 a 7,28 a 46,45 a Kontrola Control 44,00 bc 83,22 c 24,8 b 64,57 c Objaśnienie: średnie w kolumnach oznaczone tą samą literą nie różnią się statystycznie istotnie (5%) według testu t-duncana. Explanation: means in columns followed by the same letter do not differ at 5% level of significance (Duncan s multiple range test). Alternaria radicina, A. alternata i A. chartarum wykazują Biosept 33 SL oraz Amistar 250 SC (tab. 2). Nekroza ogonków liściowych była najmniejsza w kombinacji z Bioseptem i każdym z testowanych gatunków Alternaria. Różnice w porażeniu ogonków liściowych również i w tym przypadku były statystycznie istotne, zwłaszcza w odniesieniu do kontroli (tab. 2). Również wysoką skuteczność uzyskali Orlikowski i in. (2001), Tabela 2 Wpływ badanych preparatów na długość nekrozy ogonków liściowych, powodowanej przez testowane grzyby (cm) The effect of tested preparations on necrosis length of petioles caused by tested fungi (cm) Preparat Preparation Alternaria alternata Alternaria radicina Alternaria chartarum Biochikol 020 PC 2,48 abcd 2,93 bcd 2,75 abcd Biosept 33 SL 0,10 ab 0,16 a 1,43 ab Bioczos 2,76 abcd 2,76 abcd 5,01 d Amistar 250 SC 0,28 ab 1,86 abc 5,05 d Kontrola Control Objaśnienie: patrz tabela 1. Explanation: see Table 1. 4,46 cd 4,41 cd 4,88 d
568 S. Mazur, J. Nawrocki badając wpływ z ekstraktu grejpfruta na różne gatunki Fusarium oraz Patkowska i Pięta (2004), które stosowały ten sam preparat do zaprawiania nasion fasoli w ochronie przed różnymi patogenami odglebowymi. Słabsze działanie Bioczosu i Biochikolu jest prawdopodobnie spowodowane zbyt niskim stężeniem, jakie zastosowano w badaniach, czego dowodem są wcześniejsze doniesienia Ejechi i in. (1997), którzy stwierdzili, że ich skuteczność zwiększa się wraz ze wzrostem stężenia. Wnioski 1. Wszystkie preparaty zastosowane do ochrony naci marchwi zmniejszały jej porażenie alternariozą ale w różnym stopniu. 2. Najmniejsze porażenie naci wystąpiło w kombinacji, gdzie do ochrony stosowano Amistar 250 SC w dawce 0,8 dm 3 ha -1. i Biosept 33 SL w stężeniu 0,2%. 3. Uzyskane wyniki świadczą o tym, że testowane preparaty, oparte na naturalnych substancjach, mogą być włączone do asortymentu fungicydów, zalecanych w ochronie przed alternariozą, zwłaszcza w integrowanej produkcji marchwi. Literatura Ejechi B.O., Ojeata A., Oyeleke S.B. (1997): The effect of extracts of some Nigerian spices biodeterioration of Okro (Abelmoschus Moench) by fungi. J. Phytopathol. 145, 11-12: 469-472. Gianasi L., Fernandes N., Lourenco S. (2000): Utilizacao do sensoriamento remoto para verificar a eficiencia de fugicidas no controle da queima das folhas por alternaria em cenoura. Summa-Phytopathol. 26, 2: 282-286. Grzebelus D., Barański R., Reby E. (2003): Ocena wrażliwości marchwi na porażenie przez alternariozę (Assesment of carrot susceptibility to Alternaria). Folia Hortic. Supl. 1: 44-46. Mazur S., Nawrocki J. (2004): Biologiczna ocena fungicydu Mildex 711 WG w ochronie marchwi przed alternariozą. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 44, 2: 942-944. Mazur S., Nawrocki J., Gawęda M. (2004): Podatność trzech odmian marchwi na porażenie przez alternariozę w warunkach uprawy polowej. Folia Univ. Agric. Stetin. 239, Agric. 95: 249-252. Nawrocki J., Mazur S. (2005): The biological evaluation of Zato 50 WG in protection of carrot against Alternaria blight. Comm. Appl. Biol. Sci., Ghent University 70, 3: 241-245. Orlikowski L. B., Skrzypczak C., Harmaj I. (2001): Biological activity of grapefruit extract in the control of Fusarium oxysporum. J. Plant Prot. Res. 41, 4: 420-426. Patkowska E., Pięta D. (2004): Wstępne badania nad wykorzystaniem biopreparatów i związków organicznych do zaprawiania nasion fasoli wielokwiatowej (Phaseolus coccineus). Folia Univ. Agric. Stetin. 239, Agric. 95: 295-300. Poissonnier J., Reulet P., Guery B., Tison P. (1995): L Alternaria de la carotte. Infos-Paris 112: 42-44.
Wykorzystanie związków naturalnych w ochronie marchwi przed alternariozą 569 THE APPLICATION OF NATURAL COMPOUNDS IN PROTECTION OF CARROT AGAINST ALTERNARIA BLIGHT Summary In the years 2005 and 2006 the influence of protection on infestation of carrot cultivar Koral by Alternaria leaf blight in field and in laboratory conditions was studied. During the studies Bioczos (extract of garlic), Biochokol 020 PC (polymer of chitosol) and Biosept 33 SL (33% extract of grapefruit) were used. As the standard fungicide was Amistar 250 SC (azoxystrobin 250 g dm -3 ). The tested substances during the vegetation period were used three times as spray. The results of health status of carrot leaves analysis showed, that each of the tested compounds used in carrot protection reduced the leaf infestation. The best efficacy in control of Alternaria blight in field conditions showed Amistar 250 SC and Biosept 33 SL. In laboratory conditions slightly better was Biosept 33 SL, which significantly limited the size of necrosis of petioles infected by Alternaria radicina, A. alternata, and A. chartarum.