Ekonomia rozwoju wykład 8 Rola kapitału ludzkiego w rozwoju gospodarczym dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er
Kapitał ludzki Edukacja i zdrowie obywateli są ważnymi celami rozwoju: Zdrowie jest szczególnie istotne dla dobrostanu psychicznego(well-being), Edukacja dla czerpania satysfakcji z życia. Edukacja i zdrowie obywateli przyczyniają się do wzrostu stanowią istotny wskaźnik wyjaśniający rozwój.
Wykształcenie i zdrowie są wzajemnie powiązane Poziom wykształcenia i poziom zdrowia są charakterystyczne dla każdego człowieka. Wyższy kapitał zdrowia wpływa na efektywność inwestycji w wykształcenie, gdyż: Dzieci zdrowe nie opuszczają zajęć, Lepiej uczą się w szkole, Dłuższe życie będące konsekwencją wyższego poziomu zdrowia zwiększa korzyści z wykształcenia, Zdrowi ludzie mogą lepiej wykorzystywać efekty edukacji w cyklu życia. Wyższy kapitał związany z wykształceniem wpływa na efektywność inwestycji w zdrowie, gdyż: Programy prozdrowotne wymagają podstawowej wiedzy, żeby były skuteczne, Szkoła uczy podstawowych zachowań prozdrowotnych, Wykształcenie jest kluczowe dla wyszkolenia personelu medycznego.
Strategie podnoszenia poziomu zdrowia i poziomu wykształcenia Wzrost dochodów często wcale nie prowadzi do wzrostu nakładów na edukację i zdrowie dzieci: Często, nawet pomimo wzrostu liczby konsumowanych kalorii, dokonuje się substytucji zdrowego jedzenia przez tzw. puste kalorie. Podatność na zachorowania nie zmniejsza się wraz ze wzrostem dochodów. Wyższy poziom wykształcenia matek przejawia się wyższym poziomem zdrowia dzieci szczególnie na wczesnych etapach rozwoju (umiejętność czytania i liczenia, podstawy higieny, itp.)
Inwestycje w zdrowie i wykształcenie: Podejście rozwoju kapitału ludzkiego Inwestycje w zdrowie i edukację skutkują wyższym strumieniem dochodów w ciągu dalszego życia Można porównać wartość bieżącą tego strumienia do kosztów związanych z inwestycją Prywatna stopa zwrotu z inwestycji w wykształcenie zwykle jest bardzo wysoka (może przewyższać stopę zwrotu na poziomie społeczeństwa dofinansowanie edukacji)
Profil dochodów w cyklu Ŝycia Wenezuela, 1989
Trade-off dochodów w przypadku kontynuowania edukacji
Stopy zwrotu z inwestycji w edukację
Czynnik utrudniający wzrost kapitału ludzkiego praca dzieci Zjawisko rozpowszechnione w krajach słabo rozwiniętych (dzieci pracują za stawki płacy poniżej płacy minimalnej i często dłużej niż wynosi maksymalny czas pracy). Nie zawsze najlepszym rozwiązaniem jest natychmiastowe zakazanie pracy utrata dochodów i możliwość pogorszenia sytuacji dziecka. Podejście do tego problemu może wykorzystać koncepcję wielu stanów równowagi. Interwencja rządu może być impulsem do przejścia do lepszej równowagi.
Praca dzieci jako zła równowaga (1) Założenia: Gospodarstwo domowe z dostatecznie wysokimi dochodami nie wyśle swojego dziecka do pracy Praca dzieci i dorosłych są traktowane na rynku pracy jako substytuty (uwaga! Substytuty nie oznacza substytucji w proporcji 1:1) Żadne argumenty nie potwierdzają, że praca dzieci jest w pewnych obszarach bardziej efektywna (np. małe palce przy tkaniu dywanu)
Praca dzieci jako zła równowaga (2) Jeśli płaca znajdzie się poniżej wh, dochody w rodzinie przestaną wystarczać. Zasób słabo wyedukowanych, dorosłych pracowników. Krzywa podaży pracy - nieelastyczna. Niewystarczające dochody motywują do posyłania do pracy dzieci. Krzywa podaży odwrotnie nachylona. Zasób słabo wyedukowanych, dorosłych pracowników i dzieci (uwzględniający ich mniejszą produktywność). Krzywa podaży pracy - znów nieelastyczna. E1 i E2 to dwa stany stabilnej równowagi pod warunkiem, że krzywa popytu dostatecznie mało elastyczna.
Luka w wykształceniu męŝczyzn i kobiet w krajach słabo rozwiniętych Dziewczynki otrzymują zdecydowanie słabszą edukację niż chłopcy w większości krajów słabo rozwiniętych Głównie uwarunkowane kulturowo To chłopiec w wielu krajach Azji utrzymuje swoją rodzinę na starość i jest szansa, że przy okazji ślubu jego rodzina otrzyma posag Przekonanie, iż kobiety wykształcone trudniej wydać za mąż Dodatkowo wysiłki podejmowane przez rodziców celem ratowania życia dziewczynek są zdecydowanie mniejsze niż w przypadku chłopców
Domknięcie luki w wykształceniu chłopców i dziewczynek jest istotne, gdyŝ: Stopa zwrotu z edukacji kobiet jest wyższa niż dla mężczyzn w krajach rozwijających się. Poziom wykształcenia kobiet zwiększa ich produktywność, udział w sile roboczej, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby urodzeń oraz poprawie zdrowia jej dzieci. Wykształcone matki mają wpływ mnożnikowy na wiele pokoleń do przodu. Może również przełamać zaklęty krąg słabego wykształcenia i ubóstwa kobiet. Wyższy poziom edukacji kobiet wpływa na lepsze perspektywy dzieci zarówno chłopców jak i dziewczynek.
Edukacja kobiet i męŝczyzn
Tajemnica zaginionych kobiet Amartya Sen ocenia, że na świecie jest ponad 100 milionów mniej kobiet niż być powinno. Nie jest to konsekwencją jedynie poziomu ubóstwa, gdyż w Azji brakuje ich więcej niż w Afryce. Przyczyny braku kobiet Zabójstwa noworodków (dziewczynek), Selektywna aborcja, Gorsza opieka zdrowotna dla dziewczynek.
Relacja kobiet i męŝczyzn w róŝnych regionach świata
Rola systemu kształcenia w procesie rozwoju gospodarczego Kształtowanie systemu edukacji, jako efektu popytu i podaży na usług lepiej wykształceni obywatele będą mogli otrzymać wyższe wynagrodzenie. Popyt na wykształcenie może być zbyt wysoki, gdy występują nieefektywności na rynku pracy związane z polityką i zwyczajami: Firmy stające w obliczu nadmiaru aplikujących wybierają tych z wyższym poziomem wykształcenia, choć nie jest to konieczne na danym stanowisku Polityka płacowa rządu wiąże wynagrodzenie na danym stanowisku z poziomem wykształcenia, a nie z minimalnym poziomem wykształcenia koniecznym na danym stanowisku
Prywatne korzyści i koszty edukacji
Społeczne korzyści i koszty edukacji
Dystrybucja edukacji Kraje, którym udało się z sukcesem osiągnąć wyższe etapy rozwoju gospodarczego charakteryzowały się większą równością dostępu do edukacji Dla bogatych i dla biednych Dla mieszkańców miast i wsi
Edukacyjne krzywe Lorentza w Indiach i Korei Płd.
Edukacyjne współczynniki GINIego a liczba lat nauki
Edukacja, nierówność i ubóstwo Systemy edukacyjne wielu krajów rozwijających się działają w kierunku zwiększania nierówności, a nie ich zmniejszania. Wpływa na to dodatnia korelacja między długością kształcenia a wartością bieżącą dochodów. Dodatkowo korzyści prywatne z kształcenia są mniejsze w grupie biednych niż bogatych, a koszty odwrotnie w rezultacie biedni częściej rezygnują z edukacji Dodatkowo często edukacja na poziomie wyższym jest traktowana prestiżowo i finansowana ze środków publicznych lepiej wyedukowani bogaci korzystają z niej często dzięki podatkom biednych.
Edukacja, migracje, drenaŝ mózgów Pomimo, że wyższy poziom edukacji osiągany jest w krajach słabo rozwiniętych najczęściej dzięki nakładom publicznym, migracje są najczęściej udziałem grupy najlepiej wykształconych. Drenaż mózgów wpływa również na problemy podejmowane przez naukę i ekspertów w krajach słabo rozwiniętych Zamiast rozwiązywać podstawowe problemy na masową skalę, próbują oni zajmować się problemami górnolotnymi, które mogą zwrócić uwagę zagranicy na ich osobę
Kapitał ludzki pomiar dla Polski Wykształcenie, ale również: znajomość technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), umiejętność pozyskiwania i wykorzystywania informacji ze źródeł elektronicznych, szybkie komunikowanie się, znajomość języków obcych, a zwłaszcza języka angielskiego, będącego głównym językiem Internetu i nauki, Świadomość konieczności stałego poszerzania i aktualizowania swojej wiedzy i umiejętności poprzez podejmowanie odpowiednich działań edukacyjnych. Brak subiektywnej oceny stanu zdrowia trudności z interpretacją.
Odsetek osób znających język angielski (czynnie lub biernie), uŝywających wyszukiwarki internetowej w celu znalezienia informacji, uŝywających komputera w pracy lub innym miejscu, uczestniczących w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności w ciągu ostatnich dwóch lat. Znajomość języka angielskiego (czynna lub bierna) 27,9% 27,6% 2009 2007 Używanie wyszukiwarki internetowej (np. Google, Yahoo!) w celu znalezienia informacji 35,5% 43,6% Używanie komputera w pracy, w domu lub w innym miejscu, przynajmniej od czasu do czasu 50,0% 45,5% Uczestnictwo w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności w ciągu ostatnich 2 lat 14,8% 15,8% 0 0,2 0,4 0,6 Źródło: D. Węziak-Białowolska, I.E. Kotowska, Kapitał ludzki [w:] J. Czapiński, T. Panek (red.) Diagnoza Społeczna
RóŜnice w przeciętnych poziomach kapitału ludzkiego w Polsce Źródło: D. Węziak-Białowolska, I.E. Kotowska, Kapitał ludzki [w:] J. Czapiński, T. Panek (red.) Diagnoza Społeczna
ZróŜnicowanie kapitału ludzkiego według grup społeczno-ekonomicznych w Polsce na podstawie Diagnozy Społecznej mężczyźni cechowali się wyższym kapitałem ludzkim niż kobiety; kapitał ludzki malał wraz z wiekiem; tym samym najwyższym poziomem tego zasobu charakteryzowały się osoby w wieku 15-34 lata, zaś najniższym osoby w wieku 45 lat i więcej; kapitał ludzki malał wraz ze zmniejszaniem się wielkości miejscowości zamieszkania, zatem najlepiej wyposażeni w kapitał ludzki byli mieszkańcy największych miast, zaś najsłabiej mieszkańcy wsi; osoby aktywne zawodowo były lepiej wyposażone w kapitał ludzki niż osoby bierne zawodowo; natomiast wśród osób aktywnych zawodowo wyższy kapitał ludzki miały osoby pracujące; studenci, pracownicy sektora publicznego, prywatni przedsiębiorcy oraz pracownicy sektora publicznego to grupy najlepiej wyposażone w kapitał ludzki; natomiast emeryci i renciści, bezrobotni oraz inni bierni zawodowo to grupy wyposażone w ten zasób najsłabiej. Źródło: D. Węziak-Białowolska, I.E. Kotowska, Kapitał ludzki [w:] J. Czapiński, T. Panek (red.) Diagnoza Społeczna
Przeciętny poziom wszystkich umiejętności cywilizacyjnych łącznie, (composite index) w poszczególnych krajach europejskich (Adult Literacy and Life Skills (ALL) Survey) Polacy i Polki z najmłodszych grup wieku są co prawda znacząco lepiej wykształceni pod względem poszczególnych umiejętności niż osoby ze starszych grup wieku, ale w porównaniach międzynarodowych w dalszym ciągu znajdują się na niskich pozycjach w rankingu Jeśli przyjąć, że umiejętności cywilizacyjne są wskaźnikiem kapitału ludzkiego, to poziom tego kapitału w Polsce jest jednym z najniższych w Europie
Następny wykład 13.12.2010 http://www.e-sgh.pl/piotr_bialowolski/er