Organizacja kształcenia praktycznego na studiach I stopnia na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo. mgr Jolanta Kolasińska Cel kształcenia zawodowego na studiach I stopnia. Przygotowanie do samodzielnego pełnienia roli zawodowej czyli uzyskanie zdolności do wykonywania zawodu. Treścią roli zawodowej pielęgniarki, położne jest zbiór wykonywanych funkcji zawodowych oraz oczekiwane zachowania i postawy zgodne z określonymi normami i wzorami zachowań.
Cele główne kształcenia zawodowego Zdobycie wiedzy zawodowej. Praktyczne opanowanie metod, środków i form działalności zawodowej. Rozwiniecie uzdolnień niezbędnych do wykonywania zawodu. Rozwinięcie zainteresowań związanych z zawodem. Kształtowanie społecznie oczekiwanych i akceptowanych postaw. Wdrażanie do ustawicznego doskonalenia zawodowego, przede wszystkim przez samokształcenie. Europejskie Porozumienie w sprawie szkolenia i kształcenia pielęgniarek sporządzone w Strasburgu dnia 25 października 1976 r. wymiar kształcenia zawodowego pielęgniarek tzw. ogólnych 4600 godzin nauki pielęgniarstwa podstawowego. Porozumienie precyzuje, że przynajmniej ½ (2300 godzin) tego czasu powinna być poświęcona na szkolenie praktyczne. Liczba godzin szkolenia teoretycznego nie powinna być zaś mniejsza niż 1/3 całego programu szkolenia.
DYREKTYWA RADY (80/155/EWG) (Kształcenie zawodowe położnych) 2. Kształcenie, określone w ust. 1, obejmuje: albo kurs opieki położniczej w pełnym wymiarze godzin obejmujący co najmniej trzy lata nauki teoretycznej i praktycznej, dostępny dla osób, które ukończyły co najmniej 10 lat kształcenia ogólnego, albo kurs położnictwa w pełnym wymiarze godzin trwający co najmniej 18 miesięcy, dostępny dla osób posiadających dyplom, świadectwo lub inny dokument potwierdzający posiadanie formalnych kwalifikacji pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną, o których mowa w art. 3 dyrektywy 77/452/EWG. Kształcenie praktyczne jest podstawowym elementem kształcenia zawodowego. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 roku w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełnić uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki. wymiar godzin dla studiów I stopnia dla kierunku pielęgniarstwo, położnictwo: 4815 w tym 4605 kształcenia zawodowego: -2300 kształcenie praktyczne -2305 kształcenie teoretyczne
Kształcenie praktyczne na kierunku pielęgniarstwo, położnictwo. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 roku 1100 godzin zajęć praktycznych 1200 godzin praktyk zawodowych Kształcenie praktyczne Zajęcia praktyczne metoda polegająca na wykonywaniu przez studentów- po kierunkiem nauczyciela- zadań o charakterze praktycznym. Pozwala na weryfikację zdobytej wcześniej wiedzy, rozwija umiejętności zawodowe, uczy zastosowania wiedzy i umiejętności w praktyce. Kształcenie umiejętności w toku pracy: rozpoznania stanu podopiecznego, planowania procesu pielęgnowania, realizacji i oceny opieki pielęgniarskiej Praktyki zawodowe: To kolejny etap zawodowego kształcenia praktycznego. To czas, w którym student rozwija, doskonali umiejętności zawodowe, usamodzielnia się. W czasie praktyk zawodowych studenci jako część zespołu uczą się jak planować, zapewniać i oceniać wymaganą pełną opiekę pielęgniarską.
Cele kształcenia praktycznego Taksonomia celów poznawczych (Zródło B. Niemierko 1997) Poziom I. Wiadomości II. Umiejętności Kategoria A. Zapamiętanie wiadomości B. Zrozumienie wiadomości C. Zastosowanie wiadomości w warunkach typowych D. Zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych Czynności studenta Znajomość terminów, faktów i teorii naukowych. Przedstawienie informacji w innej formie niż były zapamiętane, uporządkowanie i streszczenie Praktyczne posługiwanie się wiadomościami według podanych uprzednio wzorów. Formułowanie problemów, dokonywanie analizy i syntezy zjawisk, formułowanie planu działania, tworzenie oryginalnych rozwiązań według kryteriów. Cele kształcenia praktycznego Taksonomia celów praktycznych (Zródło B. Niemierko 1997) Poziom Działania Umiejętności Kategoria A. Naśladowanie działania B. Odtwarzanie działania C. Sprawność działania w stałych warunkach D. Sprawność działania w zmiennych warunkach Czynności studenta Planowe spostrzeganie działań wzorcowych i etapowe wykonywanie własnych działań, kontrola przez porównanie ze wzorcem. Wykonywanie działań praktycznych w całości bez koniecznego jednoczesnego obserwowania wzoru Dokładne wykonywanie wyuczonego działania praktycznego i osiąganie zamierzonego wyniku w sytuacji znanej Automatyzacja działań pozwalająca na najwyższą skuteczność przy niewielkim nakładzie energii i czasu.
Cele kształcenia praktycznego Taksonomia celów motywacyjnych (Zródło B. Niemierko 1997) Poziom I. Działania II. Postawy Kategoria A. Uczestnictwo w działaniu B. Podejmowanie działania C. Nastawienie do działania D. System działania Czynności studenta Świadome i uważne odbieranie określonych bodźców oraz wykonywanie czynności odpowiadających przyjętej roli. Samorzutne rozpoczynanie działania i wewnętrzne zaangażowanie w wykonywanie. Student dostosuje się do sytuacji, ale i organizuje ją. Postępowanie jest jednak mało utrwalone Konsekwentne wykonywanie działania na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej Regulowanie określonego typu działalności za pomocą harmonijnie uporządkowanych zasad. Cele w kształceniu praktycznym- wskazówki. Realizacja celów praktycznych (praktycznej nauki zawodu) powinna być poprzedzona realizacją celów poznawczych (teorii); od teorii do praktyki Harmonogram zajęć całego cyklu kształcenia, każdego przedmiotu powinien umożliwiać realizację zajęć w kolejności: zajęcia teoretyczne, zajęcia praktyczne na końcu praktyki zawodowe. W kształceniu praktycznym dominują cele z dziedziny praktycznej, towarzyszą im cele z dziedziny motywacyjnej oraz nowe cele poznawcze (łączenie torii z praktyką). Cele kształcenia zgodnie z taksonomią od niższych do najwyższych; w ramach praktyk zawodowych cele z najwyższego poziomu umiejętności praktycznych i motywacyjnych (przygotowanie do samodzielności i odpowiedzialności)
Wyniki kształcenia zawodowego w tym praktycznego zależą od: czynników organizacyjnych i motywacyjnych, form i metod kształcenia, środków nauczania i wychowania, którymi posługują się nauczyciele i specjaliści w zawodzie przyjmujące role mentorów i opiekunów, form i metod nauki własnej, (samokształcenia) studentów metod kontroli wyników, Czynniki organizacyjne kształcenia praktycznegonauczyciel, opiekun praktycznej nauki zawodu: DYREKTYWA RADY z dnia 10 października 1989 roku. (89/595/EWG) Zmieniająca dyrektywę 77/452/EWG i uzupełniająca dyrektywę 77/453/EWG Artykuł 1 3.Za naukę, która odbywa się w szpitalach i innych instytucjach służby zdrowia oraz w społeczności są odpowiedzialni nauczyciele, którzy są pielęgniarzami,... Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 kwietnia 2002 r. 3. Ustala się następujące standardy kształcenia w uczelni, w zakresie kadry prowadzącej kształcenie: 2) nauczanie przedmiotów z pielęgniarstwa i położnictwa oraz praktyki prowadzą nauczyciele akademiccy, posiadający prawo wykonywania zawodu pielęgniarki, położnej oraz minimum roczna praktykę zawodowa, zgodną z nauczanym przedmiotem.
Czynniki organizacyjne- nauczyciel, opiekun w kształceniu praktycznym! Zajęcia praktyczne- nauczyciel akademickiposiadający prawo wykonywania zawodu pielęgniarki, położnej oraz minimum roczną praktykę zawodową, zgodną z nauczanym przedmiotem. Praktyka zawodowa- opiekun- pielęgniarka, położna z co najmniej 2-letnią praktyką zawodową. Mistrz w zawodzie: specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa, magister pielęgniarstwa. Za praktyczną naukę odpowiada nauczyciel akademicki: organizuje, nadzoruje, wyposaża opiekuna w umiejętności dydaktyczne. Czynniki organizacyjne- baza kształcenia praktycznego: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 kwietnia 2002 r. 4. Ustala się następujące standardy kształcenia w uczelni, w zakresie bazy dydaktycznej: 3) uczelnia zapewnia odpowiednio do liczby studentów: a) zaplecze do realizacji ćwiczeń praktycznej nauki zawodu i praktyk zawodowych. 4) przy doborze zakładów opieki zdrowotnej i innych podmiotów realizujących praktyczną naukę zawodu uczelnia kieruje się możliwością osiągania zamierzonych celów dydaktycznych i zapewnienia wysokiej jakości kształcenia praktycznego, uwzględniając w szczególności: a) rodzaj i zakres udzielanych świadczeń zdrowotnych, b) liczbę i kwalifikacje kadry pielęgniarskiej, położnych g) organizacje warunków nauczania
Czynniki organizacyjne- baza kształcenia praktycznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 kwietnia 2002 r. 5) praktyczna nauka zawodu i praktyka organizowana poza strukturami uczelni odbywa się na podstawie umowy zawartej pomiędzy uczelnią a podmiotem realizującym zajęcia praktyczne. Czynniki organizacyjne- baza kształcenia praktycznego: Kryteria doboru placówek praktycznej nauki zawodu. Umowa, porozumienie z placówką precyzująca warunki prowadzenia praktycznej nauki zawodu. Baza musi umożliwiać realizację celów kształcenia: - przekrój przypadków, - warunki socjalne, - liczba podopiecznych w stosunku do liczby studentów, - wyposażenie placówki w materiały i środki opieki, Umowa z opiekunem, wynagradzanie za pracę- czynnik motywujący. -stosunek pracowników do procesu kształcenia i kształconych (sprzyjająca atmosfera). - wymagania wobec opiekuna ale i dbałość o jego świadomość roli- doskonalenie dydaktycznych umiejętności opiekunów.
Kształcenie praktyczne- forma kształcenia: Forma kształcenia to organizacja jednostki dydaktycznej. Uchwała Nr 8/II/06 z dnia 23 marca 2006 r. Krajowej Rady Akredytacyjnej Szkolnictwa Medycznego w sprawie określenia szczegółowych zaleceń dotyczących liczebności grup studenckich na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo. Zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe w małych grupach nie przekraczających 4-8 studentów Zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe realizowane w oddziałach intensywnej terapii, neonatologicznych, pediatrycznych, bloku operacyjnym, sali porodowej, POZ i specjalistycznej ambulatoryjnej w grupach 3-4 osób. Kształcenie praktyczne- forma kształcenia: Zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe powinny być realizowane w formie zajęć zblokowanych. 40 godzin odpowiada jednemu tygodniowi zajęć ( 8 godzin lekcyjnych dziennie). Praktyczna nauka zawodu w formie zblokowanych zajęć tygodniowychumożliwia pracę zgodną z modelem procesu pielęgnowania.
Kształcenie praktycznestosowane metody kształcenia: Metoda kształcenia- wypróbowany i systematycznie stosowany sposób postępowania. Metody praktyczne- istotą metod praktycznych jest kształcenie przez działanie: zajęcia praktyczne typu tradycyjnego (stosowanie wiedzy i umiejętności w praktyce) zajęcia praktyczne typu problemowego (zdobycie nowej wiedzy, wyrabianie umiejętności rozwiązywania problemów) ćwiczenia (wielokrotne powtarzanie przez studentów pokazanej uprzednio przez nauczyciela czynności) Metody problemowe aktywizujące: seminarium (dyskusja grupowa poprzedzona samodzielną pracą studentów) Metody podające: Instruktaż ( przekazanie w krótkim czasie nowych informacji) Kształcenie praktyczne- stosowane środki nauczania (dydaktyczne) i wychowania. Środki dydaktyczne ułatwiają i przyspieszają zdobywanie umiejętności i obiektywizują proces kontroli i oceny wyników kształcenia. Słowne np.: arkusz danych o podopiecznym; plan procesu pielęgnowania; procedury pielęgniarskie; standardy postępowania; dzienniczki umiejętności; karty zaliczeń, obrazowe bezpośrednie np.: zmiany chorobowe u pacjenta, określone sytuacje pielęgnacyjne, diagnostyczne lub terapeutyczne; Materiały i środki stosowane w procesie pielęgnowania i leczenia umożliwiające organizowanie sytuacji dydaktycznej. Środki dydaktyczne techniczne ułatwiające kształcenie np.: środki audiowizualne.
Formy i metod nauki własnejsamokształcenie studentów. Samokształcenie- praca własna studenta, powinno przekształcić się w stałą potrzebę życiową stanowiącą podstawę kształcenia ustawicznego. Samokształcenie powinno być w ramach studiów Iº procesem planowym, kierowanym, celowo wywoływanym, kontrolowanym, podlegającym ocenie. c.d. formy i metod nauki własnejsamokształcenie studentów. Formy samokształcenia: -praca indywidualna- polega na wykonaniu przez poszczególnych studentów zadań odrębnych dla każdego z nich przeznaczonych. -praca jednostkowa- polega na wykonaniu przez studentów tych samych zadań -praca zespołowa w małych grupach- polega na wspólnym wykonywaniu zadania prze grupę. Metody: -praca pisemna (eseje, rozprawki, recenzje, prace dyplomowe, prace licencjackie) -poszukiwanie wiedzy- praca z materiałem dydaktycznym (źródło wiedzy- podręcznik, czasopismo), -poszukiwanie pomysłów rozwiązań
Metody kontroli wyników kształcenia Ocena wyników kształcenia- porównanie informacji o stopniu osiągnięcia celów dydaktycznych z przyjętymi kryteriami. Przedmiotem oceny powinny być wszystkie elementy procesu kształcenia decydujące o jego skuteczności: osiągnięcia studenta; praca nauczyciela; program kształcenia; warunki realizacji procesu kształcenia. Kontrola powinna być planowa i prowadzona na wszystkich etapach procesu kształcenia: wstępna, bieżąca, końcowa, dystansowa (odległa), wewnętrzna, zewnętrzna Metody kontroli wyników kształcenia- osiągnięcia studenta (Zródło J. Wasyluk 1986) Sprawdzian ustny- polega na bezpośrednim kontakcie słownym. Celem jest umożliwienie zdającemu wykazania się wiedzą, zrozumieniem, umiejętnością rozwiązywania problemów. Sprawdzian pisemny- polega na napisaniu w jasny i uporządkowany sposób swobodnej i wystarczająco obszernej wypowiedzi. Celem jest sprawdzenie wiadomości, umiejętności logicznego wiązania faktów i zjawisk oraz ich interpretacji, analizy, syntezy, oceny (np.: plan pielęgnowania) Sprawdzian testowy- jest zbiorem zadań będących obszerną próbą programu nauczania identyczna dla wszystkich zdających
c.d. metody kontroli wyników kształcenia- osiągnięcia studenta Sprawdzian praktyczny- polega na wykonywaniu przez zdającego zadań wymagających czynności manualnych i umiejętności działania praktycznego w sytuacji rzeczywistej lub symulowanej (bliskiej rzeczywistości) Formy sprawdzianów praktycznych np. : Przy łóżku chorego, Planowanie procesu pielęgnowania, Wykonywanie zabiegów diagnostycznych, leczniczych, Realizacja planu pielęgnowania, Wypełnianie i prowadzenie dokumentacji medycznej, Co usłyszę- zapomnę Co zobaczę- zapamiętam Co dośwadczę- będę rozumiał. Konfucjusz
Dziękuję za uwagę. mgr Jolanta Kolasińska