RAPORT ZARZĄDZANIE ŁAŃCUCHEM DOSTAW

E RAPORT ZARZĄDZANIE ŁAŃCUCHEM DOSTAW Przygotował: Paweł Morawski Grupa: ZJ

W dzisiejszej sytuacji rynkowej skuteczna sprzedaż wymaga efektywnej logistyki. Obecnie nie wystarcza już dobrze zdefiniowany i agresywnie promowany produkt o najlepszych cechach i atrakcyjnej cenie. Niskie marże, konsolidacja oraz globalizacja rynku stają się poważnym zagrożeniem dla wielu przedsiębiorstw także i na polskim rynku. O przewadze konkurencyjnej coraz częściej decyduje sprawna organizacja dostaw produktów przy najmniejszych kosztach i zapewnieniu odpowiedniego poziomu obsługi klienta. Dlatego coraz więcej firm skłania się do osiągania przewagi konkurencyjnej poprzez wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania. Poszukiwania w zakresie oszczędności kosztów, poprawy jakości i skrócenia czasu procesów tworzących ostatecznie łączną wartość dla klienta doprowadziły do koncentracji działań w ramach Zarządzania Łańcuchem Dostaw. Łańcuch dostaw jest to sieć logistyczna, składająca się z dostawców, fabryk, magazynów, hurtowni, centrów dystrybucji, ujść detalicznych oraz z surowców, produkcji w toku, wyrobów gotowych, które przepływają między nimi. Zarządzanie łańcuchem dostaw to zespół pojęć wykorzystywanych, w celu efektywnego zintegrowania dostawców, producentów, magazynów i sklepów, po to by towar był produkowany i rozprowadzany we właściwej ilości, we właściwe miejsca, by zminimalizować koszty całkowite, zaspokajając potrzeby we właściwym stopniu 1. Zarządzanie łańcuchem dostaw - rozwiązania informatyczne, które służą przedsiębiorstwu do zarządzania sieciowym łańcuchem dostaw. Dzięki nim możliwa jest synchronizacja przepływu materiałów pomiędzy poszczególnymi kooperantami, co wyraźnie ułatwia firmie dostosowanie się do określonego popytu rynkowego. Zajmują się przepływem informacji, produktów i usług. Wewnętrzne SCM obejmuje zagadnienia związane z zaopatrzeniem, produkcją i dystrybucją. Zewnętrzne SCM integruje przedsiębiorstwo z jego dostawcami i klientami 2. Najczęściej formułowanymi celami zarządzania łańcuchami dostaw w ujęciu logistycznym są: minimalizacja całkowitych kosztów przepływu produktów i informacji przy zachowaniu wymaganego przez klientów poziomu jakości obsługi dostaw (tzw. logistyka oszczędności); 1 Elżbieta Hałas, Zarządzanie łańcuchem dostaw w oparciu o standardy EAN UCC, Instytut Logistyki i Magazynowania., www.ean.pl 2 http://pl.wikipedia.org/wiki/zarz%c4%85dzanie_%c5%82a%c5%84cuchem_dostaw

zapewnienie jak najkrótszego czasu realizacji zamówień i możliwie wysokiej niezawodności, częstotliwości i elastyczności dostaw przy założonym poziomie kosztów przepływu (tzw. logistyka wydajności); optymalizacja poziomu zapasów w skali łańcucha dostaw wraz z elastycznym dostosowywaniem się do preferencji w zakresie obsługi dostaw poszczególnych segmentów rynku. Nowoczesny łańcuch dostaw charakteryzuje się 3 : zdolnością szybkiego reagowania, umiejętnością zaspokajania szybko zmieniającego się popytu; elastycznością, umiejętnością dostosowania się do optimum: koszt-poziom obsługi; zdolnością do optymalnego wykorzystania zasobów firmy; umiejętnością wykorzystania wszystkich dostępnych informacji. Rewolucja technologiczna i elektroniczna w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku zmieniła sposób współpracy dostawców i klientów, a także innych ogniw tradycyjnych łańcuchów dostaw. Aby nadążać za dynamicznie rozwijającym się rynkiem firmy w dzisiejszych czasach muszą poszukiwać możliwości budowania przewagi konkurencyjnej poza swoimi organizacjami. Wysiłek indywidualny okazuje się często niedostateczny do pełnego zaspokajania oczekiwań klientów. Aby móc wyjść im naprzeciw firmy zmuszone są do prowadzenia wspólnych działań wraz ze swymi partnerami handlowymi. Badania przeprowadzone przez jedną z czołowych firm doradztwa strategicznego w krajach Europy (z uwzględnieniem Europy Środkowo Wschodniej) wskazują na obniżenie się progu tolerancji klientów na długie czasy dostaw. Jeśli w 2003 roku 52% klientów akceptowało realizację dostaw w czasie od dwóch dni do tygodnia, to w 2008 roku było to tylko 25% zadowolonych klientów. Jeśli w 2003 roku tylko 28% oczekiwało dostawy w czasie 24 godzin, to w 2008 było to 73%. Z postępującego uwrażliwienia klientów na czynnik czasu wynika powodzenie w strategii konkurowania czasem pozwalającej na szybką reakcję we wszystkich obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa. Najwyższą formą rozwoju strategii konkurowania czasem jest jej zastosowanie w zintegrowanym łańcuchu dostaw 4. Przez to pojęcie rozumie się grupę kooperujących ze sobą przedsiębiorstw, tworzących łańcuchy firm. Ich 3 Robert Szewczyk, Od producenta do detalisty - Nowoczesny łańcuch dostaw, Detal Dzisiaj, 16 wrzesień 2008 4 K. Rutkowski, Zintegrowany łańcuch dostaw. Doświadczenia globalne i polskie, SGH Warszawa 1999, s.12

celem jest optymalizacja wartości wartoś ś dodanej w całym łańcuchu ńcuchu ń z korzyś korzyścią ś ą dla wszystkich jego ogniw poprzez efektywne zarządzanie zarzą ą całą ą siecią ą przedsiębiorstw. ębiorstw. ę Rys. 1. Zintegrowany łańcuch dostaw www.ipipan.eu/staff/k.subieta/.../ 20-%20Karwacka.ppt Źródło: www.ipipan.eu/staff/k.subieta/.../lancuch%20dostaw%20 Do procesów związanych zwią ą z zarządzaniem ądzaniem ą zintegrowanym łańcuchem łań ń dostaw należą: żą: przepływy materiałowe, informacyjne oraz pieniężne. żą pienięż ężne. Efektywne zarządzanie zarzą ą łańcuchem ńcuchem dostaw powoduje obniż ń obniżenie żenie kosztów i skrócenie czasu całego cyklu zaopatrzeniowego, iowego, produkcyjnego i dystrybucyjnego5. Rys. 2. Przepływy materiałowe, informacyjne i pieniężne pienięż Źródło: www.ipipan.eu/staff/k.subieta/.../lancuch%20dostaw%20 www.ipipan.eu/staff/k.subieta/.../ %20-%20Karwacka.ppt 5 Aleksandra Laskowska-Rutkowska, Rutkowska, Zarządzanie Zarzą ą czasem w zintegrowanym łańcuchu ńcuchu ń dostaw, Gospodarka Matriałowa i Logistyka, 5/2001

Dzięki wdrożeniu procesów handlu elektronicznego menedżerowie odpowiedzialni za zakupy i zaopatrzenie mogą teraz poświęcić więcej swojego czasu funkcjom strategicznym. Fizyczna lokalizacja biznesu odgrywa coraz mniejszą rolę. Szybkość, elastyczność i innowacyjność stały się równie istotne jak wielkość firmy i jej zasoby. W wyniku zmian technologicznych kontrakty między dostawcami a kupującymi stały się bardziej kompleksowe. Zwiększona potrzeba budowania partnerskich stosunków dotyczy też małych firm, które musiały zaakceptować elektroniczne technologie, gdyż bez nich szanse dłuższego konkurowania i pozostania na rynku byłyby znikome. Technologie internetowe są wykorzystywane do zbierania informacji oraz usprawnienia komunikacji w kontaktach zarówno wewnątrz jak i z zewnętrznymi partnerami. W ciągu ostatnich lat wśród firm można zaobserwować wzrost zainteresowania różnymi rozwiązaniami związanymi z zarządzaniem łańcuchem dostaw (ang. supply chain management SCM). Rozwiązania te służą głównie ścisłej koordynacji działań partnerów biznesowych, co zazwyczaj osiąga się poprzez elektroniczną wymianę danych EDI. Polskie firmy, podobnie jak zagraniczne, wykorzystują w zarządzaniu łańcuchem dostaw systemy renomowanych producentów systemów finansowo-księgowych takich jak np.: BaaN, JDEdwards, Oracle, SAP. Przedsiębiorstwa wykorzystują również systemy klasy ERP do wystawiania i przesyłania zamówień, nowoczesne systemy elektroniczne (narzędzia systemowe oferowane przez różne firmy softwarowe na rynku) oraz systemy kontrolowania kosztów działalności firmy (narzędzia RFI/RFQ) 6. Systematycznie maleje w Polsce liczba firm składających zamówienia na papierze. Rozwiązania SCM wykorzystuje się przede wszystkim w fazie projektowania produktu, wyboru źródeł zaopatrzenia, przewidywania popytu na wyroby, oraz sterowania ich dystrybucją. Zawierają bowiem specjalistyczne narzędzia, które umożliwiają nadzór nad poszczególnymi działaniami logistycznymi firmy. Na zarządzanie łańcuchem dostaw składa się pięć podstawowych elementów 7 : 1. planowanie, czyli strategiczny komponent SCM. Firmom potrzebna jest strategia zarządzania wszelkimi zasobami niezbędnymi do zaspokojenia popytu na towary bądź usługi. Spora część procesu planowania dotyczy opracowania zestawu miar 6 Grzegorz Gola, Rynek rozwiązań SCM (Zarządzanie Łańcuchem Dostaw) w Polsce, IFS Poland Sp. Z o.o., www.logistyka.ht.pl 7 Christopher Koch, Zarządzanie łańcuchem dostaw - jak to ugryźć? CEO, 2 listopad 2002 r.

służących do monitorowania łańcucha dostaw pod kątem jego efektywności i niskich kosztów, a także wysokiej jakości i wartości dostarczanej klientom; 2. źródło, czyli dostawcy towarów i usług potrzebnych do wytworzenia własnych produktów lub świadczenia własnych usług. Należy opracować zbiór procesów dotyczących ustalania cen, dostaw i płatności oraz miar służących do monitorowania i usprawniania stosunków z dostawcami; 3. wytworzenie, czyli etap produkcji, a w nim rozplanowanie czynności niezbędnych do produkcji, sprawdzenia, pakowania i przygotowania do wysyłki. Na tym etapie łańcucha dostaw pojawia się najwięcej cyferek: dokonuje się tu pomiarów jakości, wielkości produkcji i wydajności pracowników; 4. dostawa, czyli etap określany przez wielu jako "logistyka". Obejmuje koordynację przyjmowania zamówień od klientów, rozwój sieci magazynowej, wybór przewoźników dostarczających towary klientom i opracowanie systemu fakturowania; 5. zwroty, czyli etap radzenia sobie z ewentualnymi problemami w łańcuchu dostaw. Należy stworzyć sieć punktów przyjmowania wadliwych produktów oraz nadmiaru produktów od klientów, oferującą również wsparcie klientom mającym problemy z dostarczonymi towarami. Warunki powodzenia zarządzania łańcuchem dostaw Warunkiem podstawowym realizacji koncepcji zarządzania łańcuchem dostaw jest nawiązanie partnerskich związków ze swoimi kontrahentami i odbiorcami oraz wypracowania zasad i procedur umożliwiających skoordynowane zarządzanie. Wiąże się to między innymi z: koniecznością udostępnianie danych o popycie, prognoz sprzedaży, harmonogramów produkcji, planów zamówień i innych; ustaleniem i przestrzeganiem zasad wspólnego planowania i realizacji przyjętej strategii; ustalenia centralnego koordynatora przepływu przy zachowaniu statusu partnera wszystkich pozostałych przedsiębiorstw.

Współczesne trendy w logistyce europejskiej wyróżniają wyraźnie dwie strony w łańcuchu dostaw: stronę popytową i stronę podażową 8. Obie strony wymagają integracji w ramach łańcucha i wspólnie zaplanowanych i realizowanych działań. Integracja strony podażowej koncentruje się na efektywnym przepływie produktów przez sieć dystrybucji, natomiast integracja strony popytowej skupia się na stymulowaniu popytu konsumentów poprzez optymalizowanie efektywności takich działań jak m.in. zarządzanie kategorią, marketing, rozwój produktów. Efektywne zarządzanie łańcuchem dostaw polega na synchronizacji funkcjonowania obu stron podażowej i popytowej. Istotę synchronizacji zarządzania strumieniem podaży z zarządzaniem strumieniem popytu zaprezentowano na rysunku 3. Rys. 3. Synchronizacja zarządzania strumieniem popytu z zarządzaniem strumieniem podaży Źródło:http://www.wiedzainfo.pl/wyklady/656/geneza_istota_i_cele_wspolczesnego_zarzadzania_la ncuchami_dostaw_1.html 8 D. Kempny, Ewolucja koncepcji logistycznego łańcucha dostaw na tle zmian orientacji strategicznej przedsiębiorstwa, w Logistyka przedsiębiorstw w warunkach przemian, Akademia Ekonomiczna Wrocław 2002, s.104-114

Kreowanie właściwych relacji między ogniwami łańcucha przez kształtowanie i zaspokajanie zgłaszanego przez klientów popytu wymaga od dostawców poznania i zrozumienia 9 : potrzeb i celów, do jakich wykorzystywane są dostarczane produkty; stosowanych przez klientów procedur kształtowania i kontroli kupowanych zapasów; technologii produkcji lub technik sprzedaży determinujących wielkość i częstotliwość zakupów; uwarunkowań, procedur i standardów obowiązujących przy podejmowaniu decyzji o zakupach; sposobów oceny podjętych decyzji o zakupach. Integracja łańcucha dostaw Proces integracji łańcucha dostaw najlepiej rozpocząć od strony podażowej. Takie podejście prowadzi do uporządkowania już stosowanych procedur i wstępnej rewizji funkcjonujących modeli biznesowych. Warunkiem sukcesu w integracji strony podażowej jest możliwość automatycznego monitorowania przepływu towarów i pełnego dostępu do danych o towarach, ich ruchu oraz popycie na nie. Spełnienie tego warunku jest możliwe tylko wtedy, gdy: wszyscy uczestnicy łańcucha w ten sam sposób oznaczają i identyfikują towary; możliwa jest automatyczna rejestracja ruchu towarów i gromadzenie informacji o nich; uczestnicy systemu wymieniają między sobą dane w formie elektronicznych komunikatów, które mogą być automatycznie przetwarzane przez ich systemy informatyczne. Jedną z głównych przyczyn integracji łańcucha dostaw jest świadomość tego, że sprawny system logistyki jest kluczowym warunkiem właściwego reagowania na zmieniającą się sytuację na rynku. Przemieszczanie towarów pomiędzy uczestnikami zintegrowanego łańcucha dostaw stało się istotnym elementem przewijającym się przez cały łańcuch. Tę rolę najczęściej spełniają przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjne. 9 J. Witkowski, Zarządzanie łańcuchem dostaw. Koncepcje, procedury, doświadczenia, PWE, Warszawa 2003

Tworzą one wartość dodaną produktu poprzez umieszczanie go coraz bliżej ostatecznego odbiorcy. Korzyści ze stosowania strategii zarządzania łańcuchem dostaw Najważniejszą korzyścią osiąganą w łańcuchu dostaw jest znaczące obniżenie poziomu zapasów zarówno u dostawcy jak i klienta. W tradycyjnym podejściu dostawy realizowane są dużymi partiami, co uzasadnia się tzw. ekonomicznymi wielkościami partii, dodatkowo dostawcy stosują upusty uzależnione od wielkości pojedynczej dostawy co jeszcze zwiększa wielkość zamówień. Powoduje to duże zapasy zarówno u dostawcy jak i klienta. Dodatkowo skutkuje to nierównomiernym obciążeniem zasobów produkcyjnych u dostawcy, a u klienta większymi problemami z zarządzaniem cash flow. W łańcuchu dostaw należy dążyć do modelu JIT (just-in-time), czyli zsynchronizowania planów produkcyjnych oraz częstych i stosunkowo małych dostaw. Powoduje to wiele pozytywnych efektów, czyli zmniejszenie poziomu zapasów, bardziej równomierne obciążenie mocy produkcyjnych, zmniejszenie zapotrzebowania na zasoby mniejsze magazyny, mniejsze potrzeby na personel. Zmniejszone zapotrzebowanie na zasoby trzeba jednak zrównoważyć zwiększonym zapotrzebowaniem na informację czyli przede wszystkim konieczna jest wymiana planów produkcyjnych tak aby możliwa była ich koordynacja, precyzyjna informacja o dostawach (zamówienia), a także o fakturach. Stąd prowadzi to do potrzeby użycia elektronicznej wymiany danych pomiędzy partnerami łańcucha dostaw. Wtedy kolejną osiąganą korzyścią jest zwiększenie dokładności przekazywanej informacji oraz znaczące zmniejszenie nakładu pracy na wprowadzanie i przetwarzanie danych plan produkcji u klienta staje się po przetworzeniu przez ten sam program harmonogramem dostaw dla dostawcy, ten również dzięki programowi komputerowemu tworzy podobne harmonogramy dla swoich dostawców. Dzięki temu cały łańcuch dostaw pracuje w sposób zsynchronizowany i w sposób optymalny realizuje potrzeby rynku. Do korzyści, które przynoszą systemy SCM, można zaliczyć 10 : integrację wewnętrznych i zewnętrznych procesów biznesowych firmy przy użyciu Internetu, 10 M. Ciesielski, Instrumenty zarządzania logistycznego, praca zbiorowa, PWE, 2006

integrację z rynkami elektronicznymi, ułatwienie globalnego planowania poziomu popytu na określone wyroby, możliwość dokonywania bieżących symulacji rynkowych, umożliwiających błyskawiczną reakcję na pojawiające się zapotrzebowania ze strony klientów, możliwość optymalizacji źródeł dostaw, jednoczesne planowanie specjalistycznych potrzeb materiałowych i określanie zdolności produkcyjnych, zapewnienie przejrzystości wzajemnych współzależności pomiędzy poszczególnymi ogniwami łańcucha dostaw, tworzenie zbiorczych planów związanych z zaopatrzeniem, magazynowaniem, produkcją oraz transportem wytwarzanych dóbr, definiowanie wszystkich ograniczeń istniejących sieci dostaw. Bariery w rozpowszechnieniu strategii zarządzania łańcuchem dostaw Barierą w upowszechnieniu rozwiązań zarządzania łańcuchem dostaw w Polsce jest stosunkowo słabe rozpowszechnienie systemów klasy ERP (Enterprise Resource Planning zarządzanie zasobami w przedsiębiorstwie), czyli bariery technologiczne z jednej strony oraz z drugiej strony bariery kulturowe związane z podejściem do zarządzania firmą. Aby można mówić o łańcuchu dostaw konieczna jest bardzo ścisła współpraca i oparte na zaufaniu długofalowe relacje wiążące partnerów biznesowych. Elementem SCM jest pełna wymiana planów produkcyjnych, ścisła współpraca na etapie projektowania i wprowadzania nowych produktów na rynek, pełna współpraca w zakresie programów zapewnienia jakości. Technicznym środkiem realizacji tej integracji jest elektroniczna wymiana danych (EDI). Kolejną barierą mogą być zróżnicowane standardy EDI. Każdy komunikat EDI może mieć kilka wersji, ważna jest również interpretacja znaczenia poszczególnych danych przez partnerów. Przesyłanie komunikatów w sieci EDI nie jest kosztowne jednak początkowe inwestycje, aby ujednolicić system również mogą być barierą dla mniejszych przedsiębiorstw. W ostatnich latach rozwijają się dynamicznie aplikacje tzw web-edi oraz oparte na języku XML 11. 11 Elżbieta Hałas, Zarządzanie łańcuchem dostaw w oparciu o standardy EAN UCC, Instytut Logistyki i Magazynowania., www.ean.pl