Albo żyto hybrydowe z systemem POLLENPLUS - albo żadne inne!

Żyto hybrydowe Wysoką mrozoodporność mamy w standardzie Albo żyto hybrydowe z systemem POLLENPLUS - albo żadne inne! www.kws.pl

Szanowni Państwo, Cieszymy się z nadchodzącego kolejnego sezonu współpracy! Jak co roku, przedstawiamy w niniejszym katalogu portfolio odmianowe oraz najlepszą wiedzę i zalecenia agrotechniczne do pomyślnej uprawy żyta hybrydowego KWS. W 2014 r. oddajemy do Państwa dyspozycji sprawdzoną w uprawie i ugruntowaną na polskim rynku paletę odmian: Brasetto, Palazzo, Visello, Guttino i Gonello. Ponadto w sprzedaży w bieżącym sezonie po raz pierwszy pojawi się nowa odmiana KWS Bono. KWS Bono stanowi połączenie wysokiego plonu, dobrej zdrowotności i doskonałej odporności na niedobory wody, stąd też świetnie sprawdzi się w uprawie na najlżejszych stanowiskach przeznaczonych pod uprawę żyta hybrydowego. Standardowo KWS Bono, tak jak wszystkie pozostałe odmiany, posiada system POLLENPLUS, który ogranicza występowanie sporyszu. Jesteśmy przekonani, że nasze rekomendacje ułatwią Państwu wybór optymalnej odmiany żyta do uprawy, co będzie podstawą sukcesu ekonomicznego w gospodarstwie! Agnieszka Sąsiadek Dyrektor Zarządzający KWS Zboża SPIS TREŚCI Strona Chciałbyś obniżyć koszty produkcji żyta ozimego?...5 Jaki gatunek zboża siać na glebach średnich i lekkich?...6 Chciałbyś poprawić ekonomikę tuczu trzody chlewnej z żytem hybrydowym KWS?...8 Pasza w żywieniu krów mlecznych może być tańsza...13 Wykorzystanie żyta hybrydowego w opasie bydła rzeźnego...16 Żyto w żywieniu zwierząt według oficjalnych rekomendacji w Niemczech, Danii i Polsce...19 Ochrona przed sporyszem rozpoczyna się od wyboru odmiany...21 Odmiany z systemem POLLENPLUS - bezpieczny i rozsądny wybór...24 Różnice pomiędzy odmianami z systemem POLLENPLUS a Turbomieszańcowymi...25 Sprawdź wysokość plonowania odmian żyta w oficjalnych badaniach...28 KWS BONO Nowość...32 BRASETTO...34 PALAZZO...36 GONELLO...38 VISELLO...40 GUTTINO...42 2 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 3

Ogólne wskazówki uprawowe do prowadzenia łanu żyta...44 Chciałbyś zbierać wyższe plony żyta? Zapoznaj się z naszymi wskazówkami uprawowymi...46 Żyto hybrydowe ma niewygórowane wymagania glebowe...46 Podstawowa zasada: staramy się nie opóźniać terminu siewu żyta...46 Głębokość siewu - żyto siejemy płytko...49 Chwasty w życie zwalczamy jesienią...50 Regulatory wzrostu (retardanty): Żyto musi stać do zbioru...52 Fungicydy - nie traktuj żyta po macoszemu...56 Nawożenie azotowe: żyto pierwsze w kolejce po azot na wiosnę...61 Nawożenie podstawowe i mikroelementy... 63 Insektycydy... 64 Siejemy tylko oryginalny materiał siewny żyta hybrydowego wyprodukowany przez KWS... 64 Chciałbyś obniżyć koszty produkcji żyta ozimego? Producent rolny często zadaje sobie pytanie: Jaką odmianę żyta wybrać do siewu: populacyjną czy hybrydową? Analizując wyniki doświadczeń, przeprowadzonych przez niezależne instytucje, które badają odmiany roślin rolniczych pod względem ich wartości gospodarczej, takie jak COBORU w Polsce lub BSA w Niemczech, odpowiedź nasuwa się sama - lepiej wybrać odmianę hybrydową. W ostatnich dziesięciu latach (2000-2009) postęp hodowlany w Polsce w zakresie plonu, obliczony w oparciu o ofi cjalne odmiany wzorcowe w odmianach populacyjnych był na poziomie 6 kg/ha/rok, więc bardzo niewielkim, natomiast w odmianach hybrydowych na poziomie 96 kg/ha/rok, czyli 16 razy większym. Wnikliwie przeglądając wyniki plonowania odmian w badaniach PDOiR, które są doświadczeniami ścisłymi realizowanymi na terytorium całego kraju, można stwierdzić, że odmiany żyta hybrydowego w porównaniu do odmian populacyjnych plonują średnio od 15 do 21% wyżej i to zarówno na poziomie a 1 (bez ochrony fungicydowej) jak i a 2 (z ochroną fungicydową, retardantami oraz wyższym nawożeniem azotowym). Podobne rezultaty badań również otrzymali pracownicy naukowi Uniwersytetu Warmińsko - Mazurskiego w Olsztynie potwierdzając, że żyto mieszańcowe, bez względu na kompleks glebowy, gwarantuje wyższy o 13-25% poziom plonowania niż odmiany populacyjne. Należy zaznaczyć, że kilkunastoprocentowa przewaga w plonowaniu odmian hybrydowych nad populacyjnymi przy stosowaniu identycznej technologii prowadzenia łanu jest faktem powtarzalnym w latach i obserwowanym również w badaniach PDOiR od momentu zarejestrowania pierwszej odmiany żyta hybrydowego w Polsce (rok 1994, odmiana Marder). Wiele gospodarstw rolnych dostrzegło we własnych warunkach gospodarowania korzyści płynące z uprawy odmian żyta hybrydowego KWS i swój wybór świadomie powtarza przy planowaniu uprawy żyta, ze względu na wyższy potencjał plonowania i co za tym idzie lepszą ekonomikę uprawy. Każde przedsięwzięcie produkcyjne w gospodarstwie jest związane z wykonaniem niezbędnych prac oraz poniesieniem określonych kosztów. W przypadku produkcji roślinnej między innymi trzeba obligatoryjnie wykonać uprawę gleby, przygotować łoże siewne, zakupić materiał siewny, nawozy, preparaty do ochrony pestycydowej łanu oraz dokonać zbioru kombajnem. Można postawić pytanie: jaka jest więc różnica między uprawą gleby pod zasiew żyta populacyjnego i hybrydowego? Lub jaka różnica kosztów jest w wykonaniu zabiegu ochrony herbicydowej? Każdy rolnik po chwili zastanowienia odpowie jednogłośnie - żadna, ponieważ pole musi być jednakowo przygotowane, jednakowo opryskane, więc wszystkie wyżej wymienione prace zarówno na plantacji żyta populacyjnego jak i hybrydowego będą miały jednakowe koszty. Biorąc jednak pod uwagę możliwość zebrania o 20% większego plonu, powyższa inwestycja będzie jak najbardziej słuszna i zwróci się z nadwyżką już w żniwa w postaci większych plonów ziarna z hektara. Chcąc bardziej efektywnie wykorzystać środki produkcji rolnej stosowane w uprawie żyta ozimego najlepszym wyborem jest używanie do siewu odmian o najwyższym potencjale plonowania, a takim właśnie są odmiany żyta hybrydowego KWS z sytemem POLLENPLUS. 4 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 5

Jaki gatunek zboża siać na glebach średnich i lekkich? Gleby lekkie i bardzo lekkie stanowią ponad 60 % całości gleb uprawnych w Polsce. Na tych glebach dostępność wody jest głównym czynnikiem limitującym uzyskiwane plony. Gdy dołożymy do tego niską zawartość próchnicy, małą zdolność do magazynowania wody i składników pokarmowych oraz skłonność do zakwaszania, można wywnioskować, że powyższe gleby charakteryzują się niską produktywnością i ograniczają mocno dobór gatunków, które możemy na nich uprawiać z zyskiem. Na takich stanowiskach uprawowych uzyskanie wysokich plonów gatunków o większych wymaganiach możliwe jest tylko w latach przy sprzyjającym rozkładzie opadów atmosferycznych i przy wysokich nakładach fi nansowych ponoszonych na agrotechnikę. Plony żyta hybrydowego w łanach produkcyjnych na powyższych glebach przy prawidłowej agrotechnice zawierają się najczęściej w przedziale 50-70 dt/ha, natomiast pszenicy 35-45 dt/ha, przy czym ze względu na większe wymagania wodne i pokarmowe tego gatunku są bardzo trudne do osiągnięcia. Uprawa pszenicy w powyższych warunkach glebowych jest obarczona wysokim ryzykiem ekonomicznym. Często poziom osiąganych plonów nie pozwala w pełni pokryć kosztów poniesionych na jej uprawę, szczególnie w latach, w których w trakcie wegetacji, występują częste niedobory wody. Skutki tego zjawiska są oczywiście silniejsze, jeżeli posuchy przypadają na krytyczne fazy rozwoju roślin - strzelanie w źdźbło, kłoszenie, dojrzewanie. Innym ważnym zagadnieniem w uprawie pszenicy na słabych stanowiskach glebowych jest jakość zebranego plonu, który zwykle nie spełnia parametrów stawianych przez podmioty skupowe. Należy pamiętać również o tym, że koszty uprawy pszenicy ozimej w porównaniu do kosztów uprawy żyta hybrydowego w tych warunkach glebowych są dużo wyższe. Pozostaje, więc pytanie: Co uprawiać z zyskiem na takich glebach? Częstym błędem popełnianym przez praktykę rolniczą jest decyzja o uprawie na glebach lekkich gatunków mających większe wymagania glebowe np. pszenicy, tylko z powodu aktualnie wyższej ceny rynkowej. Oczywiście taka uprawa zakończy się sukcesem tylko wtedy, jeżeli w okresie wegetacji będziemy mieli do dyspozycji dostateczną ilość wody z opadów w krytycznych okresach zapotrzebowania rośliny na ten czynnik. Przebiegu opadów w następnym okresie wegetacji ani cen płodów rolnych nikt nie jest w stanie przewidzieć, a prognozy cenowe skupu zbóż, jak pokazują dane historyczne rzadko odnajdują potwierdzenie w rzeczywistości. Pośrednim wyjściem w takiej sytuacji może być uprawa pszenżyta. Ziarno pszenżyta użytkuje się głównie w kierunku paszowym, natomiast żyto jest wykorzystywane z powodzeniem w piekarnictwie, jak i w żywieniu zwierząt. Zbywalność pszenżyta jest więc uzależniona od bliskości zakładów paszowych, aktualnego poziomu produkcji zwierzęcej w kraju oraz pośrednio związana z jakością ziarna pszenicy zbieranej w danym roku. Pola produkcyjne pszenżyta obarczone są również dużym ryzykiem porośnięcia ziarna w kłosach, ponieważ gatunek ten w porównaniu do pozostałych zbóż jest najbardziej podatny na to zjawisko. W trakcie przekropnych żniw zbierane ziarno może nie posiadać zadowalającej jakości paszowej, co z pewnością przełoży się na cenę sprzedaży wyprodukowanego surowca. Dodatkowo pszenżyto w porównaniu do żyta hybrydowego jest bardziej podatne na wymarzanie, co dobitnie pokazał przebieg wegetacji w sezonie 2011/2012. Żyto hybrydowe uprawiane na glebach lekkich i średnich w porównaniu do pszenicy jak i pszenżyta odznacza się wyższym i stabilniejszym plonowaniem. Jest to oczywiście spowodowane lepszą adaptacją żyta do wzrostu i rozwoju w słabszych warunkach glebowo-klimatycznych. Żyto ma niski współczynnik transpiracji (350 litrów wody do wyprodukowania 1 kg suchej masy), dzięki czemu bardzo oszczędnie gospodaruje wodą. Współczynnik transpiracji dla pszenicy zawiera się w przedziale 450-500 litrów wody (czyli pszenica w porównaniu do żyta potrzebuje o 28-43% wody więcej na wyprodukowanie 1 kg s.m.). Dodatkowo pszenica nie posiada specyfi cznych cech morfologicznych ani anatomicznych, które uodporniałyby ją na suszę. Wczesne strzelanie w źdźbło oraz kłoszenie żyta w stosunku do pszenicy i pszenżyta czyni je bardziej tolerancyjnym na późnowiosenne posuchy. Jedynie ekstremalne niedobory wody w fazie zawiązywania ziarna i dojrzałości mlecznej mogą mocno obniżyć plon tej rośliny. Żyto hybrydowe z powyższych względów jest gatunkiem doskonale nadającym się do uprawy w warunkach gleb lekkich i średnich, co potwierdzone zostało w trzyletnim doświadczeniu ścisłym prowadzonym w latach 2007-2009 przez KWS Lochow Polska we współpracy z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu. Autorami doświadczenia byli dr inż. Paweł Dopierała i prof. dr hab. Leszek Kordas. Obiektami badań były odmiany wzorcowe COBORU: pszenicy ozimej - Tonacja, pszenżyta ozimego - Moderato oraz żyta populacyjnego - Dańkowskie Diament i hybrydowego - Balistic. Doświadczenie przeprowadzono na glebach średnich (klasa IVa- IVb) w trzech punktach doświadczalnych w różnych rejonach Polski. Dla wszystkich badanych odmian zastosowano jednakowy poziom agrotechniki: nawożenie azotowe 100-140 kg/ha, dwukrotna ochrona fungicydowa, skracanie źdźbła, herbicydy. Rysunek 1. Plonowanie gatunków w latach 2007-2009. Źródło danych: Doświadczenie KWS Lochow Polska i Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu 2007-2009. Porównując średnie plony ziarna (rys. nr 1) uzyskane w trzyletnim doświadczeniu ścisłym (2007-2009), które zostało przeprowadzone w różnych rejonach Polski można stwierdzić, że żyto hybrydowe reprezentowane przez odmianę Balistic plonowało średnio najlepiej we wszystkich latach prowadzonego doświadczenia, przewyższając pod tym względem pszenżyto Moderato. Żyto populacyjne Dańkowskie Diament plonowało niżej od żyta mieszańcowego oraz pszenżyta, natomiast pszenica ozima Tonacja charakteryzowała się najniższym średnim plonem wśród analizowanych gatunków. Uzyskane wyniki w tym doświadczeniu są zbieżne z wynikami podobnych eksperymentów przeprowadzonych w Niemczech i potwierdzają teorię, że uprawa pszenicy w warunkach gleb lekkich i ciągle zmniejszającej się ilości opadów, spowodowanej zmianami klimatycznymi jest mniej produktywna i przegrywa konkurencję z innymi gatunkami zbóż. Na rynku nasiennym oferowane są także syntetyczne odmiany żyta, lecz nie stanowią one poważnej alternatywy dla odmian hybrydowych, ponieważ ich potencjał plonowania 6 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 7

nie odbiega w chwili obecnej od odmian populacyjnych, a przy tym posiadają szereg istotnych wad, takich jak np. szczerbatość kłosa, której potencjalną konsekwencją jest porażenie sporyszem. Firma KWS Lochow aby zminimalizować problem sporyszu podjęła intensywne działania naukowe i hodowlane, które doprowadziły do opracowania nowej, unikalnej technologii POLLENPLUS. Dzięki systemowi POLLENPLUS nasze najnowsze wysokoplenne odmiany mogą wytwarzać bardzo duże ilości pyłku, co powoduje, że są znacznie odporniejsze na porażenie sporyszem. Według zarówno polskich, jak i niemieckich badań odmianowych najnowsze, wyposażone w system POLLENPLUS odmiany fi rmy KWS Lochow nie odbiegają odpornością na sporysz od odmian populacyjnych i zdecydowanie przewyższają pod względem tej cechy odmiany hybrydowe i syntetyczne konkurencji. Dyrektor Hodowli Roślin KWS Lochow Polska dr inż. Paweł Dopierała Kierownik Marketingu Product Manager Żyto Hybrydowe Bartosz Rudzki Tabela 1. Zawartość substancji antyżywieniowych w ziarnach zbóż wg analizy wykonanej dla potrzeb doświadczenia. Ziarno Alkilorezorcynole Pentozany Inhibitory (mg/kg) rozpuszcz. (%) trypsyny (TUI/g) Pszenica 522,70 1,035 0,279 Pszenżyto 505,85 1,916 1,403 Jęczmień 292,84 0,888 0,40 Żyto Visello 400,92 1,920 1,636 Żródło danych: Pracownia Chemii Zbóż Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, prof. dr hab. Ewa Makarska, 2010 r. Drugim etapem doświadczenia było przeprowadzenie trójfazowego tuczu świń, który odbył się w dwóch terminach. W eksperymencie dokładnie przebadano 150 sztuk świń linii hybrydowej PIC. Trzy grupy kontrolne żywione były typową mieszanką pełnoporcjową w której podstawowym surowcem było ziarno jęczmienia. W grupach doświadczalnych część jęczmienia zastąpiono żytem hybrydowym Visello w ilości: starter 10%, grower 25%, finiszer 50%. Zwierzęta wszystkich grup osiągnęły bardzo dobre wskaźniki użytkowości tucznej, z tym że w grupach żytnich istotnie lepsze było spożycie paszy oraz przyrosty dzienne, zaś w grupie kontrolnej lepsze okazało się zużycie paszy na kg przyrostu masy ciała (rys. nr 2). Chciałbyś poprawić ekonomikę tuczu trzody chlewnej z żytem hybrydowym KWS? KWS w ramach projektu Rye Belt we współpracy z naukowcami Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie oraz fi rmy Blattin Polska przeprowadziło badania terenowe, które miały na celu sprawdzenie efektywności tuczu świń mieszankami paszowymi z dużym udziałem żyta hybrydowego Visello. Opiekunem merytorycznym tego doświadczenia jest dr inż. Tomasz Schwarz, pracownik naukowy Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Pierwszym etapem doświadczenia było przeprowadzenie analizy chemicznej żyta w celu określania poziomu związków antyżywieniowych w ziarnie żyta (alkilorezorcynole, pentozany rozpuszczalne oraz inhibitory trypsyny). Powyższa analiza wykazała (tab. nr 1), iż żyto hybrydowe Visello charakteryzuje się bardzo niską zawartością alkilorezorcynoli. Określony poziom zawartości tych substancji w życie był niższy niż w pszenicy i pszenżycie oraz niewiele większy od jęczmienia. Aktywność antytrypsynowa żyta Visello okazała się wysoka i jest wyższa niż w pszenicy i jęczmieniu, ale jest bardzo podobna do pszenżyta, które postrzegane jest jako dobry surowiec paszowy. Rysunek 2. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2010). Średnia mięsność obu grup była niemal identyczna, ale świnie tuczone żytem hybrydowym osiągały wyższą wagę oraz lepszą ocenę w klasyfi kacji EUROP (rys. nr 3) co przełożyło się w sposób wyraźny na średnią cenę sprzedawanej tuszy, która w grupie żytniej wyniosła średnio 428,77 zł, natomiast w grupie jęczmiennej tylko 406,13 zł. 8 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 9

Rysunek 3. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2010). Biorąc pod uwagę, że koszt tuczu okazał się być niemal identyczny (1,92 zł w grupie żytniej i 1,91 zł w grupie jęczmiennej), ponieważ mieszanki z żytem były tańsze, ale zużycie ich na przyrost było wyższe, to podwyższona wartość sprzedaży tusz z grupy doświadczalnej zadecydowała o wyższej dochodowości tuczu żytniego w porównaniu do jęczmiennego. Zaobserwowane większe zużycie paszy na 1 kg przyrostu masy ciała w grupie żytniej w systemie zadawania paszy na sucho, skłoniło nas do przeprowadzenia kolejnego doświadczenia, ale z innym systemem żywienia, polegającym na zastosowaniu systemu zadawania paszy na mokro ze wstępną fermentacją z użyciem drożdży. Dodatek drożdży, poza tym że jest znakomitym uzupełnieniem paszy w wysokowartościowe białko, wnosi też do niej syntetyzowane przez drożdże enzymy zwiększając tym samym strawność podawanej karmy. Równie istotny wydaje się okres nawilżania paszy i jej oczekiwania na podanie, podczas którego zachodzą procesy fermentacyjne naruszające strukturę ciężko strawnych wiązań i zwiększające mikrobiologiczne bezpieczeństwo przewodu pokarmowego świń dzięki wzrostowi kwasowości. W ramach próby biologicznej przeprowadzono doświadczalny dwufazowy tucz 82 świń podzielonych na dwie grupy. W grupie kontrolnej zastosowano tradycyjną paszę opartą o jęczmień i pszenicę, zaś w grupie doświadczalnej część jęczmienia zastąpiono ziarnem żyta hybrydowego Visello w ilości: grower 25%, fi niszer 50%. Pasza zadawana była do koryt 2 razy na dobę, przy czym przez 12 godzin przed podaniem był nawilżana i poddana fermentacji dzięki dodatkowi drożdży. Uzyskane wyniki badań potwierdziły wyższe przyrosty masy ciała świń żywionych paszami z dużym udziałem żyta, jakkolwiek, w przeciwieństwie do żywienia na sucho nie odnotowano różnic pomiędzy grupami w pobraniu paszy (rys. nr 4). Nie odnotowano również istotnych różnic pomiędzy grupami w zużyciu paszy na 1 kg przyrostu masy ciała tuczników, a nawet pod względem tego parametru nieco lepszy wynik osiągnęły świnie tuczone żytem. Stanowi to potwierdzenie hipotezy o wysokiej wartości pokarmowej żyta, oraz możliwości poprawy jego wykorzystania poprzez odpowiednie przygotowanie paszy. Rysunek 4. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2011). Parametry średniej wydajności rzeźnej i mięsności były nieco wyższe w grupie żywionej paszą nie zawierającą żyta, jednak różnice te były nieznaczne i statystycznie nieistotne. To co ważne, to fakt, że mięsność w obu grupach przekroczyła 55%, dając średni wynik na poziomie klasy E. Podobnie jak w żywieniu na sucho zaobserwowano większą jednolitość tusz świń żywionych żytem w klasyfi kacji EUROP (rys. nr 5). Średnia cena 1 kg tuszy była w obu grupach niemal identyczna, jednak dzięki większej wadze cena całej tuszy w grupie żywionej żytem była przy wartości 563,84 zł znacząco wyższa niż w grupie kontrolnej w której wyniosła 554,45 zł. Koszty tuczu okazały się w obu grupach bardzo podobne, jednak nieznacznie niższe w grupie żywionej żytem (2,83 zł wobec 2,93 zł w grupie jęczmiennej). Wynik ten osiągnięto pomimo wyższej ceny jednostkowej pasz zawierających żyto, dzięki zmniejszonemu ich zużyciu na przyrost masy ciała tuczonych świń. Wyższa waga tusz i tym samym ich cena, wraz z niższym kosztem przyrostu zadecydowały o wyższej dochodowości tuczu żytniego w porównaniu z jęczmiennym. Zatem ekonomiczny efekt końcowy okazał się podobny jak w tuczu mieszankami suchymi, choć osiągnięty dzięki poprawie innych wskaźników produkcyjnych. 10 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 11

Pasza w żywieniu krów mlecznych może być tańsza Po uzyskaniu bardzo pozytywnych wyników w żywieniu trzody chlewnej, postanowiliśmy przetestować możliwości wykorzystania ziarna żyta hybrydowego w żywieniu bydła. W 2010 roku KWS Lochow, we współpracy z Instytutem Zootechniki - Państwowym Instytutem Badawczym w Balicach, rozpoczął w Zakładzie Doświadczalnym w Pawłowicach wykonanie doświadczeń, mających na celu sprawdzenie przydatności żyta hybrydowego w żywieniu krów mlecznych oraz w opasie bydła rzeźnego. Opiekunami merytorycznymi obu doświadczeń byli: dr hab. Marek Pieszka prof. nadzw. Instytutu Zootechniki PIB Działu Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa w Balicach oraz dr inż. Marian Kamyczek główny specjalista ds. Produkcji Zwierzęcej w Zakładzie Doświadczalnym w Pawłowicach. Rysunek 5. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie (Schwarz i wsp. 2011). Uzyskane wyniki w obu prezentowanych doświadczeniach potwierdzają po raz kolejny, że żyto hybrydowe Visello jest znakomitym surowcem paszowym, nie ustępującym wartością pokarmową tradycyjnej paszy dla świń za jaką uważany jest jęczmień. Żyto hybrydowe Visello doskonale sprawdziło się zarówno w systemie żywienia trzody chlewnej na sucho jak i na mokro. Zastosowanie żyta w paszach utrzymało na wysokim poziomie wskaźnik przyrostu masy ciała oraz dało szansę wygenerowania dodatkowego dochodu, który często może mieć decydujące znaczenie dla opłacalności produkcji w obecnych, trudnych dla hodowli trzody chlewnej czasach. dr inż. Tomasz Schwarz Katedra Hodowli Trzody Chlewnej i Małych Przeżuwaczy Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Celem realizowanego doświadczenia było porównanie wpływu skarmiania ziarna żyta hybrydowego lub pszenicy w dawkach pokarmowych dla krów mlecznych, będących w szczycie laktacji na ich wydajność i skład mleka. W ramach eksperymentu przeprowadzono dwa doświadczenia. 25% żyta hybrydowego w dawce pokarmowej w żywieniu krów mlecznych Pierwsze doświadczenie zostało przeprowadzone w okresie żywienia zimowego na grupie liczącej 60 krów pierwiastek rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarnobiałej. Zwierzęta przydzielono metodą analogów, według wydajności mlecznej oraz ilości dni laktacji, do dwóch grup o równej liczebności. W doświadczeniu uczestniczyły krowy o masie ciała między 570 a 630 kg produkujące w pierwszych 6 dniach laktacji powyżej 15 kg mleka dziennie. Krowy były żywione mieszankami paszowymi o zróżnicowanym udziale żyta: grupa kontrolna 0% żyta, natomiast grupa doświadczalna otrzymywała mieszankę z 25% udziałem żyta hybrydowego odmiany Visello. Krowy w każdej z grup otrzymywały pasze objętościową (kiszonka z kukurydzy, kiszonka z lucerny, siano) oraz pasze treściwe komponowane w oparciu o ziarna zbóż, poekstrakcyjną śrutę sojową oraz poekstrakcyjną śrutę rzepakową. Mieszanki zawierały dodatki mineralno-witaminowe pokrywające zapotrzebowanie dzienne krów. W mieszance kontrolnej jako zmiennika dla żyta użyto ziarna pszenicy zachowując zasadę, aby zastosowane mieszanki były izoenergetyczne i izobiałkowe. W trakcie trwania eksperymentu wykonano cztery udoje kontrolne, dokonując pomiaru wydajności mleka oraz jego składu podstawowego. Zwierzęta z grupy kontrolnej jak i doświadczalnej uzyskały bardzo dobre wyniki produkcyjne (rys. nr 6). 12 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 13

40% żyta hybrydowego w dawce pokarmowej w żywieniu krów mlecznych Po bardzo dobrych rezultatach pierwszego doświadczenia podjęto decyzję o przeprowadzeniu kolejnego eksperymentu żywieniowego w czasie okresu zimowo-wiosennego. Metodyka tego badania była identyczna jak pierwszego eksperymentu. Jedynym elementem różnicującym oba badania był większy udział żyta w mieszance treściwej, która zawierała aż 40% żyta. Również w tym doświadczeniu nie wykazano statystycznie istotnych różnic między grupami w wydajności i składzie mleka krów (rys. nr 7 oraz tab. nr 3). Zwierzęta z grupy doświadczalnej, w której skarmiano 40% udział ziarna żyta hybrydowego charakteryzowały się średnią dzienną wydajnością 33,8 kg mleka natomiast zwierzęta z grupy kontrolnej produkowały dziennie średnio 34,5 kg mleka. Rysunek 6. Średnia wydajność mleczna krów w poszczególnych grupach: 0% żyta w dawce oraz 25% żyta w dawce żywieniowej. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS Lochow w żywieniu krów mlecznych 2011. Średnia wydajność mleka odnotowana w okresie trwania eksperymentu w grupie kontrolnej wynosiła 31,5 kg/szt. natomiast w grupie doświadczalnej 31,1 kg/szt. Różnice w produkcji mleka okazały się niewielkie i nieistotne statystycznie. Skład mleka (tab. nr 2) w obu grupach żywieniowych był niemal identyczny. Biorąc pod uwagę obowiązujące kryteria jakości mikrobiologicznej mleka surowego, należy zwrócić uwagę na bardzo wysoką jakość mleka w obu grupach, które zostało zakwalifi kowane do klasy extra. Średni poziom mocznika w mleku zwierząt w obu badanych grupach mieścił się w przedziale optimum metabolicznego (200-250 mg/l). Uzyskane dane świadczą o poprawnym stosunku białkowo-energetycznym dawki stosowanej u zwierząt objętych badaniami. Tabela 2. Skład mleka w grupie kontrolnej i doświadczalnej. Skład mleka Grupa kontrolna Grupa doświadczalna 0% żyta w paszy 25% żyta hybrydowego w paszy Tłuszcz [%] 3,35 3,38 Białko [%] 3,39 3,37 Laktoza [%] 4,88 4,87 Sucha masa [%] 12,25 12,24 Mocznik [mg/l] 227 237 LKS [tys/ml] 138 169 Rysunek 7. Średnia wydajność mleczna krów w poszczególnych grupach: 0% żyta w dawce oraz 40% żyta w dawce żywieniowej. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS Lochow w żywieniu krów mlecznych 2011. Mleko pochodzące od krów z grupy doświadczalnej charakteryzowało się nieco niższą procentowo zawartością tłuszczu oraz niższą liczbą komórek somatycznych, jednak różnice te nie były statystycznie istotne. Zawartość mocznika w grupie kontrolnej i doświadczalnej mieściła się w granicach norm fi zjologicznych dla tego składnika, co świadczyło o poprawnym stosunku białkowo-energetycznym dawki pokarmowej stosowanej w żywieniu zwierząt. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS Lochow w żywieniu krów mlecznych 2011. 14 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 15

Tabela 3. Skład mleka w grupie kontrolnej i doświadczalnej. Skład mleka Grupa kontrolna Grupa doświadczalna 0% żyta w paszy 40% żyta hybrydowego w paszy Tłuszcz [%] 2,97 2,74 Białko [%] 3,09 3,08 Laktoza [%] 4,96 5,02 Sucha masa [%] 11,57 11,36 Mocznik [mg/l] 178,23 178,80 LKS [tys/ml] 347,63 176,70 Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS Lochow w żywieniu krów mlecznych 2011. W podsumowaniu wyników uzyskanych w przeprowadzonych dwóch doświadczeniach na krowach mlecznych można stwierdzić, że: 1. Dodatek 25% lub 40% ziarna żyta hybrydowego odmiany Visello do mieszanki treściwej dla krów mlecznych nie zmniejsza apetytu zwierząt i nie ma istotnego wpływu na pobranie SM dawki oraz paszy treściwej ze stacji paszowej, 2. Wprowadzenie do dawki mieszanki 25% lub 40% udziału żyta hybrydowego odmiany Visello pozwala na uzyskanie wysokiej wydajności mlecznej krów będących w pierwszych 100 dniach laktacji. W grupie krów żywionych mieszanką z udziałem żyta nie stwierdzono istotnych różnic w składzie chemicznym mleka w porównaniu do grupy żywionej pszenicą. 3. W pierwszych 100 dniach laktacji krowy otrzymujące w dawce pokarmowej ziarno żyta zachowują prawidłową masę ciała i kondycję. Celem podjętych badań było określenie optymalnego udziału w mieszance treściwej żyta hybrydowego odmiany Visello oraz jego wpływ na parametry tuczne i rzeźne rosnących buhajków. Doświadczenie przeprowadzane zostało na 30 buhajkach rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej przydzielonych losowo do 3 grup po 10 sztuk w każdej. Opas został rozpoczęty, gdy zwierzęta osiągnęły masę ciała minimum 200 kg (tj. w około 7-8 miesiącu życia) i prowadzony był do masy ciała około 600 kg (wiek ok. 19 m-cy). W trakcie eksperymentu zwierzęta otrzymywały kiszonkę z kukurydzy, kiszonkę z lucerny oraz mieszankę treściwą, która zawiera w swoim składzie 0%, 20% i 40% żyta hybrydowego. W mieszance kontrolnej żyto hybrydowe zostało zastąpione pszenicą. Zastosowane mieszanki treściwe były izobiałkowe i izoenergetyczne, a ich skład został opracowany w oparciu o normy żywieniowe DLG. Pomimo, że doświadczenie przeprowadzono na buhajkach rasy PHF zwierzęta we wszystkich grupach charakteryzowały się stosunkowo wysokimi średnimi dziennymi przyrostami masy ciała (rys. nr 8). Po zakończeniu opasu stwierdzono istotne zróżnicowanie w końcowej masie ciała buhajków. Zwierzęta z grupy otrzymującej 20% żyta uzyskały najwyższą masę ciała 615,2 kg, kolejno buhajki z grupy kontrolnej 605,2 kg, a najniższą średnią masą ciała odznaczały się zwierzęta grupy z udziałem 40% żyta w mieszance 588,4 kg. Średnie dobowe przyrosty masy ciała za cały okres opasu były wysokie i w zależności od grupy żywieniowej wynosiły 1354 g w grupie z 20% udziałem żyta w dawce pokarmowej, 1345 g w grupie bez udziału żyta oraz 1283 g w grupie z 40% udziałem żyta w mieszance treściwej. Wysoki, jak na rasę mleczną, poziom przyrostów masy ciała buhajków świadczył o odpowiedniej do zapotrzebowania podaży energii i białka w dawce pokarmowej w trakcie opasu. Najniższe zużycie paszy na kg przyrostu masy ciała stwierdzono w grupie otrzymującej 20% żyta, gdyż wynosiło 12,87 kg/kg natomiast w grupie kontrolnej i w grupie z udziałem 40% żyta odpowiednio: 13,10 i 13,09 kg/kg. Najwyższą masę tusz uzyskano od zwierząt z grupy otrzymującej 20% żyta, gdyż były one średnio o 10 kg cięższe w porównaniu do masy tusz pozostałych grup, jakkolwiek nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic. Tusze pochodzące od zwierząt z grup otrzymujących żyto hybrydowe (20% i 40%) charakteryzowały się o około 1% wyższą wydajnością rzeźną w porównaniu do tusz zwierząt z grupy kontrolnej. Wykorzystanie żyta hybrydowego w opasie bydła rzeźnego Rysunek 8. Średnie dzienne przyrosty masy ciała w poszczególnych grupach żywieniowych. Źródło danych: KWS Lochow Polska we współpracy z Instytutem Zootechniki PIB Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, doświadczenie: Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego KWS Lochow w żywieniu młodego bydła rzeźnego 2011. 16 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 17

Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że: 1. Przy dobrze zbilansowanym żywieniu buhajki rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej odznaczają się wysokim potencjałem wzrostu. 2. W grupie kontrolnej oraz grupie żywionej mieszanką z 20% udziałem żyta średnie przyrosty dzienne za cały okres opasu były jednakowe, a jedynie buhajki żywione mieszanką z 40% udziałem żyta odznaczały się niższym tempem wzrostu, co wynikało z konieczności dostosowania się flory bakteryjnej w pierwszym miesiącu opasu. 3. Uzyskane tusze pochodzące od zwierząt z grup doświadczalnych otrzymujących żyto hybrydowe charakteryzowały się wyższą wydajnością rzeźną o około 1% w porównaniu do grupy kontrolnej. 4. W mięsie buhajków otrzymujących w dawce pokarmowej żyto hybrydowe stwierdzono istotnie wyższą zawartość witaminy E. 5. Wykazano korzystny skład kwasów tłuszczowych w mięsie pochodzącym od buhajków otrzymujących w diecie żyto hybrydowe. 6. Obserwowano tendencję do poprawy tekstury mięsa pochodzącego od buhajków otrzymujących żyto hybrydowe. Żyto w żywieniu zwierząt według oficjalnych rekomendacji w Niemczech, Danii i Polsce Żyto w żywieniu zwierząt w Polsce często budzi wiele nieuzasadnionych kontrowersji. Polskie normy żywieniowe, które ostatni raz były aktualizowane na początku lat 90. również nie zachęcają do stosowania pasz w żywieniu zwierząt komponowanych w oparciu o surowiec żyta. Normy żywieniowe Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG z których najczęściej korzystają fi rmy prowadzące doradztwo w zakresie żywienia zwierząt na rynku polskim, dopuszczają stosowanie żyta w dawkach pokarmowych w znacznych ilościach dla trzody chlewnej jak i dla bydła. Dodatkowo DLG zwraca uwagę na to, że w porównaniu z pszenicą i pszenżytem ziarno żyta w znacznie mniejszym stopniu obciążone jest udziałem toksyn fuzaryjnych (dezoksyniwalenol i zearalenon). Bezpieczeństwo stosowania żyta w żywieniu zwierząt oraz efektywność jego stosowania w produkcji zwierzęcej potwierdziły również przeprowadzone przez nas doświadczenia w Polsce, zarówno na trzodzie chlewnej, krowach mlecznych jak i w bydle rzeźnym. Poniżej przedstawiamy rekomendowane dawki żyta w żywieniu trzody chlewnej (tab. nr 4) oraz bydła (tab. nr 5) według zaleceń niemieckich, duńskich oraz polskich, które mogą być bezpiecznie stosowane w skarmianiu zwierząt bez konsekwencji obniżenia wyników produkcyjnych. Tabela 4. Zalecany maksymalny udział żyta w mieszankach paszowych według różnych źródeł Uzyskane w prezentowanych doświadczeniach wyniki potwierdzają, że żyto hybrydowe jest dobrym surowcem paszowym, który z powodzeniem może być używany w skarmianiu krów mlecznych oraz w opasie bydła rzeźnego. Używanie żyta hybrydowego w skarmianiu bydła może obniżyć koszty a tym samym poprawić ekonomikę produkcji mleka oraz żywca wołowego. dr inż. Marian Kamyczek Główny Specjalista ds. Produkcji Zwierzęcej Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice Grupa wiekowa Niemieckie zalecenia Duńskie zalecenia Jamroz i Potkański DLG 2006 Dania 2013 PWN 2009 Polska Tuczniki* 28-40 kg m.ż. 30% 20% 30% 40-60 kg m.ż. 40% 40% 30% 60-90 kg m.ż. 50% 40% 40% od 90 kg m.ż. 50% 40% 40% Lochy 25% 20-50% Prosięta do 15 kg m.ż. 10% od 15 kg m.ż. 20% do 20% * W przypadku powstania piany w skarmianiu na mokro należy zmniejszyć udział żyta w paszy. Problem można również ograniczyć poprzez dodanie olejów roślinnych. W razie dodatkowego udziału pszenżyta w paszy, ze względu na wysoką zawartość polisacharydów nieskrobiowych, należy ograniczyć udział żyta poprzez zmniejszenie o jedną trzecią udziału pszenżyta. Źródła: Zalecenia Niemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG 2006. Duński doradca ds. żywienia trzody chlewnej Bjarne Knudsen 2013. Żywienie zwierząt i paszoznawstwo, t. 2, pod red. D. Jamroz i A. Potkańskiego, PWN, 2009. 18 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 19

Tabela 5. Zalecenia dotyczące możliwości stosowania żyta w żywieniu bydła. Grupa wiekowa Cielęta Młodzież Opasy Krowy mleczne do... % żyta 0 w paszy dla starterów 5-8 w paszy dla cieląt 1) 40 w paszy treściwej 20 w paszy treściwej (maks. 1,0 kg żyta/dziennie) 40 w paszy treściwej (maks. 4,0 kg żyta/dziennie) 1) Z uwagi na brak wyników badań, obecnie nie ma pewności dla wartości wyższych. Źródło danych: Normy Żywieniowe NIemieckiego Towarzystwa Rolniczego DLG 2006. Żyto hybrydowe jest bardzo dobrą rośliną w płodozmianie dla gospodarstw, które prowadzą produkcję zwierzęcą, ale nie są w stanie samodzielnie wyprodukować odpowiedniej ilości ziarna z powodu braku w swoich zasobach gleb dla roślin bardziej wymagających. Żyto ma niski współczynnik transpiracji (350 litrów wody do wyprodukowania 1 kg suchej masy), dzięki czemu bardzo oszczędnie gospodaruje wodą. Poprzez lepszą adaptację żyta hybrydowego do wzrostu i rozwoju w słabszych warunkach glebowych w porównaniu do pszenicy, jak i pszenżyta, uprawa ta może stać się tańszym i pewniejszym źródłem surowca do produkcji pasz w gospodarstwie, co potwierdzone zostało w prezentowanym wcześniej trzyletnim doświadczeniu ścisłym. Kolejnym argumentem przemawiającym za wprowadzeniem żyta hybrydowego do płodozmianu jest bardzo wysoki plon energii (rys. nr 9), który możemy zebrać z jednostki powierzchni. Rozpatrując pod tym względem wcześniej wspomniane doświadczenie (P. Dopierała i Koradas, rys. nr 1, strona 7), żyto hybrydowe przewyższa pszenżyto, pszenicę i żyto populacyjne. Żyto hybrydowe KWS - wykorzystaj jego zalety w swoim gospodarstwie Bardzo wysoka mrozoodporność przewyższająca najlepsze odmiany pszenżyta - większe bezpieczeństwo uprawy w trakcie bardzo mroźnych zim Najwyższe plonowanie ze zbóż ozimych w warunkach gleb średnich i lekkich Największa tolerancja ze zbóż na stres związany z okresowymi niedoborami wody Ziarno żyta jest najmniej obciążone przez toksyny fuzaryjne (dezoksyniwalenol i zearalenon) - możliwość stosowania w wysokich dawkach w żywieniu trzody chlewnej oraz bydła System POLLENPLUS - wysoka odporność na sporysz, bezpieczny surowiec dla przemysłu Ochrona przed sporyszem rozpoczyna się od wyboru odmiany Bardzo ważną decyzją w produkcji roślinnej jest wybór odpowiedniej odmiany do uprawy. Wyboru takiego dokonujemy raz w roku i dla przyszłego komfotu prowadzenia łanu zasadne jest przeanalizowanie profi lu odmiany w oparciu o wyniki urzędowych badań. Typując odmianę powinniśmy zwrócić uwagę nie tylko na jej potencjał plonowania ale również na jakość pozyskiwanego surowca. W przypadku żyta będą to między innymi następujące cechy odmianowe: odporność na porastanie ziarna w kłosach oraz podatność na porażenie sporyszem. Aktualnie na rynku znajdują się odmiany żyta ozimego, które w urzędowych doświadczeniach wykazują wysoką (rys. nr 10), a częściowo bardzo wysoką podatność na porażenie sporyszem. Ochrona przed sporyszem rozpoczyna się w momencie wyboru odmiany do uprawy, więc warto postawić na najwyższy poziom bezpieczeństwa. Rysunek 9. Plon energii uzyskany z 1 ha uprawy różnych gatunków zbóż Źródło: Obliczenia własne KWS Lochow na bazie doświadczenia: Znaczenie interakcji genotypowo-środowiskowej na plonowanie i cechy składowe plonu u wybranych gatunków zbóż, P. Dopierała, L. Kordas. 20 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 21

Rysunek 10. Źródło danych: Bundessortenamt; wyniki zbonitowane 3 = niski/niska do 9 bardzo wysoki/bardzo wysoka. Odmiany żyta populacyjnego i hybrydowego zarejestrowane w Niemczech od 2005 roku i badane w kierunku podatności na sporysz. * Beschreibende Sortenliste 2013, wyciąg; **Plon według Bundessortenamt 2014, badania rejestrowe i podatność na sporysz ocena własna KWS Lochow 2014. (P) - odmiana populacyjna, (H) - odmiana hybrydowa Sporysz - powstawanie i związane z tym zagrożenie Zakażenie kłosów Ilość wytwarzanego pyłku przez kwitnące kłosy żyta ma istotny związek z podatnością odmian żyta na porażenie sporyszem. Możliwość porażenia pojawia się w warunkach wytworzenia niedostatecznej ilości pyłku przez kwiaty uprawianej odmiany. Infekcja może zostać spotęgowana, jeżeli w trakcie fazy kwitnienia żyta będzie występował niekorzystny przebieg pogody (bardzo wysoka lub bardzo niska temperatura powietrza; bardzo duża wilgotność powietrza, obfi te opady deszczu). W tak niekorzystnych warunkach atmosferycznych bardzo często dochodzi do zajęcia otwartego kwiatu żyta przez zarodnik sporyszu. Pierwsze symptomy porażenia objawiają się pojawieniem na powierzchni kłosa słodkiej rosy miodowej (zdjęcie obok), która wabi owady. Ciecz ta pełna jest zarodników, które zakażają następne rośliny czy to po przeniesieniu przez owady lub przez krople deszczu. Efekt zawsze jest ten sam - wytwarzają się nowe sklerocja sporyszu. W późniejszym stadium dochodzi do wykształcenia ciemnofi oletowej, podłużnej sklerocji, która może osiągnąć długość do 6-8 cm (zdjęcie poniżej). Przenoszenie rosy miodowej zawierającej zarodniki sporyszu przez owady na inne kłosy. Szkodliwość Rosa miodowa oraz sklerocja sporyszu w zainfekowanym kłosie żyta. Sporysz zawiera alkaloidy o bardzo silnym działaniu toksycznym, które już w stosunkowo niewielkiej ilości są szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt, ponieważ między innymi oddziaływują na system nerwowy, powodują halucynację, paraliż kończyn. Alkaloidy sporyszu nie ulegają rozkładowi podczas obróbki ziarna, dlatego też ustalono urzędowe wartości graniczne dla jego zawartości w ziarnie przeznaczonym do przerobu. W przypadku przekroczenia niżej wymienionych wartości odbiorca może odrzucić część a nawet całą partię dostarczonego ziarna. Wartości graniczne dla zawartości sporyszu w kilogramie niezmielonego ziarna żyta: Żyto chlebowe (z przeznaczeniem na mąkę) - max: 500 mg bądź 0,05% wagowych Żyto z przeznaczeniem na paszę dla zwierząt - max: 1.000 mg bądź 0,1 % wagowych Żyto z przeznaczeniem do produkcji etanolu - max: 1.000 mg bądź 0,1% wagowych w przypadku stosowania wywaru w charakterze paszy 22 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 23

Odmiany z systemem POLLENPLUS - bezpieczny i rozsądny wybór Skuteczna ochrona przed sporyszem zaczyna się już przy wyborze odmiany do uprawy. Odmiany o podatności na sporysz 4 APS* (mała do średniej) lub mniejszej (poniżej 4) według oceny Bundessortenamt* to obecnie najpopularniejsza grupa odmian w uprawie, w której to dominują odmiany żyta hybrydowego z systemem POLLENPLUS. Ze względu na optymalną kombinację wysokości plonowania oraz bardzo dobrej odporności na sporysz odmiany z systemem POLLENPLUS zdobyły szybko zaufanie wśród rolników i od 2006 roku ich udział w rozmnożeniach systematycznie rośnie (rys. nr 11). Duży udział w uprawie odmian z systemem POLLENPLUS przyczynił się w krótkim czasie do znaczącego obniżenia zawartości sklerocji sporyszu w zbieranym ziarnie żyta, co zostało potwierdzone w ofi cjalnych badaniach Instytutu Maxa Rubnera w Detmold. * Instytucja w Niemczech będąca odpowiednikiem Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w Polsce. Rysunek 12. Źródło danych: Bayerische Landesanstalt für Landwirtschaft 2011, wyniki porażenia sporyszem z 6 lokalizacji z 2010 roku. Średnie wyniki porażenia sporyszem z przeciętnego i intensywnego poziomu agrotechniki prowadzenia łanu. Różnice pomiędzy odmianami z systemem POLLENPLUS a Turbomieszańcowymi Rysunek 11. Źródło danych: (KWS Lochow, 2012, i powierzchnia rozmnożeń, Beschreibende Sortenliste 2005-2012; zawartość sporyszu w plonie ziarna oznaczone monitorowane przez Instytut im. Maxa Rubnera w Detmold w ramach programu Bezpieczeństwo i jakość zbóż, Specjalna Ocena Jakości Zbiorów 2005-2012). * klasy podatności odmian na sporysz według Bundessortenamnt: 3 - niewielka do 9 - bardzo duża (stan najgorszy) Odmiany z systemem POLLENPLUS zapewniają bardzo dużą koncentrację pyłku w łanie porównywalną z najlepszymi odmianami populacyjnymi. Dzięki czemu mocno ograniczają ryzyko przekroczenia ofi cjalnych wartości granicznych dla zawartości sporyszu w zbieranym ziarnie czego dowodzą liczne wyniki doświadczeń własnych jak i urzędowych (rys. nr 12). Od pewnego czasu na rynku niemieckim promowane są tzw. Turbo-mieszańce (niem. Turbo-Hybriden ) żyta ozimego. Sugeruje się, że mieszańce te dzięki 10-cio procentowej domieszce odmiany populacyjnej żyta uzyskują podwójny efekt heterozji (niem. doppelte Hybrideffekt ), a przez to wyższy i bardziej stabilny plon. Twierdzenie to opiera się na teorii, że zapłodnienie kwiatków obcym pyłkiem odmiany populacyjnej ma działanie korzystniejsze niż zapłodnienie własnym pyłkiem odmiany mieszańcowej. Niestety nie przedstawiono dotychczas żadnych oficjalnych wyników badań, które potwierdziłyby tę teorię. W fi rmie KWS LOCHOW w Niemczech przez 2 lata w kilku miejscowościach prowadzone były odpowiednie eksperymenty. Badano w nich zjawiska heterozji ziarna, na którym oparte są rzekome korzyści z uprawy Turbo-mieszańców. Wyniki badań wykazały, że nie można oczekiwać żadnych dodatnich efektów związanych z tzw. podwójnym efektem heterozji, lecz wręcz przeciwnie - mogą wystąpić niekorzystne zjawiska, takie jak obniżenie plonu i porażenie sporyszem. Okazuje się, że 10-procentowa domieszka nasion odmiany populacyjnej w materiale siewnym słabo pylącej odmiany żyta hybrydowego (mieszańcowego) (rys. nr 13) jest jedynie działaniem ratunkowym mającym zapobiec katastrofalnemu porażeniu sporyszem. Z prostego równania arytmetycznego wynika jednak, że 10-procentowa domieszka nasion odmiany populacyjnej plonującej średnio 20% gorzej niż odmiana żyta hybrydowego obniża plon ziarna o około 2%. A często właśnie te 2% decyduje o przyjęciu odmiany do krajowego rejestru odmian jak i miejscu w rankingu najplenniejszych odmian uprawianych w siewie czystym. 24 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 25

Domieszki żyta populacyjnego do materiału siewnego podatnych odmian żyta hybrydowego w celu ograniczenia porażenia sporyszem są dorażnym rozwiązaniem, które może dać pewien efekt. Niestety działania te okazują się niewystarczające w sytuacji, gdy odmiana jest genetycznie bardziej podatna na porażenie przez sporysz, a niekorzystne warunki atmosferyczne występujące w trakcie fazy kwitnienia żyta intensyfi kują nasilenie porażenia. Wysoka odporność odmian żyta hybrydowego KWS LOCHOW z systemem POLLENPLUS pozwoli Państwu uniknąć potencjalnego ryzyka i związanych z tym konsekwencji! dr Peer Wilde Dyrektor Działu Hodowli Żyta KWS LOCHOW GmbH Rysunek 13. Źródło danych: Zmienność genetyczna odmian żyta ozimego oraz ich wpływ na porażenie przez sporysz (Claviceps purpurea) testowane w specjalnym projekcie pola minimalizującego oddziaływanie testowanych obiektów pomiędzy sobą, T. Miedaner, V. Mirdita, B. Rodemann, T. Drobeck oraz D. Rentel, 2009. Ze względu na bardzo duże ryzyko, które koncepcja Turbo-mieszańców niesie dla rolników fi rma KWS Lochow w swych pracach hodowlanych odrzuca ją i rozwija niezawodną technologię POLLENPLUS. Odmiany wyhodowane w tej technologii są zdolne do wytwarzania dużej ilości własnego pyłku dzięki czemu zapewniona jest stabilność plonowania oraz odpowiednia jakość wolnego od sporyszu ziarna, co ma olbrzymie znaczenie zwłaszcza w latach o niekorzystnym przebiegu pogody i dużego nasilenia choroby. dr inż. Paweł Dopierała Dyrektor Hodowli Roślin KWS Lochow Polska Odmiany żyta hybrydowego z systemem POLLENPLUS zaoszczędzą Państwu problemów przy sprzedaży zebranego surowca lub wykorzystania go jako paszy dla zwierząt Zdecydowane poprawienie odporności odmian żyta hybrydowego na sporysz Odmiany z systemem POLLENPLUS charakteryzują się odpornością na sporysz porównywalną z odmianami żyta populacyjnego Rzeczywiste i skuteczne zredukowanie porażenia sporyszem w praktyce rolniczej możemy osiągnąć wybierając do uprawy odmiany z odpornością, według Bundessortenamt mniejszą lub równą 4 Pozytywny efekt systemu POLLENPLUS w zbieranym surowcu Dokonaj odpowiedzialnego wyboru! Z uprawy odmian z systemem POLLENPLUS o podwyższonej odporności na sporysz korzysta nie tylko producent rolny, ale również przetwórca nabywanego surowca jak i konsument. 26 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 27

Sprawdź wysokość plonowania odmian żyta w oficjalnych badaniach W poszukiwaniu odpowiedniej odmiany z pewnością będą przydatne poniższe tabele, przedstawiające wyniki doświadczeń koordynowanych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (tabela nr 6), prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego na terytorium całego kraju z 2013 roku. Dodatkowo w tabeli nr 7 zamieszczamy aktualne wyniki z Niemiec pochodzące z publikacji pod tytułem Beschreibende Sortenliste 2013 przygotowane przez Bundessortenamt - instytucja będąca odpowiednikiem Centralnego Ośrodka Badań Odmian Roślin Uprawnych w Polsce. Tabela 6. Żyto ozime. Plon ziarna odmian. Lata zbioru: 2013, 2012, 2011. Plon ziarna (% wzorca) Liczba doświadczeń Lp. Odmiany poziom a 1 poziom a 2 2013 2012 2011 2013 2012 2011 2013 2012 2011 1 2 3 4 syntetyczne 15 Caroass DE 4 16 Herakles DE 5 30 104 107 mieszańcowe 17 Balistic DE 37 113 114 18 Brasetto DE 30 45 46 119 117 120 121 117 121 Lp. Plon ziarna (% wzorca) Liczba doświadczeń Odmiany poziom a 1 poziom a 2 2013 2012 2011 2013 2012 2011 2013 2012 2011 1 2 3 4 Wzorzec, dt z ha 30 45 46 60,4 72,9 66,5 72,0 83,1 74,2 populacyjne 19 Gonello DE 20 39 44 118 115 115 120 116 118 20 Gradan Lp/ 4 5 21 Konto 4 21 103 107 22 Minello DE 28 45 46 110 112 114 114 112 116 23 Palazzo DE 29 42 44 123 117 118 122 118 121 1 Antonińskie (d. AND 12) (8) (14) (14) 98 102 103 2 Armand 29 42 14 101 100 102 100 100 3 Bosmo 30 45 46 95 98 98 94 99 99 4 Dańkowskie Amber 29 45 46 100 99 98 98 99 99 5 Dańkowskie Diament 30 45 46 97 98 100 99 99 100 6 Dańkowskie Rubin (d. CHD 62) (14) (14) 102 101 7 Dańkowskie Złote 14 16 17 101 98 95 102 100 94 8 Daran 16 25 25 98 99 102 100 99 101 9 Domir 20 34 37 103 103 103 103 101 104 10 Horyzo 30 45 (14) 102 102 98 102 101 11 Rostockie 1 3 12 Słowiańskie 1 2 13 Stanko 27 39 41 103 102 104 102 101 103 14 Walet 2 2 24 Stach 6 8 25 SU Allawi DE 30 (14) 119 119 119 26 SU Drive DE 28 43 (14) 114 117 119 114 114 27 SU Satellit (d. HYH251) DE (8) (14) (14) 127 124 122 28 SU Skaltio DE 24 41 43 119 115 115 120 116 118 29 SU Spektrum (d. HYH267) DE (8) (14) (14) 121 121 120 30 SU Stakkato DE 30 (14) (14) 125 122 124 123 31 Tur (d. RPD 2) (8) (14) (14) 117 118 119 32 Visello DE 21 35 41 114 112 114 116 114 117 33 Helltop (CCA) DE 3 3 3 Odmiany z krajowego rejestru niebadane w trzech ostatnich latach: Agrikolo, Amilo, Arant, Dańkowskie Nowe, Matador Wyniki odmian Słowiańskie, Herakles oraz odmiany ze wspólnotowego katalogu (CCA) Helltop badanych w roku 2013 tylko w nielicznych doświadczeniach wybranych województw przedstawiono wyłącznie w ujęciu rejonowym (tab. 8) Kol. 1: wzorzec: 2013 - z dziewięciu odmian populacyjnych; 2012 - z dziewięciu odmian populacyjnych; 2011 - z siedmiu odmian populacyjnych; Lp/ - odmiana mieszańcowa liniowo-populacyjna; CCA - odmiana ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych, włączona do doświadczeń PDOiR na podstawie wyników doświadczeń rozpoznawczych, niewpisana do krajowego rejestru Kol. 2: w nawiasie - doświadczenia rejestrowe (tylko poziom a 1 ) Kol. 3, 4: a 1 - przeciętny poziom agrotechniki a 2 - wysoki poziom agrotechniki (zwiększone nawożenie azotowe, dolistne preparaty wieloskładnikowe, ochrona przed wyleganiem i chorobami) 28 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 29

Tabela 7. Zestawienie cech żyta ozimego według Bundessortenamt 2013*. Nazwa Rok Typ Wysokość odmiany rejestracji odmiany roślin Skłonność do Podatność na Struktura plonu Wyleganie Łamliwość Mączniak Ryncho- Rdza Sporysz Gęstość Liczba ziaren Masa tysiąca źdźbła sporioza brunatna łanu w kłosie ziaren Plon a 1 Plon a 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Amato 2005 H 4 6 6 5 5 5 6 5 5 6 6 6 Amilo 1992 P 6 3 5 4 5 4 3 5 4 5 4 3 Askari 2003 H 5 4 5 5 6 7 4 6 6 4 6 6 Balistic 2006 H 3 5 3 4 6 5 4 7 4 6 7 7 Bellami 2008 H 4 5 3 5 5 7 4 7 5 5 6 7 Boresto 2000 P - - - - - - 3 - - - - - Brasetto 2009 H 4 4 4 3 4 5 4 6 6 5 8 8 Conduct 2006 P 7 5 5 3 4 3 3 5 3 6 4 3 Dańkowskie Diament 2007 P 6 4 5 6 5 4 5 4 4 5 4 3 Dukato 2008 P 6 3 5 4 4 4 3 6 4 5 4 3 Evolo 2006 H 4 4 4 4 5 5 5 7 4 6 7 7 Fugato 2004 H 6 6 6 6 4 4 5 5 6 5 5 6 Gonello 2009 H 3 5 6 4 5 5 4 7 5 5 8 7 Guttino 2009 H 3 4 4 3 5 5 4 7 6 5 7 7 Helltop 2009 H 6 2 3 3 5 4 5 4 6 7 7 7 Hellvus 2007 H 7 1 3 5 3 3 5 3 6 9 6 6 Inspector 2013 P 6 4 5 4 5 3 3 6 5 6 4 5 Kapitän 2008 S 5 5 6 4 4 6 4 6 5 4 5 5 Marcelo 2007 P - - - - - - 3 - - - - - Matador 2001 P 6 5 5 5 5 7 3 5 - - 3 3 Minello 2008 H 4 4 4 5 5 6 4 7 6 4 6 7 Nikita 1998 P - - - - - - 3 - - - - - Palazzo 2009 H 5 4 4 4 4 5 4 6 6 6 8 8 Picasso 1999 H - - - - - - 4 - - - - - Placido 2007 H 4 6 4 3 5 5 4 8 5 5 7 7 Recrut 2002 P 6 5 6 5 6 5 3 6 3 5 4 3 SU Allawi 2011 H 5 5 6 4 4 4 9 7 5 6 9 9 SU Drive 2012 H 4 5 4 6 3 4 6 7 6 5 8 8 SU Forsetti 2013 H 4 4 5 5 5 4 5 8 6 5 8 9 SU Mephisto 2011 H 5 4 4 2 5 4 7 7 6 4 8 8 SU Performer 2013 H 4 4 6 4 5 3 6 8 5 5 9 9 SU Santini 2012 H 4 4 4 2 4 3 6 7 6 5 8 8 SU Satellit 2012 H 4 5 6 4 4 4 8 7 7 5 9 9 SU Stakkato 2012 H 4 4 5 3 4 3 9 8 6 4 9 8 Visello 2006 H 4 5 4 5 5 7 3 7 5 5 6 7 Źródło: Beschreibende Sortenliste 2013 a 1 - przeciętny poziom agrotechniki a 2 - wysoki poziom agrotechniki * Federalny Urząd ds. Odmian - instytucja w Niemczech będąca odpowiednikiem Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w Polsce Nr kolumny: 4-10 Nr kolumny: 11-15 1 - ocena najbardziej korzystna 9 - ocena najmniej korzystna 1 - ocena najmniej korzystna 9 - ocena najbardziej korzystna H - odmiana hybrydowa P - odmiana populacyjna S - odmiana syntetyczna 30 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 31

KWS BONO KWS BONO - tolerancyjne na suszę Większa odporność na suszę - nowa generacja żyta hybrydowego KWS z polepszonym potencjałem plonowania w warunkach stresu wodnego Dobry profil zdrowotnościowy - dobra odporność na rdzę brunatną oraz rynchosporiozę i mączniaka Dobra jakość ziarna - stabilna liczba opadania oraz wysoka gęstość ziarna w stanie zsypnym Krótkie źdźbło - mała ilość słomy do zagospodarowania po żniwach Technologia POLLENPLUS chroni łan przed sporyszem - nie ma potrzeby stosowania 10% dodatku odmiany populacyjnej do materiału siewnego Rysunek 15. Źródło danych: Wyniki badań rejestrowych COBORU 2012-2013; plon w % wzorca; odmiany wzorcowe: 2013 - Bosmo, Dańskowskie Diament, Brasetto, SU Stakkato; 2012 - Bosmo, Dańkowskie Diament, Minello, Brasetto. Rysunek 14. Źródło danych: Wyniki plonowania z doświadczenia: Tolerancja na niedobory wody 2012. Wzorzec - plonowania ze wszystkich odmian testowanych w doświadczeniu; 100% wzorca dla wariantu nienawadnianego = 82,4 dt/ha, natomiast dla wariantu nawadnianego 96,5 dt/ha. Liczba lokalizacji 3. KWS Lochow 2014. Profil odmiany Cechy rolnicze: Wysokość roślin [cm]...129 Odporność na wyleganie...4,7 Reakcja na Al +++...5,0 Odporność na choroby: Mączniak... 7,6 Rdza brunatna...6,5 Rdza źdźbłowa... 7,6 Rynchosporioza...7,5 Septorioza liści... 7,1 Choroby podstawy źdźbła...8,3 Struktura plonu: Gęstość łanu*...9 Liczba ziaren w kłosie*...4 MTZ [g]...32,3 Plon a 1 [%]**...120 Jakość: Podatność na sporysz*...4 Liczba opadania...6 Porastanie ziarna w kłosach...5 dość niskie dość mała dość duża bardzo wysoka mała do średniej bardzo dobry niska do średniej dość duża Źródło danych: COBORU, Wyniki Badań Rejestrowych 2012-2013; Aplikacja internetowa Charakterystyka Odmian www.coboru.pl, czerwiec 2013; * Bundessortenamt 2013 - wyniki rejestrowe 2013, wyciąg **100% = 61,3 dt/ha 1 - ocena najmniej korzystna; 9 - ocena najbardziej korzystna Informacje ważne do 06.2015 r. 32 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 33

BRASETTO BRASETTO - tęga odmiana, tęgi plon Bardzo wysoka mrozoodporność przewyższająca najlepsze odmiany pszenżyta - większe bezpieczeństwo uprawy w przypadku bardzo mroźnych zim Wysoki potencjał plonowania 121% wzorca w badaniach PDOiR - plon o 21% wyższy od wzorcowych odmian populacyjnych, odmiana rekomendowana do uprawy przez LZO w 15 województwach Przeciętne wymagania glebowe - możliwość uprawy na wszystkich stanowiskach nadających się do uprawy żyta Świetny profil zdrowotnościowy - duża odporność na mączniaka, choroby podstawy źdźbła, rdzę żdźbłową i septoriozę liści Wielokierunkowe możliwości zagospodarowania zebranego plonu - konsumpcja, pasza, etanol Technologia POLLENPLUS chroni łan przed sporyszem - nie ma potrzeby stosowania 10% dodatku odmiany populacyjnej do materiału siewnego Rysunek 16. Źródło danych: Ofi cjalne badnia PDOiR 2013 poziom a 2 - wyciąg; 100% wzorca = 72,0 dt/ha. Porównanie do odmian żyta hybrydowego badanego w Polsce w badaniach PDOiR w 2013 roku. Rysunek 17. Źródło danych: Ofi cjalne badania PDOiR 2013; plon w % wzorca, poziom a 2 ; wzorzec z 9 odmian populacyjnych. Profil odmiany Cechy rolnicze: Wysokość roślin [cm]...134 Odporność na wyleganie...5,2 Reakcja na Al +++...5,0 Odporność na choroby: Mączniak...7,9 Rdza brunatna...6,6 Rdza źdźbłowa... 7,1 Rynchosporioza...7,5 Septorioza liści...6,8 Choroby podstawy źdźbła...8,1 Struktura plonu: Gęstość łanu*...6 Liczba ziaren w kłosie*...6 MTZ [g]...34,3 Plon a 1 [%]**... 119 Plon a 2 [%]**...121 Jakość: Podatność na sporysz*...4 Liczba opadania...6 Porastanie ziarna w kłosach...5 dość niskie dość duża dość duża dość duża dość duża dość duża Źródło danych: COBORU Lista Opisowa Odmian 2013, wyciąg * Bundessortenamt Beschreibende Sortenliste 2013, wyciąg ** PDOiR 2013, wzorzec: z dziewięciu odmian populacyjnych 100% wzorca a 1 = 60,4 dt/ha; 100% wzorca a 2 = 72,0 dt/ha 1 - ocena najmniej korzystna; 9 - ocena najbardziej korzystna do dużej do dużej dość duża bardzo dobry bardzo dobry niska do średniej przeciętna przeciętna Informacje ważne do 06.2015 r. 34 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 35

PALAZZO PALAZZO - fest odporność na wyleganie Bardzo wysoka mrozoodporność przewyższająca najlepsze odmiany pszenżyta - większe bezpieczeństwo uprawy w przypadku bardzo mroźnych zim Bardzo wysoka odporność na wyleganie - idealna do uprawy w warunkach zwiększonego ryzyka wystąpienia wylegania roślin Wysoki potencjał plonowania 122% wzorca w badaniach PDOiR - plon o 22% wyższy od wzorcowych odmian populacyjnych, odmiana rekomendowana do uprawy przez LZO w 15 województwach Optymalna do uprawy w słabszych warunkach glebowych - wysoka tolerancja na Al +++ oraz małe zapotrzebowanie na regulatory wzrostu Doskonały surowiec do przygotowania pasz dla trzody chlewnej oraz bydła - niższe koszty produkcji Technologia POLLENPLUS chroni łan przed sporyszem - nie ma potrzeby stosowania 10% dodatku odmiany populacyjnej do materiału siewnego Rysunek 18. Źródło danych: Lista Opisowa Odmian 2013. Porównanie do nowych kreacji odmianowych żyta hybrydowego. Rysunek 19. Źródło danych: Ofi cjalne badania PDOiR 2013; plon w % wzorca, poziom a 2 ; wzorzec z 9 odmian populacyjnych. Profil odmiany Cechy rolnicze: Wysokość roślin [cm]...137 Odporność na wyleganie...5,5 Reakcja na Al +++...5,0 Odporność na choroby: Mączniak...7,9 Rdza brunatna...6,3 Rdza źdźbłowa...6,6 Rynchosporioza... 7,4 Septorioza liści...6,8 Choroby podstawy źdźbła...8,1 Struktura plonu: Gęstość łanu*...6 Liczba ziaren w kłosie*...6 MTZ [g]...35,2 Plon a 1 [%]**...123 Plon a 2 [%]**...122 Jakość: Podatność na sporysz*...4 Liczba opadania...6 Porastanie ziarna w kłosach...5 dość niskie duża dość duża dość mała dość duża Źródło danych: COBORU Lista Opisowa Odmian 2013, wyciąg * Bundessortenamt Beschreibende Sortenliste 2013, wyciąg ** PDOiR 2013, wzorzec: z dziewięciu odmian populacyjnych 100% wzorca a 1 = 60,4 dt/ha; 100% wzorca a 2 = 72,0 dt/ha 1 - ocena najmniej korzystna; 9 - ocena najbardziej korzystna do dużej do dużej bardzo dobry bardzo dobry niska do średniej przeciętna przeciętna Informacje ważne do 06.2015 r. 36 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 37

GONELLO GONELLO - lider w plonie Bardzo wysoka mrozoodporność przewyższająca najlepsze odmiany pszenżyta - większe bezpieczeństwo uprawy w przypadku bardzo mroźnych zim Wysoki potencjał plonowania - 120% wzorca według ofi cjalnych badań PDOiR 2013 Krótkie źdźbło i dobra odporność na wyleganie - dobry wybór przy problemach z wyleganiem roślin i resztkami pożniwnymi Bardzo dobra odporność na choroby - szczególnie na mączniaka, septoriozę liści i choroby podstawy źdźbła Technologia POLLENPLUS chroni łan przed sporyszem - nie ma potrzeby stosowania 10% dodatku odmiany populacyjnej do materiału siewnego Rysunek 21. Źródło danych: Lista Opisowa Odmian 2013 - wyciąg. Porównanie do odmian populacyjnych. Rysunek 20. Źródło danych: Ofi cjalne badania PDOiR 2013; plon w % wzorca, poziom a 2 ; wzorzec z 9 odmian populacyjnych. Profil odmiany Cechy rolnicze: Wysokość roślin [cm]...128 Odporność na wyleganie...5,2 Reakcja na Al +++...5,0 Odporność na choroby: Mączniak... 7,7 Rdza brunatna...6,3 Rdza źdźbłowa...6,5 Rynchosporioza...7,5 Septorioza liści...6,7 Choroby podstawy źdźbła... 8,2 Struktura plonu: Gęstość łanu*...7 Liczba ziaren w kłosie*...5 MTZ [g]...33,3 Plon a 1 [%]**... 118 Plon a 2 [%]**...120 Jakość: Podatność na sporysz*...4 Liczba opadania...7 Porastanie ziarna w kłosach...5 niskie dość duża dość mała dość duża dość duża Źródło danych: COBORU Lista Opisowa Odmian 2013, wyciąg * Bundessortenamt Beschreibende Sortenliste 2013, wyciąg ** PDOiR 2013, wzorzec: z dziewięciu odmian populacyjnych 100% wzorca a 1 = 60,4 dt/ha; 100% wzorca a 2 = 72,0 dt/ha 1 - ocena najmniej korzystna; 9 - ocena najbardziej korzystna duża do bardzo dużej do dużej bardzo dobry bardzo dobry niska do średniej duża przeciętna Informacje ważne do 06.2015 r. 38 Katalog odmian 2014/2015 Katalog odmian 2014/2015 39