W przeciwieństwie do wskaźników takich jak średnie kroczące, MACD itp. oscylatory są wskaźnikami wyprzedzającymi albo równoczesnymi w stosunku do trendu. Nigdy natomiast nie są opóźnione w stosunku do wahań cenowych. W miarę rozwoju skomputeryzowanej analizy wykresów pojawiały się coraz to nowsze wskaźniki, które miały dawać lepsze sygnały i generować większe zyski. W rezultacie oscylatory, które powstawały na samym początku są najczęściej uŝywane przez profesjonalnych inwestorów. W tej lekcji przyjrzymy się dwóm najczęściej uŝywanym: wskaźnikowi siły względnej (RSI) oraz oscylatorowi stochastycznemu (STS). Wskaźnik Siły Względnej (Relative Strength Index) RSI Jednym z najbardziej popularnych, a zarazem jednym z najlepszych oscylatorów jest wskaźnik, który mierzy siłę ruchu cenowego - wskaźnik siły względnej, opracowany przez Wellesa Wildera. Najogólniej RSI tworzy się na podstawie porównania wzrostu cen zamknięcia z x dni, do spadku cen zamknięcia z tego samego okresu. Taka technika obliczania wartości wskaźnika powoduje ograniczenie wahań do przedziału od 0 do 100. Pierwszą rzeczą, a właściwie decyzją dotyczącą uŝywania opisywanego wskaźnika jest wybór poziomów wykupienia i wyprzedania rynku. Często programy do analizy same narzucają nam poziomy wskazujące na skrajne zachowania rynku stosując dwojakie reguły: 1. Zasada Pareta w myśl której, 20% czasu kurs cenowy znajduje się w skrajnych połoŝeniach. Program zatem ustala tak linie wskazujące na poziomy wyprzedania i wykupienia, aby objęły one 20% całego ruchu cenowego. 2. Reguła 20/80 oraz 30/70. W myśl tej reguły program wyznacza linię wyprzedania rynku na poziomie 20 bądź 30 oraz poziom wykupienia przy wartościach 80 bądź 70. Są to najczęściej uŝywane poziomy, od których warto rozpocząć uŝywanie RSI. Poziom wyprzedania - skrajny poziom, który symbolizuje rynek, na którym ogromną przewagę mają sprzedający, zatem na rynku mamy tendencję spadkową. Poziom wykupienia - skrajny poziom, który symbolizuje rynek, na którym ogromną przewagę mają kupujący, zatem na rynku mamy tendencję wzrostową. Oba poziomy wskazują, Ŝe rynek w najbliŝszym czasie powinien zmienić tendencję. Jest tylko jedno ale. Podczas silnych ruchów wskaźnik siły względnej długo utrzymuje się w skrajnym połoŝeniu, innymi słowy sam fakt przebywania wskaźnika w sferze wyprzedania/wykupienia nie jest sygnałem do zajęcia pozycji. Jak korzystać z RSI? RSI daje dwojakie sygnały na podstawie, których moŝna podejmować decyzję dotyczące rynku kapitałowego. 1. Dywergencje byka i niedźwiedzia. Dywergencja byka powstaje w sytuacji, gdy ceny formują nowy dołek, a RSI wyznacza dno na wyŝszym poziomie niŝ podczas poprzedniego spadku jest to zatem sygnał do zajęcia długiej pozycji (kupna). Dywergencja niedźwiedzia daje sygnał do zajęcia krótkiej pozycji i powstaje w dokładnie odwrotnej sytuacji
Rys.1 Sygnały płynące z RSI na wykresie spółki Kable. Na wykresie widoczny jest najmocniejszy sygnał z RSI tj. dywergencja. Widzimy takŝe fałszywe sygnały wynikające z poziomów. Dlatego warto podejmować decyzję w momencie pojawienia się dywergencji, jeŝeli zaś chodzi o poziomy wyprzedania i wykupienia, warto posłuŝyć się drugą metodą, która potwierdzi te sygnały. otóŝ, gdy na wykresie cenowym powstaje wierzchołek, a RSI formuje szczyt na niŝszym poziomie niŝ poprzedni. 2. Poziomy. Wykupienie oraz wyprzedanie rynku. RSI słuŝy przede wszystkim do pokazywania poziomów wyprzedania oraz wykupienia rynku. NaleŜy pamiętać o tym, Ŝe linie te nie są sztywno ustalone. Najczęściej spotykane linie referencyjne to linia 70, której przebicie od dołu wskazuje na rynek wykupiony, jednak nie oznacza automatycznie sygnału sprzedaŝy, który występuje dopiero po przebiciu linii od góry. Odwrotnie wygląda sytuacja w przypadku poziomu 30 pkt.: przebicie od góry wskazuje na rynek wyprzedany a następnie przebicie od dołu daje sygnał do zajęcia długiej pozycji. Oscylator stochastyczny (STS) Oscylator, którym teraz się zajmiemy bada zaleŝności pomiędzy kaŝdą ceną zamknięcia a ostatnim zakresem wahań cen. ZłoŜony jest z dwóch linii: %K oraz %D, z których linia %K jest linią szybszą. Przez to, Ŝe posiada bardziej skomplikowaną budowę po części wyeliminowane zostały fałszywe sygnały oraz rynkowy szum. Zakres wahań STS podobnie jak w przypadku RSI mieści się pomiędzy 0 i 100. RozróŜniamy dwa rodzaje STS:
1. Szybki - bardzo czuły, przez co generuje wiele mylnych sygnałów; 2. Wolny - Linia %D szybkiego oscylatora staje się linią %K STS wolnego, a linia %D wolnego powstaje przez wygładzenie linii %K STS wolnego. W przypadku STS pierwszą rzeczą jest ustalenie ramy czasowej. Standardowa rama wynosi 5 dni, jednak często wybierany jest znacznie szerszy okres, co prowadzi do wyeliminowania fałszywych sygnałów, które mógłby generować STS oparty np. na 3 dniach. Jak korzystać z Oscylatora Stochastycznego?: 1. Dywergencje byka i niedźwiedzia Dywergencja byka, inaczej hossy, pojawia się wtedy, gdy spółka osiąga nowe dno, a STS formuje dno na wyŝszym poziomie niŝ poprzednio (analogicznie wygląda dywergencja bessy) 2. Wykupienie i wyprzedanie Gdy STS przebija linię referencyjną górną od dołu informuje nas, Ŝe ceny są na zbyt wysokim poziomie i zniŝka jest bardzo prawdopodobna. Gdy Oscylator Stochastyczny przebija od góry linię dolną, mówi nam, Ŝe ceny spadły zbyt gwałtownie i nadchodzi odreagowanie rynku w postaci zwyŝki. 3. Kierunek linii Jeśli obie linie nachylone są w tą samą stronę jest większe prawdopodobieństwo, Ŝe obecny trend będzie kontynuowany. Czyli jeśli ceny rosną wraz z liniami K% i %D, to trend wzrostowy będzie kontynuowany, analogicznie jeŝeli ceny się ześlizgują i obie linie zniŝkują, najprawdopodobniej trend spadkowy się utrzyma. Są to sygnały o charakterze krótkoterminowym. Rys.2 Wykres spółki Kable. PoniŜej Oscylator Stochastyczny. Widzimy sygnał zmiany trendu - dywergencje oznaczoną granatowymi strzałkami. Dzięki niej moŝna było przewidzieć cały przyszły trend spadkowy. Dwa zaznaczone sygnały pokazywały okazję o charakterze krótkoterminowym, dzięki którym moŝna było wykorzystać kaŝdy ruch cen. Co więcej, podczas wszystkich wahań obserwowanie kierunku linii przyniosło takŝe dobre skutki, ostrzegając przed ewentualnymi zmianami trendu.
Wskaźniki nastroju Ostatnia grupa wskaźników, która zostanie przez nas przedstawiona podczas kursu podstaw analizy technicznej to wskaźniki, których zadanie polega na badaniu podłoŝa psychologicznego rynku. Zacznijmy od samego początku. Jak zatem moŝemy zdefiniować praktyczną definicją nastrój gracza giełdowego? Nastrój - to przewidywany przez inwestora giełdowego ruch notowań na giełdzie. Opiera się on na ocenie, czy rynek jako całość będzie zwyŝkował, czy moŝe obniŝy swój poziom. Tak naprawdę bardzo łatwo jest stworzyć wskaźniki nastroju dla poszczególnych spółek, ale w praktyce nie mają one prawa bytu, gdyŝ warunkiem koniecznym uŝyteczności danego wskaźnika jest objęcie duŝej grupy inwestorów. W przypadku pojedynczych walorów jest to praktycznie niemoŝliwe. Jak zatem wykorzystać opinię większości? W świecie inwestycji istnieje tzw. postawa kontrariańska. W jednym zdaniu moŝna powiedzieć, Ŝe to podeście polega na grze przeciwko większości. Rozpatrzymy sytuację, w której wskaźnik nastroju wskazuje na skrajny optymizm inwestorów. Skoro inwestorzy przewidują wzrosty to tak naprawdę większość z nich zajęła juŝ swoje pozycję, zatem potencjalny popyt został juŝ wyczerpany i z łatwością podaŝ przewyŝszy popyt, czyli jest to sygnał, Ŝe rynek spadnie. Analogicznie, gdy wskaźnik nastroju wskazuje na skrajny pesymizm inwestorów - większość przewiduje spadki, naleŝy zajmować długą pozycję. Dlaczego? Bo wszyscy są poza rynkiem, w rezultacie czego, nie ma juŝ kto sprzedawać akcji, natomiast gotówka znajdująca się w rękach pesymistów z łatwością jest wstanie doprowadzić do fali wzrostowej - popyt przewyŝszy podaŝ na rynku. Wigometr Wigometr to wskaźnik, który do 8 lutego 2008 roku publikowany był przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. GPW wysyłało zapytanie do poniŝszych grup zawodowych (widzimy, Ŝe są to przedstawiciele największych instytucji rynku kapitałowego w Polsce: dyrektorów inwestycyjnych, doradców inwestycyjnych, fund menadŝerów, maklerów papierów wartościowych ianalityków giełdowych. KaŜda osoba mogła wybrać pomiędzy trzema moŝliwościami: wzrost, spadek, lub bez zmian. Następnie obliczany był wskaźnik nastroju według poniŝszej formuły: 1) zsumowanie wszystkich odpowiedzi 2) obliczenie procentu odpowiedzi "wzrost" 3) obliczenie procentu odpowiedzi "spadek" 4) obliczenie róŝnicy pomiędzy procentem odpowiedzi "wzrost", a "spadek" W rezultacie czego wahanie wskaźnika ograniczone zostało do przedziału od -100 do +100. Wartość ujemna wskazywała na pesymistyczne nastawienie, analogicznie wartość dodatnia oznaczała, Ŝe największe instytucje przewidują wzrosty. Tylko skrajne wartości mogły generować w myśl zasady kontrariańskiej sygnały do zajęcia odpowiednich pozycji na rynku. Widzimy po notowaniach, Ŝe skrajnymi wartościami dla polskiej giełdy były wartości powyŝej +30 oraz
poniŝej -30 punktów. Tam właśnie naleŝało szukać sygnałów kupna w strefach ujemnych oraz sygnału sprzedaŝy w skrajnym optymizmie. MoŜna tutaj doszukać się analogi z funkcjonowaniem stref wykupienia i wyprzedania rynku, które funkcjonują w przypadku oscylatorów. UWAGA! W realiach polskiego internetu funkcjonuje multum pseudo Wigometrów. Co mam na myśli przez pojęcie pseudo? OtóŜ poszczególne serwisy i portale emitują własne wskaźniki nastroju, które obejmują garstkę inwestorów skrajne przypadki to wartości poniŝej 20. Nie trzeba chyba pisać jak nie rozwaŝnym jest podejmowanie decyzji w oparciu o takie narzędzie. Nowe maksima nowe minima PowyŜszy wskaźnik to spolszczenie wskaźnika New High New Low Index. Jego zadanie polega na sprawdzeniu ile spółek w danym dniu osiągnęło roczne maksimum, a ile osiągnęło roczne minimum. Wskaźnik podaje róŝnicę pomiędzy tymi dwoma wielkościami. Jak grać w oparciu o nowe maksima nowe minima? 1) Dywergencje Dywergencja niedźwiedzia powstaje, gdy rynek ustala nowy szczyt, a poziom wskaźnika nastroju jest mniejszy niŝ podczas poprzedniego wierzchołka jest to sygnał do sprzedaŝy. Dywergencja byka powstaje, gdy rynek ustala nowe dno, a poziom wskaźnika nastroju jest wyŝszy niŝ podczas poprzedniego dna jest to sygnał do kupna. Kiedy ceny rosną, a wskaźnik maleje jest to sygnał słabości rynku i oznacza, Ŝe szczyt jest blisko. Gdy ceny spadają, a wskaźnik rośnie jest to sygnał siły rynku i oznacza, Ŝe dno cenowe jest coraz bliŝej.
2) Przecięcie linii zero Ddy wskaźnik przez dłuŝszy czas znajdował się poniŝej poziomu zero i przecina linię jest to bezpośredni sygnał do zajęcia pozycji długiej. Kiedy wskaźnik przez dłuŝszy czas znajdował się powyŝej poziomu zero, a następnie ją przecina jest to bezpośredni sygnał do zajęcia krótkiej pozycji, bądź zamknięciu długich. Dawid Augustyn, Grzegorz Wach Opracowane na podstawie: Alexander Elder Zawód inwestor giełdowy, John J. Murphy Analiza techniczna rynków finansowych, Waldemar Tarczyński Rynki kapitałowe, http://www.gpw.pl- informacje dotyczące Wigometru, http:// www.analizy.pl - dane dotyczące towarzystw funduszy inwestycyjnych.