WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 1/2012 85 CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012 Wpływ wprowadzenia controllingu w przedsibiorstwie na rentowno produkcji Teresa Nowogródzka, Stanisław Szarek Słowa kluczowe: efektywno produkcji, wskaniki ekonomiczne, controlling Keywords: production efficiency, economic indexes, controlling Synopsis: W pracy zbadano efektywno wprowadzonych rozwiza controllingowych w przedsibiorstwie na podstawie analizy przypadku. Stwierdzono, e wprowadzenie i unowoczenianie systemu wspomagajcego zarzdzanie nie miało wpływu na popraw efektywnoci gospodarowania, która była kształtowana przez czynniki zewntrzne. Wstp Wyłonienie funkcji controllingu nastpiło nie tylko dziki przenoszeniu wzorców amerykaskich odnonie pełnienia funkcji kontrolnych, ale głównie na skutek gwałtownych zmian zachodzcych w rynkowym otoczeniu przedsibiorstw. Tradycyjne systemy zarzdzania ograniczały czsto prac menederów do reagowania na zmiany zachodzce ju w otoczeniu; jednake zmienno ta spowodowała, e zarzdzanie oparte na reakcji ex post było niewystarczajce. Dlatego te wyłonienie funkcji controllingu stało si podstaw przekształcenia systemu reagujcego na zmiany otoczenia w zintegrowany system, który zmiany te odpowiednio wczenie dostrzegał i na nie reagował. Controlling w polskiej gospodarce obecny jest od pocztku lat dziewidziesitych, za jego idea powstała w Stanach Zjednoczonych, gdzie wykorzystywano j w procesach planowania i kontroli przedsibiorstw. Obecnie controlling jest jednym z elementów, wspomagajcych w kompleksowy sposób zarzdzanie przedsibiorstwem; jest traktowany jako rozwizanie systemowe. Słowo controlling (spolszczona nazwa: kontroling) pochodzi od angielskiego czasownika to control, co oznacza: regulowa; tak wic controlling jest systemem regulujcym działania przedsibiorstwa. Controlling definiowany jest najczciej w literaturze jako ponadfunkcyjny instrument zarzdzania wykorzystujcy takie funkcje zarzdzania jak planowanie, organizowanie i kontrol [Marciniak, 2001, s.15]. Controlling rozumiany w sposób bardzo uproszczony definiowany jest jako porównanie stanu podanego (wyznaczonego, zaplanowanego) ze stanem istniejcym [Knop, Sawicki 1995, s. 125]. Według W. Garbusiewicz [1998, s. 371] controlling oznacza nowoczesn koncepcj zarzdzania przedsibiorstwem, urzeczywistniajc wszystkie funkcje zarzdzania oraz wspierania menederów przy podejmowaniu szybkich i racjonalnych decyzji przez kształtowanie wiarygodnego systemu informacji analitycznej. Controllingowi nadaje si te wsze znaczenie. Jest on rozumiany jako subsystem zarzdzania, który zajmuje si koordynowaniem okrelonych funkcji zarzdzania; jest te okre- lany jako metoda [Kouch, 1997, s.194; Penc, 1997, s. 203; Rymarczyk, 1996, s. 236], a take technika zarzdzania [Pełka, 1996, s. 109]. Dr Teresa Nowogródzka, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach. Dr Stanisław Szarek, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach.
86 T. Nowogródzka, S. Szarek, Wpływ wprowadzenia controllingu T. Nowogródzka, S. Szarek, Influence of introducing controlling Mona wic stwierdzi, e controlling jest elementem zarzdzania przedsibiorstwem, obok zarzdzania kadrami, materiałami, jakoci. W załoeniach, powinien przyczyni si do harmonizacji planów i koordynacji decyzji wszystkich szczebli decyzyjnych według jednolitego systemu celów. Funkcje controllingu skupiaj si wokół głównych elementów zarzdzania: planowania, kontroli i kierowania. Dlatego controlling jest postrzegany jako jeden z instrumentów zarzdzania [Marciniak, 2001]. Zaimplementowanie controllingu w przedsibiorstwie wymaga wczeniejszych działa zwizanych z systematycznym, ogólnym planowaniem. Niezbdne jest cisłe okrelenie zakresów odpowiedzialnoci stosownie do przyjtej struktury planu techniczno-ekonomicznego organizacji. Dobrze zorganizowany system controllingu pozwala na uzyskiwanie dokładnej, aktualnej oraz właciwej informacji oraz lepszy jej przepływ. Właciwe funkcjonowanie controllingu umoliwia koordynacj wszystkich działa z poszczególnych obszarów działalnoci przedsibiorstwa; system umoliwia sukcesywn ich realizacj, jak równie pozwala na analiz odchyle od załoonych planów i umoliwia odpowiednio wczesne podjcie działa korygujcych. Kierownictwo firmy w swoich działaniach jest zobligowane do systematycznego przegldu osiganych wyników, za w przypadku wykrytych odchyle musi podj adekwatne działania. Przestrzeganie zakresu dopuszczalnych odchyle powinno by właciwie motywowane. Poza kontrol wyników, niezbdna jest take kontrola pozycji firmy na rynku oraz ledzenie zmian w otoczeniu. Działania takie zapobiegaj popełnianiu znaczcych błdów. Podstawowym załoeniem w controllingu jest to, e wszelkie aspekty zarzdzania przedsibiorstwem oraz problemy z nim zwizane maj charakter systemowy; oznacza to wzajemne ich powizanie i zaleno. Dlatego mona stwierdzi, e w controllingu przedsibiorstwo traktowane jest z perspektywy holistycznej, gdy controlling polega na pełnieniu funkcji koordynacyjnej i jest obecny we wszystkich aspektach zarzdzania przedsibiorstwem [Skrzyniarz, 2003]. Koniecznym warunkiem skutecznego wdroenia i funkcjonowania systemu controllingu jest podejcie dynamiczne, uwzgldniajce rzeczywisto gospodarcz ulegajc stałym zmianom; przedsibiorstwa, chcc si utrzyma na rynku, musz posi zdolno dostosowywania si do tych zmian, z jednoczesnym uwzgldnieniem dynamiki wystpujcych zjawisk. Poniewa controlling powstał na skutek takich włanie, wymienionych praktycznych potrzeb w zakresie zarzdzania; analizujc histori jego rozwoju naley stwierdzi, e jest on koncepcj dynamiczn. Skuteczno działania controllingu jest uwarunkowana indywidualnym podejciem do przedsibiorstwa uwzgldniajcym jego potrzeby oraz specyfik; nawet w przedsibiorstwach tej samej brany moliwe s róne rozwizania w zakresie controllingu. Controlling ma wic charakter indywidualny, gdy jego działania musz by cile dostosowane do konkretnego przedsibiorstwa i konkretnych warunków w okrelonym czasie. Proces wdraania controllingu składa si z czterech etapów. Pierwszy to całociowe projektowanie systemu, łcznie z systemem informacyjnym oraz zmiana w systemie oceny wyników poszczególnych centrów ujawniajca powstałe odchylenia i ich przyczyny, a take nieprawidłowoci oraz osoby za nie odpowiedzialne. Kolejnym etapem jest praktyczne zaimplementowanie systemu controllingowego w oparciu o przyjt w przedsibiorstwie koncepcj; decydujce znaczenie przy podejmowaniu wszystkich decyzji dotyczcych prac wdroeniowych ma wielko przedsibiorstwa oraz przyjta w niej organizacja zarzdzania. Ostatnim etapem jest pocztkowe testowanie systemu; nie s tu jednake wycigane konsekwencje płacowe czy personalne, dokonywana jest jedynie ocena stopnia realizacji planowanych zada; stosowane jest powizanie mierników oceny pracownika z systemem wynagradzania, za premie s wypłacane na dotychczasowych zasadach [Dłubak, 2002, s. 17].
WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 1/2012 87 CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012 Schemat wdroenia systemu controllingu jest procesem skomplikowanym i wymagajcym czasu; zaimplementowany system controllingu nie jest od razu w pełni idealny; jego wieloletnia eksploatacja pozwala na weryfikacj przyjtych załoe i rozwiza, jak te na porównanie ich z rzeczywistoci gospodarcz. Według M. Chałastry [2004, s. 25], idealny system controllingu istnieje tylko w teorii. Istota controllingu zawiera si w orientacji na cele. Sformułowanie ich umoliwia poinformowanie pracowników, czego si od nich oczekuje w najbliszym czasie. Contolling zorientowany jest i orientuje działalno przedsibiorstwa na przyszło, gdy obecnie nie wystarcza ju szczegółowa informacja o przeszłoci, controlling. Istota controllingu tkwi take w okreleniu tzw. wskich gardeł, czyli najsłabszych ogniw przedsibiorstwa (w przypadku pojawienia si obcie s one pierwszym ródłem problemów); zadaniem controllingu jest ich wyszukiwanie. Kolejno naley take wymieni orientacj na rynek (rozpoznanie we właciwym czasie w jakim kierunku rozwija si rynek umoliwia podnoszenie zdolnoci konkurencyjnej; zadaniem controllingu jest odkrywanie trendów na rynku) oraz orientacj na klienta (przedsibiorstwo moe przetrwa i generowa zyski, gdy zaspokaja yczenia klientów, za controlling powinien dostarcza odpowiednich informacji) [Vollmuth, 2000, s. 47]. Na podstawie analizy danych ródłowych mona stwierdzi, e potrzeba długiego okresu aby oceni, w jakim stopniu zastosowany system controllingu spełnia oczekiwania oraz jakie naley wprowadzi zmiany w systemie, by jak najlepiej dostosowa go do specyfiki danego przedsibiorstwa. Cel, materiał i metody badawcze Celem pracy była ocena ekonomicznych korzyci zwizanych z wprowadzeniem i funkcjonowaniem controllingu w przedsibiorstwie w długim okresie. Postawiono hipotez, e system controllingu ma w dłuszej perspektywie czasowej pozytywny wpływ na efektywno gospodarowania przedsibiorstwa. Dla zweryfikowania postawionej hipotezy przeprowadzono analiz przypadku. Materiałem badawczym były wyniki ekonomiczne przedsibiorstwa zajmujcego si przetwórstwem misa drobiowego. Analizie poddano wskaniki płynnoci, sprawnoci działania i rentowno- ci przedsibiorstwa przed i po wprowadzeniu rozwiza controlingowych, a take po modyfikacji funkcjonujcego ju systemu. Dane ródłowe do analizy pochodziły ze sprawozda finansowych przedsibiorstwa za lata 1993 2009. Kolejnym etapem oceny wpływu wprowadzonych rozwiza controlingowych na wyniki ekonomiczne była analiza statystyczna. Jako metod badawcz zastosowano rachunek korelacji Pearsona, w którym wykorzystano stworzony na potrzeby opracowania miernik wspomagania zarzdzania (M WZ ). Przy jego konstrukcji posłuono si pojciem ryzyka statystycznego, okrelanego jako prawdopodobiestwo wystpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotknitego nim podmiotu. Warto tego prawdopodobiestwa mieci si w przedziale: 0 P (x) 1 gdzie P(x) oznacza zmienn losow. Zgodnie z ta definicj, przyjto załoenie, e wprowadzenie rozwiza controllingowych i ich ulepszanie powinno pozytywnie wpływa na dostpno i czytelno informacji o biecej sytuacji finansowej przedsibiorstwa, a tym samym zwikszy prawdopodobiestwo podjcia właciwych decyzji przez kadr zarzdzajc, które bd mie wpływ na popraw efektywnoci gospodarowania. Przyjto arbitralnie nastpujce wartoci tego miernika: okres I przed okresem wprowadzenia rozwiza controlingowych (lata 1993 1996) 0,5,
88 T. Nowogródzka, S. Szarek, Wpływ wprowadzenia controllingu T. Nowogródzka, S. Szarek, Influence of introducing controlling okres II po wprowadzeniu rozwiza controlingowych (lata 1997 2002) 0,6, okres III ulepszenie rozwiza controlingowych poprzez wprowadzenie nowych modułów (lata 2003 2009) 0,7. Wyniki analizy korelacji zweryfikowano dla dwóch poziomów istotnoci: p=0,05 oraz p=0,01. Dla statystycznej oceny wskaników efektywnoci uytych w analizie, obliczono współczynnik zmiennoci (CV), bdcy relacj odchylenia standardowego (-. ( do wartoci redniej arytmetycznej (/) według wzoru: 012 -.( / 2 Analiz wykonano przy uyciu arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel 2010 i pakietu Statistica 7.1 firmy STATSOFT. Wyniki bada System controllingu wprowadzono w badanym przedsibiorstwie w 1996 roku; jego celem było zarzdzanie kosztami. Funkcjonujcy system komputerowy gospodarki magazynowej i finansowej stał si podstaw do sporzdzenia raportów dla celów zarzdczych. W 2001 dokonano modyfikacji systemu. Dziki temu uzyskano dokładne informacje o miejscu powstania kosztów (MPK). Na podstawie danych z systemu moliwe było okrelenie kosztów zarzdu, sprzeday, informacji o kosztach rodzajowych (poszczególne wzory budetowania były dostosowane do okrelonej grupy kapitałowej). Modyfikacja systemu controllingu w badanym przedsibiorstwie trwała ponad cztery miesice (od wrzenia do grudnia 2002 roku). System controllingu bazował głównie na informacjach o klientach, dostawcach, kanałach dystrybucji, branach; wykorzystywał te dane z zakresu systemu rachunkowoci i wewntrznych standardów pracy oraz informacje o funkcjonowaniu i efektach działa przedsibiorstwa. Analizujc system controllingu zaimplementowany w analizowanym przedsibiorstwie mona stwierdzi, e posiada on szereg zalet, np. moliwo szczegółowej analizy kosztów przedsibiorstwa, moliwo szczegółowej obserwacji przedsibiorstwa jako całoci, a nie tylko poszczególnych jego czci. Do dokładnej oceny sytuacji niezbdna jest szczegółowo informacji, systematyczno w ich przekazywaniu oraz moliwo ich przetwarzania w rónych konfiguracjach. Tak funkcjonalno daje włanie system controllingu. Tab. 1. Wartociowe zestawienie wskaników płynnoci, sprawnoci działania i rentownoci w poszczególnych okresach badawczych (List of liability, operating and profitability indexes in each period of investigation) Wyszczególnienie (Specification) Przychody ze sprzeday towarów i produktów [tys. zł] (Total incomes) Koszty sprzedanych towarów i produktów [tys. zł] (Products&costs of sales) Zysk (strata) brutto [tys. zł] (Gross profit) Zysk (strata) netto [tys. zł] (Net profit) Okres badawczy (Period of investigations) I (1993 1996) II (1997 2002) III (2003 2009) / CV [%] / CV[%] / CV[%] 25 626,50 30,85 48 842,00 10,77 64 449,77 22,05 23 004,50 32,13 44 098,17 8,31 55 110,57 23,49 1 935,00 29,67 1 949,50 27,80 1 863,25 24,77 1 129,25 28,50 1 366,00 32,47-79,60 3583,4
WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 1/2012 89 CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012 Wskaniki płynnoci (Liability indexes) Wskanik biecej płynnoci [%] 214,9 9,1 207,2 11,9 172,6 18,5 Current ratio Wskanik podwyszonej płynnoci [%] 70,0 14,0 100,9 29,8 107,2 25,0 (Quick ratio) Wskaniki sprawnoci działania (Operating effectivity indexes) Produktywno aktywów (Assets productivity) 2,8 13,5 2,8 8,9 2,2 9,9 Produktywno majtku trwałego 5,8 13,4 5,9 6,6 5,0 21,5 (Property assets) Wskanik cyklu zapasów [dni] (Stock index cycle [days]) 46,6 15,2 35,3 23,9 33,1 25,1 Wskanik cyklu nalenoci [dni] (Dues index cycle [days]) 19,4 13,5 30,9 32,2 51,2 14,5 Wskaniki rentownoci (Profitability indexes) Rentowno sprzeday (%] (Return of sales) 4,56 23,9 2,77 26,0 0,04 3115,9 Rentowno aktywów [%] (Return of assets) 12,61 27,4 7,70 24,1 0,05 7040,5 Rentowno kapitału własnego [%] 19,97 24,8 12,05 19,5-0,82 941,5 (Return of equity) Do najistotniejszych wad systemu naleały pracochłonno obsługi oraz fakt, e zastosowany system controllingu nie był zintegrowany z poszczególnymi orodkami decyzyjnymi działem finansowym i marketingu. Według opinii kierownictwa, cel wdroenia controllingu nie został osignity w pełni; stwierdzono, e systemy zarzdzania finansowego nie s doskonałe. W zwizku z tym w 2005 roku został wdroony zintegrowany system controllingowy, obejmujcy wszystkie orodki decyzyjne ksigowo, dział ekonomiczny, marketingowy, dział zaopatrzenia i zbytu oraz dział handlowy. Takie rozwizanie miało pomóc osign pełny sukces we wdroeniu systemu. Jednake wprowadzone zmiany modułów controllingowych okazały si niewystarczajce, dlatego te obecnie (od padziernika 2010 roku) trwa kolejna zmiana modułów. Analiza przychodów ze sprzeday towarów i produktów pokazuje na znaczce rónice w biecej wartoci tej pozycji w badanym okresie (tabela 1). W okresie III warto przychodów wyniosła ponad 64 mln zł i była 2,5 razy wiksza ni w okresie I. Wzrosły równie koszty sprzedanych towarów i produktów o około 2,4 razy. Takie wyniki sprawiły, e zwikszył si rozstp pomidzy zobrazowanymi na rys. 1 funkcjami przychodów i kosztów. W tej sytuacji zysk ze sprzeday wykazywał w badanym okresie tendencj zwykow. Analizujc te zmienne według cen z 1993 roku, mona zauway, e ich warto na przestrzeni ponad 17 lat nie uległa znaczcej zmianie [Szarek, 2008]. O wyniku finansowym przedsibiorstwa zdecydowały jednak inne czynniki (rys. 2). Zysk brutto ukształtował si w kolejnych okresach na zblionym do 1,9 mln zł poziomie. Systematycznemu obnianiu ulegał natomiast zysk netto (rys. 1). W okresie I i II jego warto przekroczyła 1,1 mln zł, a w okresie III przedsibiorstwo zanotowało strat w wysokoci 79,6 tys. zł. Tak due zrónicowanie tej kategorii wynikowej wynikało z poniesionych w roku 2008 wysokich na ponad 6 mln zł kosztów finansowych. Strata netto w wysokoci prawie 2,5 mln zł w tym roku miała
90 T. Nowogródzka, S. Szarek, Wpływ wprowadzenia controllingu T. Nowogródzka, S. Szarek, Influence of introducing controlling wic wpływ na strat netto w całym III okresie. Miało to równie wpływ na bardzo wysok warto współczynnika zmiennoci (CV), który wyniósł a 3583%. Pomimo poniesienia wysokich kosztów finansowych w roku 2008 i 2009, nie miało to wpływu na płynno przedsibiorstwa (tabela 1). Warto wskaników płynnoci nie uległa znaczcemu obnieniu. Mona nawet stwierdzi, e ich wartoci mieciły si w górnym przedziale uznawanych za dopuszczalne. Rys. 1. Przychody i koszty sprzeday, zysk netto przedsibiorstwa w latach 1993 2009 (Incomes and costs of sales, net profit in 1993 2009 at investigation company) Rys. 2. Porównanie wartoci rónych kategorii zysku w badanym przedsibiorstwie (Different incomes category comparison at investigation company) Rys. 3. Produktywno aktywów i majtku trwałego w badanym przedsibiorstwie (Assets and property assets productivity at investigation company)
WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 1/2012 91 CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012 Rys. 4. Wskaniki cyklu zapasów i nalenoci w badanym przedsibiorstwie (Stock index cycle and dues index cycle at investigation company) Analizujc wskaniki sprawnoci działania, mona stwierdzi, e od roku 2003, a wic po unowoczenieniu posiadanego systemu controllingu, zanotowano systematyczny wzrost produktywnoci aktywów i majtku trwałego (rys. 3). Warto produktywnoci aktywów w roku 2008 i 2009 osignła prawie najwyszy poziom w badanym okresie. Taki stan był wynikiem ponad 85 mln zł wartoci sprzedanych towarów i produktów. W przypadku gospodarowania majtkiem obrotowym, w przedsibiorstwie zanotowano odmienne tendencje. Zmniejszyła si warto wskanika cyklu zapasów z 45 dni w roku 1993 do 28 dni w roku 2009 (rys. 4). Jednoczenie zaobserwowano wzrost wartoci wskanika cyklu nalenoci z 13 dni w 1993 roku, do prawie 60 dni w roku 2009. Z jednej wic strony przedsibiorstwo ponosi coraz nisze koszty magazynowania zapasów, ale jednoczenie jest zmuszone coraz dłuej finansowa odbiorców produkowanych towarów. Powoduje to wzrost kosztów finansowych zwizanych z obsług coraz wyszej kwoty kredytu obrotowego. Rys. 5. Wskaniki rentownoci w badanym przedsibiorstwie (Rentability indexes at investigation company) O tym, e to uwarunkowania zewntrzne miały główny wpływ na osignity wynik finansowy, wiadcz dane dotyczce wartoci wskaników rentownoci przedstawione na rysunku 5. Do roku 2004 obserwowano systematyczne obnianie si wartoci wskanika rentownoci sprzeday, aktywów i majtku trwałego. Miało to miejsce w okresie spowolnienia gospodarczego odnotowanego m.in. przez Kołodko [2010]. Poczwszy od 2005 roku, warto tych wskaników zaczła wzrasta. Załamanie nastpiło w roku 2008, kiedy to rentowno sprze-
92 T. Nowogródzka, S. Szarek, Wpływ wprowadzenia controllingu T. Nowogródzka, S. Szarek, Influence of introducing controlling day wyniosła -2,9%, a kapitału własnego a -18%. Dla całego okresu 2003-2009 oznacza to warto ROS i ROA na poziomie 0,05%, a ROE na poziomie -0,82% (tab. 1). Tab. 2. Macierz korelacji pomidzy wartoci miernikiem wspomagania zarzdzania (M WZ ) a wybranymi wielkociami rachunku zysków i strat w latach 1993 2009 (Matrix of corelation between the index of supporting management and chosen elements of profit and loss account) Nazwa zmiennej (Name of variable) x1 x2 x3 x1 Zysk (strata) netto (Net profit (loss)) - x2 Przychody ze sprzeday towarów i produktów (Value of goods and product sales) -0,585* - x3 Koszty sprzedanych towarów i produktów (Goods and product costs) -0,599* 0,985** - x4 Warto M WZ (Value of management assistance measure) -0,557* 0,839** 0,809** Przedstawione w tabeli 1 i na rysunkach 1-5 dane nie s w stanie jednoznacznie odpowiedzie na pytanie, czy wprowadzenie rozwiza controllingowych miało wpływ na poprawienie efektywnoci gospodarowania przedsibiorstwa. Jedynym moliwym do uchwycenia zwizkiem jest zaprezentowany na rys. 3 wzrost od 2003 roku - a wic po ulepszeniu funkcjonujcego systemu wskaników produktywnoci aktywów. Jednak w odniesieniu do innych wskaników, a szczególnie wskaników zyskownoci, takich zwizków nie odnotowano. Potwierdzaj to przedstawione w tabeli 2 wartoci współczynników korelacji. Szczególnie trudne do wytłumaczenia wydaj si by ujemne wartoci współczynników korelacji dla zmiennej x1, wzgldem zmiennych x2-x4. Stwierdzenie bowiem, e wprowadzenie i unowoczenianie systemów wspomagajcych zarzdzanie ma ujemny wpływ na osignity wynik finansowy netto, stawia celowo wykorzystywania takiego systemu pod znakiem zapytania. Wysoko istotna korelacja pomidzy zmienn x2 a x4 jest równie niezrozumiała, poniewa to marketing, a nie controlling powinien by odpowiedzialny za wzrost wartoci sprzeday. Jedynym, słabym dowodem na efektywno zastosowania rozwiza controllingowych moe by zmniejszenie si wartoci współczynnika zmiennoci dla wikszoci wskaników ekonomicznych z okresu II w stosunku do okresu I (tab. 1). Jednak w okresie III ta pozytywna tendencja uległa zahamowaniu. Jedynie w przypadku wskaników sprawnoci działania zmniejszenie si zmiennoci obserwowane było we wszystkich badanych okresach. Jest to dowodem na to, e system wspomagajcy zarzdzanie ma wpływ tylko na wybrane elementy technicznej strony produkcji. Uwagi kocowe Przeprowadzona analiza wyników bada upowania do wysunicia nastpujcych wniosków: 1. Zweryfikowano postawion na wstpie hipotez. W badanym przedsibiorstwie zastosowanie rozwiza controllingowych nie miało wpływu na kocowy wynik gospodarowania - osignit zyskowno. Zyskowno ta zmniejszała si w miar wprowadzania i udoskonalania rozwiza controllingowych. 2. W badanym okresie zaobserwowano popraw efektywnoci wykorzystania posiadanych zasobów mierzon wskanikami produktywnoci, jednak nie wpłynło to na kocowy wynik finansowy.
WSPÓŁCZESNE ZARZDZANIE 1/2012 93 CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012 3. Nie mona wykluczy, e pomimo braku poprawy efektywnoci gospodarowania, wprowadzenie systemu controllingu nie miało pozytywnego wpływu na sprawno funkcjonowania organizacji. Rentowno badanego przedsibiorstwa była kształtowana przede wszystkim przez czynniki zewntrzne. W tej sytuacji konieczne wydaje si połoenie wikszego nacisku na rozwój technik, które posłu analizie bliszego i dalszego otoczenia przedsibiorstwa, co moe to prowadzi do zidentyfikowania powstajcych obszarów ryzyka zwizanego z funkcjonowaniem przedsibiorstwa na rynku. Dopiero połczenie takiego systemu z funkcjonujcymi w przedsibiorstwie rozwizaniami wspomagajcymi zarzdzanie moe przynie wymierne efekty. W tej sytuacji intuicyjne decyzje zarzdzajcych nadal bd mie podstawowy wpływ na sukces przedsibiorstwa na rynku. Bibliografia 1. Chałastra M., (2004), Jak przeprowadza audyt systemu controllingu. Controlling i Rachunkowo Zarzdcza, INFOR, nr 4. 2. Dłubak M., (2002), Midzy indywidualnym a uniwersalnym sposobem pojmowania controllingu, czyli o percepcji wród osób wdraajcych controlling. Controlling Marketingu, Czstochowa, nr 4. 3. Garbusiewicz W., Kamela-Sowiska A., Poetschke H., (1998), Rachunkowo zarzdcza, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. 4. Knop W., Sawicki K., (1995), Controlling a rachunkowo. Rachunkowo, nr 3. 5. Kołodko G.W., (2010), Wdrujcy wiat. Pruszyski i S-ka, Warszawa. 6. Kouch B., (1997), Kontrola, [w:] B. Kouch (red.), Podstawy organizacji i zarzdzania. UwB, Białystok. 7. Marciniak S., (2001), Controlling. Filozofia, projektowanie, Wydawnictwo Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa. 8. Pełka B., (1996), Zarzdzanie przedsibiorstwami i menederyzm. Orgmasz, Warszawa. 9. Penc J., (1997), Strategie zarzdzania. Perspektywiczne mylenie. Systemowe działanie. AW Placet, Warszawa. 10. Rymarczyk J., (1996), Internacjonalizacja przedsibiorstwa. PWE, Warszawa. 11. Szarek S., Niewgłowski M., (2008), Czynniki wpływajce na efektywno gospodarowania przedsibiorstwa w długim okresie czasu. Zeszyty Naukowe SERiA, t. X, z. 3. 12. Vollmuth H.J. (2000), Controlling. Planowanie, kontrola, kierowanie, podstawy budowy systemu controllingu. Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa. Bibliografia elektroniczna 1. Skrzyniarz P., Warunki konieczne zastosowania narzdzi controllera. Orodek doradztwa i Treningu Kierowniczego, www.columb-controling.com, [2003.11.12]. Influence of introducing controlling in a company on the profitability of production Summary The efficiency of introduced controlling solutions was examined in the work in the enterprise on the basis of the analysis of the case. It was affirmed, it did not have the influence on the improvement of profitability from introduction and modernizing the system helping the management. One can not exclude that the introduction of this system did not have the posi-
94 T. Nowogródzka, S. Szarek, Wpływ wprowadzenia controllingu T. Nowogródzka, S. Szarek, Influence of introducing controlling tive influence on the efficiency of functioning the organization on this basis. As that rentability is shaped by external, necessary factors the position of the larger pressure seems on the development of the techniques which will be of service the analysis of the closer and farther surroundings of the enterprise. To lead this to the identifying coming into being areas of the risk maybe and prevention unfavourable tendencies.