O czym trzeba pamiętać, pomniejszając pensję zatrudnionego Autor: Marta Nowakowicz-Jankowia, ekspert ds. płac Potrąceń z wynagrodzenia dokonuje się po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Nie wymieniono wprost w przepisach, że należy także odliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne, jednak jest to odliczenie obowiązkowe jak wyżej wymieniony podatek i inne składki, zatem przyjęło się odliczać także i ją. Co do zasady potrącenia można podzielić na dwie grupy. Pierwsza dotyczy wierzytelności, co do których dokonywania pracodawca jest zobowiązany przepisami prawa i taka operacja nie wymaga zgody pracownika. Druga grupa to potrącenia dobrowolne, które wymagają pisemnej zgody zatrudnionego, jak rata pożyczki zakładowej czy składka na ubezpieczenie grupowe. Bez zgody pracownika pracodawca może potrącić: sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi, kary pieniężne określone w art. 108 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Potrącenia alimentacyjne... Są to potrącenia, jakich pracodawca dokonuje w pierwszej kolejności i w zasadzie są najłatwiejsze do obliczenia. Nie ma do nich zastosowania wysokość kwoty wolnej, a jedynie ograniczenie niepozwalające na potrącenie więcej niż 60 proc. wynagrodzenia. Zatem np. pracownikowi, który zarabia 1200 zł, można potrącić 60 proc. tej kwoty, czyli 720 zł, natomiast zatrudnionemu, który zarabia 3000 zł netto 1800 zł (60 proc. jego wynagrodzenia netto). Należy przy tym pamiętać, że niektóre zajęcia alimentacyjne mają dokładnie określoną kwotę, jaka ma być miesięcznie potrącana. Przykładowo zasądzono miesięczne alimenty w wysokości 1000 zł i nie ma zaległych alimentów. Odnosząc to do przykładu powyżej pracownikowi zarabiającemu 1200 zł netto potrącimy 720 zł, a więc niepełną wysokość alimentów, a pracownikowi, którego wynagrodzenie netto wynosi 3000 zł dokładnie 1000 zł, bo choć maksymalna kwota, jaką możemy potrącić, wynosi 1800 zł, to jednak nie mamy podstaw do zabrania pracownikowi wyższej kwoty niż zasądzona. Analogicznie traktowane są potrącenia alimentacyjne z zasiłków można potrącić 60 proc. kwoty zasiłku brutto i nie ma tu obowiązku zachowania kwoty wolnej od potrąceń....oraz niealimentacyjne Dokonywanie tych potrąceń jest bardziej skomplikowane. Po pierwsze należy sprawdzić składniki wynagrodzenia. Tylko zasiłki (opiekuńczy, chorobowy, macierzyński, również świadczenie rehabilitacyjne) oraz świadczenia z ZFŚS są traktowane inaczej przy dokonywaniu potrąceń niealimentacyjnych.
Zatem niezależnie od tego, czy pracodawca wypłaca wynagrodzenie zasadnicze, chorobowe, za nadgodziny czy nocki, premię, nagrodę oraz ekwiwalent traktuje je łącznie oraz zgodnie z przepisami działu 3 rozdziału 2 k.p., czyli potrąca maksymalnie połowę, pamiętając jednak o zachowaniu kwoty wolnej. Inaczej będzie przy zasiłku chorobowym czy świadczeniu z ZFŚS, które trzeba wyodrębnić przy obliczaniu potrącenia z wynagrodzenia. Indywidualna stawka Kwotę wolną od potrąceń ustala się indywidualnie dla każdego pracownika, którego wynagrodzenie zostało zajęte. Należy wziąć pod uwagę, czy ma on podstawowe czy podwyższone koszty uzyskania przychodu, czy złożył oświadczenie PIT-2 (i korzysta z miesięcznej ulgi podatkowej) oraz jaki jest jego wymiar czasu pracy. [tabela] Kwotę wolną ustala się na podstawie minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w 2014 roku wynosi 1680 zł. Prosta matematyka Znając powyższe zasady, pracodawca w prosty sposób może obliczyć wysokość potrącenia z wynagrodzenia pracownika. Należy: Krok 1: obliczyć wynagrodzenie netto pracownika (wyłączając ze składników wynagrodzenia wspomniane wyżej zasiłki i świadczenia z ZFŚS); Krok 2: ustalić kwotę wolną od potrąceń niealimentacyjnych; [tabela] Krok 3: obliczyć potrącenie. Jeśli połowa wynagrodzenia netto jest liczbą wyższą niż kwota wolna, to potrącenie wyniesie połowę wynagrodzenia netto. [przykład 1] Z kolei gdy połowa wynagrodzenia netto będzie niższa lub równa kwocie wolnej, to pracodawca może potrącić różnicę pensji netto i kwoty wolnej. [przykład 2] Zatem wystarczy obliczyć, ile wynosi połowa wynagrodzenia netto pracownika i jeśli jest większa niż kwota wolna od potrąceń, to pracownikowi możemy potrącić połowę jego wynagrodzenia netto. Natomiast jeśli połowa wynagrodzenia netto jest mniejsza lub równa kwocie wolnej od potrąceń to należy pracownikowi potrącić różnicę między wynagrodzeniem netto a kwotą wolną. W praktyce sprowadza się to do jednej z podstawowych zasad kodeksu pracy, zgodnie z którą pracownikowi nie można dać mniej, niż mu się należy według obowiązujących przepisów, czyli tym samym nie można komornikowi przelać na konto więcej niż pracownikowi. Jednak trzeba zauważyć, że od tej zasady są wyjątki. Świadczenia z ZFŚS w całości Sytuacją wyjątkową, w której komornik może otrzymać więcej niż pracownik, jest potrącenie ze świadczeń z ZFŚS. Podlegają one zajęciu w całości, nie chronią go bowiem przepisy kodeksu pracy. Zatem jeśli np. przyznano pracownikowi 300 zł netto świadczenia z ZFŚS, to całą tą kwotę pracodawca winien przekazać na konto komornika (wówczas może się zdarzyć, że pracownik dostanie mniej niż komornik). Jednak w ostatnich latach zaczyna wśród teoretyków i praktyków prawa pracy przeważać pogląd, że takie świadczenie nie powinno w ogóle być przedmiotem egzekucji komorniczej z uwagi na jego
socjalny charakter oraz brak powiązania z wykonywaniem pracy. Z kolei Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej uważa, że świadczenia z ZFŚS powinny być traktowane jako wynagrodzenie za pracę i tak samo chronione przed potrąceniami. Dodatkowo resort pracy podkreśla, że w znacznej mierze ze środków ZFŚS korzystają wyłącznie obecni pracownicy, zatem jest tu związek z wykonywaniem pracy. Natomiast dofinansowanie do wypoczynku jest powiązane z trwającym co najmniej 14 dni kalendarzowych urlopem wypoczynkowym, czyli przywilejem zarezerwowanym wyłącznie dla pracowników. Pół najniższej emerytury Inaczej niż z wynagrodzeń za pracę dokonuje się potrąceń z zasiłków. Potrącenia dokonuje pracodawca, o ile jest płatnikiem zasiłków. Kwota wolna od potrąceń z zasiłków to 50 proc. najniższej emerytury, a skoro najniższa emerytura wynosi obecnie 831,15 zł, to kwota wolna od potrąceń z zasiłków to 415,58 zł. Ustalenie wysokości potrącenia także sprowadza się do prostej matematyki. I tak, jeżeli: 3/4 zasiłku brutto jest większe od kwoty wolnej, to potrącenia dokonujemy do wysokości 1/4 zasiłku, 3/4 zasiłku brutto jest mniejsze lub równe kwocie wolnej, to pracodawca może potrącić różnicę zasiłku brutto i kwoty wolnej. Gdy niepełny miesiąc Nie ma znaczenia, czy pracownik przepracował cały miesiąc niezależnie od liczby dni przepracowanych, stosujemy jedną, miesięczną kwotę wolną od potrąceń. Jeśli pracownik był zatrudniony przez część miesiąca i otrzymał za przepracowane dni wynagrodzenie netto niższe niż kwota wolna ustalona do niego, to nie można dokonać potrącenia z jego pensji. Podobnie przy potrącaniu z zasiłków gdy pracodawca wypłaca zasiłek za kilka dni w miesiącu i jest on niższy niż kwota wolna (czyli 50 proc. najniższej emerytury), to nie może dokonać potrącenia. Dodać jednocześnie należy, że są eksperci, którzy uważają, że jeśli zasiłek należy się za część miesiąca, kwotę wolną od potrąceń trzeba zmniejszyć proporcjonalnie do okresu, za który przysługuje ten zasiłek. Jednak z powodu braku podstawy prawnej dla poparcia takiego stanowiska bezpieczniej będzie stosować kwotę wolną od potrąceń z zasiłków bez jej proporcjonalnego zmniejszania. Więcej niż jedna wypłata W sytuacji kiedy pracodawca w jednym miesiącu kalendarzowym wypłaca wynagrodzenie w częściach, zasady dokonywania potrąceń stosujemy do sumy tych wynagrodzeń. W tym przypadku ponownie wracamy do elementarnej matematyki. [przykład 3] Podsumowanie Choć zasady dokonywania potrąceń nie są zbyt skomplikowane, to niewiele programów płacowych ma zdefiniowaną możliwość ich automatycznego obliczania. Jednak wystarczy minimum umiejętności matematycznych, aby prawidłowo obliczyć jego wysokość. Pracodawca ma obowiązek prawidłowo dokonać zajęcia wynagrodzenia, bowiem gdy nie dopełni tego obowiązku, będzie odpowiadał za szkodę. W takiej sytuacji wierzyciel może wnieść do sądu pozew o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną nieprzekazaniem zajętej części wynagrodzenia. Uwaga
Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości. Podobnie świadczenie z ZFŚS Kwoty wolne od potrąceń komorniczych niealimentacyjnych w 2014 roku PRZYKŁAD 1 Połowa wynagrodzenia netto Wynagrodzenie netto pracownika wynosi 4600 zł. Ponieważ jest on zatrudniony na cały etat, to kwota wolna od potrąceń wynosi 1237,20 zł (podstawowe koszty uzyskania przychodu i PIT-2). Z pensji tego podwładnego należy dokonać potrąceń niealimentacyjnych. Pracodawca zastanawia się, do jakiej wysokości może dokonać potrącenia. Z podanego niżej wzoru: jeśli 1/2 WN > KW, to P = 1/2 WN (WN wynagrodzenie netto; KW kwota wolna od potrąceń; P potrącenie) wynika, że potrącenie wyniesie 2300 zł. Szczegółowe wyliczenia są następujące: 1/2 x 4600 zł = 2300 zł > KW P = 1/2 x 4600 zł = 2300 zł PRZYKŁAD 2 Różnica pensji netto i kwoty wolnej Wynagrodzenie netto zatrudnionego na cały etat wynosi 1800 zł. Do pracownika stosowane są podwyższone koszty uzyskania przychodów bez PIT-2. W takim przypadku kwota wolna od potrąceń wynosi 1195,20 zł. Z pensji pracodawca ma dokonać potrąceń niealimentacyjnych. Zastanawia się, do jakiej wysokości może dokonać potrącenia. Z podanego niżej wzoru: 1/2 N? KW to P = N KW (WN wynagrodzenie netto; KW kwota wolna od potrąceń; P potrącenie) wynika, że potrącenie wyniesie 604,80 zł. Szczegółowe wyliczenia są następujące: 1/2 x 1800 = 900 < KW P = 1800 1195,20 = 604,80 zł PRZYKŁAD 3 Suma potrąconych kwot
Pracodawca wypłaca wynagrodzenie w trzech terminach: 1. dnia miesiąca płaca zasadnicza, do 5. dnia miesiąca wynagrodzenie za nadgodziny, nocki, dodatki za urlop i inne do 10. dnia miesiąca premie. Trzeba ustalić kwoty potrąceń dla każdej wypłaty osobno. Pierwsza wypłata netto płaca zasadnicza = 1300 zł (PZ) kwota wolna = 1237,20 zł (KW) 1/2 PZ = 650 zł ponieważ 1/2 PZ? KW, to P = N KW Zatem potrącenia można dokonać w kwocie 62,80 zł (PZ KW) Druga wypłata netto nadgodziny = 300 zł (N) Sumujemy wypłaty netto = 1300 zł + 300 zł = 1600 zł (WN) 1/2 WN = 800 zł ponieważ 1/2 WN? KW, to P = N KW Potrącenia można dokonać w kwocie 362,80 zł (WN KW). Jednak potrącono już 62,80 zł, zatem należy potrącić różnicę, czyli 362,80 zł 62,80 zł = 300 zł. Trzecia wypłata netto premia = 1000 zł (P) Sumujemy wypłaty netto = 1300 zł + 300 zł + 1000 zł = 2500 zł (WN) 1/2 WN = 1300 zł Ponieważ 1/2 WN > KW, to P = 1/2 WN Potrącenia można dokonać w kwocie 1300 zł. Wcześniej potrącono już 362,80 zł, zatem należy potrącić kwotę 937,20 zł. Podsumowując, komornikowi należy przelać sumę potrąconych kwot, czyli 62,80 zł + 300 zł + 937,20 zł = 1300 zł Podstawa prawna Art. 87 91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Art. 139 143 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440). 2013 Henkel Polska sp. z o.o.