Od Autorów............................................................... Wstęp..................................................................... Czym jest NLP?............................................................ Definicje NLP.............................................................. Zrozumieć NLP............................................................ Co kryje się za literami N, L i P.............................................. Model NLP................................................................ Historia NLP............................................................... Nastawienie i metodologia................................................ NLP teraz.................................................................. NLP w działaniu........................................................... Co ci da nauka NLP........................................................ A teraz doświadcz NLP..................................................... Jak korzystać z tej książki.................................................. Podsumowanie............................................................ Cztery filary............................................................... Presupozycje NLP......................................................... Podsumowanie............................................................ System preferowany....................................................... Predykaty................................................................. System odniesienia........................................................ System wprowadzający.................................................... Wzrokowe wskazówki systemu reprezentacji............................... Dopasowywanie systemów reprezentacji................................... Rozpoznawanie strategii................................................... Inne rodzaje wskazówek................................................... Nakładanie i synestezja.................................................... Wzmacnianie najsłabiej rozwiniętego systemu reprezentacji................ Podsumowanie............................................................ NLP.indb 5 2010-11-02 21:03:20
Jak działają submodalności................................................ Rozpoznawanie submodalności............................................ Submodalności analogowe i cyfrowe....................................... Submodalności a język.................................................... Znaczenie submodalności................................................. Wprowadzanie zmian za pomocą submodalności........................... Ekologia zmiany........................................................... Metoda świstu (Swish Pattern).............................................. Metoda świstu skrojona na miarę.......................................... Metoda usuwania kompulsji (Compulsion Blowout)......................... Podsumowanie............................................................ Zrozumieć metaprogramy................................................. Rozpoznawanie metapogramów........................................... Jak istotne jest rozumienie metaprogramów............................... Kilka najważniejszych metaprogramów.................................... Wzorzec do i od........................................................... Autorytet wewnętrzny i zewnętrzny........................................ Ja lub inni................................................................. Opcje i procedury......................................................... Ogół i szczegół............................................................ Podobieństwa i różnice.................................................... Strategia sprawdzania (Convincer)............................................. Metaprogramy a zmiana................................................... Profil Język i Zachowanie.................................................. Podsumowanie............................................................ Rozumienie przekonań i wartości.......................................... Waga przekonań i wartości w NLP.......................................... Potęga przekonań......................................................... Język przekonań i wartości................................................. Skąd biorą się przekonania i wartości?...................................... Przekonania się zmieniają.................................................. Przekonania ograniczające................................................. Wybieranie przekonań..................................................... Rozumienie wartości...................................................... NLP.indb 6 2010-11-02 21:03:20
Kryteria i równoważność kryterialna........................................ Hierarchie kryteriów....................................................... Zmiana wartości i kryteriów................................................ W NLP istnieją przekonania, lecz nie istnieją wartości....................... Podsumowanie............................................................ Cele i rezultaty............................................................ Dobrze określone cele.................................................... Konsekwencje osiągnięcia celu............................................ Podsumowanie............................................................ Stan, którego doświadczasz................................................ Działanie jest konsekwencją emocji........................................ Świadomość swojego stanu............................................... Modelowanie stanu....................................................... Przerwanie stanu emocjonalnego.......................................... Ekologiczna zmiana stanu................................................. Stany emocjonalne innych osób........................................... Wywoływanie............................................................. Model metastanu.......................................................... Neurosemantyka.......................................................... Podsumowanie............................................................ Kotwice każdego dnia..................................................... Używanie kotwic.......................................................... Zakładanie kotwicy........................................................ Kotwica zasobu........................................................... Okrąg Doskonałości....................................................... Spiętrzanie zasobów....................................................... Kotwiczenie łańcuszkowe.................................................. Kotwice suwakowe........................................................ Usuwanie kotwic.......................................................... Zmiana zakotwiczeń....................................................... Pomost w Przyszłości...................................................... Transformacja, czyli Zmiana Historii Osobistej.............................. Podsumowanie............................................................ NLP.indb 7 2010-11-02 21:03:20
Jak rozwinąć wrażliwość zmysłową......................................... Obserwacja i interpretacja................................................. Kalibracja................................................................. Jak kalibrować............................................................. Kalibrowanie reakcji innych osób w procesie zmiany........................ Kalibracja własnych reakcji................................................. Podsumowanie............................................................ Czym jest budowanie dobrego kontaktu (rapportu)?....................... Dopasowanie i odzwierciedlanie.......................................... Dopasowanie w praktyce.................................................. Dopasowanie skrzyżowane................................................ Psychogeografia........................................................... Dopasowanie poprzez język............................................... Dopasowanie poprzez wspólne przekonania i wartości..................... Głos....................................................................... Dostrajanie i naprowadzanie............................................... Budowanie dobrego kontaktu emocjonalnego (ustanawianie rapportu)..... Przerywanie kontaktu (rapportu)........................................... Konflikt między komunikatami werbalnymi a niewerbalnymi............... Czy techniki budowania kontaktu są manipulacją?.......................... Podsumowanie............................................................ Jak ważna jest wielość perspektyw......................................... Pierwsza pozycja.......................................................... Druga pozycja............................................................ Trzecia pozycja............................................................ Wzorzec Pozycji Percepcyjnych............................................ Czwarta pozycja........................................................... Metazwierciadło........................................................... Podsumowanie............................................................ Struktura głęboka i powierzchniowa....................................... Elementy metamodelu.................................................... Wyzwanie dla zakłóceń metamodelu....................................... NLP.indb 8 2010-11-02 21:03:20
Kwestionowanie usunięć.................................................. Wyzwanie dla zniekształceń............................................... Kwestionowanie generalizacji.............................................. Jednoczesne łączenie wszystkiego........................................ Usuwanie zakłóceń w procesie budowania kontaktu........................ Rozpoznawanie własnych zakłóceń........................................ Zarządzanie dialogiem wewnętrznym...................................... Podsumowanie............................................................ Co to są ramy.............................................................. Przeformułowanie......................................................... Wzorce Zręczności Językowej.............................................. Praca z częściami.......................................................... Sześciostopniowe przeformułowanie...................................... Negocjacje pomiędzy częściami........................................... Podsumowanie............................................................ Generator Nowych Zachowań............................................. Podwójna Dysocjacja...................................................... Model S.C.O.R.E............................................................ Podsumowanie............................................................ Zrozumieć modelowanie.................................................. Modelowanie naturalne................................................... Modelowanie proste i złożone............................................. Modelowanie intuicyjne i analityczne......................................... Proces modelowania...................................................... Wartości, tożsamość i kongruencja......................................... Modelowanie pośrednie................................................... NLP a benchmarking...................................................... Podsumowanie............................................................ Odkrywanie swojej linii czasu.............................................. Język czasu................................................................ NLP.indb 9 2010-11-02 21:03:20
Ekologia zmian w liniach czasu............................................. Możliwe zmiany linii czasu................................................. Linie czasu i emocje....................................................... Zmiana struktury linii czasu................................................ Podsumowanie............................................................ Model TOTE............................................................... W strategii chodzi o sekwencje............................................. Strategia notacji NLP...................................................... Notacja w praktyce........................................................ Wykrywanie strategii...................................................... Projektowanie skutecznych strategii....................................... Warunki dobrego sformułowania strategii.................................. Zmiana /Instalacja strategii................................................. Strategia Kreatywności Disneya............................................ Podsumowanie............................................................ Sztuka bycia celowo wieloznacznym....................................... NLP a hipnoza............................................................. Znaczenie Modelu Miltona w biznesie...................................... Odwrócone kategorie metamodelu........................................ Inne wzorce Modelu Miltona............................................... Metafora.................................................................. Podsumowanie............................................................ NLP a rozwój osobisty..................................................... NLP a prezentacje......................................................... NLP w sporcie i fitnesie.................................................... NLP a zdrowie i dobre samopoczucie....................................... NLP w relacjach........................................................... NLP w terapii.............................................................. NLP w biznesie............................................................ NLP a sprzedaż............................................................ NLP a coaching............................................................ NLP a negocjacje.......................................................... NLP a liderowanie......................................................... NLP.indb 10 2010-11-02 21:03:20
NLP a szkolenia............................................................ NLP a edukacja............................................................ NLP a duchowość......................................................... Podsumowanie............................................................ Krok dalej................................................................. Korzystanie z Internetu.................................................... Inne pozycje.............................................................. Czasopisma o NLP......................................................... Trening NLP............................................................... Organizacje NLP........................................................... Konferencje NLP........................................................... Napisz do autorów........................................................ Glosariusz................................................................. NLP.indb 11 2010-11-02 21:03:21
NLP.indb 221 2010-11-02 21:03:29
Modelowanie to droga ku doskonałości. Anthony Robbins Jak by to było, gdybyś potrafił grać na gitarze jak Eric Clapton, a w golfa jak Tiger Woods? Wyobraź sobie, że jest to możliwe nauczysz się szybko, łatwo, bez wieloletnich ćwiczeń czy poświęcania czasu na próby i błędy. Albo gdyby odkryć sposób, w jaki osiągają swoje cele najbardziej efektywni pracownicy w firmie, a następnie go wykorzystać? Jak by to było móc wykorzystać zachowanie najlepszego sprzedawcy, kierownika albo negocjatora w twoim zespole jako szablon działania dla reszty pracowników, a następnie powielić jako najlepsze praktyki w całej firmie? Jeśli uważasz, że to niemożliwe, to jesteś w błędzie. Już pierwsze badania przeprowadzone przez Richarda Bandlera i Johna Grindera (m.in. na Perlsie, Satir i Ericksonie) miały na celu modelowanie ludzkiej doskonałości. Wielokrotnie udowadniano, że kiedy zrozumie się schematy myślenia i zachowania wykorzystywane przez osoby najbardziej błyskotliwe i utalentowane w jakiejś dziedzinie, można nauczyć się robić to co one 25. Modelowanie dało początek wielu fascynującym skutecznym technikom i procesom oraz większości podstawowych modeli, łącznie z metamodelem i Modelem Miltona. Ponieważ ich przykłady są często przywoływane w poradnikach i na kursach, niektórzy błędnie biorą je za samo NLP. W rzeczywistości zaś, jak przekonują John Grinder i Carmen Bostic St Clair w książce Whispering in the Wind 26, to samo modelowanie jest istotą NLP. Przypomnij sobie jedną z presupozycji omawianych w 2. rozdziale: Jeśli jedna osoba potrafi coś zrobić, to każdy może się tego nauczyć. Choć są wyjątki od tej reguły (skromna postura uniemożliwi ci uzyskanie tytułu mistrza świata w podnoszeniu ciężarów), to zazwyczaj się ona sprawdza. Inna presupozycja brzmi: Doświadczenie ma strukturę. Jeżeli połączysz je obie, otrzymasz logiczne podstawy modelowania uchwyć i zakoduj strukturę, która tworzy wewnętrzne doświadczenie eksperta w danej dziedzinie, a będziesz mógł ją przekazywać innym osobom, by osiągały ta- 25 Należy jednak pamiętać, że modelowanie nie jest magiczną pigułką, dzięki której szybko osiąga się sukces bez żadnego treningu i wysiłku. Może natomiast faktycznie uprościć i wspomóc proces opanowywania umiejętności. 26 J. Grinder, C. Bostic St Clair, Whispering in the Wind, John Grinder & Carmen Bostic 2001. NLP.indb 223 2010-11-02 21:03:29
kie same wyniki. Musisz wówczas rozłożyć działania danej osoby na tak małe elementy, aby można było zobaczyć głębszą strukturę leżącą u podstaw zachowania tej osoby. Stwórz model czytelny dla innych. Modelowanie to prostsza i szybsza droga do doskonałości. Możesz je wykorzystywać na różne sposoby, przy czym nie chodzi o to, żeby szukać nadczłowieka, ale by znaleźć osoby uzdolnione w danej dziedzinie. Przecież sportowiec nie musi być jednocześnie asem w matematyce czy sprzedaży. Jest również wiele przykładów na wykorzystanie modelowania doskonałości w pracy terapeutycznej, sporcie, sprzedaży, negocjacjach, relacjach, liderowaniu, edukacji, kwestiach rodzinnych i rozwoju organizacji. Steve: W jakiejkolwiek dziedzinie zapragnąłbyś osiągać sukcesy, masz wokół pełno wzorów do naśladowania. A jednak wiele osób podchodzi z lekceważeniem wobec tych bogatych, cennych zasobów nawet wówczas, gdy wiedzą, co mogą dzięki nim osiągnąć. Podczas kursów First Speak analizowane jest zachowanie sławnych osób, jak np. Baracka Obamy. Próbuje się wychwycić elementy, które sprawiają, że osiągają one sukcesy i uczy się robić to samo. Modelujesz w sposób naturalny już najmłodszych lat naśladujesz innych i dzięki temu rozwijasz wiele umiejętności. Przyswajasz zasady gramatyki i składni, słuchając rozmów najbliższych osób. Jako dziecko naśladujesz zachowanie dorosłych. Jako dorosły zaś, gdy chcesz się nauczyć czegoś nowego, np. gry na instrumencie, obserwujesz uważnie lepszych od siebie i robisz to samo. Modelowanie w NLP jest bardziej celowe i ustrukturyzowane niż w przypadku modelowania naturalnego (którego rezultaty mogą być losowe) i w efekcie daje dokładniejsze i bardziej wiarygodne rezultaty. Modelowanie w NLP ma proste cele robić coś tak dobrze jak ekspert w danej dziedzinie oraz uczyć innych, jak to robić. Długość procesu modelowania zależy w dużym stopniu od tego, c o modelujesz. Jeżeli jest to czynność prosta, oparta na schematach behawioralnych, to modelowanie NLP.indb 224 2010-11-02 21:03:29
Skoro już wiesz, jak potężnym narzędziem może być NLP, zastanów się nad sposobami jego użycia w życiu codziennym. Możliwości zastosowania NLP są nieograniczone zarówno w domu, jak i w pracy. Po przeczytaniu tego rozdziału uzyskasz wiele informacji, które zainspirują cię do dalszych działań. Ludzie sięgają po NLP z wielu powodów. Jednym z powszechniejszych jest rozwój osobisty. Jeśli nie jest to ich główną motywacją (być może chcą się nauczyć tylko lepszej komunikacji z innymi), to i tak zasadniczą korzyścią jest rozwój osobisty. Uczestnicy warsztatów NLP dokonują ważnych zmian w swoim życiu. Również ty możesz łatwo odkryć własny potencjał. Pomoże ci w tym NLP w praktyce. NLP sprawia, że ludzie zaczynają się zastanawiać: Czego tak naprawdę chcę?. Wiele osób poświęca więcej czasu na decyzje związane z kupnem samochodu czy wyjazdem wakacyjnym niż na świadome kształtowanie swojego życia. Kiedy już uświadomią sobie, czego pragną, wówczas następuje zmiana i rozwój osobisty jest raczej nieunikniony. Procesu rozwoju osobistego pozwala również lepiej skontaktować się ze swoimi wartościami i rozpocząć życie w zgodzie z nimi. Wiele osób lepiej też uświadamia sobie własne przekonania, co powoduje podważenie przekonań ograniczających i zastąpienie ich przez budujące. NLP daje do dyspozycji wiele narzędzi służących poszerzaniu samoświadomości oraz świadomości tego, co dotyczy innych osób. W trakcie tego procesu bardziej rozwija się inteligencja emocjonalna. Ludzie uczą się zarządzać swoimi emocjami, przejmując nad nimi kontrolę. Najważniejszą rolę w trakcie warsztatów NLP odgrywa jednak programowanie. Ludzie zmieniają swoje programy czasem instalują nowe, aktualizują je do najnowszych wersji, a czasem odinstalowują te, które już nie działają bądź im nie służą. Wskutek tego rozwijają bardziej skuteczne strategie i zwyczaje. NLP.indb 281 2010-11-02 21:03:32
Perspektywy NLP Steve Andreas Transformacja Samego Siebie Dawno temu ludzie zdali sobie sprawę, że czyjeś pojęcie o sobie (to, jak ktoś o sobie myśli, i co może osiągnąć) to ważny czynnik determinujący sukcesy danej osoby bądź ich brak. Jak powiedział Henry Ford: «Wierz w to, że możesz, wierz w to, że nie możesz w obu przypadkach będziesz miał rację». Przekonania o samym sobie działają podobnie jak rufa i ster w żaglówce zapewniają pęd i stabilność na wypadek niespodziewanego sztormu i pozwalają płynąć pod wiatr. Bez rufy i steru łódź spychana jest to tu, to tam, i pozostaje na zupełnej łasce zmiennych wiatrów i przypływów oraz nieruchomych skał. Twoja żaglówka wyposażona w ster i rufę, może przeć naprzód, na przekór przeciwnościom, by wreszcie dotrzeć do celu. Unikniesz przeszkód i przetrwasz trudne wydarzenia. Modelowałem wiedzę na temat tego, jak dokładnie działa pojęcie o samym sobie z czego się składa i jak funkcjonuje. Podobnie jak inne nasze pojęcia i idee, tworzy się ono wówczas, gdy wybieramy pewien zestaw doświadczeń spośród ogromnej różnorodności doświadczeń, jakie były naszym udziałem. Potem należy je zebrać, by stały się silnym i trwałym, uogólnionym zbiorem doświadczeń. Uczymy się tego właściwie nieświadomie i przypadkowo. Każdy robi to w inny sposób, osiągając przy tym różne poziomy efektywności. Odkrycie tej struktury wymaga wykrycia doświadczenia, które jest zwykle nieświadome lub przedświadome. Można to jednak uzyskać w przystępny i szybki sposób, jeśli wiadomo, czego szukać i jak pytać. Kiedy pozna się już strukturę, łatwo zaoferować drugiej osobie proste zmiany, które sprawią, że jej pojęcie o sobie będzie mocniejsze, bardziej efektywne, pozytywne i spójne. Steve Andreas jest autorem książki Transforming Your Self: Becoming What you Want to Be 38 oraz Six Blind Elephants 39. 38 S. Andreas, Transforming Your Self: Becoming What You Want to Be, Real People Press 2002. 39 S. Andreas, Six Blind Elephant, Real People Press 2006. NLP.indb 282 2010-11-02 21:03:32