DETERMINANTY WZROSTU GOSPODARCZEGO NA ŚWIECIE - WYZWANIA DLA POLSKI dr hab. Marek Szczepaniec, prof. UG
Plan prezentacji: I. Wzrost gospodarczy PLAN PREZENTACJI II. Zasoby naturalne III. Energia IV. Przemysł, inwestycje, innowacje i eksport V. Praca i kapitał ludzki VI. Przedsiębiorczośd VII. Sektor publiczny i instytucje VIII.Podsumowanie i rekomendacje
Teorie wzrostu i rozwoju gospodarczego TEORIA Ziemia Postęp techniczny J. Meade, R. Solow Wzrost przez eksport E. Hecksher, B. Ohlin Praca Innowacje Inwestycje Instytucje J. Schumpeter E. Domar, J.M. Keynes T. Veblen Kapitał Kapitał ludzki Wzrost endogeniczny (R&D) Informacja Akumulacja czynników produkcji A. Smith, funkcja Cobba-Douglasa T. Schultz, G. Becker, P. Romer, C. Jones J.Stiglitz, G. Akerlof
CZĘŚD I - WZROST GOSPODARCZY
Wzrost gospodarczy w latach 2010-2014 Kraj Tempo wzrostu PKB (średnia z lat 2010-2014) Czynniki wzrostu 1.Turkmenistan 11,1 gaz, ropa 2.Mongolia 11,1 miedź, złoto, węgiel 3.Liberia 10,9 ruda żelaza, diamenty 4.Sierra Leone 10,7 ruda żelaza 5.Etiopia 10,6 energetyka, przemysł 6.Katar 9,7 gaz, ropa 7.Chiny 8,6 przemysł, inwestycje i eksport 8.Ghana 8,6 ropa 9.Zimbabwe 8,3 złoto, platyna, węgiel 10.Panama 8,3 przemysł, sektor finansowy 99.Polska 3,1 fundusze UE, wydatki publiczne CZĘŚD I WZROST GOSPODARCZY Źródło: World Bank. USA 2,2 gaz, ropa, ICT, przemysł Niemcy 2,0 przemysł / eksport Norwegia 1,5 ropa, gaz
Wzrost gospodarczy w latach 2005-2014 Kraj Tempo wzrostu PKB (średnia z lat 2005-2014) Czynniki wzrostu 1.Katar 13,0 gaz, ropa 2.Azerbejdżan 12,1 ropa 3.Liberia 11,3 ruda żelaza, diamenty 4.Turkmenistan 11,1 gaz, ropa 5.Etiopia 10,7 energetyka, przemysł 6.Angola 10,1 ropa 7.Chiny 10,0 przemysł / eksport 8.Mongolia 8,9 miedź, złoto, węgiel 9.Afganistan 8,8 eksport narkotyków 10.Uzbekistan 8,2 uran, bawełna 84.Polska 3,9 fundusze UE, ZIB, wydatki publiczne CZĘŚD I WZROST GOSPODARCZY Źródło: World Bank. USA 1,6 gaz, ropa, ICT, przemysł Niemcy 1,3 przemysł / eksport Norwegia 1,4 ropa, gaz
Wzrost w bardzo długim okresie - kraje o najwyższym PKB per capita* (średnia z ostatnich 5 lat) Kraj PKB per capita w cenach bieżących (w USD) (średnia 2010-2014) PKB per capita (w USD PPP) (średnia 2010-2014) Norwegia 97996 63681 Katar 88023 133681 Szwajcaria 83008 55133 Australia 62161 42183 Dania 59408 43465 Szwecja 57611 43819 Singapur 53307 77119 USA 51444 51444 Holandia 51078 46096 Kanada 50972 42205 Polska 13519 23024 CZĘŚD I WZROST GOSPODARCZY *kraje o liczbie mieszkaoców pow. 1 mln (pominięto Monako, Lichtenstein i Luksemburg) Źródło: World Bank. Niemcy 47627 45616 Chiny 7594 13217
CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE
Klątwa zasobów? CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Dubaj
Kraje surowcowe o najwyższym przyroście PKB (PKB w roku bazowym = 100) Kraj Okres Wartośd PKB na początku okresu = 100 Wartośd PKB na koocu okresu Gwinea Równikowa 1991-2005 100 5625 Azerbejdżan 1997-2009 100 504 Katar 2001-2014 100 440 Angola 1994-2008 100 415 Nigeria 1999-2014 100 302 Turkmenistan 2003-2014 100 301 ZEA 1988-2006 100 299 Trinidad i Tobago 1997-2008 100 216 Norwegia 1970-1986 100 196 Rosja 1998-2008 100 194 Arabia Saudyjska 2002-2012 100 189 Wenezuela 2003-2008 100 164 Kuwejt 2002-2007 100 163 CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Kraj Okres Wartośd PKB na początku okresu = 100 Wartośd PKB na koocu okresu Polska 1992-2000 100 152 Polska 2002-2011 100 149 Źródło: World Bank.
Największe korporacje naftowe notowane na giełdzie, 2014 Firma Kraj Obroty Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Sinopec Chiny 433 310 7 642 358 571 Royal Dutch Shell Wielka Brytania 385 634 13 621 94 000 PetroChina Chiny 367 854 17 269 534 652 Exxon Mobil USA 364 763 32 520 75 300 BP Wielka Brytania 334 606 3 577 84 500 Total Francja 194 159 3 887 100 307 Chevron USA 191 755 19 241 64 700 Phillips 66 USA 161 212 4 755 14 000 Petrobras Brazylia 143 351-9 175 86 111 Eni Włochy 132 826 1 561 84 405 CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Źródło: FT500. Polska : PKB w 2014 r. 548,0 mld USD
Koncerny narodowe - national oil companies / state owned companies Kraj NOC / SOC Arabia Saudyjska ARAMCO Azerbejdżan SOCAR Bahrajn BAPCO Brunej BSP Chile CODELCO Gwinea Równikowa GEPetrol Iran NIOC Katar Qatar Petroleum Kuwejt KPC Nigeria NNPC Norwegia Statoil Rosja Rosneft, Gazprom Turkmenistan Turkmengas Wenezuela PDVSA ZEA ENOC, ADNOC CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE W 2013 r. saudyjska firma ARAMCO zanotowała sprzedaż w wysokości 356 mld USD; zatrudnienie wyniosło 61,907 osób.
Historia sukcesu KGHM Wskaźnik 2001 2002 2006 2010 2011 2012 2013 Produkcja miedzi elektrolitycznej (w tys. ton) Przychody ze sprzedaży (w mln PLN) Zysk / Strata netto (w mln PLN) Średnie roczne ceny miedzi (w USD/t) 499 509 557 547 571 566 565 4 218 4 488 11 670 15 945 22107 26705 24110-190 255 3 605 4 568 11 128 4 753 3 033 1580 1560 7132 8823 7959 7331 7 346 CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Wyniki Grupy KGHM w pierwszym półroczu 2015 r.: przychody na poziomie 10,1 mld PLN i zysk netto 1,2 mld PLN; ceny miedzi we wrześniu 2015 na LME 5044 USD/t.; udział Skarbu Paostwa w akcjonariacie 31,79% (30.06.2015). Źródło: KGHM. Sierra Gorda (Chile) *projekt przejęty przy zakupie kanadyjskiej firmy Quadra FNX za 2,9 mld USD].
Wykorzystanie zasobów w Polsce na tle innych krajów węgiel (mln ton) 2004 i 2014 Kraj Wydobycie węgla (mln ton), 2004 Wydobycie węgla (mln ton), 2014 Chiny 2122,6 3874,0 USA 1008,9 906,9 Indie 407,7 644,0 Australia 363,1 491,5 Rosja 284,4 357,6 RPA 242,8 260,5 Niemcy 208,9 185,8 Polska 162,4 137,1 Indonezja 132,4 458,0 Kazachstan 86,9 108,7 CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Źródło: BP Statistical Review of World Energy, 2015.
Wykorzystanie zasobów w Polsce na tle innych krajów gaz ziemny (mld m3) 2004 i 2014 Kraj Wydobycie gazu ziemnego (mld m3), 2004 Wydobycie gazu ziemnego (mld m3), 2014 USA 526,4 728,3 Rosja 573,3 578,7 Katar 39,2 177,2 Iran 96,4 172,6 Kanada 183,7 162,0 Chiny 42,8 134,5 Norwegia 79,2 108,8 Arabia Saudyjska 65,7 108,2 Algieria 82,0 83,3 Indonezja 74,6 73,4 Turkmenistan 52,8 69,3 Polska 4,4 4,2 CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Źródło: BP Statistical Review of World Energy, 2015.
Produkcja gazu w USA CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Date U.S. Shale Production (Billion Cubic Feet) 2007 1293 2008 2116 2009 3110 2010 5336 2011 7994 2012 10371 2013 11415 Źródło: EIA. W Polsce w 2014 r. zużycie gazu wyniosło 15 mld m3.
Średnia cena gazu w USA, 2008-2012 CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Źródło: EIA.
Proponowany model polityki wykorzystania zasobów w Polsce Powołanie Ministerstwa Energii i Zasobów Naturalnych Wysoko płatne miejsca pracy w sektorze wydobywczym Wzrost nakładów na rozpoznanie i wydobycie surowców Wzrost podaży oraz spadek cen surowców Poprawa konkurencyjności przemysłu chemicznego Eksport i nowe miejsca pracy w przemyśle chemicznym CZĘŚD II ZASOBY NATURALNE Indukowane miejsca pracy w sektorze usług Spadek cen gazu I energii elektrycznej Poprawa konkurencyjności rolnictwa Wzrost dochodów oraz siły nabywczej gospodarstw domowych Poprawa konkurencyjności innych gałęzi przemysłu
CZĘŚD III - ENERGIA
Struktura rynku a ceny: rynek energii elektrycznej vs. rynek odzieży CZĘŚD III ENERGIA 2005=100; 2014=151,7 2005=100; 2014=61,1 oligopol konkurencja doskonała
Produkcja energii elektrycznej per capita a PKB per capita Kraj PKB per capita (średnia 1990-2014) Produkcja energii elektrycznej per capita (kwh), 2014 Norwegia 97996 27709 Katar 88023 16922 Szwajcaria 83008 9140 Australia 62161 10407 Dania 59408 5657 Szwecja 57611 16736 Singapur 53307 9015 USA 51444 13477 Holandia 51078 6082 Kanada 50972 17316 Polska 13519 4188 CZĘŚD III ENERGIA Źródło: BP Statistical Review of World Energy, 2015.
Największe korporacje energetyczne Firma Kraj Obroty Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Enel Włochy 88 667,5 625,2 68 961 EDF Francja 88 118,5 4 475,2 148 024 Korea Electric Power Korea Płd. 52 532,0 2 455,8 20 223 Iberdrola Hiszpania 36 314,8 2 813,2 28 212 Exelon USA 27 429,0 1 623,0 28 993 Southern USA 18 467,0 2 031,0 26 369 PG&E USA 17 090,0 1 450,0 22 581 Nextera Energy USA 17 021,0 2 465,0 13 400 American Electric Power USA 17 020,0 1 634,0 18 529 Dominion Resources USA 12 436,0 1 310,0 14 400 CZĘŚD III ENERGIA Źródło: FT500.
Ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych USD / 1 MWh i w relacji do PKB per capita, 2014 Kraj Ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych (USD / 1 MWh) Ceny 1 MWh energii elektrycznej dla gospodarstw domowych (% PKB per capita) Islandia 111,1 0,21% USA 122,2 0,23% Czechy 126,8 0,65% Francja 133,0 0,31% Polska 133,3 0,96% Norwegia 143,7 0,15% Szwecja 145,1 0,25% Holandia 154,2 0,30% Austria 157,3 0,31% Dania 159,2 0,26% Niemcy 175,0 0,37% Wielka Brytania 233,0 0,51% CZĘŚD III ENERGIA Źródło: EU i World Bank.
Średni koszt produkcji energii elektrycznej w całym cyklu życia elektrowni (LCOE) w USA Typ elektrowni Koszt wytworzenia energii elektrycznej LCOE (w USD / MWh) Geotermalna 47,8 Wiatrowa 73,6 Gazowa tradycyjna 75,2 Hydroelektrownia 83,5 Węglowa 95,1 Jądrowa zaawansowana 95,2 Solarna PV 125,3 Wiatrowa Offshore 196,9 CZĘŚD III ENERGIA Źródło: EIA 2015. Produkcja energii elektrycznej w elektrowniach wiatrowych w USA (w TWh) 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 26,9 34,8 55,9 74,6 95,6 121,4 142,2 169,5 183,6
Zatrudnienie w sektorze energetycznym wg rodzaju elektrowni Rodzaj elektrowni Solarne*, USA (2014) Wiatrowe, USA (2014) Geotermalne, USA (2014) Jądrowe, USA (2014) Jądrowe, Finlandia (2014) Wiatrowe, Niemcy (2010) Wiatrowe, Dania (2014) Zatrudnienie Zainstalowana moc (w GW) Produkcja energii elektrycznej (w TWh) Zatrudnienie na 1 GW mocy Zatrudnienie na 1 TWh energii elektrycznej 157000 18,3 18,5 8579 8486 73000 66,1 183,6 1104 398 4600 3,5 16,6 1314 277 100000 100,4 839,0 996 119 4000 2,7 23,8 1460 168 96100 27,2 37,8 3533 2542 28676 4,8 13,2 5974 2172 CZĘŚD III ENERGIA *Zatrudnienie dotyczy też instalacji grzewczych Koszt stworzenia 1 miejsca pracy w energetyce jądrowej = 20 000 000 PLN.
Wolnośd i niezależnośd energetyczna - przykłady CZĘŚD III ENERGIA
Powołanie Ministerstwa Energii i Zasobów Naturalnych Wolnośd i niezależnośd energetyczna (małe instalacje oparte na OZE) Proponowany model polityki energetycznej w Polsce Wzrost nakładów na wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach opartych na własnych surowcach oraz na OZE Wzrost nakładów na rozbudowę sieci Rezygnacja z energetyki jądrowej Zwiększenie konkurencji w sektorze energetycznym CZĘŚD III ENERGIA Pierwsze elektrownie geotermalne i wiatrowe na morzu Spadek cen energii elektrycznej Nowe miejsca pracy tradycyjnym sektorze energetycznym Nowe miejsca pracy w sektorze zielonej energii Wzrost dochodów oraz siły nabywczej gospodarstw domowych Poprawa konkurencyjności całej gospodarki
CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Kraje o silnym przemyśle i dużym eksporcie wzrost w długim okresie (PKB w roku bazowym = 100) Kraj Okres Wartośd PKB na początku okresu = 100 Wartośd PKB na koocu okresu Chiny 1990-2014 100 1000 Izrael 1989-2000 100 216 Singapur 1988-1997 100 214 Irlandia 1994-2002 100 205 Korea Płd. 1998-2007 100 168 Singapur 2001-2007 100 152 Turcja 2001-2007 100 148 Szwecja 1997-2007 100 141 Finlandia 1993-2000 100 139 Australia 1993-2000 100 138 Źródło: World Bank. CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Największe korporacje przemysłowe Firma Kraj Obroty Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Toyota Motor Japonia 248 954,6 17 666,0 338 875 Volkswagen Niemcy 244 810,2 13 117,3 592 586 Samsung Electronics Korea Płd. 188 475,9 21 097,4 99 927 Daimler Niemcy 157 039,9 8 418,4 279 972 General Motors USA 155 929,0 3 949,0 216 000 General Electric USA 148 589,0 15 212,0 305 000 Ford Motor USA 144 077,0 3 187,0 187 000 Hon Hai Precision Industry Tajwan 133 178,4 4 126,2 1 290 000 Honda Motor Japonia 114 753,4 5 563,1 198 561 Nissan Motor Japonia 101 575,6 3 769,7 142 925 Źródło: FT500. CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Wybrane inne korporacje przemysłowe Firma Kraj Obroty Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Hitachi Japonia 93 181,0 2 567,6 320 725 Nestle Szwajcaria 92 165,3 14 543,3 339 000 Siemens Niemcy 90 808,4 6 784,1 343 000 Boeing USA 90 762,0 5 440,0 165 500 Archer Daniels Midland USA 81 201,0 2 248,0 33 900 Sony Japonia 75 264,8-1 243,9 140 900 Airbus Francja 73 413,6 2 833,1 138 622 PepsiCo USA 66 683,0 6 513,0 271 000 United Technologies USA 65 100,0 6 220,0 211 000 Caterpillar USA 55 184,0 3 695,0 114 233 Źródło: FT500. CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Innowacyjnośd gospodarek Liczba wniosków patentowych na 1 mln mieszkaoców - w Polsce 7 sztuk (40. m. na świecie w rankingu WEF 2015) Wzorce: 1.Szwajcaria 315 2. Japonia 308 3. Szwecja 301 Zakupy przez rząd nowoczesnych technologii / produktów ocena Polski 3,2/7 pkt. (89. m. na świecie w rankingu WEF 2015) Wzorce: 1. Katar 5,7 pkt. 2. ZEA 5,4 pkt. 3. Malezja 5,2 pkt. Dostępnośd naukowców i inżynierów ocena Polski 4,2/7 pkt. (62. m. na świecie w rankingu WEF 2015) Wzorce: 1. Finlandia 6,2 pkt. 2. Katar 5,6 pkt. 3. Japonia 5,4 pkt. Współpraca uczelni wyższych z przemysłem ocena Polski 3,5/7 pkt. (73. m. na świecie w rankingu WEF 2015) Wzorce: 1. Finlandia 6,0 pkt. 2. USA 5,8 pkt. 3. Szwajcaria 5,8 pkt. CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Największe korporacje z sektora informacyjnego (ICT) Firma Kraj Obroty Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Apple USA 182 795,0 39 510,0 92 600 AT&T USA 132 447,0 6 224,0 253 000 Verizon Communications USA 127 079,0 9 625,0 177 300 Hewlett-Packard USA 111 454,0 5 013,0 302 000 Nippon Telegraph & Telephone Japonia 105 864,9 5 673,2 239 756 China Mobile Chiny 103 977,0 17 713,8 241 550 IBM USA 92 793,0 12 022,0 379 592 Microsoft USA 86 833,0 22 074,0 128 000 Deutsche Telekom Niemcy 75 765,4 3 535,7 227 811 Comcast USA 68 775,0 8 380,0 139 000 Źródło: FT500. CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Źródło: FT500. Największe korporacje farmaceutyczne Firma Kraj Obroty Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Johnson & Johnson USA 74 331,0 16 323,0 126 500 Pfizer USA 49 605,0 9 134,0 78 300 Novartis Szwajcaria 49 550,7 9 432,7 133 413 Roche Szwajcaria 47 748,7 9 388,4 88 509 Merck USA 42 237,0 11 920,0 70 000 Sanofi Francja 41 244,3 5 308,3 113 496 GlaxoSmithKline Wielka Brytania 35 834,8 4 292,8 98 702 Gilead Sciences USA 24 890,0 12 101,0 7 000 AstraZeneca Wielka Brytania 24 695,5 1 166,9 57 500 Abbott Laboratories USA 20 247,0 2 284,0 77 000 CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Źródło: FT500. Największe korporacje chemiczne Firma Kraj Obroty Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Bayer Niemcy 124 157,7 4 142,7 118 888 Basf Niemcy 91 489,5 6 233,4 113 292 E I Du Pont de Nemours USA 64 709,9 3 625,0 63 000 Saudi Basic Industries Arabia Saudyjska 63 940,8 6 222,5 40 000 Dow Chemical USA 55 274,0 3 745,0 53 000 Henkel Niemcy 48 145,6 1 968,6 49 750 Air Liquide Francja 44 391,6 2 013,3 50 300 LyondellBasell Industries USA 41 880,4 3 811,4 13 100 Linde Niemcy 37 787,2 1 332,5 65 591 Praxair USA 34 847,0 1 694,0 27 780 CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Kraje o najwyższym dodatnim saldzie w bilansie handlowym oraz dużej skali eksportu Kraj Eksport towarów (w mln USD) Saldo bilansu handlowego (w mln USD) Niemcy 1452711 263827 Chiny 2209007 259015 Arabia Saudyjska 375933 207752 Rosja 523294 180314 ZEA 379000 128000 Katar 136855 101955 Kuwejt 115034 85631 Holandia 671863 82095 Norwegia 154339 64523 Irlandia 114229 48727 Angola 68800 44300 Polska 202050-3057 CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT Źródło: WTO, 2015.
Wzrost gospodarczy a stopa inwestycji Kraj Tempo wzrostu PKB Średnia stopa inwestycji (średnia z lat 2005-2014) (średnia z lat 2005-2014) 1.Katar 13,0 36,4 2.Azerbejdżan 12,1 24,1 3.Liberia 11,3 24,1 4.Turkmenistan 11,1 38,6 5.Etiopia 10,7 32,6 6.Angola 10,1 14,1 7.Chiny 10,0 45,4 8.Mongolia 8,9 43,1 9.Afganistan 8,8 18,6 10.Uzbekistan 8,2 23,9 84.Polska 3,9 21,2 Źródło: World Bank. USA 1,6 20,2 Niemcy 1,3 19,5 Norwegia 1,4 26,0 CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Powołanie Ministerstwa Przemysłu i Handlu Stworzenie flagowych narodowych koncernów przemysłowych (w przemyśle motoryzacyjnym, chemicznym i farmaceutycznym) Proponowany model polityki przemysłowej Wysoko płatne miejsca pracy w przemyśle Wzrost nakładów na rozwój przemysłu Wsparcie eksportu Stworzenie korzystnych warunków dla powstawania polskich średnich firm przemysłowych Powołanie ośrodków naukowo-badawczych odpowiedzialnych za komercjalizacje badao CZĘŚD IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI
Kraj Stopa zatrudnienia w najbogatszych krajach świata PKB per capita (średnia 2010-2014) Stopa zatrudnienia (OECD), 2014 Stopa zatrudnienia osób w wieku 15+ (ILO), 2013 Stopa bezrobocia (ILO), 2013 Norwegia 97996 75,1 62,6 3,5 Katar 88023 b.d. 86,2 0,5 Szwajcaria 83008 79,7 65,2 4,4 Australia 62161 71,6 61,5 5,7 Dania 59408 73,1 58,1 7,0 Szwecja 57611 75,1 58,9 8,1 Singapur 53307 b.d. 65,9 2,8 USA 51444 68,2 57,8 7,4 Holandia 51078 73,1 60,1 6,7 Kanada 50972 72,2 61,5 7,1 Niemcy 47627 74,0 56,7 5,3 Polska 13519 62,0 50,7 10,4 CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI Źródło: World Bank. Polska potrzebuje ok. 1,9 mln nowych miejsc pracy.
Rynek pracy w Polsce w latach 2005-2014 Wskaźnik 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Pracujący w gospodarce narodowej 12 891 13 220 13 771 14 037 13 782 14 107 14 233 14 172 14 244 14 402 (w tys.) Zmiana liczby pracujących (w tys.) 171 329 551 266-255 325 126-61 72 158 Zarejestrowani bezrobotni (w tys.) 2 773 2 309 1 747 1 474 1 893 1 955 1 983 2 137 2 158 1 825 Zmiana liczby bezrobotnych (w tys.) -227-464 -563-273 419 62 28 154 21-333 Produkcja przemysłowa*. 111,6 110,7 103,6 95,5 109,0 107,5 100,5 101,8 103,1 - w tym górnictwo i wydobywanie*. 97,4 100,5 103,3 88,4 98,8 104,5 99,3 103,3 94,2 Produkcja budowlanomontażowa*. 118,1 115,5 112,1 105,1 104,6 111,8 93,7 94,1 102,6 - w tym budowa budynków. 116,7 115,0 117,8 93,7 107,6 88,5 98,7 86,1 98,8 Nakłady inwestycyjne* 107,7 116,8 120,4 110,7 99,2 100,2 110,6 97,2 98,8 108,7 *rok poprzedni=100 CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI Źródło: GUS.
Roczna płaca na pełnym etacie, 2011 i 2013 Kraj Roczna płaca (w USD) 2011 Roczna płaca (w USD PPP) 2013 Dania 73 032 48 347 Holandia 57 001 47 590 USA 54 450 56 340 Japonia 51 613 35 405 Wielka Brytania 50 366 41 192 Francja 47 704 40 242 Niemcy 46 984 43 682 Hiszpania 37 583 34 824 Korea Płd. 29 053 36 354 Grecja 28 434 25 503 Polska 13 811 22 655 CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI Źródło: OECD, Employment Outlook 2012 i 2014. W Polsce należy tworzyd miejsca pracy zapewniające znacznie wyższe dochody (m.in. w sektorze wydobywczym, w energetyce, w przemyśle, w sektorze ICT, w sektorze wiedzy).
Kapitał ludzki a PKB per capita Kraj PKB per capita (średnia 2010-2014) Odsetek osób, które studiowały (25-64) Odsetek osób, które studiowały (25-34) Norwegia 97996 39 45 Katar 88023 b.d. b.d. Szwajcaria 83008 37 41 Australia 62161 41 47 Dania 59408 35 40 Szwecja 57611 36 43 Singapur 53307 b.d. b.d. USA 51444 43 44 Holandia 51078 34 43 Kanada 50972 53 57 Polska 13519 25 41 CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI Źródło: OECD, Education at a Glance, 2014. W Polsce w grupie osób młodych mamy kapitał ludzki na światowym poziomie należy go tylko wykorzystad.
Kapitał ludzki a stopa zatrudnienia Kraj Stopa zatrudnienia osób w wieku 25-64 z wykształceniem mniej niż średnim średnim wyższym Norwegia 65 81 90 Katar b.d. b.d. b.d. Szwajcaria 69 82 89 Australia 66 80 84 Dania 61 79 86 Szwecja 64 83 89 Singapur b.d. b.d. b.d. USA 53 67 80 Holandia 62 80 88 Kanada 56 75 82 Polska 40 65 85 CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI Źródło: OECD, Education at a Glance, 2014.
Kapitał ludzki a stopa bezrobocia Kraj Stopa bezrobocia osób w wieku 25-64 z wykształceniem mniej niż średnim średnim wyższym Norwegia 4,3 2,3 1,6 Katar b.d. b.d. b.d. Szwajcaria 7,9 3,3 2,7 Australia 6,2 3,7 2,8 Dania 9,6 6,2 4,7 Szwecja 12,3 5,7 4,0 Singapur b.d. b.d. b.d. USA 14,3 9,1 4,6 Holandia 6,6 4,6 3,0 Kanada 10,8 6,6 5,0 Polska 17,8 9,3 4,9 CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI Źródło: OECD, Education at a Glance, 2014.
Wzrost zatrudnienia w Narodowych Koncernach Wydobywczych i Energetycznych Wzrost zatrudnienia w zielonej gospodarce Inwestycje w kapitał ludzki (vouchery na studia / staże / kursy) Proponowany model polityki rynku pracy Wzrost zatrudnienia w budownictwie Rada Rynku Pracy Wzrost zatrudnienia w sektorze MSP Wzrost zatrudnienia przy wytwarzaniu dóbr publicznych (armia i służba zdrowia) Wzrost zatrudnienia w sektorze naukowobadawczym (komercjalizacja badao) Wzrost zatrudnienia w Narodowych Koncernach Przemysłowych Narodowa Rezerwa Zasobów Pracy CZĘŚD V PRACA, WYNAGRODZENIA I KAPITAŁ LUDZKI Cele polityki rynku pracy: stopa zatrudnienia na poziomie 70% [+- 3 p.p., czyli w przedziale 67-73%]; stopa bezrobocia na poziomie 5,5% [+- 1,5 p.p., czyli w przedziale 4-7%].
CZĘŚD VI - PRZEDSIĘBIORCZOŚD
Rola małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) w gospodarce W UE udział małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) w zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw wynosi 67%. 85% nowych miejsc pracy w okresie 2002-2010 stworzyły małe i średnie firmy (MSP). Źródło: Komisja Europejska. CZĘŚD VI - PRZEDSIĘBIORCZOŚD Struktura liczby pracujących w przedsiębiorstwach w Polsce w 2012 r. Źródło: PARP, 2013.
Dochody MSP rozliczających się w ramach PIT, 2013 Wskaźnik Liczba podatników Przeciętny dochód pomniejszony o odliczone składki na ubezpieczenia społeczne Podatnicy osiągający dochody wyłącznie z 340 864 28 216 pozarolniczej działalności gospodarczej w tym o dochodach do 85 528 zł 325 923 23 848 w tym o dochodach powyżej 85 528 zł 14 941 123 503 Podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej 1 355 093 40 014 działalności gospodarczej i jednocześnie z innych źródeł w tym o dochodach do 85 528 zł 1 254 488 33 465 w tym o dochodach powyżej 85 528 zł 100 605 121 681 Podatnicy opodatkowani wg stawki 19% 446 485 193 643 RAZEM 2 142 442 70 153 CZĘŚD VI - PRZEDSIĘBIORCZOŚD Źródło: Ministerstwo Finansów, 2014.
Powołanie Ministerstwa ds. Przedsiębiorczości Proponowany model polityki rozwoju przedsiębiorczości Gwarancje kredytowe dla MSP Wzorcowe ramy instytucjonalno-prawne Granty na komercjalizację wyników badao Niższe podatki (PIT i CIT) dla MSP oraz procentowe składki na ubezpieczenia społeczne Amortyzacja natychmiastowa (przy inwestycjach do 50 tys. PLN) i przyspieszona (przy większych) CZĘŚD VI - PRZEDSIĘBIORCZOŚD Mediacja kredytowa Public venture capital dla MSP Zamówienia publiczne w sektorze MSP (min. 20%) Wsparcie najlepszych polskich projektów franczyzowych Wsparcie eksportu MSP Public seed capital
CZĘŚD VII SEKTOR PUBLICZNY I INSTYTUCJE
Wydatki sektora publicznego w najbogatszych krajach świata (w % PKB) Kraj PKB per capita (średnia 2010-2014) Wydatki sektora publicznego (w % PKB), 2014 Norwegia 97996 45,0 Katar 88023 b.d. Szwajcaria 83008 33,6 Australia 62161 36,3 Dania 59408 58,9 Szwecja 57611 52,4 Singapur 53307 b.d. USA 51444 38,0 Holandia 51078 50,1 Kanada 50972 40,4 Polska 13519 41,7 CZĘŚD VII SEKTOR PUBLICZNY I INSTYTUCJE Źródło: World Bank i OECD.
Sektor publiczny i instytucje w Polsce - diagnoza Niski poziom transparentności sektora publicznego 110 m. na świecie w rankingu WEF 2015 Rozwinięta korupcja Marnotrawstwo zasobów w sektorze publicznym na dużą skalę 85 m. na świecie w rankingu WEF 2015 Wadliwy system stanowienia i egzekwowania prawa CZĘŚD VII SEKTOR PUBLICZNY I INSTYTUCJE 43 m. na świecie w rankingu WEF 2015 118 m. na świecie w rankingu WEF 2015 W rankingu zaufania do polityków (WEF, The Global Competitiveness Report 2014 2015) Polska zajęła 101. miejsce (ocena 2,4 pkt. / 7 pkt.). W czołówce tego rankingu znalazły się następujące paostwa: 1.Singapur 6,2 pkt., 2.Katar 6,1 pkt., 3.ZEA 6,0 pkt., 4.Norwegia 5,9 pkt. i 5.Finlandia 5,7 pkt.
Sektor publiczny i instytucje w Polsce proponowane rozwiązania Wprowadzenie pełnej transparentności sektora publicznego Wzorce: 1.Singapur 6,1 pkt. 2. Nowa Zelandia 5,8 pkt. 3. Finlandia 5,8 pkt. Ograniczenie korupcji Ograniczenie marnotrawstwa zasobów w sektorze publicznym Wzorce: 1. Katar 6,0 pkt. 2. ZEA 6,0 pkt. 3. Singapur 5,9 pkt. Przebudowa systemu instytucjonalnoprawnego CZĘŚD VII SEKTOR PUBLICZNY I INSTYTUCJE Wzorce: 1. Nowa Zelandia 6,7 pkt. 2. Finlandia 6,6 pkt. 3. Singapur 6,5 pkt. Wzorce: 1. Singapur 6,2 pkt. 2. Finlandia 6,0 pkt. 3. Nowa Zelandia 5,9 pkt.
Proponowany model reformy instytucjonalno-prawnej Ograniczenie marnotrawstwa publicznych pieniędzy Wzrost zatrudnienia w sekcjach tworzenia dóbr publicznych (armia, służba zdrowia, nauka), a zmniejszenie liczby etatów urzędniczych. Pełna transparentnośd sektora publicznego Nasycenie instytucji publicznych kapitałem ludzkim o wysokiej jakości Wysokie kary za działania korupcyjne Wzorcowy system instytucjonalno-prawny CZĘŚD VII SEKTOR PUBLICZNY I INSTYTUCJE
CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE
Wnioski koocowe Źródłem bogactwa analizowanych paostw są aktywa generujące szeroki strumieo dochodów. W zdecydowanej większości przypadków kontrolę nad nimi sprawują podmioty należące do obywateli tych paostw lub rządy. Aktywa mające największy wpływ na bogactwo paostw zostały stworzone w branży wydobywczej (głównie ropa, gaz, rudy metali), energetyce, w przemyśle (m.in. motoryzacyjnym, chemicznym i farmaceutycznym), w sektorze informacyjnym oraz w sektorze wiedzy. Efekty mnożnikowe uzyskiwane są dzięki ekspansji na rynki zagraniczne (przede wszystkim dzięki eksportowi). Szczególnym rodzajem aktywów mających wpływ na bogactwo jest kapitał ludzki. Inwestycje w kapitał ludzki bezpośrednio przekładają się na wzrost innowacyjności gospodarek, wzrost dochodów obywateli oraz firm, a także wzrost zatrudnienia. CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE
Wnioski koocowe c.d. Cechą wyróżniającą najbogatsze kraje jest dobrze funkcjonujący rynek pracy (z wysoką stopą zatrudnienia). Efekty mnożnikowe na rynku pracy pojawiają się dzięki stworzeniu wielu dobrze płatnych miejsc pracy w sektorach o wysokiej wydajności (m.in. przemysł, sektor ICT). Niezbędnym warunkiem tworzenia nowych miejsc pracy oraz wprowadzania przełomowych innowacji jest rozwój przedsiębiorczości. Wymaga on jednak stworzenia sprzyjającego środowiska instytucjonalno-prawnego. Osiągnięcie wysokiego poziomu rozwoju nie jest możliwe bez sprawnych instytucji. Kraje charakteryzujące się: niską transparentnością, wysokim poziomem korupcji, marnotrawstwem publicznych pieniędzy oraz nieefektywnym systemem prawnym, same pozbawiają się szans na szybki wzrost bogactwa. CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE
Wzrost organiczny w Polsce w ostatniej dekadzie Wskaźnik 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1.Wzrost PKB (w %) 3,5 6,2 7,2 3,9 2,6 3,7 4,8 1,8 1,7 3,4 2.Saldo budżetu skorygowane o koszty obsługi długu -0,5 0,5 2,4 0,4-1,3-3,5-1,2 0,2-0,3-0,3 (w % PKB) 3.Saldo funduszy UE (w % PKB) 0,7 1,0 1,5 1,1 1,9 2,2 2,8 3,1 2,8 3,1 4.Wpływy z tytułu prywatyzacji (w % PKB) 0,4 0,1 0,2 0,2 0,5 1,5 0,8 0,6 0,3 0,1 5.Wzrost organiczny (1+2-3-4) 1,9 5,7 8,0 3,0-1,1-3,5-0,1-1,6-1,7-0,1 CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE Źródło: GUS. MF, MSP i obliczenia własne. Dodatnie tempo wzrostu gospodarczego w Polsce w ostatnich 6 latach jest głównie zasługą napływu funduszy z UE, a nie własnych działao prorozwojowych.
Czy Polska może rozwijad się szybciej? W latach 2005-2014 Polska rozwijała się w średnim tempie 3,9% rocznie, a w okresie 2010-2014 w tempie 3,1%. To stosunkowo wysokie jak na kraje OECD, ale równocześnie niskie w porównaniu do światowych liderów, tempo wzrostu było w dużej mierze spowodowane sprzyjającymi okolicznościami zewnętrznymi (napływ funduszy UE oraz ZIB, a w ostatnim okresie spadek cen ropy naftowej i gazu, a w konsekwencji obniżenie inflacji oraz stóp %). Stopa inwestycji była relatywnie niska 21,2%. Inwestycje te, chociaż podniosły jakośd życia, w wielu przypadkach nie będą w przyszłości generowad wysokich dochodów. CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE Stopa zatrudnienia pozostaje na niskim poziomie (62,0% w 2014 r.). Biorąc pod uwagę potencjał, jakim dysponujemy, przy zmianie polityki gospodarczej oraz innej alokacji zasobów Polska mogłaby się rozwijad w tempie 5-7% rocznie.
Proponowany nowy model wzrostu Skoncentrowanie i skierowanie znacznie większych funduszy do sektorów napędzających gospodarkę: wydobywczego, energetycznego, przemysłowego (w tym motoryzacyjnego, chemicznego, farmaceutycznego, obronnego), informacyjnego, wiedzy. Stworzenie nowych (oraz wzmocnienie istniejących) Narodowych Koncernów Gospodarczych, w tym koncernu motoryzacyjnego, koncernu farmaceutycznego, koncernu chemicznego, koncernu obronnego, koncernu telekomunikacyjnego, koncernu energetycznego opartego na OZE. Stworzenie przy każdym z nich ośrodków naukowo-badawczych. Powołanie nowych, flagowych ministerstw (przy likwidacji i reorganizacji istniejących jednostek): Ministerstwa Energii i Zasobów Naturalnych. Ministerstwa Przemysłu i Handlu, Ministerstwa Nauki, Innowacji i Kapitału Ludzkiego, Ministerstwa ds. Przedsiębiorczości, Ministerstwa Zasobów Pracy, Ministerstwa Finansów i Skarbu Paostwa. Wzmocnienie roli UOKiK, URE i KNF. CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE
Proponowany nowy model wzrostu c.d. Bezpośrednie stworzenie ponad 100 tys. nowych miejsc pracy w kluczowych sektorach decydujących o wzroście gospodarczym: wydobywczym, energetycznym, przemysłowym (motoryzacyjnym, chemicznym, farmaceutycznym, maszynowym), ICT, wiedzy (naukowo-badawczym). Bezpośrednie stworzenie 50 tys. miejsc pracy w sektorach dostarczających dobra publiczne o wysokiej jakości (m.in. obrona narodowa, służba zdrowia). Silne wsparcie budownictwa mieszkaniowego. Odzyskanie kontroli nad kluczowymi sieciami: energetyczną, telekomunikacyjną, kolejową, drogową, przesyłu gazu i ropy. CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE Przebudowa systemu instytucjonalno-prawnego w oparciu o najlepsze praktyki światowe. Wsparcie różnymi programami sektora MSP, odpowiedzialnego za tworzenie większości miejsc pracy.
Zasoby naturalne Praca, kapitał ludzki Energia Informacja Proponowany model wzrostu gospodarczego Przedsiębiorczośd Przemysł Eksport Wzrost, bogactwo CZĘŚD VIII PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE Kapitał rzeczowy Pieniądz Innowacje Instytucje
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!